Jongeren, Alcohol & Openingstijden in Nederland Opdrachtgever Koninklijke Horeca Nederland (augustus 2009) Marktonderzoeksbureau De Vos & Jansen Marktonderzoek Onderzoekers: Robert Turk, MSc & dr. Marnix van Gisbergen
Onderzoeksopzet Introductie: De laatste tijd is er veel te doen omtrent sluitingstijden van horecagelegenheden. Veel onduidelijkheid bestaat over de relatie tussen sluitingstijden aan de ene kant en overlast en alcohol gebruik van met name jongeren aan de andere kant. Diverse gemeenten overwegen om de sluitingstijden van horecagelegenheden te vervroegen. Het is echter onduidelijk wat de te verwachte effecten daarvan zijn. Een gedachte is dat door het vervroegen van de sluitingstijden, de overlast van (voornamelijk) jongeren en het alcoholgebruik minder wordt. Het is echter onduidelijk of dit daadwerkelijk een positief effect heeft. Doelstelling: Koninklijke Horeca Nederland (KHN) wil met dit onderzoek inzicht krijgen in de mening, attitude en gedragsintentie van jongeren zelf met betrekking tot het vervroegen van sluitingstijden en het effect daarvan op de mate van overlast en hun alcoholgebruik. Opzet: In samenwerking met YoungVotes (De Vos & Jansen Marktonderzoek) is een vragenlijst opgesteld. Deze vragenlijst is online uitgezet onder het panel van De Vos & Jansen. Het veldwerk vond plaats van 15 juli 2009 t/m 29 juli 2009. Doelgroep: jongeren tussen de 12 en 25 jaar. 2
Responsoverzicht: 815 Nederlanders YoungVotes heeft een landelijk onderzoek* uitgevoerd onder 1.141 Jongeren. De resultaten worden besproken voor de jongeren in Nederland als geheel. Daarnaast worden opvallende overeenkomsten en verschillen benoemd tussen jongens en meisjes, diverse leeftijdscategorieën en tussen de voor- en tegenstanders van vervroegde sluitingstijden. GESLACHT Man : 46% Vrouw : 54% LEEFTIJD 12 t/m 15 jaar : 22% 16 t/m 17 jaar : 33% 18 t/m 25 jaar : 46% * Vanwege de specifieke issues die spelen in West-Friesland is een apart onderzoek gedaan onder 617 respondenten uit West-Friesland. De resultaten uit dit onderzoek zijn via KHN op te vragen 3
Resultaten: achtergrond 4
Bezoekgedrag horeca: vooral Café Welk type uitgaansgelegenheden bezoek je zoal? (n= 987) Café Discotheek Restaurant Bar Dans Café Grand Café Anders, namelijk: Weet niet / geen antwoord 1% 7% 25% 25% 22% 57% 65% 75% 0% 50% 100% Type gelegenheid: Meeste jongeren gaan naar cafés, discotheken en restaurants. Bij anders noemen de jongeren vooral de bioscoop en evenementen/concerten maar ook alternatieven zoals een keet, schuurfeest of feesten. Jongens gaan vaker naar een bar, meisjes vaker naar een restaurant dans- cafés. Naarmate de leeftijd toeneemt gaat men vaker naar meerdere uitgaansgelegenheden maar voornamelijk meer naar een bar en café. Vooral 18 jaar en ouder bezoeken een café (86% versus 18% bij 12 t/m 15) of bar (64% versus 28%). Meest bezocht: Het café en discotheek zijn het meest populair (worden het meest bezocht). Het is opvallend dat vooral de jongeren van 12 t/m 15 aangeven dat ze het meest een discotheek bezoeken (42%). Bij de jongeren van 16 jaar en ouder staat de discotheek op de tweede plek en staat het café bovenaan. 5
