Jongeren en alcohol. peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 17

Transcriptie

1 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel Colofon Serie Statistiek 2011 / 17 Gemeente Leiden Afdeling Strategie en Onderzoek, BOA Sociaal en Economisch Beleid, SEB Postbus 9100, 2300 PC Leiden boa@leiden.nl Website: Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel 1

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Uitkomsten van de peiling gesloten vragen 1.1 Voorlichting over alcohol op school en van ouders 1.2 Landelijke campagnes over alcohol 1.3 Verbod alcoholverkoop aan jongeren 1.4 Feesten zonder alcohol 1.5 Nee zeggen tegen alcohol 1.6 Regels van ouders voor alcoholgebruik 1.7 TV-series, sociale media en alcoholgebruik 2. Uitkomsten van de peiling open vragen 2.1 Sociale media 2.2 Algemene ideeën 2.3 Andere opmerkingen Onderzoeksverantwoording 12 2 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel

3 Inleiding De overheid wil ervoor zorgen dat jongeren en op latere alcoholische dranken gaan drinken. De gemeente Leiden stelt een plan op om dit doel te bereiken. Hiervoor wilden we graag meningen, tips en ideeën van jongeren zelf over wat belangrijk is in zo'n plan. Daarom is er een peiling uitgezet onder het jongerenpanel van de gemeente. In deze peiling ligt het accent op de meningen van jongeren over allerlei aspecten van alcoholgebruik en campagnes om misbruik tegen te gaan. In de peiling staan een aantal gesloten vragen gesteld. Het aantal antwoordcategorieën is beperkt gehouden. (heel vaak zijn het er drie: ja nee geen mening). Dit is met opzet gedaan om te voorkomen dat er nietszeggende antwoorden uitkomen. Ook staan er twee open vragen in de peiling met als doel ideeën te inventariseren van jongeren zelf. In hoofdstuk 1 van dit rapport worden de resultaten besproken van de gesloten vragen. De antwoorden zijn niet alleen berekend voor de respondenten als geheel maar ook van verschillende subgroepen (zie verder de onderzoeksverantwoording aan het eind van dit rapport): : jonger dan zestien tegenover zestien of ouder 3. jongeren waarvan ouders stellen / stelden aangaande alcoholgebruik tegenover jongeren waarvan ouders geen stellen / stelden 4. jongeren die drinken dan vrienden tegenover jongeren die drinken. Boven de tabellen met de resultaten in hoofdstuk 1 staan de vragen zoals ze letterlijk in de peiling zijn gesteld. Als er significante verschillen zijn tussen twee subgroepen dan zijn de percentages gearceerd. In hoofdstuk 2 van dit rapport worden de resultaten besproken van de open vragen. Aan het jongerenpanel zijn twee open vragen gesteld en kregen de jongeren de mogelijkheid om nog algemene opmerkingen over het onderwerp of de vragenlijst op te schrijven. De open vragen zijn ingedeeld in verschillende categorieën om een overzicht te krijgen van eventueel bruikbare ideeën en suggesties. Hoofdstuk 3 bevat de onderzoeksverantwoording. Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel 3

