Helpers helpen waar geen hulp is. Jaarverslag 2013
Colofon Een uitgave van stichting Samenwonen-Samenleven (SW-SL) Secretariaat en hoofdkantoor: Chris Lebeaustraat 4 te Amsterdam Postbus 11127, 1001 GC Amsterdam www.samenwonen-samenleven.nl www.kantlijn.org www.debuurtzaak.nl www.ruparecommunity.nl e-mail: secretariaat@sw-sl.nl telefoon: 020-223 51 91 Bestuur: Henk van Waveren (voorzitter), Rik Veelenturf (secretaris), Ayhan Yalin (penningmeester), Marga van Gelderen, Paul van Oosten, Daniel Giltay Veth (bestuursleden). Adviseur van het bestuur: Nel Klaassen Bos. Medewerkers: Hans Krikke (directeur). Projectmedewerkers: Peter Faber (West), Naima Toutouh, Fatiha Errafay, Marijke Verdonk, Hatice Kece, Ton Groen (Nieuw-West). Jeanette de Waard (Oost) Karine Klappe (Zuidoost). Leendert Roosenbrand (secretariaat, Kantlijn). Kristel van der Horst (vormgeving). Trainees: Marike Omta (Nieuw-West). Nyamad Moenna (Laboratorium). Freelancers: Phlip Kortes Altes, Hans Schwanenburg, Yvonne Wijland, Bart Peters. Opdrachtgevers, sponsoren en co-financiers: Spuistraat 10 advocaten, kantoorboekhandel Brugmans, RCOAK, RC Maagdenhuis, Haëlla stichting, KNR-Projecten in Nederland, SKANfonds, Porticus, Cordaid, KNR, Cordaan, stichting Ideefix, Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Amsterdam Zuidoost, Stadsdeel Amsterdam Nieuw-West, Stadsdeel Amsterdam West, DMO Amsterdam, stichting KIWOS, Protestantse Diaconie, Kerk en Buurtwerk Westerpark, De Blauwe Zand, De Mussen (Den Haag), MARA (Rotterdam), Maatschappij Nut van het Algemeen. De foto op de voorkant is genomen tijdens de Week van Dementie in Zuidoost. 2
Inhoudsopgave Voorwoord door Henk van Waveren, voorzitter van Samenwonen-Samenleven 4 Hans Krikke, directeur, 2013, een jaar van sociaal en innovatief ondernemerschap 5 Aanbod van producten/diensten van Samenwonen-Samenleven 9 Samenwonen-Samenleven in Nieuw-West 13 Samenwonen-Samenleven in West 18 Samenwonen-Samenleven in beeld 20 Samenwonen-Samenleven in Zuidoost 22 Samenwonen-Samenleven in Oost 24 Stichting Samen Ondernemen, de Ru Paré Community 25 Armoedeprogramma: ervaringsdeskundigheid in armoede en sociale uitsluiting 26 Financieel verslag van Samenwonen-Samenleven in 2013 27 Medewerkers en trainees van Samenwonen-Samenleven 28 Partners en sponsoren van Samenwonen-Samenleven 30 3
Helpers helpen te helpen Voorwoord door Henk van Waveren, voorzitter van stichting Samenwonen-Samenleven Samenwonen-Samenleven heeft in het jaar 2013 een snelle groei doorgemaakt. Daarvan wordt in dit jaaroverzicht verslag gedaan. Terwijl SW-SL in steeds meer wijken van Amsterdam actief wordt, blijft SW-SL trouw aan wat haar drijft en motiveert: in wijken en gemeenschappen helpers helpen te helpen. SW-SL kent een cultuur van de wijk en van gemeenschappen. In de organisatie is er een grote betrokkenheid bij en expertise over de leef- en belevingswerelden van kwetsbare groepen burgers. SW-SL kent een cultuur van nul-de-lijn. Toch is SW-SL geen nul-de-lijns-organisatie. SW-SL is actief op het grensvlak van informele zorg (nul-de-lijn) en de eerstelijns professionele zorg en op het grensvlak van eerste- en tweedelijns professionele zorg. SW-SL steunt, ondersteunt en versterkt de informele zorg in wijken en gemeenschappen door tussenpersonen (sleutelpersonen; vertrouwenspersonen en andere informele zorgvrijwilligers) toe te rusten en te ondersteunen. Daarbij is SW-SL ondersteunend bij het integreren van deze nul-de-lijn (informele) voorzieningen in de eerstelijns professionele zorg. Met onder andere het Odensehuis is ze daarnaast ook actief in het verbinden van de eerste- met de tweedelijns zorg. SW-SL is ook vernieuwend. Samen met partners in de wijken en gemeenschappen, dicht bij de bewoners; deel uitmakend van de leef- en belevingswerelden van bewoners. Een programma s als Hulp in de buurt is een van de uitkomsten van die vernieuwing. Daarover leest u meer in dit verslag. Vernieuwend is ook de Ru Pare-community in Nieuw West. Binnen SW-SL is het concept van de Ru Pare-community ontwikkeld, een concept dat is gebaseerd op wederkerigheid en de combinatie van welzijn, zorg, participatie en ondernemerschap. Daartoe is een voormalig schoolgebouw verworven en de nieuwe sociale onderneming Samen Ondernemen ingericht. In dit gebouw wordt door het team van SW- SL en lokale partners een gemeenschap ingericht die ondernemend is, die welzijn en zorg combineert en met schaarser wordende middelen topprestaties levert op het gebied van participatie, arbeid, zorg en welzijn. 4
2013, een jaar van sociaal en innovatief ondernemerschap Door Hans Krikke, directeur Oertijd DNA Weinig mensen weten dat Samenwonen-Samenleven in het jaar 2004 is begonnen als een pilot in het toenmalige Bos en Lommer. Dat is eind 2013 al weer tien jaar geleden. Ooit is Samenwonen-Samenleven als een probeersel gestart. Als een proefballon. In een tijd waarin groepen bewoners, ook in Bos en Lommer, met de rug naar elkaar toe stonden en de spanningen tussen wij en zij hoog opliepen. In 2003/4 waren sociale fondsen in Amsterdam en de Protestantse Diaconie op zoek naar antwoorden op de vraag hoe in de wijken met inzet van bewoners de sociale samenhang versterkt kon worden. In 2004 bestond de pilot uit het verzamelen van de inzichten, ervaringen en ambities van actieve sleutelpersonen in het toenmalige stadsdeel. Bijna veertig sleutelpersonen werden in dat jaar bevraagd en uitgenodigd een Agenda van de Toekomst te ontwikkelen en daar vervolgens zelf uitvoering aan te geven. Deze werkwijze - het verzamelen van de inzichten, talenten, wijsheid en ervaringen uit de wijk, en deze waarderen en ondersteunen en samen een Agenda van de Toekomst ontwikkelen en realiseren - karakteriseert Samenwonen- Samenleven nog steeds. Anno nu wordt dat op een systematische wijze gedaan. Er is er nog iets wat uit de oertijd van Samenwonen-Samenleven stamt en in 2013 nog steeds tot het DNA van de organisatie behoort. Dat is helpers helpen waar geen hulp is. Sleutelpersonen en actieve bewoners bevorderen de solidariteit en de sociale samenhang in de wijk door om te zien naar de kwetsbare ander. Helpen waar geen helper is, maakt een wijk een thuis voor alle bewoners. Omdat bewoners omzien naar de ander, wordt de zelfredzaamheid van medebewoners gestimuleerd en de sociale samenhang versterkt. Door het omzien naar de ander te stimuleren is er minder onbehagen en onrust onder de bewoners. Minder eenzaamheid ook. In 2004 is Samenwonen-Samenleven dus nog een pilot, in 2005 een project. Vanaf 2006 ontwikkelt het project zich, onder de paraplu van de Protestantse Diaconie en met financiering van Amsterdamse vermogensfondsen, tot een programma met eigen werkvormen en werkwijzen. In 2010 worden voorbereidingen getroffen voor verzelfstandiging van het Programma Samenwonen-Samenleven. Op 1 maart 2011 wordt met het lanceren van de werkmethodiek Van Klacht naar Kracht de sociale onderneming stichting Samenwonen-Samenleven opgericht. 2013, een sociaal en innovatief jaar Het jaar 2013 is het derde jaar van stichting Samenwonen-Samenleven als sociale onderneming. Een stormachtig, sociaal en vooral vernieuwend jaar. Enkele hoogtepunten. 5