Bezoekgedrag horeca: Eén op de vijf drinkt niet Drink je wel eens alcohol Ja, meerdere keren per week Ja, ongeveer 1x per week Ja, minder dan 1x per week Nee, nooit 6% 30% 45% 26% 25% 27% 29% 13% 25% 19% 33% 28% 20% 9% 13% 54% (n= 1.141) 0% 50% 100% Totaal 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar 12 t/m 15 jaar Onthouders: Een vijfde drinkt nooit alcohol. Dit zijn vooral de jongeren van 12 t/m 15 jaar (54%). Meer jongeren gaan drinken wanneer ze ouder worden en dan drinken ze ook vaker. Zo geeft 45% van de jongeren van 18 t/m 25 jaar meerdere keren per week te drinken tegenover 6% van de jongeren van 12 t/m 15 jaar. Percentage jongeren dat een of meerdere keren per week alcohol drinkt stijgt van 19% bij de 12 t/m 15 jarigen naar 55% bij de 16 t/m 17 jarigen en 72% bij de jongeren van 18 jaar en ouder. Ook jongens zeggen vaker en meer te drinken dan meisjes. Type drankje: Zeven op de tien drinkt wel eens bier. Dit zijn vooral de jongeren van 18 jaar en ouder en de jongens. Mixdrankjes zijn vooral voor de jongste jongeren en wordt door 72% gedronken van de 12 t/m 15 jarigen (62% bij 16 t/m 17 en 28% bij 18 jaar en ouder). Wijn en sterke drank wordt door 45% of meer van de jongeren van 16 jaar en ouder gedronken (34% van 12 t/m 15 drinkt sterke dranken). 6
Drinken: bij vrienden en in het café Thuis Bij vrienden Café Discotheek Bij een sportvereniging Op straat of hangplek Keet Buurthuis Anders Waar drink je alcohol? (n= 918) 76% 85% 77% 61% 16% 9% 5% 2% 7% 0% 50% 100% Plek: De meeste jongeren drinken (alcohol) niet bij de commerciële horeca maar bij vrienden (85%) of thuis (76%). Van de commerciële horecagelegenheden trekken cafés de meeste drinkers (77%) en staat de discotheek op de tweede plek (61%). De top 4 is nagenoeg gelijk voor jongeren van alle leeftijden, hoewel minder 12 t/m 15 jarigen drinken in cafés, thuis en bij vrienden. Ongeveer 5% geeft aan in een keet te drinken. Bij 'anders' worden voornamelijk festivals & concerten, de bioscoop, jeugdsoos en feesten genoemd. Op straat: relatief weinig jongeren drinken op straat of hangplek (9%), maar voor de jongste jongeren is dit wel een populaire plek. Bijna twee op de tien (18%) van de groep 12 t/m 15 geeft aan op straat te drinken, tegenover 11% van de groep 16 t/m 17 en 5% van de groep 18 jaar en ouder (die relatief vaker drinken bij een sportvereniging). 7
Vervoer: vooral met de fiets Hoe ga je doorgaans van en naar de uitgaansgelegenheid? (n= 992) Fiets Auto Openbaarvervoer Ik word gebracht en gehaald Taxi Brommer 1% 13% 10% 8% 5% 60% Vervoer: Ongeacht leeftijd is de fiets het meest populair onder jongeren. In alle leeftijdsgroepen geeft meer dan de helft van de jongeren aan doorgaans met de fiets te gaan. Van de 16 en 17 jarigen gaat een grotere groep met de fiets (67%) terwijl er relatief meer jongeren van 18 jaar en ouder met de auto gaan (19% tegenover 6% bij 16 t/m 17 en 6% bij 12 t/m 15). Het zijn vooral de jongeren van 12 t/m 15 jaar die gehaald en gebracht worden (23%), hoewel een op de tien jongeren van 16 en 17 jaar ook aangeeft doorgaand gehaald en gebracht te worden. Bij de categorie anders gaat het vooral om het lopen naar huis. Anders 4% 0% 50% 100% 8
Einde van de avond In hoeverre ben je het eens met de volgende stellingen: (n= 992) Na het stappen heb ik wel eens last van overlast/geweld -43% 30% 24% De meesten die ik tegenkom zijn al dronken voordat ik ga stappen -56% 16% 26% Voor het stappen heb ik wel eens last van overlast/geweld op straat -62% 13% 23% Ik vind het zelf ook leuk om wat ongein uit te halen na het stappen -70% 11% 18% -100% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Helemaal) mee oneens (Helemaal) mee eens Neutraal Overlast: De meerderheid (43%) heeft na het stappen geen last van overlast of geweld (ongeveer een kwart is neutraal). Voor het stappen heeft een relatief kleine groep (13%) wel eens last van overlast of geweld. Nog geen vijfde geeft aan wel eens mensen tegen te komen die al dronken zijn voor het uitgaan. Eén op de acht vindt het zelf ook wel leuk om ongein uit te halen. Mannen vaker dan vrouwen. Overlast heeft voornamelijk betrekking op ruzie (zien) zoals knokken en duwen en op geluidsoverlast (schreeuwen en schelden) en vandalisme. De ongein die men zelf uithaalt heeft met name te maken met geluidsoverlast, het verplaatsen van objecten (fietsen), wildplassen (en kotsen), slopen (fietsen) en het in de maling nemen van mensen. 9
Resultaten: tijdstip stappen 10
Indrinken voor de gezelligheid Drink je wel eens alcohol voordat je gaat stappen (indrinken)? (n= 992) 27% 12% 25% Drinken voor uitgaan: Zes op de tien drinkt wel eens in. Dit zijn vooral de jongeren van 16 jaar en ouder. De 12 t/m 15 jarigen weten dit vaak (39%) niet (zij zien vermoedelijk het indrinken al als stappen en niet iets wat je doet voordat je gaat stappen). Ongeveer 26% van de jongeren van 16 jaar en ouder geeft aan bijna altijd in te drinken. Gezelligheid is voor 60% de belangrijkste reden om in te drinken. Hoge prijzen speelt voor 38% de belangrijkste rol (voornamelijk bij 16 en 17 jarigen). 36% Ja, dit doe ik (bijna) altijd Nee, dit doe ik nooit Ja, dit doe ik soms Weet niet 11
Stappen op vrijdag en zaterdag Maandag dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Wanneer bezoek je de horeca? 8% 11% 4% 5% 10% 15% 7% 5% 11% 8% 6% 5% 24% 28% 17% 7% 51% 63% 49% 30% 64% 77% 65% 36% 20% 29% 15% 12% (n= 1.141) 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bezoekmoment: naarmate de leeftijd stijgt gaan meer jongeren op meerdere dagen stappen. Vrijdagen (door 51% bezocht) en zaterdagen (door 64% bezocht) zijn het meest populair, hoewel ook de donderdagen en zondagen jongeren aantrekt. De jongeren van 18 jaar gaan (op alle dagen) meer en vaker stappen). De zaterdag trekt relatief ook vaak jongeren van 16 en 17 jaar. Totaal 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar 12 t/m 15 jaar 12
In het weekend laat beginnen en lang doorgaan Maandag dinsdag Woensdag Vertrek uit horeca na 1u s nachts 29% 29% 39% Tijdstip aankomst: op de meeste doordeweekse dagen en op zondag, komt de meerderheid voor 22:00 aan. Op donderdag (44%) vrijdag (55%) en zaterdag (69%) komt de meerderheid echter na 22:00 aan op bestemming. Dit zijn de jongeren van 16 jaar en ouder. Van de 12 t/m 15 jarigen komt de meerderheid op alle dagen voor 22:00 aan op bestemming (73% op vrijdag en 66% op zaterdag). Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag 30% 69% 72% 83% Tijdstip vertrek: op de doordeweekse dagen en zondag vertrekt de meerderheid (tussen 60% en 70%) voor 01:00. Op vrijdag (55%) en zaterdag (72%) gaat de meerderheid 01:00 of later naar huis. Het zijn vooral de 12 t/m 15 jarigen die voor 01:00 naar huis gaan (38% op zaterdag en 32% op donderdag). 0% 20% 40% 60% 80% 100% 13