4 1. Uitkomsten van de peiling gesloten vragen 1.1 Voorlichting over alcohol op school of van ouders Gemeenten en scholen geven voorlichting over de gevaren en risico s van alcoholgebruik op jonge. Doel van de voorlichting is dat jongeren onder de zestien jaar helemaal geen alcoholische dranken drinken en jongeren boven de zestien jaar ook alleen met mate. Aan het jongerenpanel is gevraagd of zij voorlichting hebben gehad en of zij denken dat voorlichting effectief is voor het veren van alcoholgebruik. Van de respondenten heeft bijna driekwart (73%) voorlichting over alcohol gehad op school, en 61% van de ouders 1. Van de jongeren die ouder zijn dan zestien heeft een groter percentage voorlichting gehad dan van degenen die nog geen zestien zijn. Ouders die aan hun kinderen opleggen over alcoholgebruik geven vaker voorlichting over alcohol dan ouders die dat niet doen. tabel 1 Heb jij wel eens voorlichting gehad over de risico s van alcoholgebruik? Ja, op school 73% 72% 73% 71% 74% 73% 73% 73% 72% Ja, van mijn ouders 61% 64% 59% 50% 67% 72% 52% 57% 66% Door geen van beide 8% 7% 8% 11% 6% 7% 9% 9% 7% Weet niet / geen mening 6% 6% 6% 7% 6% 6% 6% 6% 6% Leidt kennis over risico s van alcoholgebruik nu tot drinken? Ongeveer respondenten denken van wel (41%) als van niet (44%). Ongeveer een zesde van de jongeren heeft hierover geen mening. Jongeren onder de zestien denken vaker dat kennis tot alcoholgebruik leidt, evenals jongeren die geen van hun ouders opgelegd hebben gekregen. tabel 2 Denk je dat jongeren alcoholische dranken gaan drinken als zij de risico's van overmatig kennen? Ja 41% 40% 42% 50% 36% 37% 44% 45% 35% Nee 44% 46% 43% 37% 48% 44% 45% 40% 51% Weet niet / geen mening 15% 14% 15% 13% 15% 19% 11% 15% 14% 62% van de respondenten denkt dat jongeren gaan drinken als ze de verhalen horen van iemand met slechte ervaringen met alcohol. Meisjes / vrouwen denken dit, evenals jongeren die drinken dan hun vrienden. tabel 3 Denk je dat als iemand in een klas vertelt over zijn / haar slechte ervaringen met alcohol dat ervoor zorgt dat jongeren alcohol gaan drinken? Ja 62% 51% 67% 69% 58% 67% 58% 67% 53% Nee 28% 39% 22% 22% 31% 25% 31% 23% 36% Weet niet / geen mening 10% 10% 10% 9% 11% 9% 12% 10% 10% 1 Totaal percentages is meer dan 100: aantal jongeren kregen én van ouders én op school voorlichting. 4 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel

5 1.2 Landelijke campagnes over alcohol De overheid heeft verschillende campagnes opgezet zoals De kater komt later, Drank maakt meer kapot dan je lief is en Geen 16? Geen druppel!. Ook van deze campagnes is het doel alcoholmisbruik tegen te gaan. Deze campagnes zijn landelijk en maken gebruik van reclame, posters en radiospotjes. Het overgrote deel (91%) van de respondenten kent één van deze campagnes; jongeren die ouder zijn dan zestien kennen deze campagnes nog wat vaker evenals jongeren die als dan hun vrienden drinken. tabel 4 Ken jij één van deze campagnes? Ja 91% 91% 91% 84% 95% 90% 92% 88% 96% Nee 9% 9% 9% 16% 5% 10% 8% 12% 4% Een ruime meerderheid (61%) denkt dat de landelijke campagnes niet werken; er zijn geen grote verschillen tussen de subgroepen. tabel 5 Denk je dat jongeren alcoholische dranken gaan drinken door deze campagnes? Ja 16% 19% 15% 17% 16% 17% 15% 18% 12% Nee 61% 57% 63% 56% 63% 56% 64% 59% 65% Weet niet / geen mening 23% 24% 22% 27% 21% 26% 20% 23% 23% 1.3 Verbod alcoholverkoop aan jongeren Voor jongeren onder de zestien is het verboden om wijn, bier of sterke drank te kopen. En ben je tussen de zestien en achttien dan mag je geen sterke drank kopen. In de peiling zijn over dit onderwerp een aantal vragen gesteld. Iets meer dan de helft (56%) van het jongerenpanel denkt dat dit verkoopverbod helpt om alcoholgebruik onder jongeren tegen te gaan. Jongeren van boven de zestien denken dit wat vaker. tabel 6 Denk je dat deze verboden helpen om het alcoholgebruik onder jongeren tegen te gaan? Ja 56% 58% 54% 44% 62% 56% 55% 54% 60% Nee 38% 37% 38% 48% 33% 38% 38% 38% 34% Weet niet / geen mening 7% 5% 7% 8% 6% 6% 7% 7% 6% Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel 5