Uitbreiding van het team en partnerschappen Op de eerste plaats is het aantal medewerkers ook in het jaar 2013 verder gegroeid. Twee trainees zijn bij de stichting in dienst gekomen en er zijn nieuwe medewerkers aan getrokken. Het team groeit in 2013 uit naar negen mensen. Het aantal vrijwilligers groeit ook in 2013. Ook het aantal partners waarmee SW-SL duurzame samenwerking mee aangaat, groeit. Zo wordt met stichting KIWOS (Oost) en met wijkonderneming stichting Blauwe Zand (Noord) intensief samen gewerkt. Buiten Amsterdam is er een samenwerking met MARA (Rotterdam) en De Mussen (Den Haag). Ook is er samenwerking met bewonersinitiatieven in Maastricht. Vermeldenswaardig is de samenwerking met bewonersinitiatieven zoals Samen Sterk vrouwen West (West) en Samen Meedoen (West). De samenwerking met stichting Nisa for Nisa (Nieuw-West) wordt in 2013 voortgezet. Ook haakt SW-SL aan bij allianties die vernieuwing voorstaan (zoals de Odense Alliantie) en er wordt in partnerschap zoals met Markant vernieuwende werkvormen ontwikkeld. Hulp in de Buurt, een nieuwe werkvorm In Nieuw-West bestaat sinds 2012 de Hulp in de Buurt. Een sociale helpdesk die door bewoners wordt gerund. SW-SL rust bewoners toe als spreekuurhouders en ondersteunt de organisatie van de Hulp in de Buurt door bijvoorbeeld samenwerkingsprojecten met reguliere professionals in te richten en software te ontwikkelen voor dossiervorming of afspraken te maken met noodvoorzieningen en partners, zoals met Spuistraat 10 advocaten. Hulp in de Buurt is meer dan alleen een spreekuur dat door bewoners wordt gerund; het is een netwerk van informele zorg in de buurt. Het biedt de mogelijkheid om duurzame samenwerking te realiseren tussen informele zorg en professionele zorg op basis van complementariteit. Tevens worden individuele bewoners met een hulpvraag onderling met elkaar in contact gebracht voor samen sterk-initiatieven. In 2013 is een handleiding gemaakt voor het inrichten en runnen van Hulp in de Buurtinitiatieven. In Zuidoost is in 2013 een start gemaakt met een Hulp in de Buurt in Venserpolder. In andere wijken zijn de voorbereidingen hiervoor gestart. In het stadsdeel West worden twee bewonersinitiatieven die Hulp in de Buurt leveren actief ondersteund. Voor 2014 staat de ambitie om in alle wijken waar SW-SL actief is dergelijke hulp in de Buurt-initiatieven te realiseren. Ervaringsdeskundigheid in armoede en sociale uitsluiting In februari 2013 heeft SW-SL een studiereis naar De Link in Brussel georganiseerd. De Link runt een meerjarige opleiding voor ervaringsdeskundigen in armoede en sociale uitsluiting. De inzet van ervaringsdeskundigheid in armoedebestrijding is zeer effectief. (Voor meer informatie zie: www.delink.be.) Naar aanleiding van deze studiereis is het initiatief genomen om ook in Amsterdam een meerjarige opleiding ervaringsdeskundigheid in armoede en sociale uitsluiting te realiseren. Erop Af, Hogeschool van Amsterdam, 6
Leefkringhuis Noord, IGPB (opleidingsinstituut voor ervaringsdeskundigen) en SW-SL maken deel uit van deze initiatiefgroep. In 2013 is op verzoek van Amsterdamse vermogensfondsen een meerjarig programma armoedebestrijding ontwikkeld. Meer over dit programma op pagina 26 en 27. Verwerving van maatschappelijk vastgoed in Nieuw-West, Ru Pure community In 2013 heeft SW-SL anticiperend op de nieuwe ontwikkeling in de AWBZ, Jeugdzorg en de Participatiewet in het stadsdeel Nieuw-West (Slotervaart) maatschappelijk vastgoed verworven. Met de exploitatie van de Huis van de Wijk benutte SW-SL reeds vastgoed van 600m2. Met het verwerven van een voormalig schoolgebouw is die oppervlakte met factor vijf vergroot. Op 16 december 2013 is het gebouw van 3000 m2 in gebruik genomen. Op de nieuwe locatie wordt een community gerealiseerd van maatschappelijke instellingen, bewonersinitiatieven en bewonersbedrijven en sociale ondernemers. De exploitatie van het vastgoed is gebaseerd op het principe van wederkerigheid. Gebruikers, partners en huurders wordt geacht vormen van wederkerigheid te garanderen. In de Ru Paré leveren zij stage plekken, leerwerktrajecten, arbeidsplaatsen voor de bewoners in de wijk. Onderling leveren de partners, gebruikers en huurders van de Ru Paré expertises, diensten en netwerken. De afspraken aangaande de prestaties van wederkerigheid zijn niet vrijblijvend. Eind 2013 hebben de volgende partners zich voor vestiging in de Ru Paré ingetekend: Spuistraat 10 advocaten, Samen Doen in de Buurt, Nieuw West Werkt, Nederlands Centrum Buitenlanders, St. Oogappel, St. Ikra, St. Ideefix, Nederlands Migratie Instistuut, tal van ondernemers, Buurt tv, Lijn 5. Met het verwerven van 3000m2 is tevens budget verworven voor het wegwerken van achterstallig onderhoud en een herinrichting van het gebouw. Kern van de herinrichting is het realiseren van een leerwerkbedrijf Horeca waarmee actief werkgelegenheid en ondernemerschap voor bewoners uit Nieuw-West wordt gestimuleerd. Voor de exploitatie van het vastgoed is een nieuwe (beheer)stichting opgezet, namelijk stichting Samen Ondernemen. Wijkonderneming stichting Blauwe Zand, Amsterdam Noord In het Blauwe Zand hebben bewoners in overleg met het stadsdeel Amsterdam Noord, het initiatief genomen om een wijkonderneming te starten ter exploitatie van het voormalige buurthuis De Driehoek. SW-SL is door de bewoners gevraagd hen daarin te begeleiden en te ondersteunen om een ondernemingsplan te ontwikkelen: een plan voor een haalbare exploitatie inclusief een programmering en beheer van De Driehoek. Op basis van het ondernemingsplan heeft het stadsdeel Noord stichting Blauwe Zand, zoals de wijkonderneming is genoemd, met ingang van 1 januari 2014 het beheer, de exploitatie en de programmering in handen van bewoners gegeven. Stichting Blauwe Zand geldt als een van de succesvolste wijkondernemingen in de stad. 7
