DSB Jaarverslag 2011

DSB Jaarverslag 2011

DSB Jaarverslag 2011 DSB Jaarverslag 2011 3

Betrokken Het thema van ons jaarverslag is de corporate value betrokken. Bij het kerstconcert 2011 heeft mevrouw ds. C. Tjon A San de bij deze kerstviering behorende overdenking gehouden rond dit thema. Deze overdenking is in dichtvorm gepresenteerd. Voor plaatsing in ons jaarverslag 2011 hebben wij de derde strofe gekozen: Betrokken raak je, wanneer je iemand groet, En opmerkt, dat t hapert aan het gemoed! Wanneer je ontdekt: dat de schoen wringt, En dan oprecht - op helpen aandringt! Betrokken ben je, als je t vertrouwen wint, Zodat de ander in jou een steunpilaar vindt! Betrokken blijf je, indien jij je interesseert, Voor wat and ren overkomt en dan probeert, Om ze bij te staan met raad en daad Oprecht te tonen, dat je naast hen staat! 4 DSB Jaarverslag 2011

Inhoud Visie, Missie en Corporate Values 7 Procuratiebevoegdheid 8 Organogram 11 Verslag van de Raad van Commissarissen 13 Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers 16 Verslag van de directie Macro-economische beschouwing 18 Koersnoteringen 24 Het bedrijf van de bank 26 Jaarrekening 2011 Vennootschappelijke balans vóór winstverdeling per 31 december 2011 42 Vennootschappelijke balans ná winstverdeling per 31 december 2011 43 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2011 44 Geconsolideerde balans vóór winstverdeling per 31 december 2011 45 Geconsolideerde balans ná winstverdeling per 31 december 2011 46 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2011 47 Toelichting op de jaarrekening 2011 48 Activa vennootschappelijke en geconsolideerde balans ná winstverdeling 50 Passiva vennootschappelijke en geconsolideerde balans ná winstverdeling 52 Vennootschappelijke en geconsolideerde winst- en verliesrekening 53 Overige informatie Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2011 55 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 56 Adressen 58 Colofon 59 DSB Jaarverslag 2011 5

6 DSB Jaarverslag 2011

DSB Visie De Surinaamsche Bank is de beste bank voor Suriname. DSB Missie Diep geworteld in de Surinaamse samenleving biedt De Surinaamsche Bank de beste financiële diensten aan particulieren, bedrijven, instellingen en overheden op een klantgerichte wijze. Deze klantgerichtheid is gebaseerd op onze kernwaarden en wordt uitgedragen door onze toegewijde en trotse medewerkers. Door onze activiteiten voegen wij te allen tijde waarde toe aan de Surinaamse gemeenschap in het algemeen en in het bijzonder aan onze klanten, onze medewerkers en onze aandeelhouders. DSB Corporate Values Betrokken Betrokken zijn is oprecht geïnteresseerd zijn. Echt willen weten wat er speelt. Geworteld zijn en onderdeel zijn van de Surinaamse samenleving en je willen inleven in de ander. Deelgenoot zijn van je gezin, betrokken bij collega s, bij klanten en samenleving, bij natuur en milieu. Door betrokken te zijn raak je verweven met je omgeving, binnen de bank en buiten de bank. Dan ontstaat respect, vertrouwen en teamgevoel. Onderlinge raakvlakken worden zichtbaar en je bent altijd geïnteresseerd in het welzijn van anderen. Ambitieus Uitdaging is je drijfveer en de wil om te groeien, als bank en als persoon. Geprikkeld zijn om iets te betekenen voor anderen. Reeds sterke punten nog sterker maken, leidt tot professionaliteit. Trendsettend zijn door altijd op zoek te gaan naar innovatieve oplossingen. Iedere vraag van een collega of klant wordt vertaald in vernieuwende ideeën. Ambitieus zijn is de dingen tot stand brengen en daadkracht tonen. Energiek zijn en je energie delen met een dynamisch team. Altijd voor de beste oplossingen gaan binnen de bank en in de markt is het resultaat, want ik ben ambitieus. Rechtvaardig Rechtvaardig begint bij integer zijn, bij eerlijk handelen. Niet omdat het moet, maar omdat je het bent. Respect hebben voor elkaar. Respect hebben voor recht en waarheid. Transparant zijn zonder willekeur. Betrouwbaar zijn langs de lijnen van duidelijke, heldere en zichtbare normen en waarden. Afstand nemen van vooringenomenheid en willekeur. Rechtvaardig zijn betekent respect opbrengen voor en handelen naar wet en regelgeving. Rechtvaardig zijn betekent ook afspraken nakomen. Professioneel Vraagstukken vanuit alle invalshoeken kunnen benaderen. Door te luisteren en je in te leven, worden beargumenteerde keuze s gemaakt. Vooruit zien en weten wat er op ons af kan komen. Je eigen beperkingen kennen en de dingen op een respectvolle manier zeggen. Kalmte bewaren en de mogelijkheden en onmogelijkheden kunnen toelichten. Professionals zijn netwerkers in het creëren en vinden van hulpbronnen. Niet gericht naar zichzelf, maar naar collega s als teamworker, naar de klant en naar de samenleving. Ik ben professioneel betekent ook integer zijn naar je collega en naar je klant. Kwaliteitsbewust Je weet aan welke normen je werk moet voldoen en je handelt daarnaar. Je kijkt hoe de kwaliteit omhoog kan, wellicht door signalen van klanten en collega s. Kwaliteitsbewust zijn uit zich in snelheid en nauwkeurigheid. Onderzoeken en weten wat de klant verwacht, wat de klant wil en écht nodig heeft om tevreden te zijn. Door te luisteren en door te vragen. Beseffen dat maatwerk de vertaling is naar klanttevredenheid. Naar collega s toe betekent kwaliteitsbewust, alles in 1 keer goed te doen. Beseffen dat je onderdeel bent in het proces naar optimale dienstverlening. Alert zijn in je denken en doen, je werk controleren op netheid, op juistheid en op snelheid. DSB Jaarverslag 2011 7

