Leerorkest Stichtse Vecht
Inhoud Introductie Strategie en beleid Visie Missie Ambitie Werkwijze Westers Cultureel Erfgoed Internationale ontwikkelingen Marktbenadering Inpassing in het curriculum van de basisschool Doelstellingen Muzikaal Slim en sociaal Organisatie Stichting Leerorkest Loenen Muziekdocenten Instrumentarium Accommodatie Partners Resultaten en reacties van reeds bestaande Leerorkesten Financiering en Fondswerving Blz. 3 Blz. 5 Blz. 8 Blz. 9 Blz. 10 2
Introductie Het is een innovatief muziekeducatieproject met als doel, alle kinderen de kans te geven een muziekinstrument te leren bespelen. Hiermee biedt het Leerorkest vooral kansen aan kinderen die zonder dit initiatief de weg naar muziekonderwijs niet vinden. Maar dat niet alleen. Al snel laten deze kinderen, wat ze aan muziek geleerd hebben, samenklinken in een echt beginnersorkest. Dat motiveert en stimuleert. Met deze aanpak is het Leerorkest uniek in Nederland. Het draagt bij aan de talentontwikkeling van basisschoolkinderen, vergroot hun sociale vaardigheden en kleurt daarmee hun toekomst. Initiatiefneemsters van, Liesbeth Meylemans, is vioolpedagoge in Loenen aan de Vecht. Tijdens haar lessen merkte ze dat kinderen behoefte hadden om samen te spelen. Om hier gehoor aan te geven heeft ze in 2013 de Stichting Kindersymfonie opgericht. Stichting Kindersymfonie heeft als doel om kinderen samen muziek te laten maken, want samen spelen vergroot het speelplezier. Vanuit deze gedachte ontstond het idee om alle kinderen in de gemeente Stichtse Vecht de mogelijkheid te bieden om muziekles te krijgen en om samen muziek te maken. Om vorm te geven aan haar gedachte, heeft Liesbeth Meylemans contact opgenomen met Marco Martinelli de Souza, initiatiefnemer van Leerorkest Amsterdam. Marco Martinelli de Souza kwam op het idee van het Leerorkest door de documentaire Small Wonders over Roberta Guaspari. Deze Amerikaanse violiste ging in de jaren 80 vioolles geven op een achterstandsschool in de wijk Harlem in New York. Haar idee werd door ouders, collega s en leerlingen in eerste instantie met grote scepsis ontvangen, maar werd uiteindelijk een groot succes met als hoogtepunt een concert in de beroemde Carnegie Hall. Dat zou in Nederland ook moeten kunnen. 3
Wekelijks wordt er onder schooltijd groepsgewijs muziekles gegeven aan alle kinderen vanaf groep 5. Er worden specifieke orkestpartijen ingestudeerd en de kinderen maken vanaf het eerste jaar direct deel uit van een beginnersorkest. Elk jaar start een nieuw orkest met nieuwe leerlingen en stromen de anderen door naar het tweede-, derde- of vierdejaars orkest. Zo zullen na verloop van tijd op de scholen vier orkesten functioneren. Na vier jaar wordt er een begin gemaakt met een nieuwe cyclus van vier jaargangen. In 2006 is het Leerorkest begonnen in Amsterdam Zuidoost. In navolging van de succesformule in Amsterdam zijn in verschillende steden Leerorkesten van start gegaan. Liesbeth Meylemans heeft het initiatief genomen om het idee van een Leerorkest in de gemeente Stichtse Vecht, onder de naam op de zetten. is een uniek Leerorkest omdat dit het eerste Leerorkest in Nederland is dat niet verbonden is aan een stad of één school, maar één waaraan een hele gemeente met al haar scholen mee kan doen! 4
Strategie en beleid Visie Het is onze overtuiging dat muziek van groot belang is voor de basisontwikkeling van ieder mens op cognitief, intellectueel en sociaal niveau. Muziek draagt bij aan een rijke en gezonde persoonlijkheidsgroei in een wereld vol prikkels. Het leren luisteren naar en beoefenen van muziek helpt om rust, harmonie en structuur aan te brengen in iemands leven. Samen muziek maken is goed voor het zelfvertrouwen, bevordert samenwerking en stimuleert integratie. Musiceren doet een beroep op alle aspecten van de ontwikkeling en behoort onderdeel te zijn van de opvoeding van elk kind. Missie wil kinderen in de gemeente Stichtse Vecht de kans bieden om een muziekinstrument te leren bespelen en om samen muziek te maken in een beginnersorkest. Zij leren omgaan met verantwoordelijkheden en kunnen ervaren dat het mogelijk is om persoonlijke groei door te maken. Ambitie Het is onze ambitie om musiceren, net zoals lezen, schrijven en rekenen, een vaste plek te laten krijgen op de basisschool. We willen dat muziekonderwijs weer belangrijk gevonden gaat worden en dat men overtuigd is van de meerwaarde van samen muziek maken. Tevens willen wij het voortbestaan van het leerorkest na de eerste vier jaren waarborgen. In