GEÏNTEGREERDE GEWASBESCHERMING IN DE WITLOOFTEELT INLEIDING EN WETGEVEND KADER Marleen Mertens Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) INVLOED VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN Positieve effecten: Bijdrage tot een hogere productiviteit Productie van voldoende voedsel op kleinere oppervlakten Betere garantie voor behoud van kwaliteit en bewaring Garantie van een gewaarborgde productie (voorkomen teeltmislukkingen) Negatieve effecten Gevolgen voor de volksgezondheid Toepassers - werknemers (rechtstreekse blootstelling) Consument (residu s op voedingswaren via drinkwater) Kinderen en foetussen Gevolgen voor het leefmilieu Wilde fauna: verdwijnen van kleine zoogdieren, vogels, reptielen, vissen,. Flora (bv. vermindering biodiversiteit) Water : grond-, oppervlakte- en regenwater Lucht: zit vol met zwevende moleculen van werkzame stoffen van gbm. Bodem Klimaatverandering: bv. stoffen met invloed op ozonlaag 2
WAAROM GEïNTEGREERDE GEWASBESCHERMING? Een duurzame of geïntegreerde gewasbescherming is noodzakelijk om mens, dier en milieu te beschermen tegen de risico s en negatieve effecten van gewasbeschermingsmiddelen 3 Gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater: aantal gewasbeschermingsmiddelen per meetplaats 2012 (VMM) Aantal pesticiden per meetplaats - 2012 1-10 11-20 21-30 31-40 Frankrijk 0 10 20 30 40 5 Kilometers 4
Ook stoffen gebruikt in de tuinbouw 5 Werkzame stoffen met het grootste aantal overschrijdingen van de PNEC (graad van chronische toxiciteit) 6
Geïntegreerde gewasbescherming = Integrated Pest Management - IPM Wetgevend kader 1. Verordening 1107/2009/EG voor het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen 2. Richtlijn 2009/128 voor een duurzaam gebruik van pesticiden 3. Richtlijn 2008/105/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 inzake milieukwaliteitsnormen op het gebied van het waterbeleid 7 Wetgeving: Verordening 1107/2009 Nieuwe verordening voor het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen ipv richtlijn 91/414 erkenning werkzame stoffen (ws) Strengere normen voor het op de markt brengen van nieuwe werkzame stoffen: vnl. strengere milieueisen Eén van de nieuwe eisen: Werkzame stoffen moeten compatibel zijn met geïntegreerde gewasbescherming (IPM of Integrated Pest Management) 8
Richtlijn 2008/105/EG Kaderrichtlijn Water (Europese Commissie) Europese doelstelling: de lidstaten moeten zorgen voor een goede toestand van het water tegen 2015 goede kwalitatieve chemische toestand goede kwantitatieve toestand kaderrichtlijn stelt dat tegen 2015 er geen overschrijdingen van PNEC (chronische toxiciteit) en MAC (acute toxiciteit) meer mogen zijn. Integraal Waterbeleid (Vlaanderen) Waterbeheerplannen: maatregelen in Vlaanderen om Europese doelstellingen in 2015 te behalen Verminderen en voorkomen van verontreiniging in oppervlaktewater en grondwater (gbm, N, P) Waterbesparende maatregelen, alternatieve waterbronnen (voor grondwater) 9 Wetgeving richtlijn 2009/128: duurzaam gebruik van pesticiden doel: 1) vermindering van de risico's en effecten van pesticidengebruik op de menselijke gezondheid en het milieu 2) door bevordering van het gebruik van geïntegreerde plaagbestrijding 3) alternatieve benaderingswijzen/technieken, zoals niet-chemische alternatieven voor pesticiden Inhoud Europese richtlijn: Fytolicentie (verplicht vanaf 31/8/2015) Controle spuittoestellen Verbod spuiten vanuit de lucht Bescherming oppervlaktewater bufferzones & beschermingszones Beperking verbod in openbare parken, zorginstellingen, schoolterreinen Verpakkingsafval en restanten Evaluatie vooruitgang indicatoren IPM Informatie en bewustmaking. 10
Definitie IPM: Geïntegreerde Gewasbescherming Richtlijn 2009/128 voor een duurzaam gebruik van pesticiden Hoofdstuk 1 definities Artikel 3 6,4 Definitie geïntegreerde gewasbescherming": de zorgvuldige afweging van alle beschikbare gewasbeschermingsmethoden, gevolgd door de integratie van passende maatregelen die de ontwikkeling van populaties van schadelijke organismen tegengaan, het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en andere vormen van interventie tot economisch en ecologisch verantwoorde niveaus beperkt houden en het risico voor de gezondheid van de mens en voor het milieu tot een minimum beperken. Bij de geïntegreerde gewasbescherming ligt de nadruk op de groei van gezonde gewassen, waarbij de landbouwecosystemen zo weinig mogelijk worden verstoord en natuurlijke plaagbestrijding wordt aangemoedigd; 11 IPM: 8 basisprincipes 8 IPM basisprincipes die algemeen toegepast worden op alle teelten: 1. Preventie van schadelijke organismen 2. Monitoring 3. Schadedrempels als beslissingstool 4. Bij voorkeur niet-chemische technieken 5. Doelspecifiek middel met minimale nevenwerking 6. Minimaal noodzakelijke dosis 7. Anti-resistentiestrategieën 8. Registratie en evaluatie van succes 12
IPM in de praktijk IPM is verplicht voor alle land- en tuinbouwers vanaf 1/1/2014 Volgen van een maatregelenpakket, vermeld in een checklist, voor de sectoren akkerbouw, voedergewassen, fruitteelt, groententeelt open lucht, glasgroenten, sierteelt Maatregelenlijst wordt opgenomen in het IKKB lastenboek, wordt een onderdeel van de IKKB Standaard Checklist 4 delen : => presentatie Tania De Marez 1. PREVENTIE VAN SCHADELIJKE ORGANISMEN 2. MONITORING VAN SCHADELIJKE ORGANISMEN 3. INTERVENTIE TER BESTRIJDING OF VOORKOMEN VAN SCHADE 4. REGISTRATIE 13 Praktijkgids Gewasbescherming 14
Praktijkgids Gewasbescherming Richtlijnen IPM Lijst met maatregelen + checklist Praktijkgids gewasbescherming : katern IPM Akkerbouw Vlaamse overheid Beleidsdomein Landbouw en Visserij 15 Praktijkgids Gewasbescherming Te verkrijgen: Als gedrukte brochure: Vragen bij Departement Landbouw en Visserij Lydia.christiaens@lv.vlaanderen.be PDF op de website www.vlaanderen.be/landbouw/praktijkgidsen 16
Controle IPM Controles starten vanaf 1 april 2014 Door onafhankelijke, hiervoor erkende, controleorganisaties (OCI s) Teler wordt reeds gecontroleerd in het kader van de IKKB standaard (lastenboek) => controle op IPM gebeurt gelijktijdig met de IKKB controle (teler moet dit kenbaar maken) Indien controle OK = > IPM- certificaat 3 jaar geldig (gelijk aan periode van IKKB audit) Teler is geen lid van Vegaplan (geen audit op IKKB lastenboek) => OCI contacteren voor het laten uitvoeren van een IPM audit 17 Bedankt voor jullie aandacht!!! 18