DSB Procuratiebevoegdheid 1) 1 Adna B.I.P. drs. MBA Department Manager Accounting & Reporting B 2 Amatnoerngalim U.S. mw. Senior Customer Representative C 3 Amatsoemarto A.S. mw. Section Head Processing Contract Handling B 4 Atmidi-Djasmadie E.S. mw. Customer Representative C 5 Bakboord-Satimin P.R. mw. Customer Representative C 6 Bel P.M. mr. Relationship Manager B 7 Bendt G.E. Branch Manager Moengo B 8 Bergraaf-Tan A Kiam M.B. mw. Branch Manager Kwatta B 9 Bhagwandin P.A. mr.cams Department Manager Compliance A 10 Bhola-Raghoebarsing A. mw.drs. MBA Department Manager Suritrust A 11 Breinburg M.C. mw. Senior Customer Representative C 12 Brussel van J. Senior Customer Representative C 13 Chang-Sim A Sjoei I.G. mw. Branch Manager Kasabaholo B 14 Colli S.M. Section Head Insurance C 15 Debs Y. mw. Section Head Salary Administration & Compensation A 16 Diepenbos van S. mw. B.HA. Department Manager Marketing B 17 Djajadi P. Sector Head Transfers C 18 Edam-Morsen S.A. mw. Branch Manager Nieuwe Haven B 19 Elshot M.H.G. mw. Branch Manager Bankshop Hermitage mall C 20 Fazal Alikhan-Oedaichand G.A. mw. Customer Representative C 21 Flu-Blom, N. mw. Managment Trainee Branch Manager Lelydorp B 22 Garcia Castro-Elias G. mw. Senior Customer Representative Nickerie Branch B 23 Ghisaidoobe A. drs. MBA Section Head Card Services C 24 Gordon-Dover C.A.M. mw. Senior Customer Representative C 25 Heerenveen P.I. mw. drs. MBA Department Manager Contract Handling A 26 Helstone S.H. Senior Customer Representative C 27 Henar H.L. mr. Chief Commercial Officer A 28 Hijlaard I. ing. Section Head Support & Services-ICT B 29 Hijlaard-Chin D.S. mw. Section Head Customer Desk Retail Banking A 30 Kaliar R.A. Branch Manager Nickerie A 31 Kalipersad M. Senior Relationship Manager Nickerie B 32 Kallan N.F.A. drs. Senior Relationship Manager Suritrust B 33 Karimbux J. Section Head Foreign Transfer C 34 Kartomoehamat-Amatdjimirin F.M. mw. Customer Representative C 35 Kartoredjo C. mw. Senior Customer Representative C 36 Kartoredjo-Norjodikromo G. mw. Customer Representative C 37 Kasnawi-Kasanpawiro W.F. mw. Senior Customer Representative C 38 Kasto-Notopawiro S. mw. drs. Senior Relationship Manager A 39 Kertodikromo M.L. mw. Relationship Manager B 40 Ketwaru-Boedhoe U. mw. mr. MBA Departmant Manager Corporate Banking A 41 Kom de J.M. mw. Customer Representative C 42 Komproe U.M. Section Head Custody C 8 DSB Jaarverslag 2011

