DRAADLOZE COMMUNICATIE-INFRASTRUCTUUR VOOR DE ZORGSECTOR In het artikel 'Voice over IP (VoIP) - een revolutie of een hype?' (zie Kennisplein Bouwcollege of het tijdschrift TG van april 2005) is beschreven dat Internet Protocol (IP) voor tal van toepassingen als telefonie en verpleegoproepsystemen in de nabije toekomst onvermijdelijk is; alternatieven zullen uit de handel worden genomen. Een van de grote voordelen van IP is dat de gebruikte technieken bij de verzending van informatie eenduidig zijn en dus ook gebruik kunnen maken van dezelfde transportnetwerken. Via onderstaande link is een document beschikbaar dat ingaat op de diverse toepassingen van IP: wat kan IP voor de zorg betekenen en wat zijn de haken en ogen? Inleiding De ontwikkelingen op het gebied van draadloze communicatie zijn stormachtig verlopen. Zo is het aantal GSM-toestellen in Nederland momenteel al groter dan het aantal inwoners. Ook pc s worden steeds vaker draadloos met bedrijfsnetwerken of particuliere netwerken verbonden, en talloze toepassingen zoals afstandsbedieningen, inbraaksystemen en headsets zijn niet meer aan draden gebonden. De verwachting is dat er in de nabije toekomst nog meer dan nu van draadloze verbindingen gebruik gemaakt zal gaan worden. In die zin is dit dan ook naast het IP een van de belangrijkste innovaties binnen de ICT. Het (toenemende) belang van draadloze technieken Met een eenduidig communicatieprotocol zijn er ook op draadloos gebied geen aparte netwerken meer nodig. Nu is het gebruikelijk om Dect-netwerken voor telefonie en WiFi-netwerken voor data aan te leggen. De trend is dat er straks nog maar één netwerk nodig is - op basis van WiFi. Hoewel dit een vereenvoudiging lijkt, is niets minder waar. WiFi kent vele variaties, die elkaar snel opvolgen en meestal niet backwards compatible zijn. Ofwel, nieuwe toepassingen vereisen weer een nieuwe WiFi-variant met nieuwe investeringen voor de infrastructuur. Ook de beveiliging vormt een belangrijk aandachtspunt. Behalve dat de nodige versleuteling er voor moet zorgen dat de gegevens niet afgeluisterd kunnen worden, is het onvermijdelijk dat virussen en ongewenste berichten door de koppelingen ook in de telefonie en andere systemen zullen binnendringen. Last but not least worden er met name in de zorgsector hoge eisen gesteld aan de betrouwbaarheid en de continuïteit. Het zal duidelijk zijn dat een verregaande integratie van functies en technieken deze betrouwbaarheid niet zal verhogen. Draadloze technieken zijn sowieso gevoeliger voor storingen en vereisen extra inspanning om toch aan de gewenste betrouwbaarheid te kunnen voldoen. De betekenis van de ontwikkelingen op draadloos gebied is nu al zichtbaar in de diverse smart phones. De telefoniefunctie is daarbij steeds minder prominent aanwezig. Primair is een betrouwbare, snelle dataverbinding waarmee tal van toepassingen, zoals e-mail, browsen, agenda s en plaatsbepaling mogelijk zijn en waarmee dan ook nog kan worden getelefoneerd. Ook in de zorgsector zijn hier talrijke voordelen mee te behalen, die de kwaliteit en de efficiëntie van de zorgverlening kunnen verbeteren.