Maastricht, Rotterdam en Den Haag Niet alleen in de stad Amsterdam maar ook daar buiten neemt de belangstelling voor de werkvormen van SW-SL toe. In Maastricht bijvoorbeeld. In de Zuid-Limburgse stad hebben bewonersgroepen contact gezocht met SW-SL, wat heeft geresulteerd in workshops en een bezoek van een delegatie aan Amsterdam. Ook met andere steden zoals Deventer en Eindhoven is de belangstelling voor SW-SL groeiende, vooral bij bewonersinitiatieven in de arme wijken. Met stichting Mara uit Rotterdam is de samenwerking gericht op een overdracht van expertise en werkvormen. In Feyenoord zet Mara de werkvormen van SW- SL in. Ook in Den Haag is een samenwerking groeiende. Het gaat hier om De Mussen in de Schilderswijk, het oudste buurthuis van Nederland dat gelijk als Mara in Rotterdam en SW- SL in Amsterdam, actief is in arme wijken van de residentiestad. SW-SL ondersteunt De Mussen in een programmering van welzijn en zorg nieuwe stijl. OBIA, ondersteuning Bewoners Initiatieven Amsterdam Vanaf 2006 worden bewonersinitiatieven en vrijwilligersorganisaties actief ondersteund door SW-SL in programma (project) ontwikkeling en financiering. Van Idee naar Project (VIP) is een serie workshops waar vrijwilligers van bestaande organisaties of bewoners met ambitie aan kunnen deelnemen. Ook in 2013 zijn weer VIP-workshops georganiseerd waaraan tientallen organisaties en initiatieven van bewoners succesvol aan hebben deelgenomen. Op inspiratie van de VIP-workshops maar vooral ook op verzoek van bewonersinitiatieven die verder willen professionaliseren, heeft SW-SL een mogelijkheid ontwikkeld onder de titel Ondersteuning Bewoners Initiatieven Amsterdam. Bewonersinitiatieven kunnen tijdelijk onderdak vinden bij SW-SL, dat (tijdelijk) penvoerder en fondsbeheerder is en optreedt als ondersteuner. Op die manier kunnen bewoners een zelfstandigheid realiseren in organisatie, beheer en verwerving van fondsen en financiën alsook wat betreft programmering. Samen Sterk Vrouwen West uit Westerpark heeft gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. OBIA is vooral bedoeld voor die (bewoners)initiatieven die willen professionaliseren en vormen van wijkondernemerschap willen realiseren. 8
Aanbod van producten en diensten van Samenwonen-Samenleven Basisaanbod Basiscursus Vertrouwenspersonen Deze cursus van acht bijeenkomsten is geschikt voor vrijwilligers die actief zijn als vertrouwenspersonen of de ambitie hebben om zich in te zetten voor kwetsbare medebewoners. Tijdens de cursus krijgen de deelnemers de basisvaardigheden en kennis aangereikt waarmee ze anderen nog beter kunnen ondersteunen op weg naar zelfredzaamheid (zonder daar zelf aan onderdoor te gaan) en indien nodig kunnen toeleiden naar professionele hulp. Actief luisteren zonder oordeel, gespreksvaardigheden, grenzen stellen, sociale kaart en bevorderen van zelfredzaamheid zijn belangrijke onderwerpen die aan bod komen. Tijdens de cursus wordt veel gewerkt met praktijkvoorbeelden en rollenspelen. Na afronding van de basiscursus krijgen de deelnemers een certificaat en kunnen zij doorstromen naar deskundigheidstrainingen en gebruik maken van de coaching en intervisie. Deskundigheidstrainingen Vrijwilligers die de basiscursus hebben afgerond (of aantoonbaar praktijkervaring als vertrouwenspersoon hebben) kunnen de trainingen volgen. Het trainingsprogramma is opgedeeld in modules: armoede en inkomensproblemen, huiselijke vrede, opvoeden en opgroeien in twee culturen, psychische problemen en verslaving. Iedere module bestaat uit drie tot vijf bijeenkomsten en worden mede begeleid door professionals die lokaal werkzaam zijn. Vertrouwenspersonen kunnen het hele programma bijwonen of een keuze uit een of meerdere modules maken. Net als in de basiscursus wordt in de trainingen veel gewerkt met praktijkvoorbeelden en rollenspelen. Bij iedere module ligt een accent op: (a) vroegsignaleren van bepaalde problematiek (b) omzetten van klacht naar kracht (c) sociale kaart en samenwerking met professionals Verder is er de mogelijkheid voor een op maat ontwikkelde training, bijvoorbeeld het inrichten van informele welzijn- en zorgnetwerken voor jongeren met een detentiegeschiedenis. Coaching en intervisie Intervisie is groepsgewijze praktijkondersteuning voor ervaren vertrouwenspersonen en vrijwilligersorganisaties. Tijdens de intervisie krijgen de vertrouwenspersonen extra praktijkbegeleiding. Hoe hanteren zij hun nieuw verworven vaardigheden? Wat vinden ze moeilijk en waarover struikelen de vrijwilligers in hun rol van vertrouwenspersoon? Hoe ga je met je eigen grenzen om? 9
Ben je de redder in nood of ga je op zoek naar de eigen kracht en het oplossend vermogen van de ander? Ook contact met en toeleiding naar reguliere hulpverlening kan onderdeel van de intervisie vormen: bij wie kan ik terecht voor informatie of advies over dit en dit onderwerp? Intervisie kan op verzoek ook een-op-een plaatsvinden. Coaching is een-op-eenondersteuning. Individuele vertrouwenspersonen kunnen op afspraak een coaching gesprek aanvragen met een van de medewerkers van SW-SL. Ook (vrijwilligers)organisaties kunnen op afspraak coaching ontvangen daar waar het gaat om het informele welzijn en zorg. Cursus Projectontwikkeling en Fondsenwerving ( VIP-cursus, Van Idee naar Project ) Van Idee naar Project is een cursus projectontwikkeling en fondsenwerving voor vrijwilligers- en zelforganisaties. Vrijwilligersorganisaties staan vaak spagaat, zij hebben de beschikking over schaarse middelen en vaardigheden, maar moeten tegelijk topprestaties leveren, mede vanwege de hoge nood onder de doelgroep en/of achterban. SW-SL heeft de cursus Van Idee naar Project ontwikkeld waarin vrijwilligersorganisaties geleerd worden (a) de fondsenwerving te verbeteren en (b) duurzame en haalbare projecten (activiteiten) te ontwikkelen. Dit onderdeel van het basisaanbod draait vanaf 2007 en is zeer succesvol. Tachtig procent van de tijdens de cursus ontwikkelde projecten wordt door vermogensfondsen ook daadwerkelijk gefinancierd. Voor de cursus is een speciale handleiding Doe het zelf, fondsen werven gemaakt. Deze is ook te bestellen voor niet-deelnemers aan de cursus. De VIP-cursus wordt per stadsdeel aangeboden. Er is maximaal ruimte voor tien deelnemers die tussen de cursusbijeenkomsten ook 1-op1 begeleiding ontvangen. De cursus wordt gegeven in samenwerking met HAPO Helpdesk Administratie en Procesmatige ondersteuning. De VIP-cursus is een intensieve cursus projectontwikkeling en fondsenwerving. In zeven bijeenkomsten verspreid over ruim 2 maanden wordt o.a. aandacht besteed aan: Hoe werken fondsen en wat vinden zij belangrijk? Hoe kom je in contact met fondsen en hoe dien je een aanvraag in? Waar moet een aanvraag aan voldoen? 10
