Wurkgelegenheid Fryslân Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2012
4
Uitkomsten Werkgelegenheidsonderzoek 2012
Colofon Deze rapportage is een uitgave van: Provincie Fryslân Afdeling Beleids- en Geo-Informatie Postbus 20120 8900 HM Leeuwarden Rapportage: M.J. Holkema Foto omslag: Fotobureau het Hoge Noorden Overname van cijfers is toegestaan mits bron vermeld wordt: Werkgelegenheidsregister, Provincie Fryslân 2012 2
Inhoud Samenvatting... 5 Inleiding en toelichting... 7 Werkgelegenheid Fryslân... 9 Werkgelegenheid naar sectoren... 11 Werkgelegenheid economische kernzones... 19 Werkgelegenheid Friese gemeenten... 23 Werkgelegenheid naar geslacht... 25 Vestigingen... 27 Bijlage... 29 3
4
Samenvatting Op 1 april 2012 telde Fryslân 227.374 fulltime banen (banen van minimaal 15 uur). Ten opzichte van 2011 is het aantal fulltime banen met 1.790 afgenomen, een verlies van 0,8. Landelijk is het aantal banen in 2012 met 0,7 gekrompen ten opzichte van 2011. In Fryslân is de werkgelegenheid iets sterker gekrompen. De bouwsector kende een verlies van 1.130 fulltime banen. Dit betekende een krimp van 6 van de werkgelegenheid in de Friese bouwsector. Binnen de horeca, financiële instellingen, het onderwijs en bij de overheid was sprake van een krimp van meer dan 2 van de werkgelegenheid. De sectoren landbouw, industrie, handel en vervoer kenden een klein banenverlies. De grootste sector in Fryslân, de gezondheidszorg, kende zowel relatief als absoluut de grootste banengroei. Het aantal banen van minimaal 15 uur in de Friese gezondheids- en welzijnszorg nam met 1.240 toe tot een totaal van 37.980, een groei van 3,4. De werkgelegenheid binnen de dienstverlening en bij de nutsbedrijven groeide licht. In zowel de beide economische kernzones als in overig Fryslân was sprake van banenverlies. In de A7-zone was sprake van een krimp van 0,7 van de werkgelegenheid. Het verlies in de Westergozone was met 0,3 iets minder groot. In overig Fryslân was het banenverlies met 1,2 het grootst. Bij 18 van de 27 Friese gemeenten was sprake van een krimpende werkgelegenheid. In de gemeenten Smallingerland en Dongeradeel is het banenverlies het grootst. Alleen op Vlieland en in het Bildt is sprake van een groei van meer dan één procent. Súdwest Fryslân kende grootste absolute banengroei. Het (totaal) aantal banen bezet door mannen is met 1,3 afgenomen en het aantal banen bezet door vrouwen met 0,9 toegenomen. Sinds 2002 is het aantal fulltime banen in Fryslân met 4,1 gegroeid, tegenover een landelijke groei van 4,6. Met name binnen de gezondheidszorg en dienstverlening is de werkgelegenheid flink gegroeid, met respectievelijk 32- en 28. In de landbouw, industrie en bij financiële instellingen zijn sinds 2002 veel banen verloren gegaan. Sinds 2002 is het aantal banen in de A7-zone met 11 gestegen. In de Westergo-zone is sprake van een groei van 2 en in overig Fryslân een afname van 1 in dezelfde periode. Het aantal parttime banen (banen van minder dan 15 uur) is ten opzichte van 2011 met 995 toegenomen, een groei van 1,7. 5
6
Inleiding en toelichting Deze jaarlijkse rapportage bevat de uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2012. De cijfers zijn sinds maart 2013 in tabelvorm beschikbaar en verspreid onder gemeenten en instanties. Werkwijze Jaarlijks zet de provincie een schriftelijke enquête uit onder bedrijven en instellingen waar betaalde arbeid wordt verricht. Grote bedrijven worden jaarlijks benaderd en kleinere door middel van een steekproef. Na de schriftelijke ronde wordt een deel van de niet gerespondeerde bedrijven telefonisch benaderd. De respons bedraagt jaarlijks ongeveer 75 van de totale werkgelegenheid. Non-respons vestigingen worden opgehoogd. Voor de ophoging wordt gebruik gemaakt van weging op basis van de ontwikkelingen bij vergelijkbare bedrijven (grootteklasse en sector). Anders dan bij andere bronnen is er sprake van een compleet register. Dit maakt het mogelijk om analyses te doen op elk gewenst ruimtelijk en/of sectoraal niveau. In Nederland zijn in totaal 21 provinciale en regiogerichte registers actief. Zij zijn verenigd in de stichting LISA. LISA bundelt de uitkomsten tot landelijke cijfers. Peildatum De peildatum van de registratie is 1 april. Urengrens In de registratie wordt gevraagd naar het aantal banen van meer en minder dan 15 uur per week. FT = minimaal 15 uur en PT = minder dan 15 uur per week. Landbouw De werkgelegenheidsgegevens van de landbouwsector waren tot 2010 gebaseerd op gegevens uit de landbouwtelling van het CBS (agrariërs), aangevuld met de gegevens van landbouwverwante bedrijven die binnen de reguliere enquête vielen. De cijfers van het CBS toonde (niet verklaarde) onjuistheden. Het overkoepelde landelijke register (LISA) heeft besloten de landbouwstatistieken van het CBS vanaf 2011 los te laten en agrariërs op te nemen in het vestigingenregister. De inschrijfverplichting van agrariërs bij de KvK die sinds 2008 geldt biedt deze mogelijkheid. Het register bevat hierdoor vanaf 2010 landbouwstatistieken op vestigingsniveau. Agrariërs gaan niet mee in de eigen enquête. De werkgelegenheidsgegevens worden verkregen via Prosu Databased Marketing. Prosu vraagt naar de werkgelegenheid als onderdeel van een eigen bredere enquête onder landbouwbedrijven. Bij de opname van agrariërs in het register is grotendeels gebruik gemaakt van de werkgelegenheidscijfers van Prosu. Voor het deel waar dit gegeven niet bekend was is gebruik gemaakt van de inschrijfgegevens bij de KvK. Wat betekent dit voor de werkgelegenheidscijfers: Het register heeft ervoor gekozen om 2010 als basisjaar te gebruiken voor de nieuwe werkwijze. Dit houdt in dat de landbouwgegevens tot en met 2009 gebaseerd zijn op de CBS telling en vanaf 2010 op de eigen registratie met als bron Prosu Databased Marketing. De werkgelegenheidsregistratie van Prosu wijkt af van die van het CBS, waardoor er tussen 2009 en 2010 sprake is van een trendbreuk. Meewerkende gezinsleden worden door Prosu veelal niet meegeteld en door het CBS wel. De trendbreuk geeft een verschil in 2010 met de voorgaande publicatie van 2010: FT -1.223 banen PT -2.154 banen Voor de jaren 2008 en 2009 zijn enkele aanpassingen gedaan in de geaggregeerde statistiek op basis van