Internetpeiling Attitudes Alcoholgebruik

Transcriptie

1 Internetpeiling Attitudes Alcoholgebruik Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord November 2007

2 Colofon Uitgave I&O Research BV L. Meliszweg AA Hoorn tel. (0229) Rapportnummer Datum November 2007 Opdrachtgever Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Auteurs Drs. Ankie Lempens Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

3 Inhoud blz. 1. Inleiding Onderzoeksvragen Werkwijze 6 2. Resultaten Leeftijdsgrenzen Gemiddelde acceptabel geachte startleeftijd Ernst van alcoholgebruik Drinklocaties Ouders over het alcoholgebruik van hun kinderen Jongeren over alcoholgebruik 13 Bijlage - Onderzoeksverantwoording 15

4

5 Inleiding 1. Inleiding De werkgroep Alcoholmatigingsbeleid van het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord- Holland Noord start een pilotproject in de regio West-Friesland. Het terugdringen van het alcoholgebruik bij jongeren tussen de 10 en 23 jaar staat centraal. De insteek daarbij is bewaking van de openbare orde en veiligheid, waarbij het bevorderen van de bewustwording rondom overmatig alcoholgebruik bij jongeren een belangrijk streven is. Deels zal dit beslag krijgen door aanscherping van de regelgeving rondom alcoholgebruik en verstrekking en deels door versterkte handhaving van bestaande en nieuwe regels. De doelstellingen van het pilotproject staan omschreven in een convenant tussen de Minister van Binnenlandse Zaken en de Colleges van de Westfriese gemeenten die op 5 november ondertekend zal worden. Deze doelen sluiten aan bij het voorstel voor een regionale aanpak van het alcoholprobleem zoals opgesteld door het Platform Leefstijl en de Werkgroep Lokaal Gezondheidsbeleid. De centrale doelstellingen behelzen een beperking van de omvang van de groep jongeren die drinkt, het bevriezen van de gemiddelde leeftijd waarop door jongeren alcohol gedronken wordt en het beperken van de hoeveelheid alcohol die jongeren drinken. Het vergroten van de bewustwording rondom alcoholgebruik door jongeren vindt vooral zijn beslag in de houding van ouders ten opzichte van het alcoholgebruik van hun kinderen: ouders zouden zich meer bewust moeten zijn van het alcoholgebruik van hun kinderen en van de schadelijke gevolgen die dit kan hebben op de gezondheid van hun kind. Ook zouden sportkantines en verenigingen voor jongeren minder alcoholvriendelijk moeten worden. De huidige cijfers en feiten rondom alcoholgebruik van jongeren en bewustzijn bij de ouders - afkomstig uit de meest recente onderzoeksgegevens uit de regio - dienen als uitgangspunt voor de gestelde doelen in het kader van de pilot. In de rapportage Alcoholgebruik van Westfriese jongeren van de GGD Hollands Noorden en I&O Research (november, 2007) zijn de relevante gegevens rondom alcoholgebruik en bewustwording weergegeven. Naast deze weergave van de beschikbare gegevens uit reeds uitgevoerd onderzoek, is door I&O Research in het kader van de pilot een opiniepeiling via internet uitgevoerd onder de West-Friese bevolking. Hierin staan de heersende normen en waarden rondom alcoholgebruik van jongeren centraal. Deze peiling zou bij de afsluiting van het pilotproject kunnen worden herhaald, waarbij de verschuivingen in opinies door de tijd heen een indicatie geven van de ontwikkeling in bewustwording rondom alcoholgebruik. Deze beknopte rapportage doet verslag van de resultaten van de internetpeiling. 5

