All That Is Solid Melts into Air INLEIDING: HEDENDAAGSE KUNST EN KINDEREN Wat doe je als je oog in oog staat met een hedendaags kunstwerk? Wat vang je met een kunstwerk aan? Hoe krijg je het aan de praat? Wat vertelt een kunstwerk jou en wat vertel jij een kunstwerk? Wat doe je ermee en wat doet een kunstwerk met jou? Hedendaagse kunst? Onvatbaar, onverklaarbaar, onmogelijk? Kinderen zijn nog (h)eerlijk verwonderd, hebben een grote verbeeldingskracht en kijken met een open vizier. Kijken naar hedendaagse kunst kan hen een avontuurlijke ontdekkingstocht langs ongekende beelden bieden en voldoende indrukken en inspiratie om nog weken in de klas op verder te werken. Een unieke tentoonstelling hedendaagse kunst dicht bij jullie school? Het MuHKA (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen) is drie maanden op bezoek in Mechelen en zoekt met de tentoonstelling All That Is Solid Melts into Air een antwoord op de vraag heeft/geeft kunst zin?. In vijf hoofdstukken op en rond de vernieuwde Cultuursite in het centrum van de stad, kan je werk bewonderen van meer dan 100 hedendaagse kunstenaars. All That Is Solid Melts into Air is de titel van deze tentoonstelling. In het Nederlands betekent dit: Al het Vaststaande Verdampt. Wat staat er eigenlijk vast in ons leven? En wat gebeurt er als het vaste verdwijnt? Vind je verandering moeilijk? Waar verlang je naar? Niet op kindermaat? Laat je vooral niet afschrikken door de titel en de grote thema s! Kijken naar hedendaagse kunst is niet moeilijk. Je hebt vooral je ogen en andere zintuigen goed nodig en gebruik ook je fantasie. Je kan als leerkracht een aangepaste selectie uit de vele kunstwerken maken. Via deze tekst vind je een aantal inspirerende werk- en denkvormen om samen met je klas hedendaagse kunst ten volle te beleven.
2 EERSTE HULP BIJ KIJKEN NAAR KUNST Kunstwerken spreken en spelen met vormen, vlakken, kleuren, materialen, technieken, textuur, licht, ritme, beweging, volume, omtrek, motieven, verbeelding. Om kunst te begrijpen, appreciëren, aanvoelen en om ervan te kunnen genieten, is het belangrijk eerst goed te kijken. Als leerkracht kan je kijken met de kinderen naar vorm, kleur en materialen en ingaan op de indrukken van de leerlingen. Kijkwijzer Wat doe je als je iemand onbekend tegenkomt? Heel goed kijken en al snel een idee vormen. Om deze persoon beter te leren kennen, ga je vragen stellen. Wel, bij het kijken naar kunst gebeurt er juist hetzelfde. Als je voor een onbekend kunstwerk staat ga je eerst goed kijken, een idee erbij krijgen en dan vragen stellen om het kunstwerk beter te leren kennen. De kijkwijzer kan je op weg helpen. Deze vragen brengen een aantal elementen van een kunstwerk ter sprake, zoals vorm, materiaal, associatie, de intentie van de kunstenaar en de eigen betekenis bij het kunstwerk. De kijkwijzer kan je als leerkracht gemakkelijk zelf gebruiken bij het beschouwen van kunst. Kies één kunstwerk uit de tentoonstelling. Beschrijf het kunstwerk als volgt: 1. wat zie je? (vorm) 2. hoe is het gemaakt? (materiaal en techniek) 3. waaraan doet het je denken? (associatie) 4. wie heeft het gemaakt? (kunstenaar) 5. waarom is het gemaakt, denk jij? (betekenis) Zo toegepast! Steven Shearer - Geomtrcic Healing Cell for Youth Model 1, 2007 1. ik zie een blok, een kubus met allemaal kronkelende buisjes die een oranje-bruine kleur hebben. Het kunstwerk blinkt een beetje, de hoeken zijn afgerond, 2. ik zie metaal en door de oranje-bruine kleur denk ik dat het koper is. Alle buizen hangen aan elkaar vast zodat ze één geheel zijn. De kunstenaar heeft de buizen gebogen en in elkaar gepuzzeld. 3. ik denk aan een huis, een doolhof, een fabriek, een badkamer, spaghetti, 4. ik lees op het titelbordje dat de kunstenaar Steven Shearer heet. Dat is geen Belgische achternaam. In welk land zou hij wonen? Zou hij een loodgieter, wetenschapper of kunstenaar zijn? 5. ik denk dat dit werk gemaakt is om de mensen te tonen dat ook gewone, alledaagse dingen ineens ingewikkeld kunnen zijn. Of misschien is het gemaakt als een raadsel of een doolhof waarin je een uitgang moet zoeken die er niet is?