6 Ongeveer tweederde van de jongeren denkt dat ondanks het verkoopverbod jongeren onder de zestien makkelijk alcohol kunnen krijgen in winkels of in de horeca. Jongeren boven de zestien denken vaker dat het makkelijk is om alcohol te kopen in de horeca. tabel 7 Denk je dat jongeren onder de 16 toch makkelijk alcoholische dranken kunnen krijgen in supermarkten of andere winkels? Ja 65% 66% 64% 62% 66% 65% 64% 63% 67% Nee 28% 26% 29% 27% 28% 28% 28% 28% 26% Weet niet / geen mening 7% 8% 7% 11% 6% 7% 8% 9% 7% tabel 8 Denk je dat jongeren onder de 16 toch makkelijk alcoholische dranken kunnen krijgen in café's of restaurants? Ja 65% 60% 68% 50% 73% 68% 63% 60% 73% Nee 25% 28% 23% 34% 20% 22% 27% 27% 22% Weet niet / geen mening 10% 12% 9% 16% 7% 10% 9% 12% 5% 43% van de jongeren denkt dat jongeren onder de zestien niet gaan drinken als ze daarvoor een boete zouden kunnen krijgen; een ongeveer even hoog percentage (45%) denkt van niet. Zelf kosten betalen van teveel alcoholgebruik zou wel effectief kunnen zijn volgens de jongeren: 62% denkt dat jongeren daardoor gaan drinken. tabel 9 Denk je dat jongeren onder de 16 niet gaan drinken als ze daarvoor een boete zouden kunnen krijgen? Ja 43% 38% 46% 40% 44% 47% 39% 42% 47% Nee 45% 52% 41% 52% 41% 44% 45% 46% 40% Weet niet / geen mening 13% 11% 14% 8% 15% 10% 15% 13% 14% tabel 10 Denk je dat jongeren gaan drinken als ze zelf de kosten moeten betalen van teveel alcoholgebruik? (bijvoorbeeld de kosten voor de ambulance wanneer je met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis wordt opgenomen?) Ja 62% 62% 61% 65% 60% 64% 60% 65% 58% Nee 27% 27% 27% 23% 29% 25% 29% 23% 34% Weet niet / geen mening 11% 11% 11% 13% 11% 11% 11% 12% 8% 6 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel

7 1.4 Feesten zonder alcohol 63% van de respondenten denkt dat het helpt als op sommige plekken helemaal geen alcohol verkrijgbaar is, 69% van de jongeren zou ook naar een feest gaan waar geen alcoholische dranken worden geschonken. Meisjes / vrouwen zouden vaker naar een feest zonder alcohol gaan. Dat geldt - niet onverwacht - ook voor jongeren onder de zestien en voor jongeren die toch al weinig drinken. tabel 11 Denk je dat het helpt als op sommige plekken (bijvoorbeeld op een schoolfeest of in de sportkantine) helemaal geen alcohol verkrijgbaar is? Ja 63% 58% 65% 66% 61% 69% 58% 69% 55% Nee 33% 40% 30% 31% 35% 28% 38% 26% 42% Weet niet / geen mening 4% 1% 5% 3% 4% 4% 4% 4% 3% tabel 12 Zou jij naar een feest gaan waar geen alcoholische dranken verkrijgbaar zijn? Ja 69% 59% 74% 81% 62% 68% 70% 83% 45% Nee 21% 30% 16% 8% 28% 19% 23% 10% 44% Weet niet / geen mening 10% 11% 10% 11% 10% 13% 8% 7% 10% 1.5 Nee zeggen tegen alcohol Een achtste van de jongeren vindt het moeilijk om nee te zeggen als ze alcoholische drank krijgen aangeboden door hun vrienden en ze hebben daar eigenlijk geen zin in. Opvallend is dat jongeren die van hun ouders hebben, het vaker moeilijk vinden om nee te zeggen. Ook jongeren die of meer drinken dan hun vrienden vinden het vaker moeilijk om nee te zeggen. tabel 13 Vind je het moeilijk nee te zeggen als je vrienden je een alcoholisch drankje aanbieden terwijl je daar geen zin in hebt? Ja 12% 13% 11% 8% 13% 16% 8% 7% 23% Nee 82% 78% 84% 76% 85% 79% 85% 84% 75% Weet niet / geen mening 6% 9% 5% 15% 2% 5% 7% 9% 2% Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel 7