6 Inleiding 1.1 Onderzoeksvragen De centrale vraag in de panelpeiling luidt: wat zijn de huidige normen en waarden rondom alcoholgebruik? Deelvragen daarbij luiden ondermeer: - Wat is de acceptabel geachte startleeftijd voor alcoholgebruik - Wat zijn acceptabel geachte drinklocaties (sportkantines, buiten op straat, op schoolfeesten) - Wat is de acceptabel geachte leeftijd waarop jeugd zelf drank mag aanschaffen - Wat is de acceptabel geachte leeftijd waarop jeugd mag drinken in de horeca - Mate van zelfkennis jongeren in alcoholconsumptie - Reflectie van kinderen op het drinkgedrag van hun ouders - Regels die ouders aan hun kinderen stellen ten aanzien van alcoholgebruik - Mate van controle die ouders (denken te) hebben over alcoholgebruik kinderen - Draagvlak voor verscherping van regels rondom alcoholgebruik In totaal zijn circa 20 inhoudelijke vragen aan de panelleden voorgelegd en is gekeken naar een aantal achtergrondkenmerken van de respondenten (leeftijd, geslacht, opleiding). De heersende normen en waarden rondom alcoholgebruik worden deels gepeild door het voorleggen van stellingen, waarop de respondenten kunnen aangeven in hoeverre ze het ermee eens of oneens zijn. 1.2 Werkwijze Vanwege de korte tijd die voor het onderzoek beschikbaar is, is gekozen voor een digitale peiling onder het West-Fries internetpanel. I&O Research heeft de beschikking over een internetpanel dat circa leden uit West- Friesland telt, waaronder ongeveer 500 jongeren (jonger dan 24 jaar). De panelleden wonen verspreid over heel de regio. Het West-Fries internetpanel van I&O Research is door de jaren heen opgebouwd (en wordt doorlopend aangevuld) uit de respondentgroepen van divers onderzoek dat I&O Research in de regio uitvoert, zoals het woningbehoefte onderzoek, dienstverleningsonderzoeken, de jeugdmonitor, de veiligheidsmonitor, gezondheidsenquêtes, de seniorenmonitor en discriminatieonderzoek. Aan de respondenten van elk van deze onderzoeken wordt gevraagd of zij willen deelnemen aan het internetpanel. Het gaat om vrijwillige deelname. De panelleden worden per uitgenodigd om deel te nemen aan een onderzoek. Zij kunnen dit eenvoudig doen door via een link in het bericht in te loggen op een speciale site waarop zij de vragenlijst direct kunnen invullen. De ingetoetste antwoorden worden direct digitaal opgeslagen. Na ongeveer een week ontvangen de panelleden een rappel via . In de digitale vragenlijst zijn specifieke vragen gemaakt voor (thuiswonende) jeugd, voor volwassenen zonder thuiswonende kinderen en voor volwassenen met thuiswonende kinderen. 6

7 Resultaten 2. Resultaten In dit resultatenhoofdstuk staat de inhoudelijke opbrengst van de panelpeiling centraal. Allereerst wordt besproken wat door de Westfriezen wordt gezien als een acceptabele (begin)leeftijd voor het omgaan met alcoholgebruik. Daarna wordt gekeken hoe er is gereageerd op een aantal algemene stellingen rondom alcoholgebruik die aangeven hoe ernstig en belangrijk het alcoholprobleem wordt gevonden. Verder wordt de attitude van thuiswonende jongeren bekeken en komt aan de orde hoe ouders met thuiswonende kinderen denken over het alcoholgebruik van hun kinderen. Bij een deel van de vragen is bekeken of de attitude van deelgroepen Westfriezen - onder meer naar leeftijd, drinkgedrag en opleiding - verschilt van de gemiddelde opvattingen. 2.1 Leeftijdsgrenzen Een ruime meerderheid van de respondenten ondersteunt de stelling dat jongeren onder de 16 jaar nog geen alcohol zouden mogen drinken. Tabel 2.1 Stelling: Jongeren die nog geen 16 jaar zijn, zouden geen alcohol mogen drinken Mee eens 70% Neutraal 15% Mee oneens 16% 100% Het standpunt varieert wel naar leeftijd: bijna tweemaal zoveel ouderen zijn het met de uitspraak eens, dan jongeren: 83% van de 50-plussers tegen 42% van de mensen onder de 30 jaar vindt dat alcoholgebruik onder de 16 jaar niet mag. Op welke leeftijd mogen kinderen dan wel ervaring opdoen met alcohol, zo werd aan het West-Fries panel voorgelegd. Tabel 2.2 Leeftijd waarop minderjarige kinderen thuis een slokje alcohol mogen drinken 0-12 jaar 6% 13, 14 of 15 jaar 34% 16 jaar 7% Nooit 44% Weet niet/geen mening 8% 100% 7

8 Resultaten Tabel 2.3 Leeftijd waarop jongeren in bijzijn van volwassenen een glas/flesje mogen drinken 0-12 jaar 2% 13, 14 of 15 jaar 28% 16 jaar 36% 17 jaar 4% 18 jaar en ouder 15% Nooit 10% Weet niet/geen mening 5% 100% Tabel 2.4 Leeftijd waarop jongeren zelf alcohol mogen bestellen in de horeca of bij evenement (kermis) 0-12 jaar 0% 13, 14 of 15 jaar 3% 16 jaar 31% 17 jaar 6% 18 jaar of ouder 54% Nooit 5% Weet niet/geen mening 2% 100% Tabel 2.5 Leeftijd waarop jongeren zelf alcohol mogen kopen bij de supermarkt/slijter 0-12 jaar 0% 13, 14 of 15 jaar 2% 16 jaar 25% 17 jaar 4% 18 jaar of ouder 62% Nooit 6% Weet niet/geen mening 2% 100% 8