overleg met de gemeente, scholen en ouders zal gekeken moeten worden op welke wijze we het muziekonderwijs, als onderdeel van het curriculum van de school, kunnen blijven bekostigen. Wij willen graag dat het als initiator dient voor andere gemeente en hun scholen om nog meer Leerorkesten op te richten en te voorzien van de werkwijze om dit te realiseren zowel op operationeel als financieel gebied. Werkwijze Het Leeorkest Stichtse Vecht zal starten in Loenen aan de Vecht, woonplaats van initiatiefneemsters Liesbeth Meylemans. De muziekinstrumenten worden aangeschaft en uitgeleend door Stichting en Leerorkest Amsterdam Er wordt speciale muziek gecomponeerd op het niveau van de kinderen. Hun mogelijkheden zijn het uitgangspunt; al met één noot maken zij samen muziek. Eén keer per week krijgen basisschoolkinderen een uur muziekles in kleine groepjes. Ze oefenen op één van de meest gangbare muziekinstrumenten uit een symfonieorkest. De hele klas doet mee, te beginnen met groep vijf. De lessen worden onder schooltijd en in het eigen schoolgebouw gegeven door professionele musici. Al na een paar maanden gaan de kinderen ook met z n allen spelen. Ze vormen dan een echt symfonieorkest. Aan het eind van het jaar wordt er een concert gegeven. Het Leerorkest staat onder leiding van een professionele dirigent. Om de continuïteit van het leerorkest te waarborgen gaan we direct in gesprek met de gemeente, scholen en ouders om overeenstemming te bereiken op welke wijze we het leerorkest kunnen blijven bekostigen. 5
Westers cultureel erfgoed Er is gekozen voor een symfonisch leerorkest omdat het de mogelijkheid biedt om zo veel mogelijk kinderen gezamenlijk met een zo divers mogelijk repertoire kennis te laten maken én ook samen te spelen. In het begin worden bewerkte kinderliedjes gespeeld, later swingende en klassieke orkeststukken. Gekozen is voor onversterkte akoestische instrumenten omdat je bij deze instrumenten het geluid zélf maakt. Blazen, slaan, strijken, plukken, harder, zachter, het zijn je eigen acties en niet het indrukken van een knopje. Voor de symfonische bezetting is heel veel muziek geschreven. Bijna elke film, serie of tekenfilm wordt muzikaal ondersteund door een live orkest op symfonische instrumenten. Het zijn juist deze instrumenten waarop kinderen vroeg moeten beginnen. Nationale ontwikkelingen Onder leiding van Marco de Souza startte in 2005 het eerste pilot- project van het Leerorkest in Amsterdam Bijlmer. Anno 2014 zijn er in de stad Amsterdam 30 leerorkesten en doen 19 scholen mee. Er worden meer dan 2500 kinderen bereikt. Maar de invloed van het Leerorkest strekt veel verder door het delen van de expertise en ervaring. In het hele land steken inmiddels leerorkesten de kop op. Internationale ontwikkelingen Internationaal zijn er vergelijkbare initiatieven, waarmee inmiddels ook kontakten zijn gelegd. In Noorwegen heeft Sissel Larsen in 2000 het initiatief genomen om een harmonieorkest op te richten op een basisschool in een migrantenbuitenwijk in Oslo. Er draaien inmiddels zeven orkesten, die sinds 2007 worden gefinancierd door het ministerie van Familiezaken. In Duitsland is het project Jedem Kind ein Instrument op alle basisscholen van Nordrhein Westfalen van start gegaan. In Venezuela is in 1975 door de overheid het project El Sistema gestart waaruit o.a. de bekende jonge dirigent Gustavo Dudamel is voort- gekomen. Dit project is gestart ter bestrijding van de criminaliteit onder de jeugd. 6
Marktbenadering Uit de meest recente cijfers blijkt dat slechts ongeveer 2% van alle kinderen in Nederland muziekles krijgen. Hoewel de kinderen zelf enthousiast reageren op kennismakingsprojecten op scholen, vinden ze zonder ondersteuning van ouders/ verzorgers en de directe omgeving niet de weg naar de muziekschool. Dit heeft verschillende oorzaken: Voor veel huishoudens is de financiële drempel te hoog, zeker voor gezinnen op bijstandsniveau Gebrek aan culturele ontwikkeling en informatie bij de ouders. Men ziet vaak niet het nut van muziekonderwijs. Dit wordt als overbodige luxe beschouwd. De muziekschool heeft geen verenigingsleven traditie zoals bijvoorbeeld een hockeyclub. Velen kennen simpelweg de weg naar de muziekschool. Gebrek aan een gunstig cultureel thuismilieu. Muziekonderwijs vergt discipline en regelmaat van de kinderen, maar ook van de ouders die ervoor moeten zorgen dat er geoefend wordt, dat kinderen voorbereid en op tijd zijn. Er moet voor gezorgd worden dat de instrumenten goed onderhouden