Naar huis bepalen jongeren zelf Welke redenen spelen voor jou een rol bij het tijdstip dat je naar huis gaat tijdens het uitgaan? Ikzelf Mensen met wie ik uit ga Sluitingstijd van de uitgaansgelegenheid Mijn ouders Afhankelijk van vervoersmogelijkheden School Sport Anders 4% 45% 34% 21% 30% 35% 32% 24% 32% 37% 13% 12% 16% 9% 6% 3% 53% 58% 86% 74% 81% 75% 72% 75% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar 12 t/m 15 jaar Effect van huidige sluitingstijd: Driekwart geeft aan dat zijzelf of mensen met wie zij uit zijn reden zijn om naar huis te gaan. Hoe ouder men is, hoe vaker men zelf bepaalt of men naar huis gaat. Hoe jonger men is, hoe vaker iemand anders bepaalt hoe laat men naar huis gaat. Bij jongeren van 12 t/m 15 en 16 t/m17 spelen ouders nog altijd een belangrijke rol (respectievelijk 75% en 58%) en vaak ook de belangrijkste rol (bij 42% en 29%). Sluitingstijden spelen op dit moment een rol bij 37% van de jongeren en dan vooral bij de jongeren van 18 jaar en ouder (45%). Maar slechts bij weinig jongeren speelt dit de belangrijkste rol (minder dan 3%) Na het stappen: Ongeacht leeftijd gaat de meerderheid na het stappen dan ook direct naar huis om te slapen. Van de jongeren van 18 jaar en ouder gaat een groot deel echter eerst nog wat eten (35%). Nadrinken komt relatief weinig voor en het hangen rondom de uitgaansgelegenheden wordt vooral gedaan door de 12 t/m 15 jarigen (11%). Bij anders gaat het vooral om nog even thuis frisdrank drinken, thuis wat eten en/of TV kijken. 14
Resultaten: sluitingstijden met 2 uur vervroegen 15
Twee uur vroeger: weinig voorstanders Wat vind je van een eventuele vervroegde sluitingstijden met 2 uur? (n= 992) Attitude: Nagenoeg de helft van de jongeren is geen voorstander van het vervroegen van sluitingstijden met twee uur. Bijna een kwart is hier wel voorstander van. Daarbij zijn er weinig verschillen in leeftijd te zien (hoewel de groep van 18 jaar en ouder het relatief vaker een heel goed idee vinden). 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar -45% -52% 30% 23% 19% 28% Profiel voorstanders: gaan minder vaak naar de discotheek (meer naar restaurant), gaan eerder uit en zijn eerder thuis (en gaan dan vaker direct slapen), drinken minder vaak alcohol, drinken minder vaak in en halen minder vaak zelf ongein uit. 12 t/m 15 jaar -49% 13%31% Redenen slecht idee: (a) betutteling, (b) (eerder) overlast (hangen, geweld, drinken op straat), (c) uitgaansduur te kort, (d) niet nuttig (drinken blijft) en (e) minder gezellig -100% -50% 0% 50% 100% Ik vind dit een (zeer) slecht idee Ik vind dit een (zeer) goed idee Neutraal Redenen goed idee: meest belangrijke redenen: (a) eerder thuis (fitter, meer slaap), (b) eerder beginnen (sneller gezellig, niet wachten). Daarnaast wordt genoemd (c) minder overlast en (d) minder drinken (dronken). 16
2 uur eerder dicht: minder en vroeger uitgaan Stel je eens voor dat sluitingstijden van uitgaansgelegenheden met 2 uur worden vervroegd. Ga je dan nog uit? 21% 25% Gedragsintentie: De meerderheid (79%) van de jongeren geeft aan te blijven uitgaan wanneer de sluitingstijden twee uur worden vervroegd. Verschillen in leeftijd: Vooral Jongeren van 12 t/m 15 geven aan dat ze dan toch al weg zijn (37% terwijl dit bij de 16 plussers rond de 24% schommelt). De jongeren van 18 jaar en ouder geven vaker aan vroeger te gaan stappen (60% tegenover 51% bij 16 t/m 17 en 45% bij 12 t/m 15). 54% Ja zeker, ik ben toch al weg voor die tijd Ja, dan ga ik voortaan vroeger uit Nee, dan zou ik niet meer (uit) gaan (n= 992) Dat neemt niet weg dat twee op de tien jongeren (vooral jongens) aangeeft dan niet meer uit te gaan Het zijn vooral de tegenstanders van het vervroegen van sluitingstijden met 2 uur die niet meer uitgaan (38% van de tegenstanders versus 1% van de voorstanders). De voorstanders geven vaker aan toch al weg te zijn (37% van de voorstanders versus 13% van de tegenstanders) en vroeger uit te gaan (62% van de voorstanders versus 49% van de tegenstanders.. 17