43 Koosman M.M.S. Section Head Treasury B 44 Li Fo Sjoe-Lion Sjin Tjoe A. mw. mr Legal Officer B 45 Lie Tjauw J. H. ir. MBA Chief Operating Officer A 46 Lie-Ten S.C. mw. Customer Representative C 47 Lo Fo Wong G.H. mw. drs. Assistant Treasurer B 48 Loor M.P. drs. MA Chief Financial Officer A 49 Mahindre Singh J.M.M. mw. Customer Representative C 50 Marjanom-Tjokrosentono J. mw. Senior Customer Representative C 51 Martodimedjo E.M. Branch Manager Lelydorp A 52 Mentowidjojo V.N. mw. Customer Representative C 53 Moerasim A.S. mw. Insurance Employee C 54 Oostburg A.C.M. Department Manager Retail Banking A 55 Pawiroredjo-Tjon A Pauw G.A. mw. drs. Department Manager Payments & Settlements A 56 Peneux M.S.A. mw. drs. Human Resources Officer B 57 Persad-Mohan S.L. mw. mr. Relationship Manager B 58 Pultoo D.M. Relationship Manager B 59 Ramnath H.S. Senior Relationship Manager A 60 Redmount-Perk H.C. mw. Customer Representative C 61 Reigman-Lieveld R.T. mw. Customer Representative C 62 Rellum H.A.J. mw. Department Manager General Affairs A 63 Rosheuvel R.G.J. Relationship Manager B 64 Seedorf R.H. Supervisor Retail Banking B 65 Setrokarijo W. mw. Senior Customer Representative C 66 Sewberath Misser H.H. drs. Senior Relationship Manager A 67 Sodirijo-Lalji M.J. mw. Senior Customer Representative C 68 Soesman-Blinker M.M. mw. drs. Senior Customer Representative C 69 Soesman-Chelius K.B. mw. Senior Customer Representative C 70 Stolk G.M. mw. Senior Customer Representative C 71 Sylvester H.W. Branch Manager Maretraite B 72 Tan A Kiam M.E. mw. Senior Customer Representative C 73 Tijndaal M.R. Customer Representative C 74 Vaseur K.C.A. mw. drs. Department Manager Human Resources A 75 Veira-Klosteren B. mw. Head Teller Front Office C 76 Waidoe W. drs. Relationship Manager B 77 Waterval-Benjamin, D. mw. Senior Customer Representative C 78 Wiroredjo D.I. mw. Senior Customer Representative C 79 Wolff A.E. Section Head Cash Retail Banking B 80 Wolff-Jong Sang R. mw. Authorisation Officer Retail Banking B 81 Wong Chung I.H. drs. MBA Department Manager Financial Restructruring & Recovery A 82 Wouden E. ing. Section Head Bills C 1) Situatie per 9 maart 2012 A = Algemene procuratiebevoegdheid B = Beperkte procuratiebevoegdheid C = Beperkte procuratiebevoegdheid voor specifieke producten DSB Jaarverslag 2011 9

DSB Management team 10 DSB Jaarverslag 2011

DSB Organogram 1) Raad van Commissarissen Drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. Drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh Drs. D.M.R. Currie Chief Executive Officer Drs. S.L.J. Proeve Human Resources Mw. Drs. K.C.A. Vaseur (A) Internal Audit A.C. Martopawiro Legal Affairs & Compliance Mr. P.A. Bhagwandin CAMS (A) Secretariat Mw. S. Boetius Branch Nieuw Nickerie R. Kaliar (A) Suritrust Mw. Drs A. Bhola - Ragoebarsingh MBA (A) Chief Financial Officer Drs. M.P. Loor MA (A) Chief Operating Officer Ir. J.H. Lie-Tjauw MBA (A) Chief Commercial Officer Mr. H.L. Henar (A) Accounting & Reporting Drs. B.I.P. Adna MBA (B) Contract Handling Mw. Drs. P. I. Heerenveen MBA (A) Corporate Banking Mw. Mr. U. Ketwaru - Boedhoe MBA (A) Risk Management A.A. Sabiran B.Sc. Payments & Settlements Mw. Drs. G.A. Pawiroredjo - Tjon A Pauw (A) Retail Banking A.C.M. Oostburg (A) General Affairs Mw. H.A.J. Rellum (A) Treasury Mw. Drs. G.H. Lo Fo Wong 2) (B) ICT Ing. J. Chen Poun Joe Marketing Mw. S. van Diepenbos B.HA (B) Financial Restructuring & Recovery Drs. I. H. Wong Chung MBA (A) 1) Situatie per 9 maart 2012 2) Deze functionaris is momenteel met de leiding van deze afdeling belast. A= Algemene procuratiebevoegdheid B= Beperkte procuratiebevoegdheid DSB Jaarverslag 2011 11