8 1.6 Regels van ouders voor alcoholgebruik Minder dan de helft van de ouders van de respondenten stellen of stelden voor alcoholgebruik. Van de jongeren die hebben gekregen zegt 54% dat die van invloed zijn (geweest) op hun alcoholgebruik, nog eens 35% zegt dat dat een beetje het geval is. Toch drinken jongeren met niet dan jongeren waarvan de ouders geen stelden. tabel 14 Stellen of stelden jouw ouders/opvoeders om te zorgen dat je niet (teveel) drinkt? totaal m v Ja 46% 52% 42% 53% 42% 44% 46% Nee 54% 48% 58% 47% 58% 56% 54% tabel 15 Hebben de van je ouders/opvoeders invloed (gehad) op je alcoholgebruik? (Je drinkt bijvoorbeeld niet tot je 16e omdat je ouders dat verbieden of je drinkt niet teveel omdat dat van je ouders niet mag.) Ja 54% 57% 52% 63% 48% 54% 67% 35% Een beetje 35% 35% 36% 20% 45% 35% 20% 61% Nee 6% 4% 7% 5% 6% 6% 4% 4% Weet niet / geen mening 5% 4% 6% 12% 1% 5% 8% 0% 1.7 TV-series, sociale media en alcoholgebruik Minder dan de helft (48%) denkt dat TV series waarin veel wordt gedronken ertoe leiden dat jongeren meer gaan drinken. Voor filmpjes op het internet geldt dat voor ruim een derde (35%). tabel 16 In programma s als Oh oh Cherso en GTST worden veel alcoholische dranken gedronken. Denk je dat door het zien van die programma s jongeren meer alcoholische dranken drinken? Ja 48% 44% 49% 38% 52% 49% 47% 49% 48% Nee 39% 42% 38% 47% 35% 39% 39% 37% 44% Weet niet / geen mening 13% 14% 13% 15% 13% 12% 15% 14% 8% tabel 17 Op sites als Facebook, Hyves of Youtube staan ook wel filmpjes van drinkende of dronken jongeren. Denk je dat jongeren door het zien van zulke filmpjes en foto s meer alcoholische dranken gaan drinken? Ja 35% 32% 37% 32% 37% 39% 32% 41% 30% Nee 48% 48% 48% 51% 46% 42% 52% 41% 57% Weet niet / geen mening 17% 20% 15% 17% 17% 18% 16% 18% 13% 8 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel

9 2. Uitkomsten van de peiling open vragen 2.1 Sociale media Om inzicht te krijgen in nieuwe mogelijkheden om jongeren te bereiken, namelijk via sociale media zoals Youtube en Facebook hebben we als open vraag gesteld: Heb je ideeën hoe je Youtube, Facebook of andere sociale media kunt gebruiken om ervoor te zorgen dat jongeren gaan drinken? In totaal hebben 115 jongeren antwoord gegeven op deze open vraag. In onderstaande tabel 1 zijn de antwoordcategorieën weergegeven. Tabel 1: ideeën hoe sociale media gebruikt kunnen worden om alcoholgebruik van jongeren te veren Aantal keer genoemd Afschrikwekkende filmpjes op Youtube, Hyves of Facebook 47 Campagne/voorlichting via deze sociale media 31 Een filter of verbod op filmpjes waarin jongeren drinken 11 Anti-alcoholreclames vóór filmpjes op Youtube 9 Niet gebruiken/helpt niet 9 Voorlichting door andere jongeren 6 Filmpjes van jongeren die niet drinken en toch een leuke tijd hebben 3 Bekende Nederlanders als voorbeeld 2 *Sommige jongeren vulden een antwoord in wat onder twee categorieën valt, dus de aantallen zijn opgeteld meer dan 115. Van de 115 jongeren die antwoord gaven noemen 47 jongeren dat afschrikwekkende filmpjes op Youtube of Facebook zouden kunnen helpen. Man, 20 jaar: Verspreid filmpjes over Facebook en Youtube waarin de keiharde effecten van overmatig alcoholgebruik onder jongeren worden afgebeeld. Slappe slogans hebben naar mijn mening geen effect. Een andere suggesties die veel jongeren (31) geven is om campagnes of voorlichting via de sociale media te starten. Vrouw, 21 jaar: Er zijn vaak reclames voor de daadwerkelijke Youtube filmpjes beginnen, misschien kan de overheid of kunnen bedrijven daar reclames plaatsen. En ik denk dat als mensen plaatjes of foto's zien van de ernstige (of ernstige) gevolgen van drank, wel of niet verteld door mensen die zelf de gevolgen van alcohol hebben ervaren, dat het beter blijft hangen. Jongeren noemden ook regelmatig dat de filmpjes of campagnes wel jongeren moeten aanspreken en niet te belerend moeten zijn. Vrouw, 15 jaar: Meer spotjes laten zien waar je ziet wat de gevolgen zijn van te veel alcohol, maar niet te kinderachtig of opvoedkundig... meer in hun eigen taal...wat jongeren meer aanspreekt... bijvoorbeeld met bekende rappers, bands, zangers/artiesten, enzovoorts 2.2 Algemene ideeën Om jongeren zelf de kans te geven om met (nieuwe) ideeën of suggesties te komen stelden we de vraag: Heb je andere ideeën om alcoholgebruik onder jongeren te voorkomen of te beperken? Op deze vraag gaven 127 jongeren een antwoord. Ook hier zijn de antwoorden weer onderverdeeld in verschillende categorieën. Deze zijn weergegeven in tabel 2. Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel 9

