Het APS (Algemeen Pedagogisch Studiecentrum) organiseert introductie-trainingen om kennis te maken met hart-brein leren, waarbij docenten zelf aan de computer kunnen oefenen in hartcoherentie. Kijk voor data op de site www.aps.nl/hart-breinleren of neem contact op met hartfocus@aps.nl. Tel 06 2505 1903. Ook teammiddagen op school kunnen ingepland worden, en coaching van docenten om zich het hart brein leren zelf eigen te maken. Het APS werkt daarnaast in de klas om kinderen deze nieuwe manier van concentreren te laten ontdekken, om hen via spel en oefening te leren meer contact met hun lijf te krijgen. Leren met Hart Focus p Hoeveel minuten per dag besteed je in de klas aan concentratie met het hoofd? En hoeveel aan activiteiten, waarbij aandacht is voor het hart? Verrassende wetenschap Begin jaren 90 zijn er in de neurocardiologie verrassende ontdekkingen gedaan over de connecties tussen het hart en het brein. Daaruit bleek dat er een ingenieus netwerk van neuronale verbindingen is tussen hart en hersenen, met name het zogenaamde emotional brain. Het hart in de hoofdrol Door naast het gangbare leren-met-het-hoofd óók aandacht te besteden aan focus-op-het-hart wordt een belangrijk deel van het ontwikkelingspotentieel van kinderen geactiveerd. Liefde doet leven én leren Kinderen die opgroeien in een omgeving waar ze zich geliefd voelen, ontwikkelen zich harmonischer en leren beter, dan kinderen die liefde in de opvoeding moeten ontberen. Gelukkige kinderen leren beter Het hart speelt een duidelijke rol in leerprocessen. Wanneer we ons gelukkig voelen, heeft ons hart-ritme een bepaald (coherent) patroon. Bij een coherent hart-ritme is er een optimale verbinding tussen de verschillende hersendelen; we voelen ons prettiger en leren beter. Hart-computer op scholen Op steeds meer scholen staan hart-computers waaraan kinderen tijdens de les oefenen in coherent-zijn. Leren, presteren en omgaan met emoties worden daardoor gemakkelijker. Uitspraken van kinderen die kennismaakten met hart-brein leren: Ik heb gauw ruzie, en als ik ruzie heb ga ik meestal de pan uit. Nu ga ik op de hartcomputer, en dan gaat het beter, dan word ik rustiger en krijg mijzelf weer in de hand ik begon op mezelf te hangen en te ontspannen dat ik mijn hand op mijn hart leg en dat voelt goed mijn hoofd wordt rustig en dat voelt lekker aan Op je computerscherm zie je direct het effect van wat je doet, of hoe je je voelt! Ik haal nu veel betere cijfers, laatst een negen voor wiskunde e d u c a r e 1/2005 [ pagina 23 ]
In je hoofd, in je hart Een bewegingsoefening die actief maakt, lichaamsbewustzijn vergroot en woorden leert die nodig zijn bij het praten over hart-brein. De begeleider zegt in je hoofd en legt beide handen op het hoofd. Dan in je hart en legt handen op het borst-hartgebied, in je buik, handen op de buik, in je voeten, met de handen de voeten aanraken. Daarna de volgorde varieren en het tempo opvoeren. Vervolgens de oefening uitbreiden met de opdracht te doen wat je zégt, niet wat je doet. Zeg bijvoorbeeld in je hart maar leg je handen op je hoofd. Vraag hoe de kinderen elkaar kunnen helpen en laat de kinderen samen de beste strategie bepalen. Praat na over wat in je hart zijn betekent, zoals in je hart kun je waardering voelen voor alles om je heen. Wist je dat. mensen die jongleren grotere hersenen hebben? Jongleren, dat vaak door straatartiesten wordt bedreven, is volgens Duits onderzoek goed voor de hersenen. Met het tegelijkertijd gooien en vangen van ballen in de lucht, treden veranderingen op in de hersenen waardoor de hersenmassa groter wordt, zo blijkt uit verschillende hersenscans bij jonglerende mensen. Dit proces stopt overigens onmiddellijk, wanneer er met het jongleren wordt opgehouden, aldus de Duitse wetenschappers. Blijven oefenen dus! Braingym In de knoop Om gemotiveerd te zijn voor het leren: Kruis de voeten. Kruis de armen met de handpalmen naar elkaar toe. Strengel de vingers in elkaar en draai de handen naar binnen. Adem in door de neus en uit door de mond; 20 tellen. Zet de voeten weer naast elkaar, armen uit de knoop, vingertoppen tegen elkaar. Dezelfde ademhaling; ook 20 tellen. Braingym Waterdrinken Om energie te krijgen voor het leren: Drink in de pauzes een glas water (5x per dag). In spannende tijden twee keer zoveel! Tovermassage Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat hart-coherentie overdraagbaar is. Met jouw coherente hart-ritme, bevorder je een coherent hartritme bij de ander! Met deze hartemassage kun je iemand dus coherent toveren. Ga tegenover elkaar zitten en leg een doekje op de knieën. Doe een paar druppels massageolie op je handen en smeer elkaars handen in. Maak van drie handen een hart. De hand die gemasseerd gaat worden met de rug naar boven, degeen die masseert steunt de hand door van boven naar beneden de pinken en de ringvingers tussen de vingers van de te masseren hand te steken. De middelvinger in het midden. Nu heb je samen een hart van drie handen. Voel waardering voor alle fijne dingen die deze handen hebben gedaan, voor jou misschien wel! Laat je duimen en je wijsvingers bedenken wat die hand allemaal prettig vindt: kneden, strelen, rondjes draaien, of kloppen of krabbelen of... Sluit af met een armbandje : teken met duimen of wijsvingers een bandje om de pols. Doe hierna hetzelfde met de palm van de hand. Draai voor je het armbandje doet nog een spiraal met je duim in de palm van de hand. Kneed tenslotte nog even stevig alle vingers. Mmm nu de andere hand! Met een handdoek de olie afvegen en de harte-massage is klaar. of wil jij nu ook? Mijn blijde hart Geef jezelf een goed gevoel. Een boek dat je doorgeeft aan je vrienden. Als je het terugkrijgt hebben ze er iets aardigs over jou in geschreven. Met interessante behartenswaardigheden. Bestellen: www.mijnblijdehart.info Websites www.aps.nl/hart-brein-leren (trainingen en boeken) www.heartintelligence.com (bestellingen)www.heartmath.nl www.heartmath.org www.heartmath.com [ pagina 24 ] 1/2005 e d u c a r e
Hart-platen in de klas Afbeeldingen van (jonge) dieren, mooie natuur, kleine kinderen, dolfijnen, helpen kinderen in hun hart te komen. Zoek samen met de kinderen mooie kaarten of plaatjes of vraag kinderen een mooie (vakantie)-foto mee te nemen. Vergroot de foto s op een kleurenkopieermachine, lamineer ze en hang ze op of gebruik ze als placemats tijdens de lunch. Kinderen zullen zich meer op hun gemak voelen en beter kunnen leren omdat de platen (onbewust) helpen bij een coherent hartritme. Samen spelen Coöperatief spel draagt bij aan een coherente sfeer in de klas. Bij deze spelvormen staat het samen behalen van een doel centraal. Door het ontbreken van competitie, het gevoel erbij te horen, de nadruk op positieve kwaliteiten van kinderen, draagt coöperatief spel bij aan een coherente sfeer in de klas en dus aan een positief leerklimaat. (Zie ook educare nr. 4, 2003). Trainingen voor het onderwijs en een ruime keus uit coöperatieve bordspellen: www.earthgames.nl. Meer lezen? Hart Focus, inzicht in de samenwerking van hart en brein: Kinderen leren hun hart te gebruiken: Hart Focus bewegingsoefeningen. In de loop van 2005 te bestellen bij: The learning revolution Jeannette Vos en Gordon Dryden. ISBN 1-85539-085-X. Leer als een Speer Jan-Willem van de Brandhof, www.brainstudio.nl Body en braingym Elly de Wildt-Dienske, www.braingym.nl. Opvoeden vanuit het Hart HappyFamilyLife ISBN 90-808953-4, www.happyfamilylife.nl Toverballen tekenen De omgeving speelt ook een rol Door een aangename omgeving met planten, prettige kleuren en geluiden ondersteun je leerlingen hartcoherent te worden of blijven. Ook zachte muziek (vooral barokmuziek) bij het binnenkomen of tijdens de les brengt het hart in een coherent ritme. Zorg verder dat het licht in de klas prettig is (voldoende daglicht en daglichtlampen in plaats van tl-licht), en aangename geuren, kleuren (bijvoorbeeld groen en blauw) en vormen, en een prettige temperatuur. Zorg ook voor voldoende frisse lucht, zuurstof is heel belangrijk voor de hersenen! Laat kinderen zijn toverballen tekenenom zichzelf in balans te brengen. Met een willekeurige kleur zet je een stipje midden op een papier en gaat er rechtsom omheen spiralen zonder het potlood van het papier te tillen. Probeer zo min mogelijk wit tussen de lijnen te laten ontstaan. Als het toch per ongeluk te ruim getekend is mag je de volgende ronde een klein stukje teruggaan en neem je het witte plekje alsnog mee. Stop als je niet verder kunt zonder teveel witruimte te laten ontstaan. Hierna tekenen we nog een toverbal, maar dan andersom. Spiraal linksom van buiten naar binnen, tot je helemaal middenin bent. Je kunt met een andere kleur er nog eens geheel of gedeeltelijk overheen gaan, als je dat met meerdere kleuren doet ontstaan er prachtige mengkleuren. NB Linkshandige kinderen andersom laten werken! Het gaat om de beweging. De eerste keer werk je van je af, de tweede keer naar je toe. Zo balanceer je de energie. e d u c a r e 1/2005 [ pagina 25 ]
Freeze-Framer bio-feedback systeem Op een aantal scholen werken kinderen al met de Freeze-framer. Dit bio-feedbackprogramma meet de Heart Rate Variability (HRV) en leert je om je hart ook in uitdagende omstandigheden in rust en evenwicht te houden. De HartFocus trainer laat je op je beeldscherm direct het effect zien van wat je doet. Het versterkt het zelfvertrouwen, zorgt dat er meer plezier wordt beleefd aan school en dat leerlingen trots zijn op hun resultaten. Tijdens het werken met de hart-computer richten leerlingen hun aandacht naar binnen. Bewust ademhalen (vijf tellen in en vijf tellen uit), en je oprecht een gevoel van geluk inbeelden leidt tot succes: een waterval gaat stromen, een luchtballon stijgt op, een regenboog krijgt kleur. Hoe meer je het kunt vóelen (dus niet alleen denken), hoe meer je hart reageert met een coherent hartritme. Meer informatie via www.aps.nl/hart-brein-leren. En jijzelf? Een rustige ademhaling waarbij je buik meebeweegt helpt je hart een gelijk (coherent) ritme te krijgen. Als je voeten warm zijn, weet je dat het bloed goed door je lichaam stroomt en overal zorgt voor nieuwe energie en zuurstof. Verder: genoeg drinken en veel frisse lucht. Waardeer jezelf om wie je bent en om wat je doet. Ook dat is belangrijk om je lekker te voelen en goed te kunnen leren! Wil je kinderen helpen in hun hart te zijn, onthoud dan dat hart-coherentie overdraagbaar is. Kinderen pikken jouw hartcoherentie feilloos op, ze voelen zich lekkerder en leren beter bij een coherente- leerkracht/ begeleider. Dans je hoofd leeg Deze dans is uitermate geschikt op momenten dat kinderen druk zijn en energie kwijt moeten, als energizer als voorbereiding op het werken aan de hartcomputer of als voorbereiding op geconcentreerd werken in de klas. Deze serie bewegingsoefeningen balanceert de hersenhelften, opent het borst-hartgebied, maakt het lijf actief en het hoofd leeg: de optimale staat om te leren! De kinderen staan achter hun tafel of in een kring. Op stevige muziek (tip: Zuchero) doet de begeleider allerlei bewegingen voor, waarbij steeds de middenlijn wordt gekruisd. De linkerhand naar de rechterknie (til hierbij het been op, zodat je op één been staat), de rechterhand naar je linkerknie. In een vlot tempo wordt deze beweging een aantal keer herhaald, tot de begeleider een nieuwe beweging inzet. Andere bewegingen kunnen zijn: rechterhand naar linkeroor (en vise versa), linkerhand naar rechterschouder, rechterhand achter om naar linker hiel. Laat je inspireren door bewegingen uit de sport: tennis, borstcrawl, rugcrawl, smashen met volleybal. De mogelijkheden zijn eindeloos, zo lang je maar kruisbewegingen maakt! En weet je het als begeleider even niet meer... dan draai je een rondje om je as, waarbij je de handen om elkaar draait en geef je de beurt aan één van de kinderen. Zo spreek je hun inventiviteit aan en blijven ze betrokken! Volgende nummer! Thema Vanzelf-sprekend Talen leren Effecten Hart- Brein Coherentie: helderheid in denken; betere concentratie; hoger prestatieniveau bij toetsen en examens; meer plezier in leren; beter om kunnen gaan met spanning en stress; positieve invloed op o.a. bloeddruk, vermoeidheid, depressiviteit en slapeloosheid; meer zicht op en beter om kunnen gaan met emoties. Met dank aan: Leonieke de Wildt, Elly de Wildt, Anne Mijke van Harten, Marijke Sluijter, Patricia Ritsema van Eck, Margriet Schmitz- Darwinkel. Foto s: Antien Grijseels, Arno Kerkdijk, Renate Giesbers, Natasja Giesbers, Kees Blase, Pepijn Goorden, Julia van Bohemen. [ pagina 26 ] 1/2005 e d u c a r e
Dit katern kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf): 1. Leren met Hart Focus 2. Schatgraven in jezelf 3. Verrassend tekenen 4. Opgroeien in verbondenheid 5. Leren kun je leren 6. De rol van spiegelneuronen Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding Hendrik Marsmanweg 16 4103 WS Culemborg redactie@educare.nl