COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE BMZ ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 10 Onderwerp: Samenwerking belastingen Nummer: 348211 In D&H: 21 december 2010 Steller: M. Oppenhuizen In Cie: BMZ 25-01-2011 Telefoonnummer: (030) 634 58 83 SKK Afdeling: Belastingen In AB: Portefeuillehouder: Miltenburg Dit onderwerp wordt geagendeerd ter kennisneming ter consultering ter advisering Korte inhoudelijke omschrijving: In 2011 zal onderzoek (businesscase) worden gedaan naar samenwerkingsmogelijkheden tussen ons waterschap, de gemeente Utrecht en het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Een positieve businesscase zal kunnen leiden tot een voorstel aan het algemeen bestuur om deze samenwerking gestalte te geven. In de bijgevoegde notitie wordt u geïnformeerd over de historie, de verkenningen die tot dusverre zijn gedaan en de overwegingen die bij de beslissing om te gaan samenwerken een rol spelen. 348211-1 -
Samenwerking belastingen bij het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Historie Vanaf haar oprichting heeft ons waterschap ingezet op samenwerking op het gebied van belastingheffing met andere partners. In 1995 startte de afdeling samenwerking met (toen nog) Waterleidingbedrijf Midden-Nederland N.V. In 2004 werd deze samenwerking beëindigd en is een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met het toenmalige Zuiveringschap Hollandse Eilanden en Waarden (later: Samenwerking Vastgoedinformatie Heffing en Waardebepaling). Sinds 2007 werkt ons waterschap samen met het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). De afdeling belastingen is op dit moment een afdeling met 11,8 f.t.e., die sterk is ingesteld op samenwerking met andere partners. Een groot deel van de werkzaamheden, met name de massale verwerkingen, wordt buiten de deur uitgevoerd. Contract WBL eindigt op 31 december 2011 Sinds 1 januari 2007 heeft ons waterschap een dienstverleningsovereenkomst met het Waterschapsbedrijf Limburg, waarbij een groot deel van de bulkwerkzaamheden die samenhangen met de heffing en inning van belastingen is uitbesteed aan het Waterschapsbedrijf Limburg. (WBL). Dit contract loopt op 31 december 2011 af. Middellange termijnstrategie: samenwerking met gemeenten en waterschappen Op 19 mei 2009 besloot het college (onder andere) in te stemmen met een middellange termijnstrategie voor de afdeling belastingen, waarbij tegen zo laag mogelijke kosten en met behoud van eigen identiteit gestreefd wordt naar samenwerking met gemeenten en waterschappen, te onderzoeken in hoeverre samenwerking met andere waterschappen en gemeenten mogelijk is en in te stemmen met ondertekening van een intentieverklaring met de gemeente Utrecht om samen te werken op het gebied van kwijtschelding en dwanginvordering en om verdere samenwerking te onderzoeken. Intentieverklaring gemeente Utrecht De met de gemeente Utrecht ondertekende intentieverklaring heeft inmiddels geresulteerd in samenwerking op het gebied van kwijtschelding. Besprekingen over samenwerking op het gebied van dwanginvordering zijn in een afrondende fase. Tijdens de totstandkoming van de samenwerking op het gebied van kwijtschelding heeft de gemeente Utrecht kennis gemaakt met het Waterschapsbedrijf Limburg. Op ambtelijk niveau zag men bij de gemeente Utercht grote voordelen in (gemeenschappelijke) samenwerking met het Waterschapsbedrijf Limburg. Dit heeft geresulteerd in het Rapport Vooronderzoek Samenwerking op het gebeid van belastingen en WOZ Gemeente Utrecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Waterschapsbedrijf Limburg. (bijlage 1). Rapport Vooronderzoek Samenwerking op het gebied van belastingen en WOZ Gemeente Utrecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Waterschapsbedrijf Limburg In het