Draadloze technieken, toepassingen en frequenties In het algemeen kunnen de volgende toepassingen worden onderscheiden: draadloze telefonie en data voor openbare toepassingen in communicatie (GSM en UMTS); draadloze technieken voor toegang tot openbare netwerken (WiMax); draadloze spraaktechnieken voor particuliere of bedrijfsomgevingen (Dect en het oudere CT-2); draadloze dataoverdracht ten behoeve van locale computernetwerken en digitale spraak (WiFi en Bluetooth) draadloze overdracht van signalen ten behoeve van domoticatoepassingen (brand en inbraak, afstandsbesturing enz.); draadloze technieken voor straalverbindingen (WiFi, WiMax, Microgolf, Laser); draadloze overdracht ten behoeve van identificatie (RFID). Voor sommige hiervan wordt gebruik gemaakt van frequentiebanden waarvoor geen vergunning nodig is, zoals de 2,4 GHz-band. Hierbij wordt een restrictie gesteld aan het gebruikte zendvermogen. Een direct nadeel van deze banden is dat er in een bepaald gebied zoveel toepassingen zijn die gebruik maken van dezelfde frequentie, dat interferentie (storing) niet meer te vermijden is. Bedenk hierbij dat ook magnetrons in dezelfde frequentieband werken. De belangrijkste technieken en hun toepassingen techniek frequentie bereik toepassing opmerking Binnen ruimten Bluetooth 2,4 GHz 5 m headsets, toetsenborden, dataoverdracht voor GSM en PDA s Domotica (diverse, meestal fabrikant specifieke protocollen) 433 MHz 2,4 GHz 40 m 20 m afstandsbesturingen signaaloverdracht RFID 30-500 khz 2 m identificatie 850-950 200 m MHz 2,4 2,5 GHz Binnen gebouwen Dect 1,9 GHz 30 m* telefonie, enkele toestellen of in netwerken CT-0 860 MHz 30 m telefonie, enkele toestellen of in netwerken WiFi 2,4 GHz 20 m* data voor één ruimte of in 5,7 GHz 15 m* een netwerk voor gebouwen; in de nabije toekomst ook voor spraak versleutelde gegevensoverdracht verouderde techniek WiFi kent diverse varianten; nieuwere versies zijn ook geschikt voor telefonie via data (VoIP) 2
Regionaal, nationaal of internationaal GSM 900 MHz 1,8 GHz 5 km* telefonie en data via GPRS of EDGE UMTS 2 GHz 4 km* telefonie en data WiMax 3,6 GHz 50 km straalverbindingen voor data tot 54 Mb/s Laser Golflengte ca. 800 nm (frequentie ca. 2500 THz) 5 km straalverbindingen voor spraak en data tot 1 Gb/s Satelliet 10-12 GHz straalverbindingen of data en/of spraak naar/van openbare netwerken * Door meer dan één zend/ontvangers in een netwerk te plaatsen, kan het bereik worden vergroot tot hele gebouwen en/of terreinen, en zelfs nationale en internationale grenzen. Dect versus WiFi De Dect-technologie is speciaal ontwikkeld voor telefonie en kan momenteel een stabiele omgeving bieden. Hoewel het aanvankelijk ook de bedoeling was om data via Dect te kunnen versturen, is dit beperkt gebleven tot het verzenden van berichten (een soort SMS). Overigens blijkt in de praktijk dat het creëren van een stabiele omgeving nog lang niet altijd voor 100% lukt, met name bij grotere aantallen. WiFi blijkt zich in toenemende mate te bewijzen voor draadloze koppeling van computers aan locale netwerken en aan het internet. Gezien het feit dat WiFi ook het IP ondersteunt, zal het over enige jaren met zekerheid Dect hebben verdrongen. Sinds de introductie van VoIP is het idee dan ook om ook bellen via draadloze WiFi-telefoons mogelijk te maken. Vooralsnog ondersteunt WiFi standaard nog niet altijd QoS (Quality of Service), waardoor de kwaliteit van de gesprekken via WiFi soms nog te wensen over laat. Het principe van WiFi is zodanig, dat de snelheid afneemt met de signaalsterkte. Voor data is dat acceptabel, maar voor spraak moet de bandbreedte constant blijven. In de praktijk blijkt dan ook dat het aantal benodigde basisstations bij telefonie via WiFi groter is dan bij Dect. Dit is zeker het geval bij de nieuwere WiFi-versies, die op een hogere frequentie (met