niet eerder meegenomen CBS ontwikkeling. In de gemeenten Menameradiel en Franekeradeel is door de trendbreuk sprake van een toename van de werkgelegenheid in de landbouw tussen 2009 en 2010. De reden hiervoor is dat het CBS onvoldoende werkgelegenheid telde binnen de glastuinbouw. Voor de jaren 2010 en 2011 heeft hier een aanpassing plaatsgevonden. Lisa hanteert een andere methodiek, waardoor de trendbreuk tussen 2010 en 2011 plaatsvindt. Reden hiervoor is o.a. dat een aantal registers de breuk uitsmeren over de komende jaren. Mede gezien onze al voor de breuk al afwijkende werkwijze en om juiste actuele cijfers te kunnen presenteren heeft het register Fryslân ervoor gekozen ook de landbouwvestigingen 2010 met terugwerkende kracht op vestigingsniveau te vullen met werkgelegenheidscijfers, waardoor de breuk tussen 2009 en 2010 valt. De totale werkgelegenheidsgroei die Lisa en het register Fryslân presenteren verschilt hierdoor. 7
Mutaties in reeks 10 jaar Het register verbetert haar historische gegevens. Eventueel geconstateerde fouten of dubbeltellingen worden met terugwerkende kracht (tot tien jaar) doorgevoerd. Jaarlijks verschijnt een nieuwe reeks van gegevens. Het is daardoor niet mogelijk de gegevens uit deze rapportage naast die van eerdere rapportages te leggen. Analyses dienen plaats te vinden met de (historische) gegevens die momenteel in het register zijn opgenomen. NHR-effect Sinds 1 juli 2008 is de Nieuwe Handelsregisterwet van kracht. Gevolg hiervan is dat alle bedrijven en instellingen zich zullen moeten inschrijven bij de KvK. Dit geldt dus ook voor sectoren die voorheen niet- inschrijfplichtig waren. Vestigingen in de sectoren landbouw, overheid, onderwijs, gezondheidszorg en vrije beroepen hebben een uiterste inschrijfdatum gekregen. De meeste van deze vestigingen zaten al als zogenaamde witte vlekken in het register. Vestigingen die ten onrechte nog niet in het register zaten worden met terugwerkende kracht opgevoerd en van werkgelegenheid voorzien. Op deze manier wordt het NHR-effect zoveel mogelijk geminimaliseerd. Informatie werkgelegenheidscijfers Voor vragen over de werkgelegenheidscijfers of voor het bestellen van aanvullende gegevens kunt u contact opnemen met de afdeling Beleids- en Geo-Informatie van de Provincie Fryslân: 058-292 5531 / wgr@fryslan.nl LISA (Landelijke register) Wanneer u geïnteresseerd bent in provinciegrensoverschrijdende statistieken en nationale statistieken dan kunt u zich wenden tot: Project Organisatie LISA Postbus 597 7500 AN Enschede tel: 053-4825080 email: info@lisa.nl website: www.lisa.nl Bronvermelding Bij gebruik van cijfers bron vermelden: Werkgelegenheidsregister, Provincie Fryslân 2012 8
Werkgelegenheid Fryslân Op 1 april 2012 telde Fryslân in totaal 287.022 banen. Het betreft 227.374 fulltime banen (banen van minimaal 15 uur) en 59.648 parttime banen (banen van minder dan 15 uur). Na de krimp van 1,7 in 2010 heeft het herstel van 2011 (een groei van 0,4) zich in 2012 niet kunnen handhaven. Het totaal aantal banen van minimaal 15 is in de periode 2011-2012 afgenomen met 1.790, een krimp van 0,8. Het aantal banen van minder dan 15 uur was met 995 toegenomen, goed voor een groei van 1,7. 250000 Aantal banen Fryslân 2008-2012 200000 150000 100000 50000 0 fulltime 231833 232364 228334 229163 227374 parttime 59205 60387 57597 58653 59648 In het vervolg van deze rapportage wordt, tenzij anders aangegeven, uitgegaan van banen van minimaal 15 uur per week (fulltime banen). Werkgelegenheidsontwikkling provincies 2011-2012 Flevoland Gelderland Groningen Noord-Holland Drenthe Limburg Nederland Fryslân Overijssel Utrecht Noord-Brabant Zuid-Holland Zeeland -2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 9
Landelijk was het aantal banen in 2012 met 0,7 gekrompen ten opzichte van 2011. In Fryslân is de werkgelegenheid met een verlies van 0,8 iets sterker gekrompen. In de provincies Flevoland, Gelderland en Groningen was sprake van een kleine groei van het aantal banen, in de overige provincies is de werkgelegenheid afgenomen. In de provincies Noord-Brabant, Zuid-Holland en Zeeland was de werkgelegenheiddaling het grootst. Werkgelegenheidsontwikkeling Fryslân en Nederland 2002-2012 Onderstaande grafiek geeft de jaarlijkse banengroei weer van Fryslân en Nederland van de afgelopen 10 jaar. Jaarlijkse werkgelegenheidsontwikkeling Fryslân en Nederland 2002-2012 in 4,0 3,0 3,2 2,6 2,6 2,3 2,0 1,0 0,0-1,0-0,1-0,8-0,5 0,4 1,1 1,0 0,2 0,1-0,8 0,4 0,3-0,8-0,7-2,0-1,7 03-'04 04-'05 05-'06 06-'07 07-'08 08-'09 09-'10 10-'11 10-'12 Fryslàn Nederland Sinds 2003 is het aantal banen van minimaal 15 uur per week in Fryslân met 4,1 gegroeid. Deze groei is iets minder sterk dan de totale landelijke groei van 4,6 in dezelfde periode. 10
Werkgelegenheid naar sectoren De werkgelegenheidsontwikkeling verschilt sterk per sector. De bouwsector kende tussen april 2011 en april 2012 een verlies van 1.130 fulltime banen. Dit betekende een krimp van 6 van de werkgelegenheid in de Friese bouwsector. Binnen de horeca, financiële instellingen, het onderwijs en bij de overheid was sprake van een krimp van meer dan 2 van de werkgelegenheid. De sectoren landbouw, industrie, handel en vervoer kenden een klein banenverlies. De grootste sector in Fryslân, de gezondheidszorg, kende zowel relatief als absoluut de grootste banengroei. Het aantal banen van minimaal 15 uur in de Friese gezondheids- en welzijnszorg nam met 1.240 toe tot een totaal van 37.980, een groei van 3,4. Binnen de dienstverlening en bij de nutsbedrijven groeide de werkgelegenheid licht. Werkgelegenheidsontwikkeling naar sector 2011-2012 Sectie Sectie omschr 2011 2012 Groei abs Groei Fryslân Groei Nederland A Landbouw/visserij 12.049 11.869-180 -1,5-3,1 BC Industrie/delfstoffenwinning 34.290 33.839-451 -1,3-1,6 DE Nutsbedrijven 2.601 2.631 30 1,2 1,2 F Bouwnijverheid 18.930 17.801-1.129-6,0-4,1 G Handel en reparatie 32.644 32.311-333 -1,0-0,3 HJ Vervoer, opslag en communicatie 13.569 13.515-54 -0,4-1,4 I Horeca 6.837 6.606-231 -3,4 0,3 K Financiële instellingen 9.562 9.327-235 -2,5-1,6 LMN Zakelijke dienstverlening 22.993 23.126 133 0,6-0,1 O Openbaar bestuur en overheid 13.343 13.060-283 -2,1-1,9 P Onderwijs 17.404 16.982-422 -2,4 0,0 Q Gezondheids- en welzijnszorg 36.737 37.978 1.241 3,4 1,1 RSTU Overige dienstverlening 8.204 8.329 125 1,5 0,0 Totaal 229.163 227.374-1.789-0,8-0,7 Vergelijking met de landelijke ontwikkeling toont aan dat in Fryslân de bouwsector relatief sterker is gekrompen. Tussen 2010 en 2011 was de landelijke krimp in de bouw juist sterker. Ook binnen de horeca, financiële instellingen en het onderwijs was in Fryslân sprake van een groter banenverlies dan landelijk. De Friese dienstverlening en gezondheidszorg kenden een grotere groei dan landelijk. In vergelijking met 2002 is het aantal fulltime banen in de gezondheidszorg met 32 toegenomen. Dit komt neer op een groei van ruim 9.200 banen. Ook in de zakelijke en overige dienstverlening zat de werkgelegenheid (met een groei van 28) het laatste decennium flink in de lift. Binnen de landbouw, industrie en financiële instellingen zijn sinds 2002 flink wat banen verloren gegaan. 11
Werkgelegenheidsontwikkeling sectoren 2002-2012 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0 Nederland Fryslân In de hierop volgende figuur wordt de structuur van de Friese werkgelegenheid in beeld gebracht op basis van de werkgelegenheid in de verschillende sectoren. Ook is er een vergelijking met Nederland gemaakt. De zorgsector levert het meeste werk op in Fryslân, gevolgd door de industrie en handel. In vergelijking met het landelijk gemiddelde is de industriesector relatief groot in Fryslân. Dit geldt in mindere mate ook voor de bouw, landbouw en financiële instellingen. Bij de dienstverlening, de handel en de vervoerssector is het omgekeerde het geval: het aandeel van deze sectoren is relatief laag in Fryslân. 12
Werkgelegenheidsstructuur sectoren in Fryslân en Nederland 2012 (in ) Gezondheids- en welzijnszorg Industrie/delfstoffenwinning Handel en reparatie Zakelijke dienstverlening Bouwnijverheid Onderwijs Vervoer, opslag en communicatie Openbaar bestuur en overheid Landbouw/visserij Financiële instellingen Overige dienstverlening Horeca Nutsbedrijven 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 18,0 20,0 Fryslân 2002 Fryslân 2012 Nederland 2002 Nederland 2012 Landbouw en Visserij Ten opzichte van 2011 is het aantal banen van minimaal 15 uur per week in de landbouw met 1,5 afgenomen tot minder dan 12.000. Zoals beschreven in de toelichting heeft er tussen 2009 en 2010 een trendbreuk plaatsgevonden door een wijziging in de registratie. Neemt niet weg dat de landbouw sinds 2002 bijna een kwart van haar werkgelegenheid heeft zien verdwijnen. 13
Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 70 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Landbouw/visserij Industrie en delfstoffenwinning Met een krimp van 1,3 heeft telt de Friese industrie in 2012 450 banen minder dan in 2011. Tot aan 2010 was de industrie de grootste sector in Fryslân. In de afgelopen 10 jaar heeft de industrie 13 van haar banen zien verdwijnen. Door deze daling en aan de andere kant de banengroei binnen de zorg, is de zorgsector sinds 2010 de grootste Friese werkgever. In vergelijking met het landelijk gemiddelde kent de Friese industrie met 14,9 een relatief groot aandeel in de werkgelegenheid. Landelijk is 11,3 van de banen een industriële baan. Absoluut gezien zijn sinds 2002 de meeste banen verdwenen binnen de voedingsmiddelenindustrie, bij de drukkerijen en bij de vervaardiging van elektronische apparatuur. In 2012 telt de sector nog een kleine 34.000 banen. 140 Index banen 2002=100 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Industrie/delfstoffenwinning Nutsbedrijven De kleinste sector in Fryslân telt op 1 april 2012 ruim 2.600 fulltime banen. Dit zijn er 30 meer dan in 2011. Het gaat binnen deze sector om bedrijven die zich bezighouden met winning en distributie van water, productie en handel van gas en elektriciteit en afvalinzameling en behandeling. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Nutsbedrijven 14
Bouwnijverheid Met een verlies van 6 van het aantal banen in 2012 is de bouwsector het voornaamste slachtoffer van de economische crisis. Dit verlies is groter dan het landelijke banenverlies van 4,1 in de bouw. In 2011 gingen er juist landelijk meer banen verloren. Tussen 2002 en 2005 kende de sector een jaarlijks verlies, waarna er in 2006, 2007 en 2008 sprake was van een forse werkgelegenheidsgroei in de bouw. In 2012 staat de sector met 17.800 fulltime banen weer op hetzelfde werkgelegenheidsniveau als in 2005. Het aantal vestigingen is in de afgelopen 10 jaar met bijna driekwart gestegen tot ruim 5.800. Een grote groei van zzp ers ligt hieraan ten grondslag. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Bouwnijverheid Handel en reparatie In 2012 is het aantal fulltime banen binnen de handel met 1 gekrompen. Landelijk bedraagt de krimp 0,3 van de werkgelegenheid in de handel. De handelssector loopt van alle sectoren het meest gelijk op met de totale werkgelegenheidsontwikkeling. Naast de ruim 32.000 fulltime banen kent de sector ook relatief veel parttime banen (13.350). In 2012 is de parttime werkgelegenheid met 350 toegenomen, een groei van 2,3. De handelssector is landelijk de grootse banensector. Met een aandeel van 14,2 is de sector in Fryslân de derde grootste sector. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Handel en reparatie Vervoer, opslag en communicatie Met een krimp van 0,4 is de werkgelegenheid in de sector vrijwel stabiel gebleven. Sinds 2002 is de fulltime werkgelegenheid met 5,5 gegroeid tot ruim 13.500 banen. De sector heeft met een aandeel van 5,9 een kleiner aandeel in de werkgelegenheid dan landelijk (8,7). 15
Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Vervoer, opslag en communicatie Horeca (Logies-, maaltijd- en drankverstrekking) De Friese horeca telt in 2012 6.600 fulltime banen. De horeca telt met bijna 5.500 banen van minder dan 15 uur ook veel parttime werkgelegenheid. In vergelijking met 2011 is het aantal fulltime banen met 231 afgenomen, terwijl de parttime werkgelegenheid juist met 218 toenam. Het aantal vestigingen is met 13 afgenomen tot een totaal van 2.243. Sinds 2002 is zowel de fulltime als parttime werkgelegenheid in de Friese horeca met 0,9 gekrompen. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Horeca Financiële instellingen De werkgelegenheid in de Friese financiële sector is in 2012 met 2,5 gekrompen, een afname van 235 fulltime banen. Vanaf 2007 is de werkgelegenheid in de sector met 11,7 gekrompen. In 2012 telt de sector ruim 9.300 banen. Met een aandeel van 4,1 heeft de sector een groter aandeel in de werkgelegenheid dan landelijk (3,3). Het aantal vestigingen is sinds 2002 met ruim een kwart afgenomen tot een totaal van 638. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Financiële instellingen 16