9 Resultaten Gemiddelde acceptabel geachte startleeftijd Welke gemiddelde leeftijd wordt door de meeste Westfriezen normaal gevonden om een slokje of een glas te drinken en om zelf alcohol aan te schaffen? Veertien jaar wordt gemiddeld als een normale leeftijd gezien voor het eerste slokje, met 16 jaar mag er volgens de meeste Westfriezen een glas gedronken worden en voor zelf bestellen in de horeca of aanschaffen in de detailhandel staan de leeftijden 17 en 18 jaar. De spreiding van de antwoorden is redelijk groot, zoals te zien is in de bovenstaande uitsplitsingen. Hoe jonger de Westfries, des te lager is ook de startleeftijd die genoemd wordt. Jongeren tot en met 29 jaar noemen gemiddeld lagere startleeftijden voor het eerste drankje en voor het aanschaffen van alcohol dan oudere Westfriezen. Tabel 2.6 Gemiddelde leeftijd SD 1 Thuis een slokje alcohol 14 2 In bijzijn van volwassene een glas/flesje drinken 16 2 Zelf drank bestellen in horeca/bij evenement 17 1 Zelf alcohol kopen bij supermarkt/slijter Ernst van alcoholgebruik Worden problemen van overmatig alcoholgebruik onderkend door de Westfriezen? Hoe wordt er bijvoorbeeld gedacht over het bekende slokje uit het glas van de ouders? Een kwart van de Westfriezen ziet hierin geen kwaad. Bijna 60 procent is het hiermee echter oneens. Tabel 2.7 Stelling: Een slokje alcohol uit het glas van de ouders kan voor jonge kinderen geen kwaad Mee eens 25% Neutraal 16% Mee oneens 59% 100% Ook hier is de leeftijd van de Westfries van belang: veel minder jongere Westfriezen zien kwaad in een slokje uit het glas dan regiogenoten van 30 jaar en ouder. Van de jongeren vindt 48% een slokje voor minderjarigen geen probleem, terwijl maar 16% van de oudere westfriezen die mening is toegedaan. 1 De Standaard Deviatie is de gemiddelde afwijking van het gemiddelde; deze geeft dus de spreiding van de antwoorden aan. 9

10 Resultaten In hoeverre is alcoholgebruik een probleem in de samenleving, volgens de Westfriezen? Een grote meerderheid vindt de aandacht voor het alcoholprobleem terecht en is van mening dat overmatig alcoholgebruik veel problemen in onze maatschappij veroorzaakt. Ook hier schatten de Westfriese jongeren (tot en met 29 jaar) problemen rondom alcoholgebruik veel lichter in dan dertigplussers: veel meer jongeren dan ouderen vinden dat problemen rond alcoholgebruik worden overdreven. Verder speelt opleidingsniveau hier een rol: onder de mensen met een hogere opleiding wordt alcoholmisbruik vaker als een groot probleem gezien dan onder mensen met een lagere opleiding. Tabel 2.8 Stelling: Mee eens Neutraal Mee oneens De problemen rond alcoholgebruik worden overdreven 13% 29% 71% Overmatig alcoholgebruik veroorzaakt veel problemen in onze maatschappij 85% 9% 6% Tabel 2.9 Stelling: Mee eens Neutraal Mee oneens Gebruik van alcohol in onderdeel van de Westfriese cultuur 37% 25% 38% Het alcoholgebruik in West-Friesland is hoger dan gemiddeld 51% 38% 11% Ruim eenderde deel van de respondenten (37%) is van mening dat alcoholgebruik onderdeel uitmaakt van de Westfriese cultuur, een zelfde deel (38%) vindt dat juist niet. Iets meer dan de helft van de Westfriezen is van mening dat het alcoholgebruik in de regio hoger ligt dan gemiddeld. Vooral veel jongere Westfriezen vinden dat alcoholgebruik onderdeel is van de Westfriese cultuur: op de leeftijd tot 30 jaar is de helft van de Westfriezen het met de stelling eens, terwijl slechts eenderde deel van de vijftigplussers de mening deelt. Ook denken meer oudere Westfriezen dat er in deze regio meer gedronken wordt dan elders. Er is ook een verschil in antwoorden tussen de inwoners van Hoorn en de rest van de Westfriezen: het zijn vooral veel plattelandsbewoners die denken dat er in West-Friesland meer dan gemiddeld wordt gedronken. Onder de plattelandsbewoners wordt alcohol ook door een groter deel van hen gezien als verbonden met de Westfriese cultuur dan onder de inwoners van Hoorn. 10