een slechtere doordringbaarheid) werken. De standaard voor WiFi is het 802.11-protocol. De variëteiten hiervan volgen elkaar echter in hoog tempo op. Nieuwe eigenschappen, zoals grotere bandbreedten en hogere snelheden, een betere beveiliging (encriptie) en QoS, spelen daarbij de hoofdrol. Zo zijn er momenteel de a-, b- en g-variant en weldra ook de n- en de i-variant. Zelfs binnen de diverse variëteiten komen verschillen voor, die veroorzaken dat apparatuur van diverse fabrikanten niet door elkaar werkt. Dit impliceert dat de levensduur van WiFi-netwerken hoe dan ook beperkt is, omdat de aanwezige apparatuur op een gegeven moment niet meer aan de benodigde snelheid of veiligheid voldoet. Dit zal zeker het geval zijn bij leverancier-specifieke protocollen die nu soms nog worden toegepast om bepaalde eigenschappen zoals QoS mogelijk te maken. Ook bij draadloze telefonie heeft zich met CT0-CT1-Dect-Dect/GAP iets dergelijks voorgedaan. 3
WiFi, afscherming en veiligheid Behalve dat werken met WiFi vele voordelen biedt is er ook een belangrijk nadeel, namelijk de kwetsbaarheid van netwerken en daaraan gekoppelde computersystemen voor virussen, spyware e.d. Zodra telefonie onderdeel van zo n netwerk uitmaakt, vraagt de beveiliging daarom nog meer aandacht. Als het netwerk uitvalt, werkt immers niets meer, en je kunt bijvoorbeeld alarmering bij hartstilstand niet afhankelijk maken van een kwetsbaar systeem. De leveranciers, maar ook de gebruikers, zien zich hierin voor een uitdaging gesteld. De beveiligingsaspecten staan namelijk haaks op de gewenste snelheid van handelen, bijvoorbeeld als een telefoongesprek moet worden overgenomen door een ander basisstation bij het wandelen door het ziekenhuis. De oplossing wordt gevonden in het beter beveiligen van de WiFi-protocollen, uitvoerige veiligheidsprocedures bij het aanmelden van een nieuwe gebruiker (voor telefonie dus als je de telefoon aanzet) en bewustwording bij de gebruikers. Via WiFi telefoneren De momenteel beschikbare technieken maken het mogelijk om in geval van kleinere aantallen ook voor telefonie gebruik te maken van WiFi-netwerken. Hoewel er leveranciers zijn die melden dat zij het al wel onder de knie hebben, blijkt dit in de praktijk tot nu toe tegen te vallen en is de toekomstvastheid ongewis. Dat dit fenomeen binnen enkele jaren Dect zal verdringen, is echter zeker. Kanalen, roaming en hand-over Binnen Dect-netwerken zijn er per basisstation enkele kanalen beschikbaar. Dit kunnen er, afhankelijk van de leverancier, 4, 8 of 12 zijn. Een 5e, 9e of 13e kanaal zal geen verbinding meer kunnen krijgen als het zich in hetzelfde gebied bevindt, tenzij daar nog een basisstation staat. Bij WiFi is niet zozeer meer sprake van kanalen, maar zal de gezamenlijk beschikbare bandbreedte kleiner worden naarmate het aantal deelnemers via hetzelfde basisstation groter wordt. Ook zal de daadwerkelijke bandbreedte afnemen met de afstand tussen het basisstation en het toestel. Het moge duidelijk zijn dat bij toepassing van VoIP via WiFi het aantal bellers moet worden beperkt om voldoende kwaliteit te kunnen garanderen. In de praktijk bedraagt dit aantal momenteel maximaal elf per basisstation. Een belangrijk begrip bij draadloze netwerken is hand-over. Hierbij wordt een verbinding overgenomen door een ander basisstation (zend/ontvanger) als het signaal te zwak wordt. Als dit niet tijdig lukt of te lang duurt, ontstaan er gaten en kunnen verbindingen wegvallen. In de praktijk is gebleken dat het voor een goede dekking met hand-over nodig is dat elk toestel minimaal drie zenders kan ontvangen. Hiermee kan het aantal benodigde basisstations echter behoorlijk toenemen. Met name bij WiFi is deze hand-over dikwijls nog niet goed opgelost, waardoor dit bij toepassingen zoals telefonie tot onaanvaardbare situaties kan leiden. Het begrip roaming komt aan de orde als je hetzelfde toestel op meer dan één plaats wilt gebruiken. Een Nederlands GSM-toestel kan bijvoorbeeld door de roaming -faciliteit ook in het buitenland via een andere netwerk bellen. Op het moment dat men de grens over gaat, wordt dus extra veel gevraagd, omdat zowel de roaming als de hand-over beschikbaar en werkend moet zijn. Binnen Dect en Wifi speelt hetzelfde. Hierbij moet worden opgemerkt dat de realisatie van roaming nog allesbehalve eenvoudig is, en het wordt door leveranciers dan ook wel eens anders uitgelegd, omdat zij niet zonder de nodige tijdsvertraging aan roaming kunnen voldoen. Het kan dan voorkomen dat een toestel bij 4
meer dan één locatie pas na enige tijd (bijvoorbeeld dertig seconden) gevonden wordt, hetgeen voor de gebruikers niet acceptabel is. Extra ingewikkeld wordt het, als men gesprekken of verbindingen via openbare netwerken (GSM/UMTS) over zou willen nemen via hand-over op een lokaal Dect- of WiFi-netwerk. Dit is een van de obstakels geweest waarom gecombineerde GSM-Dect-toestellen geen succes zijn geworden. Het ziet ernaar uit dat deze functie met GSM/UMTS gecombineerd met WiFi een grotere kans zal hebben, met name omdat de functionaliteit en de markt groter zullen zijn. Tekstberichten via DECT en WiFi - integratie van paging De aard van paging (in de wandelgangen meestal piepersysteem of personenzoekinstallatie (PZI) genoemd) is een andere dan die van telefonie. Paging heeft de mogelijkheid om berichten met een spoedeisend karakter door te geven. Bij telefonie loopt dit spaak, omdat iemand in gesprek kan zijn of de telefoon niet opneemt, bijvoorbeeld omdat hij of zij in bespreking is. Projecten met draadloze telefonie hebben soms tot onaangename verrassingen geleid, omdat de draadloze telefonie bepaalde functies niet heeft die de piepers wel hebben. Producenten hebben indrukwekkende resultaten bereikt, maar er zijn nog steeds haken en ogen die de betrouwbaarheid en het gebruik in de praktijk niet altijd het gewenste resultaat geven. Berichten op een display Piepers zijn geschikt om tekst te ontvangen en op een display weer te geven. Draagbare telefoons hebben ook een display en in het Dect-protocol is voorzien in SMS (Short Message Service). Dect- toestellen hebben echter niet altijd een geheugen voor berichten, waardoor een bericht bij ontvangst van een nieuw bericht direct wordt overschreven. Ook blijkt de plaatsing van het display aan de bovenzijde (zoals bij piepers, waardoor deze in de borstzak kan blijven bij het aflezen) bij telefoontoestellen gemist te worden. Berichtenverkeer bij WiFi-toestellen is meer vanzelfsprekend, omdat dit in het verlengde ligt van diverse datatoepassingen, zoals e-mail en chatten. Zoals eerder gemeld, geeft de toepassing via WiFi nog de nodige problemen en zijn er nog geen voldoende betrouwbare paging -systemen via WiFi. Groepsoproepen Berichten kun je naar verschillende piepers tegelijk sturen. Het tegelijk sturen van berichten naar meer dan één Dect-toestel is ook niet altijd mogelijk. Meestal wordt dit gesimuleerd door de berichten na elkaar naar de diverse toestellen te sturen, wat extra tijd kost. Zo lang de groep niet te groot is, is dit alleszins acceptabel. Bij WiFi zal dit eenvoudiger zijn. Verschillende piepgeluiden Met piepers kan men verschillende piepcodes meesturen; voor urgente berichten stuurt men een ander piepsignaal dan voor een gewone bereikbaarheidsoproep. Deze verschillende tonen worden dan ook niet altijd door Dect-toestellen ondersteund. Nieuwere toestellen hebben vrijwel altijd een keur van pieptonen (ringtones). Deze zullen ongetwijfeld ook in WiFi-toestellen worden toegepast. Afwezigheidssignalering PZI-systemen kennen een afwezigheidssignalering, zodat boodschappen kunnen worden omgeleid als de pieper in het rek staat. Bij telefonie is dat in het algemeen niet het geval, waardoor het kan 5