Zakelijke dienstverlening Sinds 2002 is de werkgelegenheid binnen de zakelijke dienstverlening met 27,6 toegenomen. In 2012 was er sprake van een bescheiden groei van 0,6. Landelijk was er een minieme krimp van 0,1 in de sector. De zakelijke dienstverlening is goed voor ruim 23.000 fulltime banen en heeft hiermee een aandeel van 10,2 in de Friese werkgelegenheid. Landelijk heeft de sector met 14,6 een groter aandeel in de werkgelegenheid. Binnen de sector is de werkgelegenheid bij bedrijven op het gebied van advisering, rechtskundige dienstverlening en callcenter het meest toegenomen sinds 2002. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid In 2012 telde de Friese overheidssector 283 banen minder dan in 2011, een krimp van 2,1. Landelijk is met 1,9 sprake van een vergelijkbaar banenverlies. Sinds 2010 worden de bezuinigingen binnen de overheid zichtbaar in de werkgelegenheid. Met ruim 13.000 banen is de overheid goed voor 5,7 van de werkgelegenheid. De sector omvat overheidsbestuur en diensten (defensie, justitie, politie en brandweer) alsmede sociale verzekeringsorganen. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Na een jaarlijkse groei is de werkgelegenheid in 2012 met 2,4 gekrompen. Het Friese onderwijs telt in 2012 422 banen minder dan in 2011. Landelijk is de werkgelegenheid onveranderd gebleven. Het Friese onderwijs telt bijna 17.000 fulltime banen. Het aantal parttime banen in het onderwijs loopt al jaren terug. In 2012 is dit aantal met 153 (-3,9) afgenomen tot een totaal van 3.765. Het primair onderwijs kampt al sinds 2010 met een terugloop in werkgelegenheid. In 2012 is hiervan ook sprake binnen het voortgezet onderwijs. Het aantal banen in het primair onderwijs is met 4,1 afgenomen en binnen het voortgezet onderwijs is sprake van een krimp van 2,8. 17
Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Het aantal banen in de zorgsector is in 2012 met 1.240 toegenomen, een groei van 3,4. Landelijk is het aantal zorgbanen in dezelfde periode met 1,1 toegenomen. Met bijna 38.000 banen en een aandeel van 16,7 is de zorgsector de grootste werkgever in Fryslân. Landelijk is de sector goed voor 15,5 van de werkgelegenheid en is de handelssector de grootste sector. Sinds 2002 is het aantal banen met 32,1 toegenomen. De zorg kent ook relatief veel parttime werkgelegenheid. Het aantal parttime banen is met 875 toegenomen tot 14.065. Een groei van 6,7. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening De sector overige dienstverlening bevat onder andere bedrijven en instellingen binnen de cultuur, sport, belangenorganisaties en wellness. De sector telt 5.300 vestigingen met ruim 8.300 banen. In 2012 is het aantal banen met 125 toegenomen, een groei van 1,5. Sinds 2002 is de werkgelegenheid binnen de overige dienstverlening met 27,6 gegroeid. Index banen 2002=100 140 130 120 110 100 90 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 alle sectoren Overige dienstverlening 18
Werkgelegenheid economische kernzones In 1998 zijn economische stimuleringsgebieden aangewezen. In Fryslân zijn dit de A7 zone en de Westergozone. De A7-zone bestaat uit de voormalige gemeente Sneek en de gemeenten Heerenveen, Smallingerland, Skarsterlân en Opsterland. De gemeenten Leeuwarden, Harlingen, Menameradiel en Franekeradeel vormen samen de Westergozone. De gemeenten buiten deze zones vormen gezamenlijk overig Fryslân. 0,0 Werkgelegenheidsontwikkeling kernzones 2011-2012 in (banen minimaal 15 uur) -0,2-0,4-0,6-0,8-1,0-1,2-1,4 A7-zone Westergozone Overig Fryslân In zowel de beide kernzones als overig Fryslân is sprake van een banenverlies ten opzichte van 2011. Het aantal banen in de A7-zone is in 2012 met 571 afgenomen tot een totaal van 76.655, een krimp van 0,7. Binnen de zone is sprake van banenverlies bij de gemeenten Heerenveen (-0,6), Opsterland (-1,7) en Smallingerland (-3,1). In de gemeente Skasterlân (0,1) en de stad Sneek (2,7) is sprake van een groei ten opzichte van 2011. De meeste banen zijn verloren gegaan binnen de bouw, de industrie en het onderwijs. De gezondheidszorg en dienstverlening zijn in werkgelegenheid gegroeid ten opzichte van 2011. 19
Werkgelegenheidsontwikkeling kernzones 2011-2012 naar sector (banen minimaal 15 uur) A7-zone Westergozone Overig Fryslân Sector Banen Groei Groei Banen Groei Groei Banen Groei Groei 2012 2012 2012 Landbouw/visserij Industrie/delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer, opslag en communicatie Horeca Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening Totaal 2.414 0 0 1.549-76 -4,7 7.906-104 -1,3 13.001-313 -2,4 6.811-80 -1,2 14.027-58 -0,4 868-102 -10,5 1.429 96 7,2 334 36 12,1 6.013-388 -6,1 2.854-205 -6,7 8.934-536 -5,7 12.156-137 -1,1 7.642-86 -1,1 12.513-110 -0,9 4.769-25 -0,5 3.794-53 -1,4 4.952 24 0,5 1.622 16 1,0 1.322-9 -0,7 3.662-238 -6,1 1.465-92 -5,9 6.754-78 -1,1 1.108-65 -5,5 9.121 177 2,0 7.017 12 0,2 6.988-56 -0,8 2.253 37 1,7 7.841-82 -1,0 2.966-238 -7,4 5.706-263 -4,4 6.248-51 -0,8 5.028-108 -2,1 14.662 423 3,0 13.229 481 3,8 10.087 337 3,5 2.605 96 3,8 2.117-53 -2,4 3.607 82 2,3 76.655-571 -0,7 68.607-184 -0,3 82.112-1.034-1,2 De Westergozone telde in 2012 184 banen minder dan in 2011, een klein verlies van 0,3. In de gemeenten Franekeradeel (-0,9), Harlingen (-0,7) en Menameradiel (-2,5) was sprake van een verlies van enkele tientallen banen. De werkgelegenheid in de gemeente Leeuwarden is met een groeisaldo van 0 in totaliteit gelijk gebleven. Net als binnen de A-7 zone was het banenverlies in de bouw het grootst. Ook in de landbouw, industrie, handel, vervoer en overige dienstverlening was sprake van een verlies van meer dan 1 procent van de werkgelegenheid. Het aantal banen binnen de gezondheidszorg nam met 3,8 toe. De groei van de werkgelegenheid binnen de nutsbedrijven is toe te rekenen aan een verschuiving van personeel van een vestiging in Heerenveen naar Leeuwarden. In het gebied buiten de economische kernzones is de werkgelegenheid met 1,2 het sterkst gedaald. Met name in de bouw, de horeca en het onderwijs zijn banen verloren gegaan. Ook buiten de economische kernzones is het de zorgsector die ervoor zorgt dat het totale banenverlies enigszins beperkt blijft. 20
Ontwikkeling kernzones 2002-2012 Onderstaande grafiek laat de werkgelegenheidsontwikkeling binnen de kernzones van de afgelopen 10 jaar zien. Werkgelgenheidsontwikkeling kernzones 2002-2012 (banen minimaal 15 uur) Index banen 2002=100 115 110 105 100 95 90 85 2002 2003 2004 2005 2006 2007 A7-zone Westergozone Overig Fryslân De werkgelegenheid heeft zich duidelijk het sterkst ontwikkelt binnen de A7-zone. Sinds 2002 is het aantal banen met 11 gestegen in de A7-zone. De Westergozone en overig Fryslân kennen een redelijk gelijkwaardige groei in 10 jaar tijd. De Westergozone telt 2 meer banen dan in 2002. In overig Fryslân is de werkgelegenheid in dezelfde periode met één procent afgenomen. De A7-zone dankt het positieve verschil aan de relatief sterke groei in de jaren 2005-2009. Het aandeel van de A7- zone in de Friese werkgelegenheid is sinds 2002 met 2,1 procent gestegen tot 33,7. Hier staat tegenover dat de Westergozone (-0,6) en overig Fryslân (-1,5) aandeel in de werkgelegenheid hebben zien dalen. Aandeel kernzones in Friese werkgelegenheid (banen minimaal 15 uur) 39 37 35 33 31 29 27 25 2002 2003 2004 2005 2006 2007 A7-zone Westergo Overig Fryslân 21
Sectorstructuur kernzones Onderstaande grafiek geeft de werkgelegenheidsstructuur van de drie zones weer. De zorgsector is zowel binnen de A7-zone als in de Westergozone de grootste sector. In overig Fryslân ligt het aandeel van de zorgsector een stuk lager en is de industrie de grootste werkgever. Binnen de Westergozone valt het relatief kleine aandeel van sectoren industrie, bouw en handel op. Daar staat een relatief groot aandeel werkgelegenheid binnen de overheid en financiële instellingen tegenover. In overig Fryslân is een op de 10 banen een baan in de landbouw. Binnen de A7-zone en de Westergozone speelt de landbouw een veel minder belangrijke rol in de werkgelegenheid. Aandeel sectoren werkgelegenheid kernzones 2012 Gezondheids- en welzijnszorg Industrie/delfstoffenwinning Handel en reparatie Zakelijke dienstverlening Bouwnijverheid Onderwijs Vervoer, opslag en communicatie Overige dienstverlening Landbouw/visserij Openbaar bestuur en overheid Horeca Financiële instellingen Nutsbedrijven 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 Overig Fryslân Westergozone A7 zone 22
Werkgelegenheid Friese gemeenten Onderstaand kaartje toont de relatieve en absolute werkgelegenheidsontwikkeling van de Friese gemeenten. Voor 18 van de 27 Friese gemeenten geldt dat de werkgelegenheid tussen 2011 en 2012 is gekrompen. In de gemeenten Smallingerland en Dongeradeel is het banenverlies het grootst. Alleen op Vlieland en in het Bildt is sprake van een groei van meer dan één procent. Súdwest Fryslân kent de grootste absolute banengroei. 23
Ontwikkeling werkgelegenheid Friese gemeenten 2002-2012 Gemeente Banen 2012 Aandeel in Friese werkgelegenheid Groei 2002-2012 Groei 2002-2012 (minimaal 15 uur) absoluut in Heerenveen 20.685 9,1 3.387 19,6 Ferwerderadiel 2.201 1,0 246 12,6 Skarsterlân 9.944 4,4 1.103 12,5 Ameland 1.570 0,7 164 11,7 Vlieland 506 0,2 50 11,0 Menameradiel 2.787 1,2 261 10,3 het Bildt 2.641 1,2 238 9,9 Harlingen 5.008 2,2 412 9,0 Súdwest fryslân 30.305 13,3 2.196 7,8 Franekeradeel 6.334 2,8 345 5,8 Smallingerland 22.623 9,9 1.057 4,9 Kollumerland en nieuwkruis 2.890 1,3 102 3,7 Lemsterland 3.768 1,7 31 0,8 Boarnsterhim 4.639 2,0 16 0,3 Leeuwarden 54.478 24,0 89 0,2 Littenseradiel 2.561 1,1-9 -0,4 Opsterland 8.052 3,5-95 -1,2 Weststellingwerf 6.835 3,0-80 -1,2 Leeuwarderadeel 1.668 0,7-24 -1,4 Dongeradeel 7.652 3,4-150 -1,9 Dantumadiel 3.851 1,7-79 -2,0 Terschelling 1.815 0,8-51 -2,7 Gaasterlân-sleat 2.753 1,2-80 -2,8 Tytsjerksteradiel 7.544 3,3-282 -3,6 Ooststellingwerf 6.686 2,9-257 -3,7 Schiermonnikoog 406 0,2-21 -4,9 Achtkarspelen 7.172 3,2-534 -6,9 Totaal Fryslân 227.374 100 8.035 3,7 In de periode 2002-2012 is zowel absoluut als relatief de werkgelegenheid in de gemeente Heerenveen het sterkst gegroeid. Naast Heerenveen hebben ook de gemeenten Ferwerderadiel, Skartsterlân, Ameland, Vlieland en Menameradiel ruim 10 meer banen kunnen bijschrijven. Zowel absoluut als relatief is het banenverlies in Achtkarspelen het grootst. 24
Werkgelegenheid naar geslacht In 2012 is het totaal aantal banen (fulltime en parttime) bezet door mannen met 1,3 afgenomen -en het aantal banen bezet door vrouwen met 0,9 toegenomen. 120 115 110 105 100 95 90 Ontwikkeling werkgelegenheid naar geslacht totaal banen index banen 2002=100 85 2002 2003 2004 2005 2006 2007 mannen vrouwen In de afgelopen 10 jaar zijn vrouwen een steeds grotere rol gaan spelen op de Friese arbeidsmarkt. Bovenstaande grafiek laat zien dat het aantal banen bezet door vrouwen in 10 jaar tijd met 14 is toegenomen, terwijl het aantal banen bezet door mannen ten opzichte van 2002 met één procent is gedaald. Onderstaande grafiek geeft de sectorstructuur van de werkgelegenheid naar fulltime/parttime baan en geslacht weer. De sectoren waarin relatief veel vrouwen werkzaam zijn, zijn ook de sectoren met de sterkste groei. Werkgelegenheid naar geslacht per sector 2012 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Landbouw/visserij Industrie/delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer, opslag en communicatie Horeca Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening Man >15 uur Man <15uur Vrouw >15uur Vrouw <15uur 25
26