11 Resultaten 2.3 Drinklocaties Hoe wordt er in West-Friesland gedacht over het schenken van alcohol in sportkantines en bij schoolfeesten? Is het acceptabel om op straat alcohol te drinken? Verder is gevraagd of Westfriezen vinden dat er strenger moet worden opgetreden tegen de alcoholconsumptie van jongeren in keten en schuren. Ongeveer tweederde deel van de Westfriezen vindt dat er op schoolfeesten in het voortgezet onderwijs geen alcohol geschonken moet worden. Eén op de tien vindt dat wel acceptabel. Drinken op straat wordt door (nog) minder mensen normaal gevonden: driekwart vindt dat er op straat geen alcohol gedronken moet kunnen worden. De mogelijkheid om alcohol te drinken in sportkantines mag volgens de helft van de Westfriezen worden afgeschaft. Eenderde deel van de Westfriezen is het oneens met afschaffing; zij vinden dat sportkantines wel alcohol moeten blijven schenken. Meer dan de helft van de Westfriezen vindt dat de politie strenger moet optreden tegen jongeren die drinken in schuren en keten. Tabel 2.10 Stellingen: Mee eens Neutraal Mee oneens Het schenken van alcohol op schoolfeesten in het voortgezet onderwijs moet mogelijk zijn 19% 16% 65% Alcoholgebruik op straat moet toegestaan zijn 13% 12% 75% De politie moet strenger optreden tegen jongeren die alcohol drinken in keten en schuren 56% 22% 22% Sportkantines zouden geen alcoholhoudende dranken moeten schenken 50% 16% 34% Op al deze stellingen wordt door de jongere inwoners van West-Friesland gematigder geantwoord dan door de dertigplussers en vijftigplussers. Mensen met een lagere opleiding vinden bovendien vaker dat drinken op een schoolfeest mogelijk moet zijn (13% van de mensen met een hoge opleiding vindt dit, tegen 23% van de mensen met een lagere opleiding). Voorstanders van strenger optreden tegen alcoholgebruik in keten en schuren worden vooral gevonden onder inwoners van Hoorn, dertigplussers en mensen met een hogere opleiding. De verschillen naar leeftijd zijn hier groot: 28% van de jongeren vindt dat de politie strenger op het drinken in schuren moet letten, tegen maar liefst 75% van de vijftigplussers. 11

12 Resultaten 2.4 Ouders over het alcoholgebruik van hun kinderen Ook aan ouders van thuiswonende kinderen 2 is een aantal stellingen voorgelegd. De antwoorden op de stellingen laten zien dat de meeste Westfriese ouders denken dat ze een goed beeld hebben van het alcoholgebruik van hun kinderen. Toch zegt minder dan de helft van de ouders zeker te weten dat hun kind maat kan houden. Ongeveer één op de vijf ouders geeft aan zich wel eens zorgen te maken over het alcoholgebruik van hun kind(eren) en eenzelfde aandeel weet al dat hun kind geen maat kan houden. Tabel 2.11 Stellingen: (helemaal-) Mee eens Neutraal (helemaal-) Mee oneens Ik maak mij wel eens zorgen over het alcoholgebruik van mijn kind(eren) 18% 21% 61% Ik weet zeker dat mijn kind maat kan houden 42% 41% 18% Ik weet eigenlijk niet hoeveel alcohol mijn kind drinkt 10% 17% 73% Waar liggen de verantwoordelijkheden op het gebied van sturing volgens de ouders? Een grote meerderheid van de ouders geeft aan dat de ouderlijke invloed op het alcoholgebruik van de eigen kinderen groot is. Ook ziet bijna driekwart hierin een grote rol voor de horeca weggelegd. Iets meer dan eenderde deel van de ouders vindt de school de belangrijkste plaats voor alcoholvoorlichting. Tabel 2.12 Stellingen: Mee eens Neutraal Mee oneens Je hebt als ouder weinig invloed op het alcoholgebruik van je kinderen 7% 12% 87% School is de belangrijkste plaats waar voorlichting over alcoholgebruik moet plaatsvinden 36% 20% 44% De horeca heeft een belangrijke taak in het beperken van alcoholgebruik bij de jeugd 74% 13% 13% 2 Ouders met zeer jonge kinderen en/of kinderen die geen alcohol drinken konden bij deze vraag niet van toepassing invullen. Deze categorie is bij de resultaten buiten beschouwing gebleven. 12

