FISCAAL ZAKBOEKJE 2012 TOTALE BELASTINGDRUK BELASTING OP ARBEID BELASTING OP KAPITAAL BELASTING OP CONSUMPTIE
VBO vzw Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel T + 32 2 515 08 11 F + 32 2 515 09 99 info@vbo-feb.be REDACTIE: Stijn Rocher VORMGEVING: Vanessa Solymosi, www.landmarks.be DRUK: Geers Offset VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Stefan Maes Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel WETTELIJK DEPOT: D/0140/2012/10 De inhoud van deze publicatie vindt u op www.vbo.be Cette brochure est également disponible en français.
Brussel, oktober 2012 Beste lezer, Het VBO heeft een lange traditie om de beleidsverantwoordelijken, zijn sectorfederaties en hun meer dan 50.000 leden en de publieke opinie van de nodige cijfers en feiten te voorzien wanneer er belangrijke sociaaleconomische debatten worden gevoerd: het Statistisch Zakboekje over sociale thema s, evenals het Zakboekje Concurrentiekracht (zie www.vbo.be > Publicaties > Gratis brochures) zijn hier twee mooie voorbeelden van. Met de moeilijke begrotingsbesprekingen die er staan aan te komen, vonden we het noodzakelijk om ook voor de eerste keer een Fiscaal Zakboekje uit te brengen. De rode draad doorheen dit zakboekje is dat de Belgische belastingdruk tot ongekende hoogtes is gestegen. En wat nog te weinig geweten is, is dat dit niet alleen geldt op arbeid, maar ook op kapitaal en consumptie. Elke bijkomende belastingverhoging dreigt dan ook gepaard te zullen gaan met een aantasting van ons economisch groeipotentieel en de creatie van jobs. Wanneer de inkomsten aan hun plafond zitten, dan moet men het uitgaventempo onder de loep durven nemen door bijvoorbeeld volop in te zetten op een efficiëntere overheid en een meer performante sociale zekerheid. Voor verdere vragen en suggesties tot verbetering kunt u steeds terecht bij Stijn Rocher (sr@vbo-feb.be). Wij wensen u veel leesplezier. Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder VBO
INHOUD TOTALE BELASTINGDRUK p. 6 De hoogste belastingdruk in de eurozone p. 7 Een forse stijging van de belastingdruk in 2012 p. 8 Belasting op arbeid is de voornaamste inkomstenbron van de overheid p. 9 Belastingdruk niet enkel hoog op arbeid, maar ook op consumptie en kapitaal BELASTING OP ARBEID p. 12 Meer dan de helft van de loonkosten vloeit naar de fiscus en de sociale zekerheid p. 13 Grote belastingwig vooral bij de hoge lonen p. 14 Belgische werknemers al snel onderworpen aan hoge marginale tarieven p. 15 De breedste schouders dragen al zware lasten BELASTING OP KAPITAAL p. 18 Vennootschapsbelasting kent een veel volatieler verloop dan personenbelasting p. 19 België int veel vennootschapsbelasting p. 20 Belasting op kapitaal gevoelig verhoogd in 2012 p. 21 België kent wel degelijk vermogensbelastingen en die liggen hoog BELASTING OP CONSUMPTIE p. 24 Btw ligt hoog in België p. 25 Btw-verhoging zou via de index jobs vernietigen p. 26 Milieubelastingen liggen hoger dan vaak wordt aangenomen 4
TOTALE BELASTINGDRUK BELASTING OP ARBEID BELASTING OP KAPITAAL BELASTING OP CONSUMPTIE
TOTALE BELASTINGDRUK DE HOOGSTE BELASTINGDRUK IN DE EUROZONE Volgens de Europese Commissie inde de Belgische staat in 2011 voor 171,1 miljard euro aan belastingen en socialezekerheidsbijdragen. Dat is 46,4% van het bbp. Hiermee staat ons land op kop binnen de eurozone waar de gemiddelde belastingdruk slechts 40,7% van het bbp bedraagt. Er is met andere woorden geen enkele ruimte meer om de totale belastingdruk in België nog verder te verhogen. 50 45 40 35 30 25 20 Totale belastingdruk in de eurozone in 2011 (in % van het bbp; bron: EC) 15 10 5 0 SK IE ES EE GR MT PT CY LU SI NL DE IT FI AT FR BE 6
TOTALE BELASTINGDRUK EEN FORSE STIJGING VAN DE BELASTINGDRUK IN 2012 Toch ondergingen we nog een forse stijging van de totale belastingdruk in 2012. De regering Di Rupo I kondigde bijvoorbeeld in december 2011 nieuwe begrotingsmaatregelen aan waardoor de belastingdruk verwacht wordt dit jaar toe te nemen tot boven het recordniveau van 1998! Hoewel de meeste landen in de eurozone recent belastingverhogingen hebben doorgevoerd om de overheidsfinanciën te saneren, zal de totale belastingdruk in België dit jaar sneller groeien (+2,5%) dan in onze drie belangrijkste handelspartners: Frankrijk (+2,2%), Nederland (+1,0%) en Duitsland (+0,6%). 50 47 44 41 38 35 Evolutie van de totale belastingdruk (in % van het bbp; bron: EC) eurozone (17) BE GEM3 DE FR NL GEM3 = gemiddelde van onze drie buurlanden; v = voorspelling 7