DSB Raad van Commissarissen J.J. Healy Jr. Drs. M.J.A. Brahim Drs. S. Smit, voorzitter Drs. D.M.R. Currie Mw. Mr. R. Sohansingh 12 DSB Jaarverslag 2011

DSB Verslag van de Raad van Commissarissen Algemeen De Raad van Commissarissen betreurt het heengaan van haar gewaardeerde collega de heer B.F.J. Nuboer M.Sc. op 15 september 2011. De heer Nuboer die op 25 maart 2010 tot de raad is toegetreden, heeft in zijn relatief korte periode dat hij raadslid is geweest een belangrijke bijdrage geleverd aan het werk van de Raad. Corporate Governance De Raad van Commissarissen heeft in 2011 een traject ingezet voor het ontwikkelen van een Corporate Governance Reglement. Het doel is om een beheersstructuur in het leven te roepen waarin de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad en de directie duidelijk zijn vastgesteld, inclusief een raamwerk voor het evalueren van het functioneren van het bestuur van de bank en voor het identificeren en beheersen van risico s. BDO Assurance N.V. begeleidt het proces en heeft inmiddels aan de hand van een voorontwerp van principes een gap-analyse gemaakt tussen de huidige beheersstructuur en de best practice bepalingen. Als onderdeel van dit proces rapporteert de raad voor de eerste maal op deze wijze over haar verrichtingen gedurende het jaar. Overleg en besluitvorming De Raad van Commissarissen heeft twaalf vergaderingen gehouden in 2011. In de vergaderingen zijn op regelmatige basis behandeld de financiële- en kredietrapportages, de sectorlimieten, de non-accrual debiteuren, de solvabiliteit en de fundingsstructuur. Andere onderwerpen zijn geweest: veiligheid en beveiliging, management letter van de accountant, legal & compliance, enterprise risk management en corporate governance. In de raadsvergadering die gehouden is op 15 december 2011 is het Strategisch Plan 2012-2016 gepresenteerd door de directie, bediscussieerd en zijn aanbevelingen van de raad verwerkt. In deze vergadering zijn tevens de bedrijfsplannen voor 2012 gepresenteerd en de raad keurde de kapitaaluitgaven voor 2012 goed. De raad is vol vertrouwen dat de gemaakte keuzes zullen bijdragen aan de verdere uitbouw van een robuuste DSB. De raad zal de uitvoering van de nieuwe strategie nauwgezet volgen. De beloning van de directie is geëvalueerd en aangepast door de President Commissaris op 4 juli 2011. Audit Committee De Audit Committee van de Raad van Commissarissen bestaat uit de leden M.J.A. Brahim, voorzitter en J.J. Healy Jr., lid. De Chief Executive Officer en de Department Manager (DM) Internal Audit nemen deel aan de vergaderingen van de Audit Committee. De DM Internal Audit treedt op als secretaris en verzorgt de notulen van de vergaderingen. De Audit Committee heeft in 2011 vijf keer vergaderd. In de vergaderingen is aan de orde geweest: Risicobeheersing en Internal Controls, Compliance, Vermogensbeheer, IT-Governance & Control, Enterprise Risk Management, het jaarplan 2012 van de Internal Audit Department, van de Risk Management Department en van de Department Legal & Compliance. De audit rapporten van de Internal Audit Department zijn behandeld en er is aandacht besteed aan de personeelsbezetting van de controle afdelingen. Op 7 maart 2011 is er overleg geweest met de externe accountant over zaken voortvloeiende uit de accountantscontrole 2010 en op 25 augustus 2011 heeft de Audit Committee overleg gevoerd met de externe IT-auditors over het uitgebrachte IT-rapport. Functioneren van de Raad van Commissarissen en de Directeur De raadsvergaderingen werden goed bezocht en de raadsleden hebben actief geparticipeerd in de besluitvorming. Het functioneren van de Raad van Commissarissen en van de Directie is goed, maar vatbaar voor verbetering; dit kan worden gesteld naar aanleiding van de gap-analyse van de Corporate Governance best practices bepalingen, zoals opgemaakt door BDO Assurances N.V. Strategische doelstellingen en risico s De vennootschap heeft in januari 2011 een nieuw DSB merk gepresenteerd. Als onderdeel van dit nieuwe merk is de missie en de visie van de bank opnieuw geformuleerd. In december 2011 is het Meerjarenplan 2012-2016 aangenomen waarin de strategische doelstellingen voor de periode 2012-2016 zijn aangegeven. Deze zijn: Behoud en uitbouw van onze leidende positie Positionering op de regionale en internationale markt Alliantie met Assuria N.V. Bevorderen van natuurbescherming en duurzame benutting van natuurlijke hulpbronnen van Suriname DSB Jaarverslag 2011 13