Hoe kom je van een globaal idee tot een concreet, zinvol, haalbaar en te financieren project, activiteit en/of programma? De cursus wordt afgesloten met een presentatie van de ontwikkelde projecten aan een afvaardiging van fondsen. Dan kunnen de eerste contacten gelegd worden met potentieel geïnteresseerde subsidiënten. De fondsen die hieraan medewerking verlenen zijn onder andere het Skanfonds, RC Maagdenhuis, Hulp na Onderzoek, Haella stichting, Projecten in Nederland, RCOAK, Ouderenfonds Sluijterman van Loo, Vereniging Weldadigheid van onze Allerheiligsten Verlosser, Oranjefonds, Fundatie Van de Santheuvel Sobbe. Daarnaast is er de mogelijkheid voor ondersteuning op maat voor vrijwilligers(organisaties) die zich (willen) inzetten voor kwetsbare bewoners. Laboratorium In het LAB worden nieuwe activiteiten en werkwijzen ontwikkeld, veelal in samenwerking met partners in de civil society. De volgende programma s zijn in het LAB ontwikkeld: Cursus Mantelzorgambassadeurs Deze cursus startte in 2012 en is een samenwerking tussen SW-SL en Markant, centrum voor Mantelzorg. De cursus is een vervolg op het verkennend onderzoek dat in 2011 is gedaan onder migranten en- vrijwilligersorganisaties in Amsterdam Zuidoost naar onbereikte mantelzorgers. De cursus bereidt (ex)mantelzorgers voor om als ervaringsdeskundige in hun eigen organisatie/netwerk aan de slag te gaan als mantelzorgambassadeur. Op een manier die past bij de migranten- en vrijwilligersorganisatie én bij hun eigen talenten. Odense Inloophuis Een Odensehuis is een inloophuis voor licht dementerenden en hun familiezorgers. Dit houdt in dat iedereen, ook zonder de diagnose of indicatie, welkom is. Het huis biedt de mogelijkheid aan dementerenden, familiezorgers en andere vrijwilligers om activiteiten te organiseren. Hierbij kan gedacht worden aan creatieve of sportieve activiteiten, een informatiebijeenkomst, geheugentraining of een gastspreker. Hierdoor zijn de bezoekers zelf actief betrokken bij het activiteitenprogramma. Daarnaast is er ook ruimte om gewoon gezellig een kopje koffie te komen drinken, een spelletje te spelen of mee te lunchen. Voor de mantelzorgers is er ook een plek om uit te rusten. Samenwonen-Samenleven heeft momenteel een Odense Inloophuis in Amsterdam Zuidoost (vanaf juli 2012) en Nieuw-West (vanaf april 2014) ingericht. Vanuit deze Inloophuizen worden vrijwilligers die betrokken (willen) zijn getraind rond het thema Vergeetachtigheid en Dementie en worden er allerlei activiteiten georganiseerd waarmee het thema ook binnen migrantengemeenschappen steeds meer op de agenda komt. 11
Kantlijn Kantlijn is een schrijfgroep van dak- en thuislozen in Amsterdam. Bijna 20 jaar geleden gestart als dagbestedingsproject, maar de laatste jaren is de nadruk steeds meer komen te liggen op talentontwikkeling en verbinding met de reguliere literaire wereld (VPRO Boekendag, literaire- en poëziefestivals en eigen publicaties). Deelnemers zijn dus in de eerste plaats schrijvers en dichters, ze worden aangesproken op hun talent en hun ambitie. Vanaf 1 januari 2014 wordt het project ondersteund door SW-SL. Elke maandagmiddag komt een groep van zo n 15 schrijvers bij elkaar om verhalen en gedichten te schrijven. Dit gebeurt onder professionele begeleiding van schrijfster Christine Otten en Ruby Sanders. Ter plekke wordt er geschreven. Deelnemers krijgen een opdracht ter inspiratie en vervolgens een uur tot vijf kwartier om te schrijven en te herschrijven. Daarna wordt er voorgelezen en krijgen de schrijvers feedback van de docenten. Armoedeprogramma: ervaringsdeskundigheid in armoede en sociale uitsluiting In dit programma worden bewoners met ervaringskennis van armoede en sociale uitsluiting geworven om opgeleid te worden tot ervaringsdeskundige. In die hoedanigheid zullen zij medebewoners in armoede en sociale uitsluiting ondersteunen, ofwel vanuit SW-SL in inloopspreekuren of samenredzaamgroepen (bijzondere vorm van lotgenotencontact) of vanuit Maatschappelijk Werk of Samen Doen-teams in de wijk. Een meer uitgebreide beschrijving van dit programma is te lezen op pagina 26 en 27 van dit jaarverslag. 12
Samenwonen-Samenleven in Nieuw-West De Buurtzaak - van gebruikers naar partners Begin 2013 bestaat de Buurtzaak, het Huis van de Wijk in Slotervaart Noord, al weer bijna een jaar. Er gaat veel goed, maar veel kan ook nog beter en daarin worden stappen gezet. Vooral in de stap van consumeren naar wederkerigheid. Onder andere door het instellen van een gebruikersoverleg. Daarin werd handen en voeten gegeven aan wederkerigheid: je gebruikt iets en dan doe je ook iets terug. We hebben geoefend in samen delen, samen werken en samen verantwoordelijkheid dragen. Na een jaar zijn de gebruikers van de Buurtzaak partners en wordt de verantwoordelijkheid in beheer, onderhoud, programmering en ontwikkeling gedeeld. Effectiever én leuker. Een mooi voorbeeld van die omslag is de nieuwjaarsreceptie die door de gebruikers van de Buurtzaak voor de buurt is georganiseerd. Ook de Buurtkantine, een bewonersinitiatief rondom Pasen, de 5 meiviering voor bewoners en generatiedialogen zijn voorbeelden van een geslaagde switch van consumeren naar wederkerigheid; allemaal activiteiten die in 2013 door gebruikers van de Buurtzaak gezamenlijk werden georganiseerd. Blijvend aandacht voor de ouderen in de wijk In 2013 was er blijvende inzet om autochtone ouderen te betrekken bij het Huis van de Wijk. Hiervoor werd samengewerkt met studenten van de UvA. Met de kookactiviteit Onder de panne kookten zij met autochtone ouderen en kinderen in de buurt. Daarnaast werden er in samenwerking met WorldGranny sociale activiteiten voor ouderen in de buurt georganiseerd. Levenswijs startte met gespreksgroepen voor ouderen in de buurt, helaas werden deze groepen niet goed bezocht. Deze gespreksgroepen zijn in het najaar omgezet in Koffie met een twist voor ouderen. Dankzij deze inspanningen heeft een aantal autochtone vrouwen aansluiting gevonden bij bestaande activiteiten binnen de Buurtzaak, o.a. de kookgroep, moeder- en-kindactiviteiten, peuteractiviteiten, breien en kletsen en ander cursusaanbod binnen het Huis van de Wijk. Oudere autochtonen blijven ook in 2014 een aandachtspunt voor het Huis van de Wijk. Extra aandacht voor Jacob Geel In de Jacob Geelbuurt is Het Huis van de Wijk trekker van de werkgroep Meedoen. In die werkgroep ondersteunde het Huis van de Wijk actieve bewoners bij hun activiteiten. Concreet hield die ondersteuning in dat er vrijwilligers werden ingezet bij recreatieve activiteiten ten behoeve van ouderen (o.a. 3d-kaarten voor ouderen en spelletjes). Ook werd er in de Jacob Geelbuurt door bewoners een Buurtbazaar georganiseerd met Oudhollandse spelletjes voor ouderen. Verder werd in samenwerking met de Alliantie, Aracora, ICA en Leger des Heils de mogelijkheid onderzocht om een huiskamer/ontmoetingsruimte in de Jacob Geelbuurt te realiseren. 13
