Brochure Geestelijke Begeleiding Post-HBO Opleiding Geestelijke Begeleiding... 3 Toelatingseisen... 3 Wat is Geestelijke Begeleiding?... 4 Leerdoelen & beroepsperspectief... 5 Studieprogramma... 6 Examen... 11 Studiekosten*... 12 Studiebelasting... 13
2 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut
Geestelijke Begeleiding De opleiding Geestelijke Begeleiding is een deeltijd Post-HBO opleiding bedoeld voor coaches, counselors, therapeuten en andere professionals in de psychosociale of (para)medische sector die zich verder willen bekwamen op het gebied van geestelijke begeleiding. Geestelijke Begeleiding Niveau: Aantal dagen: Start: Vooropleiding: Werkervaring: Locaties: Post HBO-niveau 2 x 24 lesdagen (2 lesjaren) najaar relevante HBO of WO studie enkele jaren werkervaring op psychosociaal gebied Atma Instituut te Amersfoort & Doornspijk (bij Nunspeet) Opleiding tot algemeen geestelijk begeleider De studenten worden opgeleid tot algemeen geestelijk begeleider. De opleiding is namelijk niet gebonden aan één bepaalde levensbeschouwing en staat daarom open voor studenten met allerlei achtergronden. Je leert niet alleen mensen te begeleiden die verbonden zijn aan een bepaalde religieuze / spirituele traditie, maar je leert ook mensen te begeleiden die spiritueel ongebonden zijn of geen specifieke levensovertuiging hebben. De opleiding is door deze onafhankelijke opstelling enig in zijn soort in Nederland. TOELATINGSEISEN De opleiding Geestelijke Begeleiding is een deeltijd Post-HBO opleiding bedoeld voor coaches, counselors, therapeuten en andere professionals in de psychosociale of (para)medische sector die zich willen specialiseren op het gebied van geestelijke begeleiding. Een relevante HBO of WO vooropleiding is vereist. Intakegesprek Het intakegesprek is een vrijblijvend gesprek waarin wordt gekeken naar je werkervaring, levenservaring, persoonlijke leerwensen en relevante opleidingen/trainingen. Tijdens het gesprek kun je eventueel aangeven of je vrijstelling wilt krijgen voor vakken die je in een eerdere opleiding hebt gevolgd. Vrijstellingen worden in mindering gebracht op de studiekosten. Het intakegesprek is een voorwaarde voor toelating en vindt plaats tijdens onze introductiedagen maar kan ook telefonisch. Een telefonisch intakegesprek kun je aanvragen via onze website (onder het menu Contact telefonisch intakeformulier). Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut 3
WAT IS GEESTELIJKE BEGELEIDING? In onze geseculariseerde samenleving blijven mensen op zoek naar verdieping, naar spiritualiteit en zingeving. Veelal zijn het bepaalde gebeurtenissen en omstandigheden in het leven van mensen die hen dwingen tot een heroriëntering en het zoeken naar antwoorden en betekenisgeving: Hoe moet ik mij verhouden tot ziekte, lijden, scheiding en dood? Hoe vier ik en markeer ik, samen met anderen, gebeurtenissen in mijn leven zoals de intentie tot samenleven met een partner, trouwen, de geboorte van mijn kind? Hoe verhoud ik mij tot mijn medemensen? Heb ik een ziel en wat is dat dan? Wat gebeurt er met mij na dit leven? Is er wel een 'na dit leven'? Wat is geluk voor mij? Hoe kan ik omgaan met verdriet en verlies? Is er een hogere universele leiding in mijn leven (God, goden, Moeder Natuur) en kan ik mij daar bewust(er) mee verbinden? De algemeen geestelijk begeleider De binnen Atma opgeleide geestelijk begeleider werkt niet vanuit één bepaalde religie of levensbeschouwelijke stroming. Geestelijke Begeleiding erkent en respecteert de diversiteit in levensbeschouwingen, al dan niet religieus, en de individuele keuzes die cliënten hierbinnen maken, passend binnen de universele rechten van de mens. De afgestudeerden zullen als professionals cliënten begeleiden met respect voor en aansluitend aan hun levensbeschouwelijke achtergrond. Dit maakt de opleiding Geestelijke Begeleiding bij uitstek geschikt voor onze geseculariseerde samenleving waarin mensen wel zoeken naar zingeving, maar deze steeds minder kunnen vinden bij een van de reguliere religies. 4 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut
LEERDOELEN & BEROEPSPERSPECTIEF Aan het eind van de opleiding beschikt de afgestudeerde over de belangrijkste competenties van een geestelijk begeleider en is in staat: mensen met verschillende levensbeschouwelijke achtergronden op het gebied van zingeving en spirituele groei te begeleiden; individuen en groepen te begeleiden bij en te onderrichten in verschillende vormen van al dan niet religieus oefening en/of meditatie; inwijdingsrituelen te begeleiden tijdens belangrijke hoogtepunten in het leven van mensen, zoals de geboorte van een kind, volwassenwording, het sluiten van een huwelijk of partnerschap; loslaat- en verwerkingsrituelen te begeleiden ter ondersteuning van diverse soorten rouwprocessen; op respectvolle en betrokken wijze mensen te begeleiden in de laatste fase van hun leven en bij sterven; facultatief: individuen en groepen te begeleiden tijdens retraites. Beroepsperspectief In Nederland is er ondanks de grote ontkerkelijking van de laatste decenia, nog steeds een grote behoefte aan geestelijke begeleiding. De beroepsperspectieven zijn daarom gunstig omdat zingevingvraagstukken inherent zijn aan het menselijke bestaan, vooral tijdens grote veranderingen in het leven of rouwprocessen. De geestelijk begeleider kan werken binnen een gevestigde religie, maar ook in de groeiende groep spiritueel ongebondenen, die bijna 75% van de Nederlandse bevolking uitmaakt. Zij zijn niet gebonden aan gevestigde religies en zoeken daarom in toenemende mate hun hulp bij vrijgevestigde en onafhankelijke geestelijk begeleiders. Geestelijk begeleiding kan parttime of fulltime worden beoefend, in een privépraktijk, in samenwerking met andere hulpverleners of als vaste medewerker in een organisatie. Het beroep kan bovendien gecombineerd worden met vele andere beroepen in de psychosociale en paramedische sector. Een geestelijke begeleider kan actief zijn: binnen religieuze organisaties, ziekenhuizen, psychiatrie, hospices, gevangeniswezen en leger. vrijgevestigd vanuit een eigen praktijk. Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut 5
STUDIEPROGRAMMA Wat leer je? De opleiding Geestelijke Begeleiding leidt op tot algemeen geestelijk begeleider. Afgestudeerden worden in staat geacht om mensen te begeleiden bij zingevingvraagstukken via onder meer persoonlijke counseling- of groepsgesprekken, meditatie begeleiding en het organiseren van retraites. Verder is de geestelijk begeleider in staat om vorm en inhoud te geven aan overgangsmomenten in het leven van mensen, waarbij middels bijvoorbeeld een passend overgangsritueel specifieke betekenis kan worden gegeven aan deze voor de betrokken personen zo belangrijke gebeurtenis. Een overgangsritueel (ook wel: 'rite de passage') is een ritueel dat de verandering van sociale status of levensfase markeert zoals: geboren worden, puberteit, een samenlevingscontract aangaan met een partner, menopauze, sterven. Ongeacht de levensbeschouwelijke achtergronden van mensen hebben levensvragen die opgeroepen worden veelal meer gemeen dan dat ze verschillen van elkaar. Het zijn de antwoorden die gekleurd worden doordat ze passend moeten zijn binnen de levensbeschouwelijke context van de betreffende personen. De geestelijk begeleider werkt vanuit respect voor en met in achtneming van deze levensbeschouwelijke opvattingen van het individu. Hoofdonderwerpen De opleiding Geestelijke Begeleiding duurt 2 jaar en wordt gegeven in deeltijd. De volgende hoofdonderwerpen komen tijdens deze opleiding aan bod: Gespreks- en begeleidingsvaardigheden Spirituele counselingsvaardigheden Filosofie van levensbeschouwingen Basiskennis over de wereldreligies Spiritualiteit en mystiek Psychologie van religie Meditatie begeleiding Praktijk en ethiek spirituele counseling Ritueelbegeleiding Pastorale counseling Stervensbegeleiding en rouwverwerking Retraite begeleiding Opdoen van praktijkervaring 6 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut
Opbouw eerste studiejaar Het eerste jaar omvat 24 lesdagen onderverdeeld in 3 modules en daarnaast een oriëntatie stage. Module 1: Religie, levensbeschouwing en ethiek Inhoud Religie en spiritualiteit relatie tussen religie en spiritualiteit; de grote opkomst van spirituele ongebondenheid; wat is mystiek? verschil tussen mystiek en formele godsdienstbeoefening. Filosofie van levensbeschouwingen filosofische basiskennis over atheïsme, agnosticisme en verschillende vormen van theïsme; bekende godsbewijzen ; zingeving vanuit verschillende levensbeschouwingen; ethiek; de zin van lijden in verschillende wereldreligies. Basiskennis over de wereldreligies natuurreligies dharmische religies (hindoeïsme en boeddhisme) abrahamistische religies (christendom, jodendom en islam) overige religies Ethiek binnen religie elitarisme en machtsmisbruik; religieuze leiders en organisaties; groepsprocessen in religies; seksualiteit, homoseksualiteit, celibaat; positie van de vrouw binnen religies; democratie en religie; fundamentalisme en terrorisme; Religieuze geschriften bestudering van bronteksten uit heilige geschriften, zoals Bijbel, Koran, Bhagavad-gita en Dhammapada; esoterische interpretatie van heilige teksten; beschouwing van teksten van mystici uit verschillende tradities; interpretatie en toepassing van mythen en legenden. Ziel, dood en hiernamaals Ziel, bewustzijn en lichaam; Bijna-doodervaringen; Verschillende visies op hiernamaals: hemel, hel, reïncarnatie enz.; Implicaties van levensvisie bij stervensbegeleiding (inleiding). Afronding: paper Rol van de voorganger. De module Religie, levensbeschouwing en ethiek wordt afgesloten met een vergelijkend onderzoek naar de rol van de voorganger binnen drie zelf te kiezen verschillende levensbeschouwelijke stromingen. Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut 7
Module 2: Gesprekstechnieken, oefening, supervisie Deze module wordt gegeven in de middagen. Inhoud Gespreks- en begeleidingsvaardigheden de geestelijk begeleider als gesprekspartner, ritueelbegeleider en (facultatief) retraitebegeleider; de persoonlijke houding van de geestelijk begeleider; specifieke gesprekstechnieken geestelijke begeleiding; eigen proces van de student; bewustwording houding; vooroordelen en remmingen t.o.v. religie; werken aan zelfvertrouwen. Afronding: supervisie De module Gesprekstechnieken, oefening, supervisie wordt afgesloten met een supervisie op een door jou gevoerd counselinggesprek. Module 3: Mystiek Meditatie Je leert een aantal krachtige meditatievormen uit verschillende mystieke tradities. Tevens leer je hoe je deze onderricht aan cliënten en hoe je ze begeleidt bij hun meditatiebeoefening. De volgende meditaties komen aan bod: de psychische en lichamelijke effecten van meditatie; natuurmeditaties (zoals vision quest); boeddhistische meditaties; hindoeïstische meditaties uit de yogatraditie (zoals mantra meditatie); islamistische meditaties (met name uit het soefisme); christelijke meditaties; wandelmeditaties. Verder gaan we bij elke vorm van meditatie uitgebreid in op: lichamelijke en geestelijke effecten van de meditatie; ademhaling; omgevingsgeluiden; lichaamshouding; omgang met gedachten; betrekking van het gevoel bij de meditatie; omgaan met emoties; heilzame invloed van meditatie op lichaam en geest. Retraite met als belangrijk thema mystiek Deze module omvat enkele aaneengesloten dagen. De student leert de historische context kennen achter mystiek evenals de basisprincipes en hoe deze, indien gewenst, in het dagelijks leven toe te passen. Inhoud universele onderwerpen in de mystiek; psychologie van bidden; transpersoonlijke psychologie: trance en mystieke ervaringen; persoonlijke en mystieke ontwikkeling: de relatie met jezelf, god / de natuur / het universum; stadia van gebed en meditatie; natuurmystiek; mystiek in het dagelijks leven; supervisie bij counselen. 8 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut
Afronding: Reflectieverslag Hierin schetst de student een helder beeld van zijn of haar eigen verhouding met het thema. Oriëntatie op de praktijk De oriënterende stage omvat een gesprek met een geestelijk begeleider en enkele uren meelopen in zijn of haar praktijk en is bedoeld als oriëntatie op het werkveld. Afronding: reflectie op de praktijk Een voldoende beoordeeld verslag van de ervaringen en reflectie. Het verslag is onderdeel van het portfolio. Opbouw tweede studiejaar Het tweede jaar omvat 24 lesdagen, verdeeld over 3 modules waarvan een facultatief gevolgd kan worden. Verder is er een stage met als bijbehorende onderdelen stagebegeleiding en supervisie. Module 1: Praktijk en ethiek van de spiritueel counselor Inhoud positieve psychologie: maakt religie gelukkig?; invloed van religie en spirituele counseling op de fysieke en geestelijke gezondheid; ethiek in de spirituele counseling praktijk; werkveld verkenning; verfijning van grondhouding spiritueel begeleider; pastorale psychologie en counseling; spirituele counseling in een ziekenhuis, psychiatrische inrichting, leger of gevangenis; spirituele counseling na trauma s. Afronding: Paper Eigen ethisch manifest. Module 2: Omgaan met verandering, pastorale counseling, overgansrituelen Ritueel begeleiding en spirituele counseling Je leert mensen te begeleiden tijdens belangrijke momenten in hun leven met bijpassende rituelen: psychische en sociale aspecten van rituelen; rituelen rondom zwangerschap en geboorte; initiatie- en dooprituelen; overgangsrituelen; huwelijksrituelen; scheidingsrituelen; midlife- en ouderdomsrituelen. Afronding: bezinningsoefening De module wordt afgesloten met het voorbereiden en geven van een meditatie of bezinningsoefening voor de eigen groep. Discussie, reflectie op en evaluatie van de gegeven sessie met medestudenten. Module 3: Stervensbegeleiding en rouwverwerking stervensbegeleiding en rouwverwerking met bijpassende rituelen; begeleiding van chronische en terminale patiënten ethische kwesties rondom euthanasie spirituele counseling in een hospice implicaties van levensvisie bij stervensbegeleiding; begrafenis en crematie rituelen; afstemming op levensvisie van overledene; toespraken leren geven tijdens rituelen en begrafenissen; counseling bij verlies en loslaten; rouwverwerkingsrituelen en rouwfasen; groepsdynamiek tijdens rituelen; Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut 9
muziek en zang tijdens rituelen. Afsluiting: reflectie eigen ervaring Dit blok wordt afgesloten met het schrijven van een verslag waarin een eigen ervaring weergegeven wordt van een dergelijke rite de passage. Aangegeven wordt wat deze ervaring voor je heeft betekent, wat heeft je goed gedaan en wat heb je gemist? Vervolgens geef je beargumenteerd aan hoe jij een dergelijke rite de passage zelf vorm zou hebben willen geven. Module 4: Praktijkervaring en -begeleiding Gedurende deze module werkt de student aan onderstaande doelen: krijgt zicht op de beroepspraktijk en doet daarin ervaring op; spiegelt zich aan professionals in het eigen beroepsdomein en is in staat tot vergelijking en waardering hiervan; krijgt een helder beeld van mogelijkheden op de arbeidsmarkt; is in staat haar theoretische kennis in de praktijk te brengen; scherpt haar communicatieve en begeleidende vaardigheden aan; heeft een helder beeld van de structuur en het functioneren van de organisatie. Er