De risico s worden op verschillende niveaus binnen de bank beheerst. De directie zal een enterprise riskmanagementbeleid formuleren en implementeren ter verbetering van de bestaande beheersstructuur. Dividendbeleid Het beleid van de vennootschap is om een dividend van ongeveer 35% van de nettowinst uit te keren. Dit stelt de vennootschap in staat om middels de ingehouden winsten het risicokapitaal van de bank op een niveau te houden welke de bank in staat moet stellen op een verantwoorde wijze te voorzien in de behoefte aan kredietverstrekking in een groeiende economie. Jaarrekening en voorstel winstverdeling Ter voldoening aan het voorschrift van artikel 22 van de statuten hebben wij de eer u inzake de jaarrekening 2011 van De Surinaamsche Bank N.V. het volgende te berichten. Wij hebben de vennootschappelijke- en de geconsolideerde balans per 31 december 2011, de vennootschappelijke en geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2011 en het geconsolideerde kasstroomoverzicht met de toelichting daarop, doen onderzoeken en wij adviseren u de onderhavige jaarrekening, zoals die tezamen met de controle verklaring van BDO Assurance N.V., door de directie ter behandeling wordt aangeboden, vast te stellen. Deze vaststelling strekt tot décharge van de directie voor het bestuur en van de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Het geconsolideerde resultaat vóór belastingen bedroeg SRD 54.979.603. Na aftrek van belastingen ad SRD 19.266.366 rest ter verdeling een bedrag van SRD 35.713.237. Bij goedkeuring van de jaarrekening en het verwerkte voorstel tot winstverdeling zal over het boekjaar 2011 een contant dividend worden uitgekeerd van SRD 12.530.488; dat is SRD 1,44 per aandeel van SRD 0,10. Een deel van het contante dividend, namelijk SRD 0,60 per aandeel is per 12 augustus 2011 reeds betaalbaar gesteld als interimdividend. Als slotdividend zal derhalve SRD 0,84 per aandeel in contanten worden uitgekeerd. De resterende nettowinst ad SRD 23.182.749 zal aan de reserve worden toegevoegd. Met deze voorstellen van de directie kunnen wij ons verenigen. Wij adviseren u dan ook deze voorstellen goed te keuren. Benoemingen Volgens het door de Raad van Commissarissen opgemaakte rooster van aftreden, zoals bepaald in artikel 17 van de statuten, is aan de beurt om af te treden Mw. Mr. R. Sohansingh. Wij stellen u voor de aftredende commissaris, die zich herkiesbaar stelt, te herbenoemen. Ter invulling van de door het overlijden van de heer Nuboer ontstane vacature in de Raad van Commissarissen stellen wij u voor Ir. R. Blufpand te benoemen tot Commissaris. Vergoeding van de Raad van Commissarissen De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt het honorarium van de Raad van Commissarissen vast. Het honorarium van de Raad van Commissarissen bedraagt SRD 95.400 per jaar en is voor het laatst op 25 maart 2010 vastgesteld. Dankwoord Wij spreken onze waardering en erkentelijkheid uit voor de wijze waarop de directie en alle andere medewerkers van de bank zich gedurende het boekjaar voor de vennootschap hebben ingezet. Paramaribo, 9 maart 2012 Raad van Commissarissen Drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. Drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh Drs. D.M.R. Currie 14 DSB Jaarverslag 2011

DSB Jaarverslag 2011 15

DSB Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers (in duizenden SRD m.u.v. de gegevens per aandeel) Resultaten Rente Overige baten Totale baten Bedrijfslasten Voorziening kredietrisico's Bedrijfsresultaat vóór belastingen Nettowinst Dividend 2011 111.051 33.326 144.377 76.847 12.551 54.979 35.713 12.530 2010 89.120 26.977 116.097 62.610 10.875 42.612 27.414 9.572 2009 68.531 26.486 95.017 56.009 7.682 31.326 20.904 8.006 2008 70.086 24.726 94.812 52.519 6.460 35.833 22.734 8.006 2007 64.225 24.202 88.427 47.051 6.151 35.225 22.399 7.832 Balans Kasmiddelen Bankiers uitgezette gelden Kredieten Overige activa Eigen vermogen Bankiers opgenomen gelden Toevertrouwde middelen Overige passiva Balanstelling 383.891 708.131 1.214.286 235.575 180.148 61.757 2.201.034 98.944 2.541.883 377.069 612.348 935.770 190.603 150.111 35.323 1.835.864 94.492 2.115.790 319.064 653.822 838.313 135.599 125.395 58.987 1.692.376 70.040 1.946.798 133.832 467.429 721.359 129.283 111.015 15.174 1.256.679 69.035 1.451.903 268.264 409.366 526.271 142.354 94.335 18.573 1.159.746 73.601 1.346.255 Ratio's (in %) Return on Equity Return on Assets Exploitation ratio Verhouding personeelskosten/baten Verhouding personeelskosten/lasten Winstratio Capital ratio BIS-ratio 21,63 1,53 188 33,96 54,79 46,77 7,09 10,49 19,90 1,35 185 34,8 54,9 46,1 7,09 10,7 17,68 1,23 170 36,2 54,1 41,1 6,44 9,8 22,14 1,62 181 34,5 55,4 44,6 7,65 9,9 26,72 1,87 188 31,9 53,1 46,8 7,01 10,4 Gegevens per aandeel* Nettowinst per aandeel Dividend per aandeel: contant in aandelen Dividend pay out ratio (in %) Eigen vermogen Beurskoers per ultimo Price/earnings ratio 4,10 1,44-35,09 20,70 71,00 17,32 3,15 1,10-34,9 17,25 40,0 12,70 2,40 0,92-38,3 14,41 25,50 10,63 2,61 0,92-35,2 12,76 20,00 7,66 10,30 3,30 0,30-35,0 43,36 47,25 4,59 Aantal medewerkers 371 358 349 353 350 * In 2007 heeft een aandelenconversie plaatsgevonden waarbij 4 oude aandelen van 2,5 cent omgeruild zijn in 1 aandeel van 10 cent nominaal. In 2008 is stockdividend uitgekeerd waarbij er voor ieder aandeel 3 nieuwe aandelen bijkwamen. 16 DSB Jaarverslag 2011

DSB Verslag van de directie Drs. M.P. Loor MA Ir. J.H. Lie-Tjauw MBA Drs. S.L.J. Proeve Mr. H.L. Henar DSB Jaarverslag 2011 17

DSB Macro-economische beschouwing Verslag van de directie Ook in dit verslagjaar zal een korte beschrijving van de macro-economische ontwikkelingen op mondiaal niveau worden gegeven. Daarna zal de Surinaamse economie met behulp van enkele belangrijke economische indicatoren worden belicht. Internationale ontwikkelingen De economische turbulentie heeft zich ook in 2011 voortgezet. De verslechtering van de basis van de Eurozone heeft zich op diverse fronten doen gevoelen en zelfs tot verregaande discussies over de continuïteit van de Euro als munteenheid geleid. De verzwakte stabiliteit in de Euro-zone heeft de instelling van een permanent noodfonds, het Europese Stabiliteitsmechanisme (ESM), noodzakelijk gemaakt. Dit fonds zal vanaf medio 2013 in werking treden en heeft als voornaamste doel te voorkomen dat lidlanden met financiële problemen de waarde van de Euro aantasten. In de Verenigde Staten is in aanloop tot de presidentsverkiezingen de discussie over monetaire- en budgettaire discipline een belangrijk thema geworden. Op 6 augustus 2011 heeft Standard & Poor s de kredietwaardigheidstatus van de Verenigde Staten van Amerika voor leningen op de lange termijn van AAA verlaagd naar AA+. Deze verlaging is vooral gebaseerd op de enorme schuldenlast van dat land en dient als signaal om dringende bezuinigingen door te voeren. Grote delen van Azië, Latijns Amerika en het Caribische gebied echter laten elk gestadige economische groei zien. Ons land Suriname behoort niet zonder trots ook tot de landen met een gestadige economische groei. Nationale ontwikkelingen Ons land heeft in 2011 geprofiteerd van het onrustig economisch klimaat in de wereld welke ondermeer geleid heeft tot stijging van de olieprijzen en de goudprijs. De huidige regering heeft het stimuleren van economische activiteiten nadrukkelijk in haar beleid verankerd en onderhandelingen met diverse buitenlandse en lokale investeringsgroepen zijn daar een voorbeeld van. Investeringen in de minerale sector, de land- en bosbouw sector als ook de toeristische sector zijn thans aan de orde. Naast deze particuliere investeringen heeft in 2011 een verbreding van de mogelijkheden voor verkrijging van multilaterale financiering plaatsgevonden. De Inter-American Development Bank, de IDB, die reeds decennialang de grootste multilaterale financieringsbijdrage levert voor landen in Latijns Amerika en het Caribische gebied heeft zich gecommitteerd om ook in Suriname een leidende rol voor ontwikkelingsgerichte financieringen te vervullen. Daarnaast heeft Suriname de contacten met de International Finance Corporation geformaliseerd waardoor ook de mogelijkheden van deze belangrijke multilaterale organisatie voor ons land beschikbaar zijn gekomen. Vermeldenswaard is dat bij het schrijven van dit verslag De Nationale Assemblee de toetreding van Suriname tot de Caribbean Development Bank, CDB, heeft goedgekeurd. Deze verruiming van financieringsmogelijkheden op de internationale kapitaalmarkt zal ons land ongetwijfeld ten goede komen. Op 19 augustus 2011 maakte Standard & Poor s bekend dat de lange termijn vreemde valuta rating van Suriname van B+ is verhoogd tot BB- met een stabiel vooruitzicht. Wij baseren de beschrijving van de Surinaamse economie op documentatie die vanuit nationale en internationale bronnen beschikbaar is. Data van de Centrale Bank van Suriname, het Algemeen Bureau voor de Statistiek, het Bauxiet Instituut Suriname en de Financiële Nota 2011 van het Ministerie van Financiën, zijn door ons geraadpleegd terwijl rapporten van Standard & Poor s, Moody s, Fitch, het Internationale Monetaire Fonds en de Inter-American Development Bank als bronnen voor informatie zijn gebruikt. Thans zullen de volgende onderwerpen aan een nadere beschouwing worden onderworpen: het buitenlands betalingsverkeer en de wisselkoersontwikkeling de monetaire ontwikkeling de ontwikkeling van de betalingsbalans de overheidsfinanciën de staatsschuld de ontwikkeling van de productiesector 18 DSB Jaarverslag 2011