rapport is op hoofdlijnen onderzocht wat de voor- en nadelen zijn van verschillende samenwerkingsvarianten. Businesscase: samenwerking Gemeente Utrecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Waterschapsbedrijf Limburg Samenwerking op het gebied van belastingheffing en WOZ tussen ons waterschap, de gemeente Utrecht en de waterschappen verenigd in het WBL zal verder worden onderzocht in een zogenoemde businesscase. Deze samenwerking zal moeten leiden tot de oprichting van een regionaal belastingkantoor voor het beheersgebied van ons waterschap dat openstaat voor samenwerking met andere gemeenten in de regio. (Een zelfde ontwikkeling zal in het Limburgse plaats vinden.) Uiteindelijk zal dat betekenen dat de uitvoerende werkzaamheden die verband houden met het innen van belastingen buiten de organisatie van ons waterschap belegd worden. Beleidsonderwerpen en politiek gevoelige onderwerpen blijven uiteraard wel tot de taken van het waterschap behoren. 348211-2 -
Ontwikkelingen Waterschapshuis Ons waterschap heeft zich net als alle waterschappen- gecommitteerd aan de ontwikkeling van een waterschapsdatabase (en een gemeenschappelijke belastingapplicatie) door het Waterschapshuis. Een landelijke waterschapsdatabase lijkt daarbij voor de hand te liggen. Toch worden op dat terrein op dit moment nog geen initiatieven ontplooid. Op dit moment is nog geen zekerheid over de datum waarop de belastingapplicatie van het Waterschapshuis in gebruik kan worden genomen. Ontstaan samenwerkingsverbanden Overal in Nederland ontstaan samenwerkingsverbanden op het gebied van belastingheffing tussen lokale overheden. Ten westen van ons ligt het gebied van SamenwerkingsVastgoedinformatie Heffing en Waardebepaling (SVHW), een samenwerkingsverband tussen 20 gemeenten en het waterschap Hollandse Delta en is het Hoogheemraadschap van Rijnland een samenwerkingsverband met inliggende gemeenten aangegaan. Ten oosten van ons ligt het gebied van Tricijn, een samenwerkingsverband tussen de waterschappen Vallei en Eem, Veluwe en Zuiderzeeland. Te zuidoosten van ons hebben Waterschap Rivierenland, AVRI (Afvalverwijdering Rivierenland en de gemeentes Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neerijnen, Tiel en West Maas en Waal zich verenigd in Belastingsamenwerking Rivierenland. Verder vallen nog te noemen Lococensus (Groot Salland, Reest en Wieden, Regge en Dinkel, Velt en Vecht en Rijn en IJssel), Hefpunt (Waterschap Hunze en Aa's, Waterschap Noorderzijlvest, Wetterskip Fryslân), Belastingsamenwerking West-Brabant (Brabantse Delta en een aantal gemeenten) en natuurlijk het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Ontwikkelingen bij gemeenten Ook bij gemeenten zien we het ontstaan van samenwerkingsverbanden. De grootste gemeente in ons beheersgebied, de gemeente Utrecht, is een samenwerking met de gemeente De Bilt aangegaan. De gemeente Utrecht heeft te kennen gegeven ook samenwerking met ons waterschap te zoeken. Daartoe hebben ons waterschap en de gemeente Utrecht ook een intentieverklaring ondertekend. E-Government In april 2006 ondertekenden rijksoverheid, gemeenten en waterschappen een gezamenlijke verklaring (inmiddels gevolgd door het Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en E-overheid (NUP)). De in deze verklaring gemaakte afspraken vragen om samenwerking met gemeenten. In samenwerking met waterschappen kunnen gemeenschappelijke applicaties ontwikkeld worden. Keuzemogelijkheden Wanneer nagedacht wordt over ontwikkelrichtingen voor de organisatie van de belastingheffing door ons waterschap dan zijn de volgende mogelijkheden te onderkennen. Geheel op eigen kracht Dit is het traditionele model: aanschaf van een eigen automatiseringssysteem en bestandsopbouw, debiteurenbeheer en gegevensuitwisseling geheel in eigen beheer uitvoeren. Deze benadering is waarschijnlijk tevens de meest kostbare. Landelijke samenwerking binnen Waterschapshuis Nu binnen het Waterschapshuis gewerkt wordt aan een waterschapsdatabase en een gemeenschappelijke belastingapplicatie, zou een gemeenschappelijke beheerorganisatie voor de hand liggen. Voor zo n samenwerking lijkt voorlopig nog niet veel draagvlak te bestaan. 348211-3 -