13 Resultaten 2.5 Jongeren over alcoholgebruik Het aandeel thuiswonende jongeren is niet zo groot in de respons (n=147), waarmee in de interpretatie van de gegevens rekening moet worden gehouden. Aan jongeren is allereerst een tweetal vragen gesteld over het alcoholgebruik van hun ouders 3. De meeste jongeren zien geen problemen in het alcoholgebruik van hun ouders. Bijna één op de vijf jongeren geeft aan dat ze (één van) hun ouders wel eens dronken zien. Jongeren beoordelen hun eigen alcoholgebruik over het algemeen positief: de meerderheid geeft aan altijd maat te kunnen houden en is eerlijk tegenover hun ouders over het drinkgedrag. Tabel 2.13 Stellingen: Mee eens Neutraal Mee oneens Ik maak mij wel eens zorgen over het alcoholgebruik van (één van) mijn ouders 14% 10% 76% Ik zie mijn ouders wel eens dronken 18% 16% 66% Tabel 2.14 Stellingen: Mee eens Neutraal Mee oneens Ik kan altijd maat houden met alcohol 79% 10% 10% Ik drink meer of vaker alcohol dan mijn ouders denken 16% 15% 68% Hoe denken de jongeren over regulatie van alcoholgebruik? De meeste jongeren krijgen volgens eigen zeggen geen duidelijke regels over alcoholgebruik vanuit hun ouders. Minder dan eenderde deel van de jongeren (30%) geeft aan dat hun ouders op dit gebied duidelijke regels stellen. Ruim de helft van de jongeren vindt dat de school hierin een taak heeft. Iets meer jongeren (60%) zien de horeca als een belangrijke speler in het beperken van overmatig alcoholgebruik. Bijna een kwart van de jeugd (23%) is het hiermee juist oneens Tabel 2.15 Stellingen: (helemaal-) Mee eens Neutraal (helemaal-) Mee oneens Mijn ouders hebben duidelijke regels voor wat betreft mijn alcoholgebruik 30% 33% 37% School is de belangrijkste plaats waar voorlichting over alcoholgebruik moet plaatsvinden 54% 22% 24% De horeca heeft een belangrijke taak in het beperken van overmatig alcoholgebruik bij de jeugd 60% 17% 23% 3 De categorie niet van toepassing is buiten beschouwing gebleven (bijvoorbeeld ingevuld door kinderen die geen ouders meer hebben of wiens ouders geen alcohol gebruiken). 13

14 14

15 Bijlage Bijlage - Onderzoeksverantwoording 15

16 Bijlage Onderzoeksverantwoording In deze bijlage staan de onderzoekstechnische resultaten van de panelpeiling centraal. Allereerst wordt kort ingegaan op de respons van de internetpeiling en vervolgens komen de achtergrondkenmerken van de respondenten in beeld. Respons In totaal zijn leden van het West-Fries internetpanel benaderd. Er zijn uiteindelijk vragenlijsten ingevuld; een respons van 36%. Achtergrondgegevens en weging Geslacht Steekproef N = Na weging - Mannen 48% 49% - Vrouwen 52% 51% Leeftijd jaar 3% 4% jaar 13% 16% jaar 22% 27% jaar 49% 39% - 65 jaar en ouder 13% 14% Woongemeente Andijk 5% 3% Hoorn 28% 32% Enkhuizen 6% 8% Medemblik 13% 12% Stede Broec 8% 10% Opmeer 7% 5% Wervershoof 5% 4% Drechterland 18% 15% Koggenland 10% 10% Er hebben iets meer vrouwen dan mannen geantwoord. De leeftijdscategorie 45 tot en met 64 jaar is oververtegenwoordigd, terwijl vanuit de jongere Westfriezen iets minder talrijk is deelgenomen. De verdeling over de verschillende gemeenten van West-Friesland is bijna conform de werkelijke verdeling, al is Hoorn iets minder goed vertegenwoordigd dan op basis van het aandeel in de regio mag worden verondersteld. Op basis van deze resultaten is een weging toegepast naar leeftijdscategorie en woongemeente, waarmee de resultaten representatief zijn voor de Westfriese populatie naar leeftijd en woonplaats. 16