In dit verband maken wij melding van een gewijzigde methodologie en presentatie die de Centrale Bank van Suriname vanaf februari 2011 bij de monetaire statistieken toepast. De Centrale Bank van Suriname gebruikt thans de geldbegrippen maatschappelijke geldhoeveelheid (M1) en de liquiditeitenmassa in ruime zin (M2). In de laatste grootheid worden de daarvoor in aanmerking komende vreemde valutategoeden van ingezetenen bij de depositonemende instellingen opgenomen. Het buitenlands betalingsverkeer en de wisselkoersontwikkeling De in het vorig verslagjaar door ons geëntameerde afwijking van de officiële wisselkoers ten opzichte van de vrije marktkoers is met de officiële afkondiging van de devaluatie van de SRD op 20 januari 2011 weggemaakt. De discussies over de mogelijke negatieve effecten van de devaluatie ten spijt constateren wij dat hierdoor de nodige rust op het wisselkoersfront is herwonnen en valuta-interventies door de Centrale Bank van Suriname, die overigens een kortstondig effect hadden niet langer nodig waren. De devaluatie van 20% is onzes inziens vanuit een beleid van wisselkoersstabiliteit onvermijdelijk geweest. Op 23 december 2011 heeft Moody s de volgende ratings voor Suriname bekend gemaakt: Ba3 voor de locale munt en B1 voor vreemde valuta. Deze ratings zijn een reflectie van de door dit ratingsbureau geconstateerde zwakte in het overheidsbestuur en geringe transparantie. Wij pleiten er wederom voor dat de overheid los van de financiële en monetaire aspecten aandacht schenkt aan het verbeteren van de kwaliteit van het overheidsbestuur. Het blijkt steeds weer dat potentiële investeerders de mate van het bestaan van transparante regelgeving bij hun beslissingen betrekken. Tabel 1 Verkoopkoers CBvS voor de USD in SRD bankpapier in 2011 1/1 20/1 31/3 30/6 30/9 31/12 Verkoopkoers 2,780 3,350 3,350 3,350 3,350 3,350 Bron: Centrale Bank van Suriname Tabel 2 Inflatie en koersontwikkeling Omschrijving 2011 2010* Binnenlandse liquiditeitenmassa (x SRD mln.) Inflatie in % 4,7 10,3 Gemiddelde USD-koers 3,35 2,775, Relatieve mutatie van de koers 20,7% 0 2009* 1,3 2,775 0 2008 6.703,5 5.524,2 4.992,0 4.334,0 9,4 2,775 0 2007 3.595,2 8,3 2,775 0 Bron: Centrale Bank van Suriname Algemeen Bureau voor de Statistiek * Voorlopige cijfers De monetaire ontwikkeling Op 22 november 2011 werd in de Nationale Assemblee de Wet houdende regels betreffende het Toezicht op het Bank- en Kredietwezen aangenomen (SB 2011 No. 155). Vanuit het bankwezen is positief gereageerd op deze wetswijziging, omdat verdere professionalisering van deze sector hierdoor een wettelijke basis krijgt. Zo zijn in deze wet onder andere opgenomen regels inzake publicatieplicht van banken, vestigingsvoorwaarden alsmede voorwaarden waaraan bestuurders en commissarissen van kredietinstellingen dienen te voldoen. Per ultimo 2011 bedroeg de binnenlandse liquiditeitenmassa SRD 6.703,5 mln. hetgeen ten opzichte van december 2010 een stijging van ruim 21% is. In tegenstelling tot voorgaande jaren heeft De Centrale Bank van Suriname met ingang van 2011 de methodiek voor bepaling van de maatschappelijke geldhoeveelheid (M1) en de liquiditeitenmassa (M2) veranderd. De nieuwe methodiek is retroactief per 2006 ingevoerd. Een belangrijke wijziging bij de definiëring van de begrippen M1 en M2 is dat voortaan daarvoor in aanmerking komende vreemde valuta tegoeden van ingezetenen bij depositonemende instellingen worden meegenomen. Tevens is de Centrale Bank van Suriname er vanaf gestapt om termijn deposito s en spaargelden op basis van looptijd, respectievelijk gemiddelde rusttijd te categoriseren. Hierdoor is het onderscheid tussen de binnenlandse liquiditeitenmassa en de liquiditeitenmassa in ruime zin geëlimineerd. Naast deze wijzigingen heeft De Centrale Bank van Suriname de statistieken die op de Algemene Banken van toepassing waren gewijzigd door de balansen van depositonemende instellingen, waarin ook de secundaire banken zijn vervat, te publiceren. DSB Jaarverslag 2011 19