Regionale samenwerking Samenwerking met gemeenten op het gebied van belastingheffing ligt voor de hand. De processen zijn grotendeels hetzelfde, de belastingplichtigen zijn nagenoeg dezelfde. Veel werk dat nu dubbel gedaan wordt zou slecht een keer gedaan hoeven te worden. Daarnaast kunnen schaalvoordelen behaald worden. Op termijn zijn de te behalen voordelen groter dan bij samenwerking met andere waterschappen alleen. Samenwerking met waterleidingbedrijf Tot 2004 werkte ons waterschap samen met het Waterleidingbedrijf Midden-Nederland. Deze samenwerking is beëindigd, omdat het Waterleidingbedrijf niet langer haar gegevens wilde koppelen aan de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Het huidige waterleidingbedrijf is inmiddels opgegaan in een groter verband. Koppeling met GBA-gegevens lijkt niet goed meer mogelijk. Continuering samenwerking met Waterschapsbedrijf Limburg Op dit moment werkt ons waterschap al samen met het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Deze samenwerking zou verder kunnen worden uitgebreid. Keuzecriteria Criteria die de keuze voor een strategie bepalen zijn: Behoud van identiteit Waterschapsbelastingen zijn waterschapswerk. Waterschapsbelastingen geven uitdrukking aan de trits belang-betaling-zeggenschap en vormen hét communicatiemoment naar de burger. Bestuurlijke grip Een aantal bevoegdheden leent zich niet voor delegatie. Het gaat dan om regelgevende bevoegdheden, de vaststelling van tarieven en vaststelling van beleid. Haalbaarheid op korte termijn Niet alle samenwerkingvormen zijn op korte termijn realiseerbaar. Met korte termijn wordt in dit verband een termijn van 1-2 jaar bedoeld. Kostenreductie Een belangrijke overweging om samen te werken is (maatschappelijke) kostenreductie. Mogelijkheid van regionale samenwerking Regionale samenwerking biedt op termijn de grootste voordelen. Elk samenwerkingsverband zal de mogelijkeheid moeten bieden aan inliggende gemeenten om mee te doen met de samenwerking. Verkenning mogelijke samenwerkingspartners Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) WBL is onze huidige samenwerkingspartner. De huidige samenwerking draagt echter vooral het karakter van een dienstverleningsovereenkomst. De strategie van WBL is gericht op samenwerking met gemeenten in het eigen gebied, maar het WBL zag graag ook de samenwerking met ons waterschap gecontinueerd. Met ingang van 2009 voert WBL ook de belastingheffing en inning voor de gemeente Venlo uit. 348211-4 -
De belastingpoot van WBL zal zoals gezegd- verder gaan als gemeenschappelijke regeling. Samenwerkingsmogelijkheden Met ingang van 2010 werken ons waterschap, de gemeente Utrecht en het WBL samen op het gebied van kwijtschelding. Sindsdien zijn ook gesprekken gaande over verdere samenwerking tussen ons waterschap, de gemeente Utrecht en het WBL. Daartoe heeft al een vooronderzoek plaatsgevonden. In 2011 zullen de samenwerkingsmogelijkheden verder worden onderzocht in een businesscase. Onze dienstverleningsovereenkomst met WBL eindigt per 31-12-2011. Daarna bestaat de mogelijkheid van stilzwijgende verlenging met één jaar. Rijnland De gemeenten Gouda, Leiden, Oegstgeest, Voorschoten, Wassenaar, Zoeterwoude en het hoogheemraadschap van Rijnland gaan samenwerken op het gebied van belastingheffing. De gemeenten en het waterschap verwachten met de samenwerking op termijn jaarlijks 3,3 miljoen euro