Vestigingen Onder een vestiging wordt een locatie van een onderneming, instelling of zelfstandig beroepsbeoefenaar verstaan waarin of van waaruit een economische activiteit of zelfstandig (vrij) beroep wordt uitgeoefend door minimaal 1 werkzame persoon. In 2012 telde Fryslân 51.957 vestigingen. Bedrijven en instellingen met één tot 250 werkzame personen vallen onder het MKB. Indien de landbouw buiten beschouwing wordt gelaten* betreft het 46.020 MKB-bedrijven en 73 bedrijven/instellingen met meer dan 250 fulltime medewerkers, het zogenaamde grootbedrijf. De grotere bedrijven zijn met name grote zorginstellingen, overheidsinstanties en industriële bedrijven. Van de MKB-bedrijven tellen 8.746 bedrijven alleen parttime medewerker(s). Voor 60 van de bedrijven en instellingen binnen het MKB geldt dat hier slechts één persoon voor minimaal 15 uur werkzaam is. Hieronder vallen ook de zogenaamde zzp ers. Bijna 20 van de Friese bedrijven en instellingen is actief binnen de detail- en groothandel. De sectoren dienstverlening, bouw en landbouw zijn ieder goed voor ruim 10 van de Friese bedrijven/instellingen. Het Friese MKB is goed voor 81,5 van de fulltime werkgelegenheid in Fryslân. Landelijk ligt dit percentage met 74,9 lager. Aantal vestigingen naar grootteklasse 2002 en 2012 Grootteklasse (banen >=15 uur) 2002 2012 Groei 1 Enkel parttime banen (<15 uur) 5.138 8.740 3.602 2 1 werkzame persoon 10.905 22.210 11.305 3 2 t/m 4 werkzame personen 7.907 8.396 489 4 5 t/m 9 werkzame personen 3.259 3.397 138 5 10 t/m 19 werkzame personen 1.709 1.695-14 6 20 t/m 49 werkzame personen 1.078 1.019-59 7 50 t/m 99 werkzame personen 360 352-8 8 100 t/m 199 werkzame personen 184 179-5 9 200 t/m 499 werkzame personen 82 80-2 10 500 t/m 799 werkzame personen 14 12-2 11 800 t/m 999 werkzame personen 6 6 0 12 1000 en meer werkzame personen 7 7 0 Subtotaal 30.649 46.093 15.444 Landbouw 7.259 5864-1395 Totaal 37.908 51.957 14.049 * Van de landbouwvestigingen is tot 2010 het aantal werkzame personen niet op vestigingsniveau beschikbaar en daardoor niet onder te verdelen naar grootteklasse. 27
Ontwikkeling MKB (onderverdeeld) en grootbedrijf Fryslân, indexcijfer (2002=100) (banen minimaal 15 uur) 230 210 190 170 150 130 110 90 70 MKB Eenmans (ZZP) MKB Minimaal 2 ft banen Grootbedrijf MKB Enkel partime banen (minder dan 15 uur) Totaal MKB 50 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Het totaal aantal bedrijven en instellingen nam tussen 2002 en 2012 toe met 37. Landelijk is het aantal bedrijven en instellingen met 40 iets sterker gegroeid. Het aantal MKB-bedrijven (exclusief landbouw) nam in deze periode toe van 30.700 tot 46.200. Het aantal bedrijven/instellingen met meer dan 250 fulltime medewerkers nam toe van 67 in 2002 tot 73 in 2012. De forse groei van het MKB komt voor rekening van de start van nieuwe zelfstandigen (zzp ers). Het aantal zelfstandigen is met name binnen de dienstverlening, de bouw en de gezondheidszorg sterk gegroeid. Het totaal aantal bedrijven en instellingen met minimaal 2 fulltime werkzame personen is tussen 2002 en 2012 met 380 bedrijven afgenomen tot 15.132 bedrijven (een afname van 2,4). Deze ontwikkeling verschilt per sector. De financiële sector in Fryslân kent een afname van 29. Ook de Friese industrie, bouw, handel, vervoer, horeca, overheid en onderwijs tellen in 2012 minder vestigingen dan in 2002. In de gezondheidszorg zijn er tussen 2002 en 2012 daarentegen 370 nieuwe bedrijven/instellingen bijgekomen, een groei van ruim 30. Het aantal vestigingen binnen de zakelijke dienstverlening is in 2012 met 9,4 gegroeid ten opzichte van 2002. 28
Bijlage Werkgelegenheid 1988-2012* Jaar Banen minimaal 15 uur Banen minder dan 15 uur 1988 166.820 24.833 1989 169.054 25.344 1990 174.643 28.144 1991 179.316 29.314 1992 181.780 32.414 1993 182.910 34.330 1994 182.896 36.571 1995 184.479 37.598 1996 189.753 40.498 1997 194.223 42.763 1998 201.356 44.865 1999 203.561 46.217 2000 207.444 45.525 2001 216.188 51.948 2002 219.339 53.536 2003 218.480 57.903 2004 218.168 57.054 2005 217.011 57.444 2006 219.401 58.397 2007 226.524 59.154 2008 231.833 59.205 2009 232.364 60.387 2010** 228.334 57.597 2011 229.163 58.653 2012 227.374 59.648 * Vanaf 2000 mutaties met terugwerkende kracht ** Trendbreuk wijzing registratie landbouwvestigingen 29
Werkgelegenheid naar sector (banen minimaal 15 uur) Fryslân totaal Groei 11-12 Groei 11-12 A Landbouw/visserij 13.437 13.389 12.251 12.049 11.869-180 -1,5 BC Industrie/delfstoffenwinning 36.464 35.755 34.564 34.290 33.839-451 -1,3 DE Nutsbedrijven 2.450 2.510 2.563 2.601 2.631 30 1,2 F Bouwnijverheid 20.735 20.328 18.795 18.930 17.801-1.129-6,0 G Handel en reparatie 33.289 32.823 32.583 32.644 32.311-333 -1,0 HJ Vervoer, opslag en communicatie 13.834 13.597 13.258 13.569 13.515-54 -0,4 I Horeca 6.898 6.881 6.871 6.837 6.606-231 -3,4 K Financiële instellingen 10.138 10.004 9.786 9.562 9.327-235 -2,5 LMN Zakelijke dienstverlening 22.683 22.722 22.480 22.993 23.126 133 0,6 O Openbaar bestuur en overheid 13.582 13.762 13.646 13.343 13.060-283 -2,1 P Onderwijs 16.663 17.262 17.319 17.404 16.982-422 -2,4 Q Gezondheids- en welzijnszorg 33.983 35.353 36.095 36.737 37.978 1241 3,4 RSTU Overige dienstverlening 7.677 7.978 8.123 8.204 8.329 125 1,5 Totaal 231.833 232.364 228.334 229.163 227.374-1.789-0,8 A7-zone Sector A7-zone Groei 11-12 Groei 11-12 A Landbouw/visserij 2.939 2.924 2.462 2.414 2.414 0 0,0 BC Industrie/delfstoffenwinning 14.159 13.653 13.174 13.314 13.001-313 -2,4 DE Nutsbedrijven 868 894 926 970 868-102 -10,5 F Bouwnijverheid 6.819 6.757 6.355 6.401 6.013-388 -6,1 G Handel en reparatie 12.514 12.391 12.214 12.293 12.156-137 -1,1 HJ Vervoer, opslag en communicatie 4.775 4.810 4.764 4.794 4.769-25 -0,5 I Horeca 1.658 1.623 1.593 1.606 1.622 16 1,0 K Financiële instellingen 1.719 1.657 1.661 1.557 1.465-92 -5,9 LMN Zakelijke dienstverlening 8.933 8.959 8.914 8.944 9.121 177 2,0 O Openbaar bestuur en overheid 2.265 2.303 2.268 2.216 2.253 37 1,7 P Onderwijs 5.495 5.819 5.872 5.969 5.706-263 -4,4 Q Gezondheids- en welzijnszorg 12.918 13.821 14.233 14.239 14.662 423 3,0 RSTU Overige dienstverlening 2.359 2.469 2.478 2.509 2.605 96 3,8 Totaal 77.421 78.080 76.914 77.226 76.655-571 -0,7 30
Westergozone Sector Westergozone Groei 11-12 Groei 11-12 A Landbouw/visserij 1.309 1.301 1.605 1.625 1.549-76 -4,7 BC Industrie/delfstoffenwinning 7.550 7.400 7.112 6.891 6.811-80 -1,2 DE Nutsbedrijven 1.267 1.311 1.349 1.333 1.429 96 7,2 F Bouwnijverheid 3.680 3.563 3.148 3.059 2.854-205 -6,7 G Handel en reparatie 8.023 7.936 7.785 7.728 7.642-86 -1,1 HJ Vervoer, opslag en communicatie 3.979 3.774 3.670 3.847 3.794-53 -1,4 I Horeca 1.328 1.369 1.372 1.331 1.322-9 -0,7 K Financiële instellingen 7.033 7.031 6.942 6.832 6.754-78 -1,1 LMN Zakelijke dienstverlening 6.880 6.746 6.673 7.005 7.017 12 0,2 O Openbaar bestuur en overheid 8.114 8.173 8.138 7.923 7.841-82 -1,0 P Onderwijs 6.038 6.265 6.291 6.299 6.248-51 -0,8 Q Gezondheids- en welzijnszorg 12.017 12.029 12.146 12.748 13.229 481 3,8 RSTU Overige dienstverlening 2.069 2.126 2.163 2.170 2.117-53 -2,4 Totaal 69.287 69.024 68.394 68.791 68.607-184 -0,3 Overig Fryslân Sector Overig Fryslân Groei 11-12 Groei 11-12 A Landbouw/visserij 9.189 9.164 8.184 8.010 7.906-104 -1,3 BC Industrie/delfstoffenwinning 14.755 14.702 14.278 14.085 14.027-58 -0,4 DE Nutsbedrijven 315 305 288 298 334 36 12,1 F Bouwnijverheid 10.236 10.008 9.292 9.470 8.934-536 -5,7 G Handel en reparatie 12.752 12.496 12.584 12.623 12.513-110 -0,9 HJ Vervoer, opslag en communicatie 5.080 5.013 4.824 4.928 4.952 24 0,5 I Horeca 3.912 3.889 3.906 3.900 3.662-238 -6,1 K Financiële instellingen 1.386 1.316 1.183 1.173 1.108-65 -5,5 LMN Zakelijke dienstverlening 6.870 7.017 6.893 7.044 6.988-56 -0,8 O Openbaar bestuur en overheid 3.203 3.286 3.240 3.204 2.966-238 -7,4 P Onderwijs 5.130 5.178 5.156 5.136 5.028-108 -2,1 Q Gezondheids- en welzijnszorg 9.048 9.503 9.716 9.750 10.087 337 3,5 RSTU Overige dienstverlening 3.249 3.383 3.482 3.525 3.607 82 2,3 Totaal 85.125 85.260 83.026 83.146 82.112-1.034-1,2 31
Werkgelegenheid naar afdeling 2011-2012 (banen minimaal 15 uur) afdeling omschrijving 2011 2012 Groei 11-12 Groei 11-12 01 Landbouw, jacht en dienstverlening voor de landbouw en jacht 11.834 11.665-169 -1,4 02 Bosbouw, exploitatie van bossen en dienstverlening bosbouw 30 23-7 -23,3 03 Visserij en kweken van vis en schaaldieren 185 181-4 -2,2 06 Winning van aardolie en aardgas 164 179 15 9,1 08 Winning van delfstoffen (geen olie en gas) 116 118 2 1,7 09 Dienstverlening voor de winning van delfstoffen 0 1 1 10 Vervaardiging van voedingsmiddelen 6.823 6.936 113 1,7 11 Vervaardiging van dranken 54 47-7 -13,0 12 Vervaardiging van tabaksproducten 241 272 31 12,9 13 Vervaardiging van textiel 499 462-37 -7,4 14 Vervaardiging van kleding 65 62-3 -4,6 15 Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen 16 17 1 6,3 16 Primaire houtbewerking en vervaardiging van artik. van hout 1.505 1.432-73 -4,9 17 Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren 460 485 25 5,4 18 Drukkerijen, reproductie van opgenomen media 1.025 1.000-25 -2,4 20 Vervaardiging van chemische producten 642 627-15 -2,3 21 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten 101 120 19 18,8 22 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 1.387 1.329-58 -4,2 23 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale prod. 1.363 1.316-47 -3,4 24 Vervaardiging van metalen in primaire vorm 89 79-10 -11,2 25 Vervaardiging van prod. van metaal (geen machines en app.) 3.982 3.903-79 -2,0 26 Vervaardiging van computers, elektronische en optische mach. 504 542 38 7,5 27 Vervaardiging van elektrische apparatuur 2.133 1.957-176 -8,3 28 Vervaardiging van overige machines en apparaten 3.258 3.219-39 -1,2 29 Vervaardiging van auto's, aanhangwagens en opleggers 540 548 8 1,5 30 Vervaardiging van overige transportmiddelen 2.240 2.105-135 -6,0 31 Vervaardiging van meubels 834 824-10 -1,2 32 Vervaardiging van overige goederen 5.592 5.471-121 -2,2 33 Reparatie en installatie van machines en apparaten 657 788 131 19,9 35 Productie, distributie, handel in elektriciteit, aardgas 1.101 968-133 -12,1 36 Winning en distributie van water 145 162 17 11,7 37 Afvalwaterinzameling en -behandeling 123 131 8 6,5 38 Afvalinzameling en -behandeling; voorbereiding tot recycling 1.065 1.176 111 10,4 39 Sanering en overig afvalbeheer 167 194 27 16,2 41 Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw, projectontwikkeling 7.400 6.817-583 -7,9 42 Grond-, water- en wegenbouw (geen grondverzet) 1.462 1.409-53 -3,6 43 Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw 10.068 9.575-493 -4,9 45 Handel in en reparatie van auto s, motorfietsen, aanhangers 4.839 4.799-40 -0,8 46 Groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto's e.d.) 10.377 10.242-135 -1,3 47 Detailhandel (niet in auto's e.d.) 17.428 17.270-158 -0,9 49 Vervoer over land 6.750 6.776 26 0,4 50 Vervoer over water 1.271 1.286 15 1,2 51 Luchtvaart 16 15-1 -6,3 52 Opslag en dienstverlening voor vervoer 681 724 43 6,3 53 Post en koeriers 1.161 1.115-46 -4,0 55 Logiesverstrekking 2.327 2.219-108 -4,6 56 Eet- en drinkgelegenheden 4.510 4.387-123 -2,7 58 Uitgeverijen 514 478-36 -7,0 59 Productie en distributie van films en televisieprogramma s 198 209 11 5,6 60 Verzorgen en uitzenden van radio- en televisieprogramma's 171 154-17 -9,9 61 Telecommunicatie 626 670 44 7,0 32
afdeling omschrijving 2011 2012 Groei 11-12 Groei 11-12 62 Dienstverl. activiteiten op het gebied van informatietechn. 1.931 1.797-134 -6,9 63 Dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatie 250 291 41 16,4 64 Financiële instellingen (geen verzekeringen, pensioenfonds) 5.945 5.824-121 -2,0 65 Verzekeringen en pensioenfondsen (geen verplichte soc. verz) 2.331 2.294-37 -1,6 66 Overige financiële dienstverlening 1.286 1.209-77 -6,0 68 Verhuur van en handel in onroerend goed 2.102 2.006-96 -4,6 69 Rechtskundige dienstverlening, accountancy, belastingadvies 3.974 3.963-11 -0,3 70 Holdings (geen financiële), interne concerndiensten 2.764 2.938 174 6,3 71 Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en advies 3.478 3.457-21 -0,6 72 Speur- en ontwikkelingswerk 429 414-15 -3,5 73 Reclame en marktonderzoek 1.295 1.292-3 -0,2 74 Industrieel ontwerp en vormgeving, fotografie, vertaling 803 980 177 22,0 75 Veterinaire dienstverlening 354 366 12 3,4 77 Verhuur en lease van auto's, consumentenartikelen, machines 1.009 1.014 5 0,5 78 Arbeidsbemiddeling, uitzendbureaus en personeelsbeheer 1.948 1.945-3 -0,2 79 Reisbemiddeling, reisorganisatie, toeristische informatie 383 363-20 -5,2 80 Beveiliging en opsporing 463 451-12 -2,6 81 Facility management, reiniging en landschapsverzorging 2.528 2.467-61 -2,4 82 Overige zakelijke dienstverlening 1.463 1.470 7 0,5 84 Openbaar bestuur, overheidsdiensten, sociale verzekeringen 13.343 13.060-283 -2,1 85 Onderwijs 17.404 16.982-422 -2,4 86 Gezondheidszorg 15.590 16.139 549 3,5 87 Verpleging, verzorging en begeleiding met overnachting 13.517 13.742 225 1,7 88 Maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting 7.630 8.097 467 6,1 90 Kunst 1.228 1.305 77 6,3 91 Culturele uitleencentra, archieven, musea, dierentuinen 773 781 8 1,0 92 Loterijen en kansspelen 59 48-11 -18,6 93 Sport en recreatie 1.762 1.786 24 1,4 94 Levensbeschouwelijke en politieke organisaties 685 703 18 2,6 95 Reparatie van computers en consumentenartikelen 385 413 28 7,3 96 Wellness en overige dienstverlening; uitvaartbranche 3.312 3.293-19 -0,6 Totaal 229.163 227.374-1789 -0,8 33