Uit tabel 3 blijkt dat de internationale reserves van Suriname ook in 2011 zijn toegenomen. Per ultimo juni 2011 bedroeg de reservepositie van Suriname USD 813,1 mln. hetgeen ten opzichte van ultimo 2010 een verbetering van ruim 7% is. Tabel 3 Omschrijving Deviezenvorderingen Goud Overige Omvang en samenstelling van de internationale reserve (in mln. USD) 2011* 2010 2009 349,2 380,2 431,8 104,7 91,8 62,6 359,2 285,1 228,4 2008 432,2 42,3 178,3 2007 245,3 34,8 160,4 Overige 813,1 757,1 722,8 652,8 440,5 Bron: Centrale Bank van Suriname * Voorlopige cijfers per ultimo tweede kwartaal 2011 Tabel 4 Binnenlandse liquiditeitenmassa (in mln. SRD) Omschrijving Chartaal geld Giraal geld (Waarvan vreemde valuta) Totaal primaire liquiditeiten (M1) Overige deposito's Effecten Binnenlandse liquiditeitenmassa (M2) Monetaire reserve in % van M1 M2 2011* 701,9 2.838,1 1.446,7 3.540,0 3.055,6 108 6.703,5 23 12 2010 687,1 2.315,7 1.034,4 3.002,9 2.441,3 80 5.524,2 25 14 2009 587,2 2.087,9 1.001,0 2.675,1 2.255,8 61,1 4.992,0 27 14 2008 485,1 1.946,4 1.090,1 2.431,4 1.855,0 47,5 4.333,9 27 15 2007 432,6 1.504,6 768,0 1.937,2 1.613,8 44,2 3.595,2 23 12 Bron: Centrale Bank van Suriname * Voorlopige cijfers De ontwikkeling van de betalingsbalans Per ultimo 2011 bedroeg het saldo van de goederenrekening USD 787,6 mln. Het saldo van de lopende rekening per dezelfde datum was USD 444,8 mln., terwijl de kapitaalsrekening een saldo van USD -243,9 mln. vertoont. Ook in 2011 is bijkans 95% van de totale uitvoerwaarde van onze economie afkomstig van de minerale sectoren en ook hier bepleiten wij wederom een verdere diversificatie van de verdiencapaciteit van onze economie. Wij denken hierbij aan het belang van de agro-, industriële-, en toerismesector. Tabel 5 Betalingsbalans op kasbasis (in mln. USD) Omschrijving Goederen uitvoer Goederen invoer Saldo goederenrekening Saldo onzichtbaar verkeer ¹) Saldo lopende rekening Saldo kapitaalrekening Nog te rubriceren posten ²) Mutatie internationale reserves 3 ) 2011* 2.466,7 1.679,1 787,6-342,8 444,8-243,9 159,7-84,2 2010* 2.084,1 1.379,9 686,2 20,6 706,8-595,7 612,0 16,3 2009 1.401,8 1.390,8 11,1 188,1 199,2-96,6-68,9-165,5 2008 1.743,5 1.406,7 336,8 20,1 356,9-189,3 121,4-67,9 Bron: Centrale Bank van Suriname *Voorlopige cijfers 1) omvat diensten, primaire inkomens en inkomensoverdrachten 2) inclusief aan- en verkopen van vreemde valuta van en aan ingezetenen en mutaties van vreemde valuta rekeningen van ingezetenen. 3) exclusief herwaarderingen van monetair goud en SRD s. Een minteken duidt op een toename in reserves. 20 DSB Jaarverslag 2011