te besparen. Verder verwachten zij dat samenwerking leidt tot een robuustere en minder kwetsbare belastingorganisatie, vooral bij kleinere gemeenten. Het samenwerkingsverband Rijnland is opgezet als een gemeenschappelijke regeling waarbij het Hoogheemraadschap van Rijnland 49% van de stemmen bezit. De resterende stemmen zijn toegedeeld aan de deelnemende gemeenten. Samenwerkingsmogelijkheden Rijnland is geïnteresseerd in samenwerking met de Stichtse Rijnlanden, maar denkt de jaren 2010 en 2011 nodig te hebben het samenwerkingsverband op poten te krijgen. Rijnland denkt de jaren 2010 en 2011 nodig te hebben het samenwerkingsverband op poten te krijgen. Om een aantal redenen moet ons waterschap voor die tijd een beslissing over samenwerking nemen. Waternet Waternet is opgezet als het eerste watercyclusbedrijf van Nederland. Het is een samenwerkingsverband tussen het waterschap Amstel Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam op het gebied van vergunningverlening en handhaving, zuiveringsbeheer, rioolbeheer, drinkwatervoorziening en belastingheffing. Waternet is opgezet als een stichting. Waternet heeft aangegeven te willen praten over samenwerking. Waternet streeft naar een heffing op het waterspoor. Dat is niet de koers van ons waterschap. Hoewel Waternet is opgezet als watercyclusbedrijf, is het nog niet gelukt tot één waternota (met waterschapsbelastingen, rioolrecht en drinkwaterkosten) te komen. De gemeente Amsterdam lijkt de dominantie partner in dit samenwerkingsverband. Tricijn 348211-5 -
Tricijn is een gemeenschappelijke regeling tussen de waterschappen Vallei en Eem, Veluwe en Zuiderzeeland. Deze drie waterschappen hebben de volledige inning van belastingen ondergebracht bij Tricijn. Tricijn is nadrukkelijk bezig met uitbreiding van de samenwerking. In 2010 zal begonnen worden met samenwerking met Lococensus. In 2011 zal een businesscase voor verdere samenwerking worden opgestart die in 2012 moet uitmonden in een fusie van Tricijn en Lococensus. Met ingang van 2011 zal worden samengewerkt met de gemeenten Nijkerk, Leusden, Renswoude, Scherpenzeel-Woudenberg en Dronten. Tricijn kiest voor de gemeenschappelijke regeling als samenwerkingsvorm. In de samenwerking met gemeenten kiest Tricijn voor een bestuurlijke insteek: de bestuurlijke band is belangrijker dan het incasseren van de bij gemeenten bereikte financiële besparingen. Dit betekent dat besparingen bij de gemeenten in belangrijke mate bij de gemeenten blijven. De bestuurlijke verhouding tussen waterschappen en gemeenten in de visie van Tricijn belangrijk. Tricijn staat positief tegenover samenwerking met ons waterschap. Wel is duidelijk dat de organisatie de komende jaren al een ingrijpend traject ingaat in verband met het opstarten In het beeld van Tricijn passen regionale belastingkantoren. De digitale dienstverlening van Tricijn loopt achter bij die van WBL. Rivierenland Belastingsamenwerkingsverband Rivierenland (BSR) is een samenwerkingsverband op het gebied van belastingen van AVRI (Afvalverwijdering Rivierengebied), Waterschap Rivierenland en de gemeentes Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neerijnen, Tiel en West Maas en Waal. BSR is een gemeenschappelijke regeling. In de huidige regeling heeft het waterschap 4 stemmen en hebben de deelnemende gemeenten en het afvalverwerkingsbedrijf ieder 1 stem. BSR staat open voor samenwerking met ons waterschap. Utrecht De gemeente Utrecht is met ingang van 2009 een samenwerkingsverband met de gemeente De Bilt aangegaan op het gebied van belastingheffing. Ons waterschap en de gemeente Utrecht werken sinds 2010 samen op het gebied van kwijtschelding en en hebben afgesproken verdere samenwerking te onderzoeken. Dit zal in 2011 leiden tot een businesscase. De juridische vorm van belastingsamenwerking met de gemeente Utrecht kan allerlei vormen aannemen. Een gemeenschappelijke regeling ligt het meest voor de hand. De gemeente Utrecht staat positief tegenover verdere samenwerking met ons waterschap op het gebied van belastingheffing. Tijdens gesprekken daarover is ook onze samenwerking met WBL ter sprake gekomen. Dit heeft geleid tot contacten tussen de gemeente Utrecht en het WBL. Al deze gesprekken hebben ertoe geleid 348211-6 -