Samen Rijker Vanuit de Hulp en informatiedienst werd een zogenaamde samenredzaamgroep rond het thema van inkomensproblematiek ingericht. In die groep kwamen deelnemers samen die ervaringen van inkomensproblematiek deelden. Zij wisselden ervaringen uit over verschillende situaties rondom inkomensproblemen, gaven elkaar tijdens de bijeenkomsten tips en informatie over omgaan met geld, budgetteren, goedkoop boodschappen doen etc. en maakten uitstapjes o.a. naar kringloopcentra. Ook kregen deelnemers van Samen Doen in de Buurt informatie en voorlichting rond het thema financiën. Door Samenwonen- Samenleven opgeleide vertrouwenspersonen werden ingezet als samenroepers; zij organiseerden de bijeenkomsten. Hulp en informatie Dienst Het uitgangspunt bij het spreekuur binnen de HID is het stimuleren van de eigen kracht en de zelfredzaamheid van de wijkbewoner. Niet de tekortkomingen of problemen, maar de krachten en talenten van de wijkbewoner staan centraal. Binnen de HID wordt de wijkbewoner gestimuleerd de eigen krachten en hulpbronnen in de omgeving te herkennen en te gebruiken. Hiermee wordt het zelf-oplossend vermogen van de wijkbewoner vergroot, waardoor de zelfredzaamheid van de wijkbewoner wordt bevorderd. Binnen het spreekuur hebben de wijkbewoners dan ook de regie over de begeleiding en de vervolgstappen in het hele proces. De sleutel tot succes ligt bij hun wensen en motivatie. Daarnaast vormt het wederzijdse vertrouwen tussen de HID-medewerker en de wijkbewoner de basis. Deze vertrouwensrelatie is essentieel voor de verdere ontwikkeling van het proces. De sociale omgeving van de wijkbewoner wordt betrokken bij de hulpverlening, want daar bevinden de hulpbronnen zich. De HID-medewerker ondersteunt en motiveert de wijkbewoner bij het leggen van nieuwe contacten en het oppakken van bestaande contacten en verbindingen. In 2013 was de HID behalve op feestdagen elke week open. Er waren wekelijks drie inloopspreekuren: dinsdagochtend en woensdagochtend van 09:30-12:30 uur en vrijdagmiddag van 12:00-16:00 uur. Buiten de inloopspreekuren werd er op afspraak gewerkt. Zes vertrouwenspersonen draaiden de spreekuren en voerden daarbij behorende werkzaamheden uit. In het eerste halfjaar waren er twee studenten van de Capabel Onderwijs Groep die stage liepen binnen de HID: Marino van Ams en Naima Zouhair. Zij hebben met succes hun diploma Sociaal Maatschappelijke Dienstverlening behaald. Vanaf september hebben drie stagiaires van de Hogeschool van Amsterdam de HID ondersteund, derdejaars studenten van de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening. De HID had in 2013 ruim 300 cliënten. Eens in de maand was er voor vertrouwenspersonen en stagiaires een intervisiebijeenkomst en casuïstiekbespreking die geleid werden door een van de bestuursleden, Marga van Gelderen. Eens in de maand was er ook een werkoverleg. 14
In april 2013 is er tijdens een intervisiebijeenkomst gesproken over de noodzaak van het opzetten van een sorteergroep. Dit was naar aanleiding van wat de coördinator van de inloopspreekuren had gesignaleerd (rommelige administratie bij veel cliënten). Naar aanleiding daarvan is er overleg opgestart met het Landelijk Steunpunt Thuisadministratie om sorteergroepen op te zetten. In september 2013 zijn twee samenredzaamgroepen opgezet op het gebied van armoede, inkomensproblemen en schulden. Deze groepen werden geleid door vertrouwenspersonen met ondersteuning van de stagiaires binnen de HID. In oktober 2013 is een training Op eigen kracht aangeboden aan 15 wijkbewoners. In 2013 zijn er binnen de HID 28 wijkbewoners aan vertrouwenspersonen gekoppeld. De vertrouwenspersonen werden tweewekelijks individueel gecoacht. Juridische ondersteuning binnen de HID Begin 2013 is een samenwerking gerealiseerd met Spuistraat 10 Advocaten. Tot en met juli 2013 was er wekelijks een juridisch inloopspreekuur voor de wijkbewoners met juridische vragen. Vanaf de zomervakantie werd een twee wekelijks spreekuur aangeboden. In 2013 waren 15 zaken in behandeling genomen door de advocaten van Spuistraat 10 Advocaten. Het juridische inloopspreekuur werd bemand door een jurist van dit kantoor. Overige samenwerking vanuit de HID In 2013 is met een Amsterdamse Fonds samenwerking gerealiseerd en dit heeft geleid tot een noodpot stille armen. In 2013 zijn twee ontruimingen voorkomen dankzij deze noodpot. In 2013 is ook een samenwerking gerealiseerd met Samen Doen in de Buurt. Er zijn vanuit de HID 16 zaken toegeleid naar Samen Doen vanwege veiligheid en/of meervoudige problematiek. Ook zijn er vanuit Samen Doen vier zaken doorverwezen naar de HID. Het OKC had in 2013 een tweewekelijks spreekuur i.s.m. de HID. Twee wijkverpleegkundigen van Cordaan hielden in 2013 een twee wekelijkse inloopspreekuur i.s.m. de HID. Meidennetwerk Als niemand luistert, spreekt het lichaam. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat jongeren van niet-westerse migrantengemeenschappen een verhoogd risico lopen op internaliserende gedragsproblemen. Dit komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens. Deze problemen worden ook wel stille emotionele problemen genoemd. De achtergronden van deze problemen zijn: identiteitsontwikkeling in een mixed culture, familiesysteem, ouders en gezag, sociale controle, schaamte- en zwijgcultuur. Uit onderzoek blijkt ook dat de professionele hulp voor deze problematiek aan jongeren van niet-westerse migrantengemeenschappen sterk achter blijft vergeleken met professionele hulp aan autochtone jongeren met dezelfde problemen. Ook in Amsterdam Nieuw-West groeit het aantal allochtone meiden en jonge vrouwen met internaliserende problemen. Internaliserende problemen vallen minder op en worden minder snel gesignaleerd door de 15