worden, dat boeken op tijd gekocht worden, dat de kinderen aanwezig zijn bij uitvoeringen en groepsrepetities. Belangrijk is dat het lerende kind thuis de noodzakelijke basisvoorwaarden van rust en regelmaat en morele steun geboden worden. Op basis van bovengenoemde feiten is er voor gekozen om de kinderen te benaderen vanuit de basisscholen, waar ze een groot deel van hun tijd doorbrengen. De pluspunten van het Leerorkest zijn dat alle kinderen bereikt worden, dat het orkestspel geen bijkomstigheid is, maar het hoofddoel van de lessen, dat de studielessen een integrerend effect hebben op de lessen onder schooltijd en dat de sociale cohesie bevorderd wordt. Inpassing in het curriculum van de basisschool De scholen die gaan werken met het Leerorkest kiezen welbewust voor muziek als middel om kinderen te helpen zich te ontwikkelen. Het Leer0rkest is voor deze scholen opgenomen in het curriculum voor muziekeducatie. 7
Doelstellingen Muzikaal Aan alle kinderen worden de basisvaardigheden van het spelen op een muziekinstrument geleerd en allen ervaren zij het plezier van samen muziek maken In de basisschoolleeftijd zijn kinderen het meest ontvankelijk voor muzikale ontwikkeling. Het wil dan ook op deze jonge leeftijd een kiem leggen voor de toekomst. Kinderen worden op deze manier gestimuleerd in hun muzikale ontwikkeling, van enthousiast amateur of genietende toeschouwer, tot professionele muzikant. Slim en sociaal Het heeft grote meerwaarde voor de kinderen. Ze vinden de muzieklessen niet alleen heel leuk, ze zijn ook goed voor hun zelfvertrouwen en ze bieden kinderen iets om trots op te zijn Duits onderzoek, onder leiding van prof. H.G. Bastian, bij kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar heeft aangetoond dat muziekonderwijs: o de integratie bevordert en het groepsgevoel stimuleert o sociaal gedrag verbetert o de schoolprestaties bevordert o de intelligentie stimuleert o de concentratieproblemen vermindert Financieel Voor de financiering wordt gestreefd naar een combinatie van subsidiegelden, sponsoring en lesgeld om de continuïteit van het Leerorkest te kunnen waarborgen. 8
Organisatie, partners & resultaten Stichting De formele organisatie van het Leerorkest is juridisch en financieel ondergebracht in een stichting: Stichting. Muziekdocenten Er is een team van muziekdocenten. Er is een bijscholingstraject georganiseerd om de docenten te begeleiden bij het lesgeven binnen dit nieuwe, specifieke onderwijsconcept, in de vorm van enkele studiedagen, persoonlijke coaching en de nascholingsmodule van het Rotterdamse Conservatorium Muziek aan de basis. Instrumentarium De instrumenten worden voor een deel aangekocht door en zijn eigendom van de Stichting. Deze worden door de stichting onderhouden. Er zijn leencontracten opgesteld en deze worden beheerd. Aan het einde van het schooljaar worden alle instrumenten weer ingeleverd en gecontroleerd. Het andere deel van de instrumenten zullen beschikbaar worden gesteld door Leerorkest Amsterdam. Accommodatie De muzieklessen worden gegeven op de scholen. Meestal wordt voor een leslokaal gekozen. Voor grotere groepen wordt uitgeweken naar het gymlokaal of de aula. Het Leerorkest draagt zorgt voor extra faciliteiten zoals het lesmateriaal en het stemmen van instrumenten. Partners Het zoekt partners om hen te ondersteunen bij de opzet en executie. Resultaten en reacties van reeds bestaande Leerorkesten Alle kinderen volgen de muzieklessen met veel plezier De kinderen zijn trots op zichzelf en op hun instrument De kinderen zijn leergierig om hun instrument beter te leren bespelen Bij de orkestrepetities heerst een onverwachte grote discipline Kinderen blijken zich goed en lang te kunnen concentreren Cognitief zwakke leerlingen scoren bij de muziekles vaak hoog. Dat versterkt hun zelfvertrouwen De leerkrachten van de deelnemende scholen dragen het Leerorkest op handen Dat onze kinderen dit mogen meemaken De muziekdocenten dragen het orkest met hun enorme inzet en enthousiasme en brengen dit over op de kinderen. 9
Financiering en Fondswerving Voor de financiering van het zal een beroep gedaan worden op de overheid, de grotere particuliere fondsen, scholen en ouderbijdrage. Voor de aanschaf van instrumenten zal primair geworven worden bij het bedrijfsleven en de kleinere particuliere fondsen. Voor het benaderen van het bedrijfsleven en de particuliere fondsen werkt aan een apart sponsorplan en zal bij haar wervingsactiviteiten bijgestaan worden door een fondswervingsdeskundige. 10