voorkomen dat een laadrek vol toestellen de hele dag staat te piepen. Dergelijke faciliteiten zijn niet vanzelfsprekend aanwezig. Prioriteiten Berichten moeten met verschillende prioriteit afgehandeld kunnen worden. Het mag bijvoorbeeld niet zo zijn dat een brandalarm moet wachten totdat de eerder gedane verpleegoproepen afgehandeld zijn of totdat een gesprek is beëindigd. NEN 2575 Sinds 2000 worden aan installaties die gebruikt worden voor alarmering en ontruiming striktere eisen gesteld, die zijn vastgelegd in de NEN 2575. Een van de belangrijkste onderdelen hiervan is de lijnbewaking, ofwel de zekerheid dat een systeem nog werkt en dat de berichten aankomen. In principe is dit bij Dect en WiFi beter dan bij piepers, omdat er een technische terugkoppeling kan plaatsvinden, zodat de zender er zeker van is dat een bericht is aangekomen. In de praktijk betekent dit echter een toevoeging, die in oudere installaties vaak nog niet is voorzien. Met name bij verbouw of nieuwbouw kan dit tot vroegtijdige afschrijving leiden, omdat de brandweer op dat moment eisen kan gaan stellen. Toepassingen in de praktijk In principe is alles mogelijk - de werkelijkheid toont echter een veelzijdige problematiek van het koppelen van verschillende systemen: telefooncentrales, brandalarmering, zusteroproep, inbraakbeveiliging, deurtelefoons, zorgtelefoons. Wat de beste keuze is, hangt af van de toepassing in de praktijk. Wanneer men de PZI wil vervangen door draadloze telefonie, moet men drie soorten gebruik onderscheiden. Persoonlijke bereikbaarheid Mensen hebben een pieper, wanneer hun bereikbaarheid gewenst is. Vervanging van de pieper door een echte draagbare telefoon is in dit geval zeer van toepassing. Voor staffuncties kan er een enorme verbetering optreden, een volledige bereikbaarheid is technisch mogelijk. Dit maakt overigens een persoonlijke bereikbaarheidsdiscipline wel heel belangrijk. Dit is te zien in de lunchtijd in het restaurant van een groot ziekenhuis, als collega s zitten te telefoneren. Verpleegoproepsysteem Als een patiënt op de rode knop bij het bed drukt, gaat de oproep naar de pieper van een zorgpersoon, die op het display kan lezen vanaf welk bed die oproep afkomstig is. Men gaat daar dan in het algemeen direct naar toe. In de meeste ziekenhuizen en verpleeghuizen is spraakcontact met de patiënt niet aan de orde. In andere situaties, zoals bij de thuiszorg, zijn voor de communicatie tussen verpleegkundigen onderling en met patiënten draadloze telefoons juist erg handig. Alarmen in verband met brand en reanimatie Het betreft hier alarmen die in no time moeten worden doorgegeven aan een groep van mensen. Dit kan alleen als de displayberichten volledig kunnen worden doorgegeven naar de draagbare telefoon, en dat is niet altijd mogelijk, dan wel beperkt. Er moeten speciale voorzieningen worden getroffen in verband met dit type alarmering om een voldoende betrouwbaarheid te verkrijgen. 6
Ouderenzorg In verzorgingshuizen en aanleunwoningen is de behoefte aan spraakcontact met de bewoners juist heel actueel. De loopafstanden zijn groot, vooral wanneer s nacht slechts beperkt zorgpersonen aanwezig zijn. Oproepsystemen in de ouderenzorg zijn tegenwoordig eigenlijk altijd met spraakcontact, veelal via het telefoonnet. De technische uitvoering daarentegen is beslist niet eenvoudig, de oplossingen die leveranciers aanbieden zijn dan ook zeer uiteenlopend. Net als in verzorgingshuizen, is in de extramurale zorgcommunicatie het spraakcontact essentieel. Ook moet men op het display van de ontvangende telefoon kunnen zien waar de oproep vandaan komt. De combinatie van CLI (Calling Line Indentification, nummerherkenning) en GSM en Dect maakt deze combinatie eenvoudig. Er zijn al thuiszorgachtige situaties waarin deze combinatie wordt