zal hierover regelmatig contact zijn tussen de student en de mentor of andere Atma docenten. Mogelijke praktijkplekken zijn o.a.: religieuze organisaties, ziekenhuizen, verpleegtehuizen, psychiatrische inrichtingen, gevangenissen of het leger of vrijgevestigd ritueel begeleiders en geestelijk begeleiders. Duur stage in overleg en naar mogelijkheden. Uitgangspunt is ongeveer een week. Supervisie en portfolio Als onderdeel van deze module vindt persoonlijke begeleiding en supervisie plaats, dit omvat vijf lesdagen. Afronding: De module wordt afgesloten met een beoordelingsgesprek en een voldoende beoordeeld verslag. 10 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut
EXAMEN Iedere student heeft een eigen mentor. Deze houdt 2 keer per jaar een voortgangsgesprek met de student aan de hand van het portfolio. Aan het eind van de opleiding geeft de mentor een afsluitend oordeel over de verworven competenties van de student. De opleiding als geheel wordt afgesloten met praktijkexamen, een portfolio en een presentatie van het portfolio. Portfolio Gedurende de gehele opleiding houdt de student een portfolio bij. Een portfolio is een persoonlijke map waarin de student de documenten bewaart waarin hij/zij beschrijft wat hij/zij kan, waaruit dat blijkt en hoe hij zichzelf verder wil ontwikkelen. Hierdoor is de student in staat om zijn eigen leerproces bij te houden en te 'managen'. Het portfolio bestaat uit een openbaar deel, Hierin komen de onderwerpen waarvan jij vindt dat ze laten zien wie jij bent en wat jij te bieden hebt als spiritueel counselor. Daarnaast is er ruimte voor een stuk persoonlijke reflectie. Een cv-deel met persoonlijke gegevens en feiten over de opleiding en stage-ervaringen; Een persoonlijk ontwikkelingsplan waarbij de eigen profilering als geestelijk begeleider centraal staat: wie of wat wil ik worden, wie of wat wil ik zijn? Te behalen doelen in de context van de eigen profilering als geestelijk begeleider en binnen het kader van de opleiding; Een ethische reflectie op het werk als geestelijk begeleider; Een document waarin wordt aangegeven wat het belang is van bepaalde competenties voor het werk als geestelijk begeleider? Hoe maak ik inzichtelijk wat mijn competenties zijn? Reflecties op de voortgaande ontwikkeling van de eigen competenties: welke zijn mijn sterke punten, waar zitten mijn zwaktes? Welke competenties beheers ik goed, waar kan ik mijzelf verbeteren? Waar moet ik nog aan werken? Je met een voldoende afgesloten papers, gemaakt voor de diverse modules van deze opleiding. Intervisieverslagen van de stage. Persoonlijke overwegingen en andere teksten die voor je groei als geestelijk begeleider belangrijk zijn geweest. Praktijkexamen Tijdens het praktijkexamen dien je een sessie als geestelijk begeleider te demonstreren, met een onbekende proefpersoon, waar een docent of supervisor bij zit. Diplomering Als je geslaagd bent voor alle onderdelen, ontvang je je diploma 'Geestelijke Begeleiding'. Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut 11
STUDIEKOSTEN* Geestelijke begeleiding Lesjaar 1 Geestelijke begeleiding Lesjaar 2 In één keer: 3.900,- 3.900,- In twee termijnen: 2x 2.100,- ( 4.200,-) 2x 2.100,- ( 4.200,-) * Prijswijzigingen voorbehouden. Hiervoor bieden wij: 24 lesdagen per lesjaar hooggekwalificeerde docenten sfeervol gebouw in hart van Amersfoort regelmatige supervisie individuele mentorbegeleiding reader met veel praktijkgerichte informatie retraite op de Veluwe (excl. overnachtingen) examenkosten koffie en thee Bijkomende studiekosten Geestelijke begeleiding Lesjaar 1 Geestelijke begeleiding Lesjaar 2 Studieboeken: 5 boeken 5 boeken Leersessies*: 2 leersessies 2 leersessies Accommodatie retraite: Eventuele overnachtingen op de Veluwe n.v.t * prijsindicatie leersessies: 75 125 per sessie Belastingaftrek en BTW vrijstelling Kosten van een opleiding kunnen worden opgegeven als scholingskosten. Dit geldt zowel voor particulieren als ondernemers. Onze opleidingen zijn vrijgesteld van btw omdat Atma staat ingeschreven bij het Centraal Register Korte Beroepsopleidingen (CRKBO). Atma is daarmee een erkende 'instelling' als bedoeld in de Europese BTW-richtlijn. Kijk op www.belastingdienst.nl. 12 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut
STUDIEBELASTING Geestelijke Begeleiding Lesjaar 1 Geestelijke Begeleiding Lesjaar 2 Niveau: post HBO-niveau post HBO-niveau Aantal lesdagen: 24 lesdagen 24 lesdagen Leersessies: 2 sessies 2 sessies Te schrijven: 1 verslag n.v.t. Te lezen: 5 boeken 5 boeken Oefengroepje: 1 dag per maand 1 dag per maand Groepsgrootte: minimaal 10, maximaal 16 (met uitzondering van herinstromers/ inhalers) Uren per week Je bent ongeveer 8 tot 10 uur per week met de opleiding bezig, inclusief lesdagen, studie en oefengroepjes. Lesdagen Tijdens de dagen worden de nodige theoretische onderwerpen behandeld, groepssessies gehouden en demonstraties gegeven. Er wordt geoefend met technieken waarbij de deelnemers enerzijds aan zichzelf werken en anderzijds vertrouwd raken met het inzetten van verschillende interventies. Er zijn naast de docent regelmatig begeleiders aanwezig die de studenten feedback geven. De meeste lesdagen hebben de volgende indeling (Tijdens de retraites kan het programma anders zijn): Ochtend theorie levensbeschouwingen; meditatie; demonstraties geestelijke begeleiding. Middag oefenen met counseling methoden en ritueelbegeleiding; outdoor counseling (vooral tijdens de retraites) diverse andere praktische activiteiten. Studiemateriaal Op de eerste lesdag ontvang je een studiegids en een reader voor dit opleidingsjaar. De informatie hierin is gekoppeld aan de lesonderwerpen. Daarnaast ontvang je een literatuurlijst waarop een aantal boeken verplichte boeken en aanbevolen staan. Oefengroepjes De studenten worden aangemoedigd de technieken en methoden, die in de lessen worden behandeld, zoveel mogelijk te oefenen met medestudenten in oefengroepjes. Deze oefensessies worden georganiseerd bij studenten thuis. Er wordt verwacht dat er tweemaal per maand een dagdeel geoefend wordt of eenmaal per maand een dag. De volgende onderwerpen komen aan bod: gezamenlijk mediteren; intervisie; lezen en bespreken van spirituele teksten; oefenen met counseling en ritueelbegeleiding. Persoonlijke ontwikkeling De persoonlijke ontwikkeling staat centraal in de opleiding en is essentieel voor elke geestelijk begeleider. Hoe verder iemand hierin ontwikkeld is, hoe beter hij zijn cliënten kan begeleiden. Er wordt in het bijzonder aandacht besteed aan: ontwikkeling van gezond zelfvertrouwen en goede sociale vaardigheden; meditatie en mindfullness helderheid in eigen levensbeschouwing en zingeving; Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut 13
respectvolle en neutrale houding t.a.v. andere levensbeschouwingen; bewuste levensstijl in gezonde harmonie met de natuur en samenleving. Les gemist? Wij hanteren een aanwezigheidspercentage van 90%, met uitzonderingen daargelaten. Indien mogelijk kun je lessen inhalen in andere groepen. Vrijstelling Er kan vrijstelling worden verkregen voor trainingsdagen of hele modules als je onderwerpen daarvan al in eerdere opleidingen hebt gevolgd of er in de praktijk veel ervaring mee hebt. Vrijstellingen worden in mindering gebracht op de studiekosten. Uitstel, samenvoeging, annulering In sommige gevallen wordt een opleiding uitgesteld, worden groepen samengevoegd of wordt (bij uitzondering) een opleiding geannuleerd. We doen ons uiterste best om dergelijke situaties te voorkomen. Mocht het zo zijn, dan stellen we je daar uiteraard tijdig van op de hoogte (uiterlijk een week van te voren). 14 Brochure: Geestelijke Begeleiding Atma Instituut