Ergens anders alcohol drinken Ik ga ergens anders alcohol drinken, namelijk Bij vrienden Thuis In een andere gemeente Bij een hangplek Bij een keet Ergens anders 19% 26% 13% 8% 11% 13% 6% 17% 9% 2% 16% 13% 3% 1% 3% 8% 1% 0% 2% 4% 57% 57% 60% 50% Effect op alcoholgebruik: Van de jongeren die aangeven niet meer uit te gaan (n = 205), geeft 85% aan ergens anders alcohol te gaan drinken. Bij alle leeftijdsgroepen is het percentage dat aangeeft ergens anders alcohol gaat drinken hoger dan 80%. Vooral thuis drinken: De jongeren die aangeven ergens anders alcohol te gaan drinken gaan dat voornamelijk bij vrienden en thuis (16+) doen of op een hangplek. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Totaal 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar 12 t/m 15 jaar 18
Resultaten: sluitingstijden vervroegen 19
Vervroegen & alcoholconsumptie Als de sluitingstijd wordt vervroegd, ga je dan meer, minder of dezelfde hoeveelheid drinken? Dan ga ik minder drinken Dan ga ik evenveel drinken Dan ga ik meer drinken 10% 11% 8% 8% 6% 6% 6% 4% 37% 62% 66% 66% Alcoholconsumptie blijft gelijk: het vervroegen van de sluitingstijden heeft weinig effect op de alcoholconsumptie van jongeren. Ongeveer 67% geeft aan dezelfde hoeveelheid (of meer) te gaan drinken en 'slechts' 10% geeft aan minder te gaan drinken. Ook bij de voorstanders geeft 69% aan dezelfde hoeveelheid te blijven drinken. Redenen niet meer drinken: redenen voor het niet afnemen van het drinkgedrag is dat men aangeeft vroeger te gaan drinken (29%) en/of in kortere tijd dezelfde hoeveelheid te gaan drinken (23%) en/of meer te gaan nadrinken (37%). Een op de tien geeft aan minder te gaan drinken. De 12 t/m 15 jarigen weten het vaak nog niet. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Totaal 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar 12 t/m 15 jaar 20
Vervroegen & overlast Indien sluitingstijden worden vervroegd, dan Denk ik dat er minder overlast/ geweld zou zijn Denk ik dat er evenveel overlast/ geweld zou zijn Denk ik dat er meer overlast/ geweld zou zijn Weet niet/ geen antwoord 5% 5% 20% 21% 21% 26% 20% 34% 32% 26% 42% 49% Effect op overlast: De meeste jongeren, 71%, verwachten dat de overlast hetzelfde blijft of zal toenemen (28%). Iets meer dan twee op de tien jongeren denkt dat het zal afnemen. Dat zijn vooral de voorstanders (48%) hoewel ook bij de voorstanders nagenoeg de helft denkt dat de overlast gelijk blijft (of toeneemt). Rustiger op straat: 'Slechts' 16% verwacht dan ook dat het rustiger op straat zal worden. Meer dan de helft verwacht dat niet en 6% weet het niet. Hangen op straat: Er is ook een grotere groep die aangeeft langer op straat te blijven hangen wanneer de sluitingstijden worden vervroegd. Van de jongeren denkt 34% langer op straat te blijven hangen. 0% 20% 40% 60% 80% 100% 18 t/m 25 jaar 16 t/m 17 jaar 12 t/m 15 jaar (n= 1.141) 21