10 Tabel 2: ideeën om alcoholgebruik van jongeren te voorkomen of veren Aantal keer genoemd Strengere ()controles 35 (Betere) voorlichting 21 Iemand laten vertellen over een slechte ervaring met alcohol 15 Boetes invoeren/strenger straffen 12 Leeftijdsgrens omhoog 8 Alcohol duurder maken (voor jongeren) 6 Geen aandacht aan alcohol geven (verboden vrucht effect) 6 Ouders erbij betrekken 6 Afschrikken door middel van schokkende foto s/filmpjes 5 Alcohol helemaal verbieden 4 Imago dat drinken stoer is veranderen 4 Laten zien dat het ook leuk is zonder alcohol 4 Weerstand van jongeren bevorderen 3 *Sommige jongeren vulden een antwoord in wat onder twee categorieën valt, dus de aantallen zijn opgeteld meer dan 127. Meer dan een kwart van de jongeren (35) die antwoord gaf op deze vraag denkt dat strengere (s)controles ervoor kunnen zorgen dat jongeren gaan drinken. Ook denken 21 van deze jongeren dat (betere) voorlichting zou kunnen helpen. Vrouw, 21 jaar: Laat vooral jongeren voorlichting geven. Die hebben het vaak zelf meegemaakt toen ze 16, 17 jaar waren en kijken daar nu op een andere manier op terug. Die hebben misschien wel spijt van het vele drinken en dingen die ze door te veel alcohol niet 'bewust' hebben gedaan. Vrouw, 21 jaar: Je kunt mensen die een keer zijn opgenomen voor alcoholvergiftiging bijvoorbeeld de keuze geven om de ambulance terug te betalen of om voorlichting te geven op hun eigen school of eentje uit de buurt. In tabel 2 is te zien dat de jongeren uiteenlopende ideeën hebben om het alcoholgebruik te veren. 2.3 Andere opmerkingen Van de gelegenheid om nog andere opmerkingen over het onderwerp of de vragenlijst te geven werd door 85 jongeren gebruik gemaakt. Deze opmerkingen waren erg uiteenlopend. Een aantal jongeren vindt het goed dat er aan dit onderwerp aandacht besteed wordt door de gemeente en vindt dat er ook iets aan dit probleem gedaan moet worden, anderen zeggen juist dat het geen zin heeft om het aan te pakken. Ook noemden jongeren hun eigen ervaringen met alcoholgebruik. Vrouw, 19 jaar: Ik vind dat er iets moet gedaan worden aan de alcoholverkoop. Ik zat vorig jaar in examenjaar bij VWO, en meisjes uit het tweede jaar (dus ze waren 13 of 14) waren al helemaal dronken bij het schoolfeest (in InCasa, terwijl er geen alcohol daar werd geschonken, dus ze hadden het sowieso voor het feest al gekocht EN gedronken). Ik vind dit zo belachelijk, en het is vooral slecht voor hun, want het kan niet goed aflopen.. Er moet iets serieus gedaan worden. Vrouw, 17 jaar: Jongeren, zijn net als Adam en Eva, Eva mocht niet de ene appel pakken, maar deed het toch, dat is nou eenmaal het instinct van de mens, en dat is het nog steeds. Dus ook de jongeren zullen een drang hebben om die gekleurde alcoholische drankjes te drinken, ook al mag het niet van de overheid. (Ik ben trouwens niet gelovig) Ook worden er nog maatregelen genoemd die mogelijk zouden helpen, zoals het imago veranderen, alcohol verbieden, sgrenzen verhogen, meer voorlichting geven en strengere scontroles uitvoeren. 10 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel

11 Man, 17 jaar: Misschien is het slim om voor schoolfeesten een paar centrale openbare plekken (zoals het parkje bij het Noordeinde, de Leidse Hout en het Plantsoen) te laten controleren door politieagenten, hier gaan mensen die nog niet (thuis) mogen drinken voor feesten vaak zitten. Vrouw, 14 jaar: Ik ben een van de weinigen van de mensen die ik ken die niet drinken. Veel jongeren weten de gevolgen van drank maar al te goed, vooral als je op een jonge drinkt. Maar als ze niet drinken horen ze er vaak niet meer bij. Jongeren doen dat om stoer te doen. Het is cool als je veel drinkt en dronken wordt volgens hen. Drink je niet, dan ben je een watje. Ik ben dus een watje, maar daar kan ik mee leven. Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel 11

12 3. Onderzoeksverantwoording De uitnodiging om mee te doen aan deze peiling van het jongerenpanel is uitgegaan op 8 november 2011; men kon meedoen tot en met zondag 27 november In totaal zijn er twee herinneringen verstuurd. Het jongerenpanel had toen 743 leden, 428 van hen hebben meegedaan, dit is een responspercentage van 58%. Voor de analyse zijn subgroepen gemaakt op basis van vier kenmerken: : jonger dan zestien tegenover zestien of ouder 3. jongeren waarvan ouders stellen / stelden aangaande alcoholgebruik tegenover jongeren waarvan ouders geen stellen / stelden 4. jongeren die drinken dan vrienden tegenover jongeren die drinken dan hun vrienden Respondenten in de peiling naar kenmerk kenmerk aantal in peiling totaal 428 jongens / mannen 149 meisjes / vrouwen 279 jonger dan of ouder 284 ouders wel 195 ouders geen 233 drinkt dan vrienden 268 drinkt als dan vrienden 124 Boven de tabellen met de resultaten in het vorige hoofdstuk, staan de vragen zoals ze letterlijk zijn gesteld. Als er significante verschillen (toets Chi 2 ) zijn tussen twee subgroepen dan zijn de percentages gearceerd. 12 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel