Mark Frequin. Voormalig Directeur-Generaal Energie en Telecom Ministerie van Economische Zaken

Vergelijkbare documenten
Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

MANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Op weg naar een duurzame energievoorziening in Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort

Ontwikkelingen Zonne-energie

De opkomst van all-electric woningen

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Energietransitie = CO 2 -transitie

DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar

Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016

EEN NIEUWE AMBITIE IN ENERGIE

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?

Inzichten uit een regio:

Nederland kantelt naar een duurzame samenleving

Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft

Gas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen

Een Duurzaam Nederlands Energiebeleid?

De rol van biomassa in de energietransitie.

De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen.

Route naar een Duurzame Energievoorziening

Hernieuwbare energie: noodzaak, visie op 2050 en beleid

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16

Is EU-beleid de molensteen voor de Nederlandse energiesector? Mark Dierikx, Directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft

Hernieuwbare Energie na Frans Rooijers - directeur CE Delft

MJA Routekaart ICT 2030 en SER Energieakkoord

Raadsakkoord energietransitie. Februari 2019

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

Duurzame Energie in Utrecht

Nieuwe Energie Aanboren. PvdA Aanvalsplan Aardwarmte 17 februari 2011

Wie betaalt de rekening van de energietransitie?

Klimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

Transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa. Ir. Harry A. Droog

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Energie Transitie: Ultieme Opgave voor Gelderland

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA

Les De productie van elektriciteit

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies

Duurzame energie. Een wenked perspectief? G.P.J. Dijkema, TU Delft, TBM, B.Sc Opleiding Technische Bestuurskunde

Infrastructure Outlook 2050

Raadsakkoord energietransitie. April 2019

Groene Fabriek Lochem

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad

PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE. bij de

6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken

Gijs de Man 12 oktober 2010

Gas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016

Net voor de toekomst. Frans Rooijers directeur CE Delft

Introductie HoSt B.V.

Energieakkoord Kansen voor Warmtepompsystemen

Tabellenbijlage. Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O

Energieakkoord voor duurzame groei

30196 Duurzame ontwikkeling en beleid Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar Brief van de minister van Economische Zaken

Power to gas onderdeel van de energietransitie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

Geothermie in de gebouwde omgeving

Kijk voor meer informatie en de presentaties op:

De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening

Energietransitie Glastuinbouw en warmte

Energie. Gebruik, kosten & transitie. Frans Rooijers directeur CE Delft

Duurzaamheidsdoelstellingen, nationaal of Europees? IIR, Nationaal elektriciteitsplatform Den Haag, 21 april 2010

Technisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015

Zonnestroom en windstroom Samen meer

1 Visie, strategie en agenda

Energievoorziening Rotterdam 2025

Beheer van energie en broeikasgas

Stand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving

Regio-overleg milieu. HERNIEUWBARE ENERGIE EN KLIMAAT Inleiding. Ingelmunster 14 maart Dominiek Vandewiele

Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Ingrid Giebels

Naar een duurzame energievoorziening

Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016

Meer informatie over deze presentatie en het congres Ruimte voor Energie! kunt u vinden op

Categorie: Energie winning: Reeds toegepast:

De toekomst van de netten

Energie-Nederland: Deze Green Deal is een belangrijke stap voor de verduurzaming van de Nederlandse energievoorziening de komende decennia

Hoe snel verandert de energiemarkt?

Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs

Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers

Presentatie Guus Ydema, directeur AGEM NCLG Achterhoek 21 april 2016

Smart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)

Agenda. Door Matthijs Kok, ODMH

Transcriptie:

Mark Frequin Voormalig Directeur-Generaal Energie en Telecom Ministerie van Economische Zaken

Energiebeleid: van context tot acties. Mark Frequin Rijks Universiteit Groningen

Inhoud 1. Context 2. Richting 3. Dilemma s 4. Acties

1. CONTEXT

spanning op mondiale energiemarkt

16 126 70 754 42 126 123 Bewezen oliereserves in miljarden vaten per 2008 (bron BP)

Gasconflict tussen Rusland en Oekraïne

De oliemarkt

Het mondiale spel Algerije Angola Kazachstan Rusland Qatar

Europese omgeving

Nederland, Gasland Overig 7% Steenkool 10% Olie 40% Gas 43% Bron: IEA 2008

2. RICHTING

Publieke belangen energiebeleid

marktwerking Marktwerking verbeteren: consument centraal ruimte voor innovatie Europese marktkoppeling/marktintegratie Investeringsklimaat versterken: Koppelen aan industriebeleid (vergunning)procedures verbeteren/versnellen Waar nodig extra stimulering ( feed-in tarief)

Meer duurzaam Investeren in: innovatie, duurzaam, CO2-reductie Duurzaam: Besparing: 4.022 mln. 1.177 mln. CO 2 -reductie: 985 mln. Innovatie: 905 mln. Voorzieningszekerheid: 382 mln.

Versnellen in crisistijd Nationaal: Sloopregeling oude auto s Impuls wind op zee ( 2,4 miljard, voor 15 jaar) Isolatie van huizen Europees geld: Pilot CCS ( 180miljoen) North Sea Grid ( 165 miljoen, delen met andere landen)

Meer innovatie Innovatie Agenda: Groene Grondstoffen Nieuw Gas Duurzame Elektriciteitsvoorziening Duurzame Mobiliteit Ketenefficiency Gebouwde Omgeving De Kas als Energiebron Bioraffinage Warmte CCS

3. DILEMMA S Oplossingen Zelforganisatie Overheid Zekerheid Korte termijn Problemen Verplichting/ dwang Burger/bedrijf Risico s Lange termijn

Energieprijs: hoog of laag? FD, 23 oktober 2009 Olieprijs zakt onder 50 dollar 20 november 2008 Inzakken investeringen drijven olieprijs later op Telegraaf, 27 maart 2009

Ruimtelijke inpassing Delft zegt NEE tegen bovengronds 380 KV Protest Deze keer wint Don Quichot. Dorp wil geen windmolens

Nationaal of Lokaal belang?

Meer Industriebeleid? Off shore olie en gas Biomassa hub Flexibele gasopslag en -toevoer

Splitsing: Nederland of internationaal?

Ruimte voor kolen en kernenergie?

Bekostigingsystematiek Duurzaam?

4. ACTIES Programma Gasrotonde Project Herziening marktordening Project Noordwest Europese markt Project Uitwerking visie brandstofmix Project Scenario s kernenergie Project Warmte op stoom Project Noordzee als energiebron Project Voorrang voor duurzaam Task force Slimme netten Projecten Inpassing infrastructuur Project CCS Project Wind op zee

Nederland Gasrotonde

Tariefregulering energienetbeheer

NW-Europese Markt Tennet: + Gasunie:

Branstofmix

Kernenergie Deze kabinetsperiode geen beslissing Wel goed voorbereiden besluitvorming nieuwe kabinet Project: uitwerking scenario s Locatie aanwijzen.

Warmte op stoom Actieplan Warmte op stoom en Mogelijkheden voor geothermische warmte 400 PJ

Noordzee als energiebron

Voorrang Duurzaam Hoofdlijn: investeren in infrastructuur en betere benutting capaciteit, zodat voorrang niet nodig is Systeem voor congestie management Waar nodig maatwerkoplossingen voor specifieke situaties zoals in het Westland

Slimme netten, slimme meters

Nieuwe ruimtelijke energieconcepten Elektriciteit-, gas en warmtenetten integraal benaderen? Wie wordt de gebiedsregisseur? Lokale energie(regie)bedrijven en energiediensten? Nieuwe commerciële energiediensten mbv ICT?

CO2 uitstoot wereldwijd Carbon Capture and Storage 40 35 30 25 20 15 10 5 0 IPCC scenario s Energiebesparing Duurzame energie CCS 2000 2025 2050 2075 2100 Subsidie: 30 mln Tenderprocedure: 60 mln

SDE-regeling Gestart in 2008 Mikt op 3000 MW nieuw vermogen in 2008-2011 2020: 35% duurzame elektriciteit Stabiliteit is essentieel Financiering via opslag energietarief

Wind op Zee lange termijn 2020: Totaal 6000 MW In Nationaal Waterplan: locaties Taskforce

Elektrische auto: slimme oplossing Duurzaam én opslag elektriciteit