Vervroegen & vroeger stappen Vroeger uitgaan: Wanneer niet genoemd wordt hoeveel eerder horecagelegenheden dicht gaan, geven de meeste jongeren aan eerder uit te gaan (47%) en eerder naar huis te gaan (48%). Dit zijn wat vaker de jongeren van 18 jaar en ouder (53%) en de voorstanders (64%). Een kwart denkt dit echter (helemaal) niet. Andere gemeente: Ongeveer 30% geeft aan naar een andere gemeente te gaan (waar geen sluitingstijden gelden) en dat zijn vooral de 16 en 17 jarigen (30%) en de tegenstanders (50%). Van de jongeren die naar een andere gemeente gaan, geeft bijna de helft (49%) geeft aan 20km of meer te willen reizen (24% geeft aan 30km of meer te willen reizen). 22
Sluitingstijden vervroegen*: overzicht (n= 992) Indien sluitingstijden van uitgaansgelegenheden zouden vervroegen dan... zal ik vroeger naar de horeca gaan -25% 47% 24%... verwacht ik dat ik sneller thuis zal zijn -25% 47% 26%... ga ik nadrinken -38% 37% 21%... verwacht ik dat na afloop ik wat langer op straat zal rondhangen -46% 34% 18%... zou ik prettig vinden om zo meer slaap te krijgen -44% 30% 23%... ga ik naar een andere gemeente om te stappen -48% 30% 18%... zal ik vroeger van tevoren elders gaan drinken -46% 28% 23%... zal ik in een kortere tijd dezelfde hoeveelheid drinken -52% 23% 22%... verwacht ik dat na afloop van stappen het rustiger zal zijn op straat -54% 16% 24% -100% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Helemaal) niet van toepassing op mij Helemaal op mij van toepassing Neutraal * Hierbij is geen tijd genoemd 23
Informatie: www.youngvotes.nl info@youngvotes.nl
Bijlage 1: YoungVotes YoungVotes is een initiatief van De Vos & Jansen Marktonderzoek. DV&J is een fullservice marktonderzoeksbureau en is ISO gecertificeerd, lid van de MOA (branchevereniging van marktonderzoeksbureaus), Esomar en maakt deel uit van Global Market Research. Doordat YoungVotes onderdeel is van DV&J is het in staat om te achterhalen in welke mate trends en ontwikkelingen onder jongeren doorgroeien naar ouderen en om onderzoek te verrichten binnen gezinssituatie. YoungVotes is het jongerenplatform dat gestart is in 2006. YoungVotes gebruikt een eigen jongerenpanel (met meer dan 10.000 jongeren tussen de 13-29 jaar) en innovatieve onderzoekstechnieken en methoden zoals online focus groepen, eye- en mouse-tracking en polls via mobiele telefoons. Daarnaast verzorgt YoungVotes twee maal per jaar een monitor waarbij de belevingswereld van jongeren in kaart wordt gebracht. Kenmerken van YoungVotes zijn: Innovatief, expertise, ondernemend, snelheid, toegankelijk, inspiratie. YoungVotes is gespecialiseerd in onderzoek op het gebied van communicatie en media. YoungVotes werkt voor diverse partners waarbij het uitgangspunt niet alleen onderzoek is, maar ook om op structurele basis kennis te delen. Voorbeelden van deze partners zijn MTV Networks, Mojo, Rijks Voorlichtings Dienst, Ministerie van Defensie, Randstad, VARA, Het Nederlandse Rode Kruis, Koninklijke Horeca Nederland, Radio 538 en Telegraaf Tijdschriften Groep. Daarnaast doet YoungVotes onderzoek op adhoc basis voor diverse organisaties zoals uitgevers (waaronder Sanoma), media organisaties (zoals SlamFM!, Radio 3FM en TENQ), adverteerders (zoals PON en Friesland Foods) en overheden (zoals het Openbaar Ministerie en diverse gemeenten). Voor een aantal van deze klanten verzorgt YoungVotes ook presentaties, workshops en consults om jongeren te betrekken bij de organisatie of het merk. 25