Is dit een uitbraak? Een retrospectieve evaluatie van syndroomsurveillance voor emerging infections Kees van den Wijngaard, Liselotte van Asten, Wilfrid van Pelt, Nico Nagelkerke, Mirjam Kretzschmar, Marion Koopmans 1 14 juni 2011
Inhoud 1. Waarom dit onderzoek? 2. Methode/opzet 3. Nationale/lokale uitbraken 4. Conclusie 2
Waarom dit onderzoek? Dreiging gevaarlijke infectieziekte-uitbraken grote maatschappelijke impact (bv. Anthrax, SARS) Hoe schade beperken? Snelle detectie ( early warning ) 3
Gangbare surveillance van infectieziekten: tellen van aantal diagnoses per ziekteverwekker Besmetting 1 ste Klinische Herstel symptomen fase Chronisch Overlijden 4
Gangbare surveillance van infectieziekten: tellen van aantal diagnoses per ziekteverwekker Besmetting 1 ste Klinische Herstel symptomen fase Chronisch Overlijden Diagnose/Ziekteverwekker vaststellen Gangbare surveillance Klinische surveillance Laboratorium surveillance 5
Gevaarlijke ziektes met gewone symptomen Gewoon griepje.? Ongemerkte toename patienten mogelijk Ziekteverwekker makkelijk gemist Oplossing? Naast ziekteverwekkers ook surveillance van: Symptomen Medicijngebruik Sterfte Etc. Syndroomsurveillance 6
Gangbare vs Syndroom-surveillance Besmetting 1 ste Klinische Herstel Symptomen fase Chronisch Overlijden Syndroom surveillance Gangbare surveillance Klinische surveillance Diagnose Laboratoriums surveillance 7
Gangbare vs Syndroom-surveillance Besmetting 1 ste Klinische Herstel symptomen fase Chronisch Overlijden Syndroom surveillance Ziekteverzuim Symptomen Medicijngebruik Lab-test aanvragen Sterfte Gangbare surveillance Klinische surveillance Diagnose Laboratorium surveillance 8
Werkt syndroomsurveillance? =belangrijkste vraag van dit onderzoek Getest op infectieziekten uitbraken uit verleden O.a. Griep, Legionella, Q-koorts etc Detecteert syndroomsurveillance dit soort uitbraken? 9
Retrospectieve syndroomgegevens 6 medische registraties Ziekteverzuim Huisartsbezoeken Apotheekrecepten Lab-test aanvragen Ziekenhuisopnames Sterfte Ge-analyseerd alsof real-time beschikbaar 10
Syndromen Respiratoir syndroom Gastro-enteritis syndroom Neurologisch syndroom Klachten/symptomen gangbare en gevaarlijke/ongewone ziekteverwekkers 11
Syndroom- vs Gangbare gegevens 12
Respiratory syndrome counts pathogen lab counts Syndroom- vs Gangbare gegevens 2500 2000 Respiratory Hospitalizations influenza A influenza B RSV S.pneumoniae 84% van syndroom verklaard door ziekteverwekkers 500 1500 1000 500 Syndroomsurveillance reflecteert activiteit van respiratoire ziekteverwekkers 0 0 6-1-1999 13 6-7-1999 6-1-2000 6-7-2000 6-1-2001 6-7-2001 6-1-2002 6-7-2002 6-1-2003 6-7-2003 6-1-2004 6-7-2004
Alle registraties: % respiratoir syndroom verklaard door pathogeensurveillance Registratie % verklaard Ziekteverzuim 68 % Huisarts-consult 86 % Apotheekrecepten 80 % Ziekenhuisopnames 84 % Lab-test aanvragen 61 % Sterfte 78 % 14
Van nationaal naar lokaal. 15
Space-time cluster detectie Flexibele windows in ruimte en tijd Clusterdetectie op basis van waargenomen vs verwachte aantal cases in alle mogelijke cirkels A Tijd varieert ook, dus cirkel A is eigenlijk een cilinder A for 1 week A for 2 weeks A Satscan software: space time permutation scan statistic (www.satscan.org) (Expected # cases in A in week x) = ((total # cases in A) / (total #cases)) * (total #cases in week x) 16
Space-time detectie: test-uitbraken Ziekenhuisopnames met respiratoire infectie Study Period: 03/10/1998 to 03/09/1999 Cluster dates: 03/03/1999 to 03/09/1999 (7 days) Name center-cluster location: WERFERSHOOFCENTRUM (in: Wervershoof) Study Period: 07/11/2005 to 07/10/2006 Center=1693 Cluster dates: 07/04/2006 to 07/10/2006 (7 days) Legionella in 1999 Radius=8541.92 m Observed cases=16 Expected cases=2.94 P-value=0.002 Recurrence Interval=500 days Name center-cluster location: OOSTELIJKEEILANDEN/KADIJKEN (in: Amsterdam) Study Period: 07/08/2006 to 07/07/2007 Cluster dates: 05/06/2007 to 07/07/2007 (63 days) Name center-cluster location: SCHUTVELD-HOEVENSEVELD-BITSWIJK Center=1018 Radius=1110.53 m Locations in cluster: (in: Uden) Observed cases=15 1602 1606 1607 1611 1613 Expected cases=1.92 Legionella in 2006 Q-koorts in 2007 P-value=0.001 1614 1616 1617 1619 1654 Recurrence Interval=1000 days 1657 1671 1674 1676 1678 Center=5402 Radius=11486.79 m Locations in cluster: Observed cases=110 1011 1018 1092 1093 Expected cases=63.82 P-value=0.003 Recurrence Interval=333.333 days 1679 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1688 1691 1692 1693 1695 1696 Locations in cluster: 5342 5343 5364 5373 5374 5375 5383 5384 5388 5401 5402 5403 5404 5405 5406 5408 5409 5411 5427 5428 5451 5453 5455 5461 5462 5463 5464 5465 5466 5467 5469 5471 5472 5473 5476 17
Q-koorts verdachte clusters 2005-2007 Lokale uitbraken gedetecteerd in syndroomdata, onafhankelijk van lab-detectie 5 (overige) clusters per jaar Verificatie/respons nodig Centrum 2007 uitbraak patientgegevens en gangbare surveillance moeten ook snel beschikbaar zijn 18
Implementatie: sterfte monitoring pandemie 2009 (i.s.m. CBS) Situational awareness Excess-sterfte tijdens pandemie uitgesloten! 19
Mortality incidence (per 10.000 population) Sterfte 0-4 jarigen tijdens pandemie Sterfte 0-4 jarigen 0,4 seizoenstrend Waargenomen sterfte 0,3 0,2 0,1 0 1-jul-2004 1-jul-2005 1-jul-2006 1-jul-2007 1-jul-2008 1-jul-2009 1-jul-2010 Time (by week) 20
Mortality incidence (per 10.000 population) Sterfte 0-4 jarigen tijdens pandemie Sterfte 0-4 jarigen 0,4 seizoenstrend Waargenomen sterfte Significante verheffing geen verificatie i.v.m. privacy regelgeving 0,3 0,2 0,1 0 1-jul-2004 1-jul-2005 1-jul-2006 1-jul-2007 1-jul-2008 1-jul-2009 1-jul-2010 Time (by week) 21
Samenvatting/Conclusies Syndroomsurveillance detecteert uitbraken Zonder lab-detectie Nationaal en lokaal Voor snelle interpretatie: verificatie van signalen cruciaal Epidemiologische data Lab surveillance Breder nut: Situational Awareness 22
Acknowledgements RIVM Liselotte van Asten Wilfrid van Pelt Nico Nagelkerke Mirjam Kretzschmar Marianne van der Sande Wim van der Hoek Adam Meijer Marion Koopmans NIVEL Ge Donker en vele anderen.. 23