toegepast. De installatiekosten van kabelnetten in verzorgingshuizen zijn relatief hoog. Wanneer men het zorgpersoneel voorziet van Dect of binnenkort WiFi draadloze telefoons, moet de gehele instelling worden voorzien van radiodekking. Ook dat vereist bekabeling en de nodige kosten. Als gebruik wordt gemaakt van zorgtelefoons, moeten alle bewoners beschikken over een aansluiting. Om als instelling tevens te gaan functioneren als provider, door de bewoners via deze aansluiting ook privé te laten telefoneren, is meer en meer kostbaar en onhandig. Kostbaar, omdat de dienst niet tegen lagere kosten dan bij een provider als KPN kan worden geleverd, en onhandig, omdat de instelling er een oneigenlijke taak bij krijgt en er veel nieuwe vormen, zoals combinatie van telefonie, data en tv, bijkomen, die niet zomaar kunnen worden ondersteund. Ook hier biedt IP een betere oplossing, omdat de diverse diensten in theorie naast elkaar over dezelfde IP-verbinding kunnen worden aangeboden. GSM in ziekenhuizen In tal van ziekenhuizen is het gebruik van GSM nog verboden. Deze situatie is echter niet houdbaar. In de eerste plaats is de storingsgevoelige apparatuur steeds meer tegen deze vorm van storing beveiligd en in de tweede plaats kan van de argeloze bezoekers niet worden verlangd dat hij of zij onderscheid kan maken tussen een wel toegestaan Dect- of WiFi-toestel en een niet toegestaan GSMtoestel. Als laatste is er vaak niet het besef dat ook een GSM-toestel, dat niet gebruikt wordt maar wel aan staat, ook storing kan veroorzaken. Aldus wordt steeds meer voor een realistische oplossing gekozen, waarbij GSM met uitzondering van enkele plaatsen, waar het goed is aangegeven, wel is toegestaan. Een neveneffect is overigens dat het GSM-toestel de patiënttelefonie aan het inhalen is. Doordat de prijzen van GSM dalen en steeds meer mensen over zo n toestel beschikken zal de patiëntentelefoon steeds minder emplooi hebben, waardoor deze niet meer exploitabel is. Data via GSM en UMTS Met name voor de sectoren waar personeel onderweg is, zoals in de thuiszorg of de geestelijke gezondheidszorg, is het interessant om ook een koppeling met het netwerk van de instelling te hebben om bijvoorbeeld afspraken en dossiers te kunnen synchroniseren. Tot nu toe was dataverkeer via GSM- GPRS hiervoor een alternatief. Nadeel hiervan is de lage snelheid (ca. 100 kb/s). De onlangs geïntroduceerde UMTS brengt hierin een verbetering met snelheden tot 384 kb/s. Helaas zijn de abonnementsprijzen vanaf 75,-- per maand nogal hoog. Een gunstiger alternatief vormt het onlangs door Telfort geïntroduceerd alternatief, dat gebruikt maakt van EDGE via gewone GSM. Hiermee wordt een snelheid gehaald van ca 200 kb/s. De tarieven hiervan liggen momenteel op ca 50,-- per maand. 7
Voor tal van toepassingen, waarbij geen sprake is van hoge datasnelheden of grote hoeveelheden data, zijn en komen er nog tal van interessante toepassingen voor de zorg. Hierbij moet worden gedacht aan bijvoorbeeld draadloze zorgtelefoons op basis van GSM en alarmerings- en volgsystemen in combinatie met GPS en GSM. Net als EDGE voor GSM, wordt ook bij UMTS gewerkt aan een nieuwe standaard, genaamd HSDPA (High Speed Downlink Packet Access). Hiermee zal het mogelijk zijn om met snelheden van ca. 1,5 Mb/s te werken. WiMAx (Worldwide Interoperability for Microwave Access) Met WiMax kunnen gebruikers in een groot gebied van een draadloze dataverbinding worden voorzien. De standaard maakt het onder meer mogelijk om zogenoemde Metropolitan Area Networks (MAN) in te richten als alternatief voor (A)DSL- en tv-kabelnetwerken naar eindgebruikers. Het bereik bedraagt zo n 50 km met 75 Mb/s als maximale bandbreedte. In de praktijk zal het bereik kleiner zijn (10 km) en moet de bandbreedte bovendien met andere gebruikers worden gedeeld, net als bij WiFi. In de