dat in 2011 een businesscase voor samenwerking tussen ons waterschap, het WBL en de gemeente Utrecht wordt uitgewerkt. De afdeling belastingen van de gemeente Utrecht ligt op het gebied van digitalisering en e-government achter bij ons waterschap. Om die reden is het wenselijk het WBL bij de samenwerking te betrekken. Het WBL is in staat op korte termijn een uitvoeringsorganisatie voor one regio op poten te zetten. Overige gemeenten Bij de overige gemeenten in ons beheersgebied ontstaat langzamerhand belangstellijng voor regionale samenwerking. Tot concrete afdspraken heeft dit nog niet geleid. Samenwerking met Hoogheemraadschap Rijnland of het Waterschap Rivierenland Samenwerking met het Hoogheemraadschap Rijnland of het Waterschap Rivierenland zou kunnen passen binnen het streven om tot opschaling van waterschappen te komen. Een samenwerking op het gebied van belastingheffing zou dan een voorloper zijn van verdere samenwerking. Omdat zowel het Hoogheemraadschap van Rijnland als het Waterschap Rivierenland een samenwerkingsverband op het gebied van belastingheffing met gemeenten zijn aangegaan, zou een keuze voor samenwerking met één van beide schappen een keuze voor toetreding tot één van beide samenwerkingsverbanden betekenen. Toetreding tot één van beide samenwerkingsverbanden zonder meer biedt geen voordelen boven continuering van de bestaande samenwerking met WBL. Een keuze voor samenwerking met Rijnland of Rivierenland betekent een keuze voor toekomstige verdere samenwerking (Storm: opschaling waterschappen). Conclusies Wanneer door de oogharen gekeken wordt naar de samenwerkingsmogelijkheden op het gebied van belastingen, dan kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Continuering en uitbreiding van de samenwerking met het Waterschapsbedrijf Limburg biedt de grootste bedrijfszekerheid. Door de samenwerking met het WBL voor langere tijd vast te leggen zijn verdere financiële voordelen mogelijk. Die voordelen zouden nog groter kunnen zijn, wanneer ook gemeenten in ons beheersgebied aan deze samenwerking deel zouden nemen. Samenwerking met andere waterschappen (dan de waterschappen verenigd in het Waterschapsbedrijf Limburg) biedt alleen voordelen, wanneer fusie met deze waterschappen aan de orde is. Dit zou zich kunnen voordoen in het kader van de actie Storm, maar dit is nu (nog) niet het geval. Een keuze voor samenwerking met andere waterschappen (dan de waterschappen verenigd in het Waterschapsbedrijf Limburg) is daarom op dit moment niet opportuun. De looptijd van de dienstverleningsovereenkomst met WBL dwingt wel tot een keuze in de loop van 2011. Samenwerking met gemeenten in ons beheersgebied biedt op termijn de meeste voordelen. Op dit moment lijkt alleen bij de gemeente Utrecht bereidheid te bestaan om zo n samenwerking aan te gaan. Bij de andere gemeenten in ons beheersgebied wordt hier nog niet over nagedacht. Samenwerking tussen ons waterschap, de gemeente Utrecht en het Waterschapsbedrijf Limburg is dan een ideaal scenario. In de businesscase wordt een samenwerking uitgewerkt waarbij: - sprake is van twee regionale belastingkantoren (één in Roermond en één in het Stichtse) - behoud van eigen identiteit een uitgangspunt is - gestreefd wordt naar (maatschappelijke) kostenbesparing - de dienstverlening aan de burger minimaal op gelijk niveau blijft 348211-7 -