ouders, mentoren en docenten, maar ook door de allochtone meiden en jonge vrouwen zelf. Uit een rondgang die Samenwonen-Samenleven in 2013 maakte langs meiden-initiatieven in Nieuw-West is naar voren gekomen dat de preventieve vroegsignalering en toeleiding naar de hulpverlening aangaande de internaliserende gedragsproblemen van allochtone meiden en jonge vrouwen in Nieuw-West gebrekkig is. Ook is er een gebrek aan vrijetijdsactiviteiten en samenredzaaminitiatieven voor deze doelgroep waar de gedeelde problematiek besproken kan worden. Een ander gebrek is dat vrijwilligers, semiprofessionals en professionals onderling en gezamenlijk niet (optimaal) samenwerken. De hulpvraag en de behoefte van allochtone meiden en jonge vrouwen in Nieuw-West sluit niet aan bij het aanbod van de professionals. Een reden hiervan is angst en gebrek aan wederzijds vertrouwen en begrip. Er bestaat een grote afstand tussen de leefwereld van deze doelgroep en de systeemwereld. De respondenten uit de rondgang hebben de bereidheid getoond om zich te verbinden aan een netwerk waarin aan de hoognodige afstemming en samenwerking tussen vrijwilligers, semiprofessionals en professionals wordt gewerkt om zo stapsgewijs te groeien naar verbetering van de preventieve vroegsignalering en de toeleiding naar de hulpverlening van allochtone meiden en jonge vrouwen met internaliserende gedragsproblematiek in stadsdeel Nieuw-West. Het netwerk bestaat uit vrijwilligers, semiprofessionals en professionals, wordt gecoördineerd door Samenwonen-Samenleven en komt tweemaandelijkse samen om expertise, voorzieningen, activiteiten en good practices met elkaar te delen op basis van complementariteit en wederkerigheid. Het netwerk heeft tot taak: - een gezamenlijk programma in te richten van voorlichting aan allochtone meiden en jonge vrouwen, ouders, docenten en mentoren - het toerusten en ondersteunen van het huidige aanbod en het opzetten van een team van vertrouwenspersonen voor tienermeiden (een-op-een en samenredzaaminititiatieven) - allochtone meiden en jonge vrouwen steunen in het opzetten van eigen initiatieven (bijvoorbeeld huiskamers en lotgenotencontactgroepen). Het netwerk wordt aangegaan voor de duur van drie jaar en draait een pilot van een jaar. Vervolgens wordt met alle betrokken partijen geëvalueerd. Het streven is dat het netwerk na drie jaar zelfsturend is. Odensehuis Nieuw-West Begin 2013 is een start gemaakt met een verkenning van de wenselijkheid en haalbaarheid van het inrichten van een Odensehuis Nieuw-West. Een Odensehuis is een inloophuis voor licht dementerenden en hun familiezorgers. In maart kwam een werkgroep bij elkaar waarin 16
werd afgesproken dat studenten van de HVA (BOOT) onderzoek zouden doen naar oudere migranten met vergeetachtigheid in Amsterdam Nieuw-West. Dit onderzoek werd uitgevoerd door vijf studenten. Advies werd ingewonnen bij het Odensehuis in Zuidoost (ook een initiatief van Samenwonen-Samenleven, zie pagina 22 en 23). Er werd een gezamenlijk bezoek afgelegd bij het Odensehuis in Amsterdam Zuid. Op basis van het onderzoek werd er een conceptplan Odense in Nieuw-West geschreven. Dit plan voorziet in (a) de inrichting van een Odensehuis in de community Ru Paré (in Slotervaart Noord) en (b) een programma voor activiteiten. Na een jaar van verkenningen, onderzoek en voorbereidingen werd het Odense Inloophuis op 1 april 2014 geopend. 17
Samenwonen-Samenleven in Amsterdam West De activiteiten van SW-SL in Amsterdam West bestonden in 2013 uit het basisaanbod en ondersteuning van het West Interreligieus Netwerk (W1N). West Interreligieus Netwerk Met het W1N werden er in 2013 vijf netwerkbijeenkomsten georganiseerd. De eerste vond plaats op 11 maart; op die bijeenkomst ging het W1N met vertegenwoordigers van het Interreligieus Beraad Slotervaart en een delegatie van Noorse voorgangers in gesprek over interreligieuze samenwerking. De tweede netwerkbijeenkomst op 10 april was een maaltijd in de Augustanakerk; op deze bijeenkomst, die het startschot vormde van het programmajaar 2013, werd gesproken over samenwerken rondom armoede. Op de derde bijeenkomst op 17 mei in de Jeruzalemkerk spraken vertegenwoordigers van gebedshuizen uit De Baarsjes met buurtbewoners en medewerkers van de Voedselbank (uitgiftepunt De Baarsjes) en Op Eigen Kracht. Op de vierde netwerkbijeenkomst in de Boomkerk in Bos en Lommer op 3 oktober werd gesproken over Soberheid: de kracht van armoede. Deze bijeenkomst werd georganiseerd in samenwerking met de Parochie Amsterdam West en de Franciscaner gemeenschap La Verna. Op 8 november werd er in het kader van de Dag van de Dialoog een dialoogtafel in de Koperen Knoop georganiseerd. Van april t/m mei werd de cursus Crisis, verarming, zaak van het gebedshuis? georganiseerd. Deze cursus bestond uit vijf bijeenkomsten en werd door Samenwonen- Samenleven georganiseerd ten behoeve van het W1N en in samenwerking met DWI, ABC- Alliantie (Schulddienstverlening) en Stadsdeel West. In de cursus werd voorlichting gegeven over hulpverlening rond armoede en deelden deelnemers werkwijzen en ervaringen uit rond dit thema. Vijf gebedshuizen deden mee. Bijeenkomsten vonden plaats op verschillende locaties waaronder het stadsdeel, Werkplein/DWI en de verschillende gebedshuizen. Op 28 mei werd in voormalig stadsdeel De Baarsjes een wandeling langs plekken van barmhartigheid georganiseerd. Deelnemers liepen langs plekken waar vrijwilligers zich inzetten voor een buur met inkomensproblemen, schulden en isolement. De wandeling was een samenwerking met de Hudsonhof, ABC (De Tagerijn), HvA BOOT en stichting Op Eigen Kracht. Vanuit de gebedshuizen was de Jeruzalemkerk een samenwerkingspartner. 15 mensen wandelden mee. Per plek was door de kleine setting mogelijkheid tot persoonlijk gesprek en vragen. Basisaanbod Samenwonen-Samenleven Het basisaanbod bestond in Amsterdam West uit de Basiscursus Vertrouwenspersonen, intervisie, de cursus fondsenwerving/projectontwikkeling Van Idee naar Project en ondersteuning op maat voor bewonersinitiatieven. 18
De Basiscursus Vertrouwenspersonen vond plaats in de Koperen Knoop in Westerpark van september t/m december en had 11 deelnemers. Acht van hen rondden de cursus succesvol af. Afgestudeerde Vertrouwenspersonen namen van april t/m december deel aan in totaal zes intervisiebijeenkomsten. Deze bijeenkomsten bestonden uit casuïstiekbespreking en reflectie op de praktijk van de deelnemende vertrouwenspersonen. Zeven mensen deden mee aan de cursus Van Idee naar Project. In die cursus worden deelnemers ondersteund in het ontwikkelen van een uitvoerbaar projectplan ten behoeve van kwetsbare bewoners. Deelnemers waren onder andere vertegenwoordigers van het W1N en de organisatie Samen Sterk Vrouwen West; zij slaagden er in om op basis van een goed doordacht en haalbaar projectplan fondsen te werven buiten het stadsdeel. Samen Sterk Vrouwen West is ook na afronding van de VIP-cursus ondersteund in de uitvoering van het projectplan zoals dat samen met hen is opgesteld. Resultaat daarvan was onder andere de organisatie van een expertmeeting over inloopspreekuren op 11 oktober in de Tagerijn in De Baarsjes. SW-SL deed vanaf oktober in Amsterdam West bovendien mee aan het pilotproject Wijkgerichte ondersteuning voor sleutelfiguren in vrouwennetwerken in Amsterdam Westerpark en De Baarsjes. Het pilotproject is een samenwerking met stadsdeel, ABC- Alliantie en Wijksteunpunt Wonen. 19
Samenwonen-Samenleven in 2013 in enkele beelden Cursusdeelnemers eten samen Bijeenkomsten in de Ru Paré 20
Een expertmeeting over samenredzaaminitiatieven, door Marijke Verdonk Trotse deelnemers bij een certificaatuitreiking Initiatiefneemster Mama Noord aan het woord tijdens de presentatie Handreiking Vrouwenorganisaties 21
Samenwonen-Samenleven in Amsterdam Zuidoost De activiteiten van SW-SL in Amsterdam Zuidoost bestonden in 2013 uit het basisaanbod, de voorbereiding van de inrichting van een Hulp in de Buurt-team (inloopspreekuren door opgeleide vertrouwenspersonen), het project Mantelzorgambassadeurs, het Odense Inloophuis en ondersteuning op maat voor vrijwilligersorganisaties en actieve vrijwilligers. Basisaanbod en Hulp in de Buurt In 2013 werd er in Amsterdam Zuidoost drie keer een Basiscursus Vertrouwenspersonen gegeven. Ruim 30 vrijwilligers ronden deze cursus succesvol af. Daarnaast werden er voor afgestudeerde vertrouwenspersonen een vijftal deskundigheidsbevorderende trainingsmodules georganiseerd; over armoede- en inkomensproblemen, huiselijk geweld, opvoeden en opgroeien in twee culturen, psychische problemen en verslaving. Parallel aan deze cursussen werden er voorbereidingen getroffen om een zogenaamd Hulp in de Buurtteam in te richten in Venserpolder: teams van opgeleide vertrouwenspersonen die op buurten wijkniveau beschikbaar zijn om vragen van bewoners over zorg en welzijn te beantwoorden, die beschikbaar zijn als luisterend oor en indien nodig kunnen toeleiden naar professionele hulpverlening. Mantelzorgambassadeurs Als vervolg op de cursus voor Mantelzorgambassadeurs in 2012 is er in 2013 een nieuwe cursus van start gegaan. Deze cursus is een samenwerking tussen SW-SL en Markant, centrum voor Mantelzorg en bereidt (ex-)mantelzorgers voor om als ervaringsdeskundige in hun eigen organisatie/netwerk aan de slag te gaan als mantelzorgambassadeur. Op een manier die past bij de migranten en- vrijwilligersorganisatie én bij hun eigen talenten. De mantelzorgambassadeurs die in 2012 zijn opgeleid zijn in 2013 onder begeleiding van Markant en SW-SL aan de slag gegaan in hun eigen organisatie voorlichting te geven over het thema. In 2013 werden 11 nieuwe ambassadeurs vanuit diverse netwerken (Ghanees, Antilliaans, Javaans, Surinaams) opgeleid. De cursus werd afgesloten met een certificaatuitreiking. Daarnaast werd een extra training over mantelzorg voor vertrouwenspersonen samengesteld en gegeven voor 14 vertrouwenspersonen. Odensehuis Zuidoost Naast het reguliere aanbod van activiteiten voor licht dementerenden en hun familiezorgers is er vanuit de klankbordgroep rondom het Odensehuis Zuidoost gewerkt aan samenwerking tussen zelforganisaties, Markant, organisaties van de ketenzorg dementie, wijkverpleging, Cordaan, casemanagers, mantelzorgambassadeurs en Kenniscentrum Multiculturele Ouderenzorg. Belangrijk hierin waren de activiteiten in het kader van de Week van de Dementie van 21 tot en met 28 september en de voorbereidingen voor deze activiteiten. Tijdens de Week was iedereen welkom: vrijwilligers, mantelzorgers, buurtbewoners, mensen met dementie of geheugenklachten en professionals van zorg en 22
welzijn. Partijen die in Zuidoost te maken krijgen met dementie, zoals de bewoners en de eerder genoemde organisaties hebben elkaar tijdens deze week beter leren kennen. Deze week is een belangrijke stap geweest in het optimaliseren van de samenwerking in de keten rond dementie in Zuidoost en het Inloophuis. Ondersteuning op maat voor vrijwilligersorganisaties en actieve vrijwilligers Een aantal vrijwilligersorganisaties en actieve vrijwilligers kreeg ondersteuning op maat. Bijzonder om te vermelden is het project Migranten Moeder en Kind, een project dat zich met name inzet voor onbereikte Afrikaanse moeders en hun kinderen die kampen met problematiek die uiteenloopt van ontbreken van documentatie tot armoede, sociaal isolement en taalachterstand. Er werd een projectplan geschreven waarmee succesvol fondsen werden geworven. Een praktijk voor ondersteuning voor de doelgroep werd ingericht in de vorm van een wekelijkse inloopochtend waar voorlichting en ondersteuning wordt gegeven. 23
Samenwonen-Samenleven in Amsterdam Oost In de zomer van 2013 werd met stichting KIWOS (KInderWerk Op Straat) een samenwerkingsovereenkomst getekend. KIWOS is vanaf 2005 actief in de Indische Buurt met kinderen en hun gezinnen. Vanaf 2010 is het aandachtsgebied naast jongere kinderen en hun gezinnen verbreed naar de doelgroep van tienermeiden. Vanaf zomer 2013 is Jeanette de Waard namens SW-SL bij KIWOS gedetacheerd. Vanuit de werkwijze van SW- SL is er in de tweede helft van 2013 en gebruikmakend van het netwerk van KIWOS een netwerk van buurtvertrouwenspersonen ingericht. Vooruitlopend op het plan om onder de noemer Hulp in de Buurt inloopspreekuren in de buurt te organiseren zijn er 21 buurtbewoners geworven om deel te nemen aan een Basiscursus Vertrouwenspersonen. Naast de werving van vertrouwenspersonen voor de spreekuren, zijn er 10 buurtbewoners geworven die vertrouwenspersoon voor tienermeiden willen zijn. Ook zij hebben een basiscursus aangeboden gekregen. Omdat dit een nieuw onderdeel is in de werkzaamheden van KIWOS en SW-SL is er een projectgroep ingericht die een plan van aanpak ontwikkelt rondom de inzet van vertrouwenspersonen voor tienermeiden. 24
Stichting Samen Ondernemen, de Ru Paré Community Stichting Samen Ondernemen werd in 2013 opgericht en is een sociale onderneming die als hoofddoel heeft om een verdienmodel te ontwikkelen om voorzieningen voor wijkbewoners in minder bevoorrechte posities in stand te houden. Dit als antwoord op een terugtredende overheid op het gebied van welzijn. Het verdienmodel bestaat uit het exploiteren van vastgoed ten behoeve van bewonersorganisaties, zorginstellingen, kunstenaars en commerciële ondernemingen waarbij ze op basis van wederkerigheid werken in één gebouw. De Ru Paré community in Slotervaart Noord is als zodanig het eerste project van de Stichting Samen Ondernemen. Het ligt in de bedoeling om op termijn meerdere communities op deze basis te ontwikkelen en op die manier instellingen als Huis van de Wijk, in Slotervaart Noord (bekend als De Buurtzaak), bestaanszekerheid te bieden. Wederkerigheid, waarbij aan de partners en gebruikers van het gebouw gevraagd wordt wat ze nodig hebben maar vooral ook wat ze te bieden hebben, benadrukt de manier van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat is een voorwaarde om deel uit te maken van de community. 25
Armoedeprogramma: ervaringsdeskundigheid in armoede en sociale uitsluiting Eind 2012 vond er overleg plaats met enkele Amsterdamse vermogensfondsen over het averechtse effect van caritas en de vraag naar een nieuwe manier van armoedebestrijding. Naar aanleiding van dit overleg volgde begin 2013 een aantal bijeenkomsten met fondsen geweest waarin deze onderwerpen verder werden verkend. Speciale aandacht was er daarbij voor de eigen kracht en ervaringsdeskundigheid van mensen in armoede en voor het inrichten van samenredzaaminitiatieven. Naar aanleiding van deze bijeenkomsten werd Samenwonen-Samenleven door de fondsen Porticus, RCOAK, SKAN en RCM uitgenodigd om een programmaplan te presenteren. Dat programma ging Samen Sterk tegen armoede heten en werd in december 2013 definitief ingediend. Het programma omvat drie jaar. Het eerste jaar (2014) is gefinancierd, met een optie voor het tweede en derde jaar. Korte inhoud van het programma Samen Sterk tegen armoede en sociaal isolement Het programma bouwt voort op de werkvorm van Vertrouwenspersonen en Mantelzorgambassadeurs. Zoals al kort werd aangestipt is de aanleiding van het programma het averechtse effect van caritas; in plaats van zelfstandigheid, zelfregie, eigen kracht en zelfredzaamheid stimuleert de wijze waarop caritas aangeboden wordt de afhankelijkheid van noodvoorzieningen. Het bij de fondsen gepresenteerde programma gaat ervan uit dat noodhulp middels het beroep op wederkerigheid verbonden moet zijn met het versterken van de zelfredzaamheid van arme en sociaal uitgesloten burgers en dat ervaringsdeskundigheid nodig is om individuele kansen op herstel, empowerment en deelname aan de samenleving in collectieve verbanden te benutten. Het programma is gebaseerd op drie basisprincipes in de werkwijze van SW-SL, namelijk van onderop, van binnenuit en samen. Het gaat in eerste instantie om het leren herkennen van ervaringskennis van armoede en sociaal isolement. Die ervaringskennis wordt in een speciaal ontwikkelde cursus voor ervaringsdeskundigen in armoede en sociaal isolement vervolgens benut, gewaardeerd en tenslotte ingezet ten behoeve van mensen in armoede en sociaal isolement. In de cursus is plaats voor 22 deelnemers die worden geworven in de stadsdelen. De cursus bestaat uit een theorie- en een praktijkgedeelte. Het theoriegedeelte van de opleiding is voor een belangrijk deel gebaseerd op de basiscursus Vertrouwenspersonen. Daarnaast krijgen de deelnemers in het theoriegedeelte specifieke kennis over armoede(hulpverlening). Na afronding van de theorie is er een praktijkgedeelte waarin ze worden ingezet in inloopspreekuren, als voorlichters en als samenroepers van zogenaamde samenredzaamgroepen (een bijzonder soort lotgenotencontact voor mensen met ervaringskennis in armoede). Na het praktijkgedeelte worden mensen gecertificeerd om vervolgens door te stromen naar de inloopspreekuren van SW-SL, Maatschappelijk Werk of een Samen Doen-team in de wijk. Een andere mogelijkheid is dat ze door SW-SL worden ondersteund in het inrichten van een eigen initiatief rond armoede. Begin 2014 is Dite Bultje aangenomen om dit armoedeprogramma in te richten en te coördineren. 26
Financieel verslag van Samenwonen Samenleven in 2013 In het jaar 2011 is st. Samenwonen-Samenleven met een ambitieus sociaal ondernemersplan van start gegaan. Met een goed product en een vernieuwende visie op welzijn en zorg, heeft SW-SL zich in 2011 sterk kunnen profileren. In 2011 bedroegen de baten 332.678 euro. In 2012 waren de baten gegroeid naar 628.209 euro. Bijna een verdubbeling. Voor het afgelopen boekjaar, 2013, zijn andermaal de baten toegenomen. In totaal bedroegen de baten 752.550 euro. Werd 2012 met een batig saldo afgesloten van 46.010 euro, 2013 werd afgesloten met een batig saldo van 15.691 euro. Het totale vermogen van SW-SL bedraagt derhalve 61.701 euro. In 2013 werd een totaal bedrag van 637.951 euro verkregen via de lokale overheden ter realisaties van projecten en programma s. Een toename van 64.393 euro in vergelijking met 2012. Ook de bijdrage van sociale vermogensfondsen is in vergelijking met 2012 in het afgelopen boekjaar toegenomen, van 27.144 in het jaar 2012 naar 39.500 euro in 2013. Overige baten en opbrengsten laten een sterke groei zien. Stond de balans van 2012 nog een bedrag van 27.144 euro aan overige baten en opbrengsten; in 2013 is dat toegenomen tot 117.161 euro. Aan de uitgavenkant is het afgelopen boekjaar met name een toename in huisvestingskosten te zien, van 83.300 euro in 2012 naar 181.006 euro. Ook de personeelslasten zijn in 2013 gegroeid tot 397.634 euro. In 2012 bedroegen deze lasten nog 335.154 euro. De organisatiekosten zijn in 2013 ten opzichte van 2012 gedaald van 70.305 euro in 2012 naar 68.558. De kantoorkosten zijn nagenoeg hetzelfde gebleven, 15.654 euro over het afgelopen boekjaar. Wel zijn de algemene kosten in 2013 toegenomen vanwege accountancy en administratie. In 2013 bedroegen deze 45.318 euro terwijl in 2012 de algemene kosten 26.519 euro bedroegen. Vooruitblik 2014 In 2013 is met succes 3000 m2 maatschappelijk vastgoed verworven aan de Chris Lebeaustraat nr. 4 te Amsterdam. Hiertoe is, ter exploitatie van dit vastgoed, stichting Samen Ondernemen opgezet. De condities waaronder SW-SL haar huisvesting kan realiseren steken in 2014 gunstig af in vergelijking met 2013. De huurovereenkomst met de exploitant betekent meer dan een halvering van de huisvestingskosten in 2014. In het ondernemingsplan van 2011 wordt uitgegaan van een gestage groei van een gemengd financieringsmodel. Een gemengde financiering via partnerschappen met lokale overheden, projectfinanciering via sociale vermogensfondsen en opbrengst uit de markt. In 2013 is hier een start mee gemaakt. Ook in 2014 zal het ondernemerschap hogere opbrengsten uit de markt toenemen. 27