zorg kan dit toepassing vinden in straalverbindingen en als alternatief voor bekabeling naar providers. Smartphones Een interessante ontwikkeling is die, waarbij diverse componenten worden gecombineerd in één draagbaar apparaat. De integratie van GSM en Dect in één toestel is wel geprobeerd, maar nooit een succes geworden. De nieuwe ontwikkelingen duiden erop dat de integratie van GSM/UMTS en WiFi meer kansen heeft. In combinatie met IP is het theoretisch mogelijk om voor zowel data als telefonie snel te schakelen tussen lokale en openbare netwerken. Gezien de enorme toepassingsmogelijkheden kan dit wel eens een grote vlucht gaan nemen. Radio Frequency Identification (RFID) Radio Frequency Identification (RFID) is een techniek om objecten uniek te identificeren. Het maakt gebruik van radiofrequenties met een laag vermogen. Dat betekent dat direct contact niet nodig is om de chip te herkennen. De revolutie van de streepjescode uit de jaren zestig krijgt dus een vervolg. Een RFID-systeem bestaat uit twee onderdelen: een transceiver en een transponder. De transceiver is een combinatie van een zender en een ontvanger. Deze transceiver zendt een signaal uit, dat de transponder activeert. De transponder, de RFID-chip zelf, is een zender die reageert op het signaal van buitenaf. Degene die een transceiver heeft, kan zo zien welke van zijn RFID-chips in de buurt is. De mogelijkheden liggen ook in de zorgsector voor de hand. Producten kunnen worden herkend, terwijl ze gewoon in het magazijn, de vrachtwagen of op de plank staan, zonder dat ieder object handmatig hoeft te worden gescand. Als zo n RFID-chip bijvoorbeeld in de patiëntenpas zit, is direct te zien wie er voor de balie staat of in de wachtkamer zit. Voor plaatsbepaling zijn er ook andere interessante ontwikkelingen, zoals die waarbij alle apparaten die via WiFi werken via de basisstations de plaats bepalen. Hierbij is dan te zien waar een apparaat (bijvoorbeeld een WiFi-telefoon) zich in het gebouw bevindt. De verwachtingen zijn dan ook hoog gespannen. Opgemerkt wordt dat het overigens nog de vraag is of het vanuit ethisch oogpunt wenselijk is om dergelijke technieken massaal in te zetten. 8
Lasertechnologie Een interessante optie voor data- of spraakverbindingen tussen twee locaties, als alternatief voor een glasvezelverbinding, is de lasertechnologie. Hierbij worden twee laser zend/ontvangers opgesteld, die signalen tot een snelheid van 1 Gb/s per verbinding kunnen overdragen. Uiteraard moet hierbij wel sprake zijn van een zichtverbinding. Voordelen van deze techniek zijn dat er geen dure kabels of vergunningen voor graafwerk door openbaar terrein nodig zijn, dat het snel te plaatsen en te verhuizen is en dat er geen interferentie is met systemen van de buren. Bovendien zijn de verbindingen slecht afluisterbaar. Nadelen zijn dat er een zichtverbinding nodig is en dat bij afstanden groter dan 1 km weersinvloeden een rol gaan spelen, waardoor er al snel een back-up verbinding nodig is. Conclusie In aansluiting op de ontwikkeling naar uniforme communicatie via IP speelt het draadloos communiceren een steeds grotere rol en zorgt het ook in de zorgsector voor een ongebreidelde hoeveelheid nieuwe mogelijkheden. Cruciaal hierbij is een uniforme standaard zoals die momenteel door WiFi wordt ingevuld. Hoewel dit een vereenvoudiging lijkt, zorgt dit tevens voor talloze problemen op het gebied van de continuïteit, betrouwbaarheid en beveiliging. Ook volgen de nieuwe WiFi-varianten elkaar snel op, waardoor investeringen over steeds kortere tijd moeten worden afgeschreven. Hoewel alle haken en ogen nog niet goed zijn opgelost, is het onvermijdelijk dat deze technieken binnen enkele jaren gemeengoed zullen zijn. Het is dan ook zaak om bij de projectering de nodige aandacht aan de implementatie en de betrouwbaarheid te besteden. 9