3 EERSTE HULP BIJ KIJKEN NAAR KUNST Om het kijken naar kunst te stimuleren en te leren interpreteren kan ook gebruik gemaakt worden van andere opdrachten, onderverdeeld in vijf categorieën: verbeelden, actie, eigen mening en fantasie, schrijven en tekenen, kijken en waarnemen. Op die manier wordt het kijken een totaalervaring. Deze werkvormen sluiten nauw aan bij de natuurlijke spelwereld van het kind. Doorheen verwerkingsopdrachten kan je elke pijler muzische vorming behandelen. Meer zelfs. Via schrijfopdrachten en het leren formuleren van een eigen mening werk je ook actief rond taal. Naar vormen kijken kan dan weer een aanzet zijn tot de lessen rekenen. Misschien maak je zelfs een bewegingsopdracht die een plaatsje vindt in de turnles? Een voorbeeld : Eigen mening en fantasie: rarara, wie ben ik? Kies 1 kunstwerk uit. Beeld je in dat jij dat kunstwerk bent. Zeg in 3 zinnen iets over jezelf: nu ben jij het kunstwerk dat praat. Je klasgenoten moeten raden om welk kunstwerk het gaat. Kijken en waarnemen: driehoekige dingen Ga op zoek naar driehoekige vormen in de tentoonstelling. In welke kunstwerken kan je ze terugvinden? Misschien vind je ook driehoeken in het gebouw! Verbeelden: hoe voelt het aan? Kies enkele kunstwerken die uit verschillende materialen zijn gemaakt. Hoe zou dat materiaal aanvoelen? Bijvoorbeeld: metaal is koud, glad en hard. Probeer dit gevoel door te geven aan een klasgenoot, zonder iets te zeggen! Gebruik je fantasie en je lichaam. Kan je klasgenoot raden om welk materiaal en om welk kunstwerk het gaat?
4 OP KINDERMAAT: RONDLEIDING Een interactieve rondleiding: met je klas en een gids op ontdekkingstocht Als leerkracht kan je kiezen voor een rondleiding die de leerlingen een algemene kennismaking met hedendaagse kunst biedt. Maar zijn jullie op school druk aan het werk rond een bepaald kunstthema? Ons ervaren gidsenteam zorgt voor een aangepaste rondleiding waarin jullie eigen thema centraal staat. Tijdens een interactieve rondleiding geven de leerlingen hun ogen de kost en leggen het oor te luisteren bij de kunstwerken. Ze krijgen de mogelijkheid om zelf te ontdekken. De indrukken die ze opdoen, verwerken ze uit op talloze manieren (bijvoorbeeld met een gesprek, verhaal, drama, muziek, afbeelding, plastische opdracht). Ieders idee, mening, gevoel en fantasie is hierbij waardevol. Door veel vragen te stellen puzzelen de gids en de groep samen antwoorden en betekenissen bijeen. Praktisch Locatie: Startpunt Cultuursite, De Garage (Onder den Toren 12, Mechelen) Data: 21/03 > 21/06/2009, elke dag van 10 tot 18u (gesloten op maandag) Prijs en info: rondleiding met gids: 60
5 OP KINDERMAAT: KIJKERS GEZOCHT! kijkers GEZOCHT Als leerkracht kan je ook zelf aan de slag. Je kan gratis gebruik maken van het interactief spel Kijkers gezocht! Je betaalt dus gewoon de inkomprijs per leerling. Aan de balie van de tentoonstelling kan je het spel ontlenen in ruil voor een waarborg (bv. een identiteitskaart). Alle opdrachten kunnen samen gemaakt worden vraag per leerling het bijhorend blanco boekje zodat iedereen zijn speurwerk mee naar huis kan nemen. Kijkers gezocht! Wat doe je als je oog in oog staat met een kunstwerk? Met deze rugzak heb je gelukkig ook ogen op je rug! Met dit spel kan je de tentoonstelling actief ontdekken. Gebruik heel goed je ogen om verder te kijken dan je neus lang is. Je zal goed moeten zoeken, denken, kribbelen en krabbelen om het diploma kunst-kijker te verdienen. Praktisch Locatie: Startpunt Cultuursite, De Garage (Onder den Toren 12, Mechelen) Data: 21/03 > 21/06/2009, elke dag van 10 tot 18u (gesloten op maandag) Prijzen: leerlingen en leerkrachten betalen respectievelijk 4 en 2
6 KUNSTKLAP IN DE KLAS Hoe moet iets eruit zien om er als kunst uit te zien? Is een stad ook kunst? Waarom maken mensen kunst? Wat is een ding? Hebben alle dingen een naam? Wanneer is iets wat het is? Wanneer kan je een stoel een stoel noemen? Kunnen dingen iets voelen? Bestaat er een kopie van jezelf? Wil je die ontmoeten? Kan je de baas zijn over jezelf? Zou de wereld er beter uitzien als iedereen kan toveren? Kan je de wereld veranderen zonder iets te zeggen? Ben je pas slim als je veel weet? Kan je iemands gedachten lezen? Kan je laten zien hoe snel je denkt? MEER LEZEN OF PRENTENBOEKEN KIJKEN? Kunst in de spiegel. ANTOINE, V., Casterman, 1996. Papieren museum. VAN LIESHOUT, T. Kantoor, 2002. Krokodil en het meesterwerk. VELTHUIJS, M., Uitgeverij Leopold bv, Amsterdam, 1991. Eefje Donkerblauw. DE KOCKERE, G., De Eenhoorn, Wielsbeke, 1992. Oog op kunst Kleur, Standaard Uitgeverij / Bosch & Keuning, Baarn, 1994. Waarneming, licht en kleur, Uitgeverij M & P, Weert, 1987. Geheimen Kleuren, Uitgeverij Piramide, 1997. Het vormenspel, Paul Rogers, Uitgeverij J. H. Gottmer / H. J. W. Becht, 1990. Gratis Toegang! De leukste ideeën voor je eigen museum, Nick Manning en Brita Granström, Uitgeverij Ploegsma, 1999. Een blad vol penseel, Peter-Jan Sioen, Clavis,2003. De super-mega-piep-krak-kraan, Johan De Smet, Clavis, 2001. PRAKTISCH Meer weten: www.stadsvisoenen.be > op maat > scholen www.pienternet.be Nog meer zin in kunst? > ontvangt > onderwijs