Werkgelegenheidsstructuur naar afdeling 2012 Omschrijving Vestigingen Banen min. 15 uur Banen minder dan 15 uur Totaal mannen Totaal vrouwen Landbouw, jacht en dienstverlening voor de landbouw en jacht 5.724 11.665 1.279 9.779 3.165 Bosbouw, exploitatie van bossen en dienstverlening bosbouw 20 23 7 27 3 Visserij en kweken van vis en schaaldieren 120 181 24 178 27 Winning van aardolie en aardgas 1 179 0 177 2 Winning van delfstoffen (geen olie en gas) 10 118 3 108 13 Dienstverlening voor de winning van delfstoffen 2 1 1 2 0 Vervaardiging van voedingsmiddelen 269 6.936 598 5.207 2.327 Vervaardiging van dranken 10 47 8 35 20 Vervaardiging van tabaksproducten 1 272 0 238 34 Vervaardiging van textiel 112 462 57 327 192 Vervaardiging van kleding 68 62 18 15 65 Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen 11 17 5 15 7 Primaire houtbewerking en vervaardiging van artik. van hout 142 1.432 40 1.333 139 Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren 18 485 6 442 49 Drukkerijen, reproductie van opgenomen media 151 1.000 88 776 312 Vervaardiging van chemische producten 18 627 9 464 172 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten 5 120 1 67 54 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 56 1.329 38 1.213 154 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale prod. 115 1.316 44 1.193 167 Vervaardiging van metalen in primaire vorm 13 79 2 73 8 Vervaardiging van prod. van metaal (geen machines en app.) 537 3.903 217 3.779 341 Vervaardiging van computers, elektronische en optische mach. 62 542 27 461 108 Vervaardiging van elektrische apparatuur 36 1.957 12 1.501 468 Vervaardiging van overige machines en apparaten 223 3.219 135 2.993 361 Vervaardiging van auto's, aanhangwagens en opleggers 33 548 17 525 40 Vervaardiging van overige transportmiddelen 398 2.105 142 1.941 306 Vervaardiging van meubels 360 824 90 755 159 Vervaardiging van overige goederen 220 5.471 212 4.126 1.557 Reparatie en installatie van machines en apparaten 199 788 48 754 82 Productie, distributie, handel in elektriciteit, aardgas 56 968 50 633 385 Winning en distributie van water 2 162 4 130 36 Afvalwaterinzameling en -behandeling 31 131 2 127 6 Afvalinzameling en -behandeling; voorbereiding tot recycling 48 1176 21 1.000 197 Sanering en overig afvalbeheer 14 194 6 178 22 Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw, projectontwikkeling 2.658 6.817 528 6.705 640 Grond-, water- en wegenbouw (geen grondverzet) 283 1.409 49 1.386 72 Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw 2.925 9.575 550 9.204 921 Handel in en reparatie van auto s, motorfietsen, aanhangers 1.546 4.799 692 4.748 743 Groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto's e.d.) 2.790 10.242 1.643 9.149 2736 Detailhandel (niet in auto's e.d.) 5.589 17.270 13.014 12.364 17.920 Vervoer over land 685 6.776 783 6.443 1.116 Vervoer over water 375 1.286 165 1.111 340 Luchtvaart 18 15 5 16 4 Opslag en dienstverlening voor vervoer 245 724 144 746 122 Post en koeriers 176 1.115 1.405 1.366 1.154 Logiesverstrekking 651 2.219 1.349 1.455 2.113 Eet- en drinkgelegenheden 1.592 4.387 4.144 4.269 4.262 Uitgeverijen 128 478 64 313 229 Productie en distributie van films en televisieprogramma s 200 209 109 256 62 Verzorgen en uitzenden van radio- en televisieprogramma's 2 154 19 110 63 Telecommunicatie 29 670 4 485 189 Dienstverl. activiteiten op het gebied van informatietechn. 1.151 1.797 501 2.004 294 Dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatie 229 291 96 314 73 Financiële instellingen (geen verzekeringen, pensioenfonds) 138 5.824 61 2.947 2.938 Verzekeringen en pensioenfondsen (geen verplichte soc. verz) 34 2.294 52 1.285 1.061 Overige financiële dienstverlening 466 1.209 135 826 518 34
Omschrijving Vestigingen Banen min. 15 uur Banen minder dan 15 uur Totaal mannen Totaal vrouwen Verhuur van en handel in onroerend goed 594 2.006 477 1.354 1.129 Rechtskundige dienstverlening, accountancy, belastingadvies 1.176 3.963 544 2.368 2.139 Holdings (geen financiële), interne concerndiensten 2.207 2.938 1.469 3.053 1.354 Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en advies 1.256 3.457 453 3.191 719 Speur- en ontwikkelingswerk 62 414 42 321 135 Reclame en marktonderzoek 883 1.292 322 1.100 514 Industrieel ontwerp en vormgeving, fotografie, vertaling 1.071 980 553 989 544 Veterinaire dienstverlening 87 366 64 131 299 Verhuur en lease van auto's, consumentenartikelen, machines 524 1.014 430 1.065 379 Arbeidsbemiddeling, uitzendbureaus en personeelsbeheer 330 1.945 293 1.433 805 Reisbemiddeling, reisorganisatie, toeristische informatie 129 363 84 126 321 Beveiliging en opsporing 97 451 319 608 162 Facility management, reiniging en landschapsverzorging 641 2.467 3.903 2.516 3.854 Overige zakelijke dienstverlening 233 1.470 299 694 1.075 Openbaar bestuur, overheidsdiensten, sociale verzekeringen 169 13.060 270 8.260 5.070 Onderwijs 1.955 16.982 3.766 8.222 12.526 Gezondheidszorg 2.480 16.139 3.174 4.320 14.993 Verpleging, verzorging en begeleiding met overnachting 348 13.742 5.436 2.441 16.737 Maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting 1.412 8.097 5.456 1.059 12.494 Kunst 1.474 1.305 597 1.418 484 Culturele uitleencentra, archieven, musea, dierentuinen 168 781 323 483 621 Loterijen en kansspelen 16 48 12 30 30 Sport en recreatie 657 1.786 842 1.467 1.161 Levensbeschouwelijke en politieke organisaties 337 703 351 524 530 Reparatie van computers en consumentenartikelen 308 413 105 396 122 Wellness en overige dienstverlening; uitvaartbranche 2.348 3.293 1.341 798 3.836 Totaal 51.957 227.374 59.648 156.441 130.581 35