TOTALE BELASTINGDRUK BELASTING OP ARBEID IS DE VOORNAAMSTE INKOMSTENBRON VAN DE OVERHEID Om een beter inzicht te krijgen in de structuur van de belastingen, kan de totale belastingdruk worden onderverdeeld in de belastingen op arbeid, op kapitaal en op consumptie. De Belgische overheid inde volgens Eurostat in 2010 84,2 miljard euro aan belastingen op arbeid, goed voor meer dan de helft van de totale belastinginkomsten. Ook in zo goed als alle andere landen van de eurozone is de belasting op arbeid de voornaamste bron van overheidsinkomsten. Hoewel de belastingen op consumptie en op kapitaal minder inkomsten genereren, betekent dat niet desnoods dat de belastingdruk op consumptie en kapitaal laag is. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel van de belastinginkomsten uit arbeid, kapitaal en consumptie in 2010 (in % van totale inkomsten; bron: Eurostat) arbeid consumptie kapitaal 8
TOTALE BELASTINGDRUK BELASTINGDRUK NIET ENKEL HOOG OP ARBEID, MAAR OOK OP CONSUMPTIE EN KAPITAAL De impliciete belastingvoet (= de verhouding van de totale belasting t.o.v. de belastbare basis) vormt een goede maatstaf van de gemiddelde, effectieve belastingdruk. Het is een bekend gegeven dat arbeid zeer zwaar wordt belast in België: met 42,5% is de impliciete belastingdruk op arbeid in België inderdaad aanzienlijk en beduidend hoger dan in onze buurlanden. Hoewel de belastingdruk op kapitaal en op consumptie lager uitvalt dan de belastingdruk op arbeid, zijn ze in vergelijking met andere landen echter ook bijzonder hoog in België. Daardoor lijkt het niet evident om belastingverschuivingen te gaan doorvoeren (bv. van arbeid naar kapitaal of consumptie). Er moet daarentegen veeleer werk worden gemaakt van een algemene verlaging van de belastingdruk. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Impliciete belastingvoet op arbeid, kapitaal en consumptie in 2010 (in % van de belastbare basis; bron: Eurostat) arbeid kapitaal consumptie België GEM3 eurozone 9
TOTALE BELASTINGDRUK BELASTING OP ARBEID BELASTING OP KAPITAAL BELASTING OP CONSUMPTIE
BELASTING OP ARBEID MEER DAN DE HELFT VAN DE LOONKOSTEN VLOEIT NAAR DE FISCUS EN DE SOCIALE ZEKERHEID Het verschil tussen de totale loonkosten voor de onderneming en wat de werknemer uiteindelijk netto in handen krijgt, vormt de belastingwig. Deze maatstaf van de (para)fiscale druk op arbeid bestaat uit de personenbelasting en de sociale bijdragen die worden gedragen door zowel de werknemer als de werkgever. Het inkomen en de gezinssamenstelling bepalen in grote mate de omvang van de belastingwig. 60 50 40 30 Belastingwig voor een alleenstaande zonder kinderen met een gemiddeld loon in 2011 (in % van de loonkost; bron: OESO) 26,8 36,0 37,8 38,9 39,0 39,9 40,1 42,6 42,7 47,6 48,4 49,4 49,8 55,5 Beschouwen we een alleenstaande werknemer zonder kinderen met een gemiddeld loon, dan stellen we vast dat de belastingwig in België meer dan de helft van de totale loonkosten bedraagt. Dit is met voorsprong het hoogste niveau van alle Europese landen. Ook in vergelijking met onze drie buurlanden, in het bijzonder met Nederland, is het verschil in de belastingwig zeer groot. 20 10 0 IE LU NL SK PT ES EE SL FI IT AT FR DE BE 12
BELASTING OP ARBEID GROTE BELASTINGWIG VOORAL BIJ DE HOGE LONEN De belastingwig is sterk afhankelijk van het inkomen, aangezien lagere inkomens minder zwaar worden belast (vooral op het niveau van de socialewerknemersbijdragen waar zij de werkbonus genieten). Op alle loonniveaus steekt de Belgische belastingwig boven het gemiddelde van onze drie buurlanden uit. Dit verschil loopt echter op naarmate het loon stijgt. Een Belgische werknemer met bijvoorbeeld een loon 2,5 maal boven het gemiddelde loon, geeft hiervan 63,4% af aan de overheid. Dat is 12,1 procentpunt meer dan gemiddeld in onze drie belangrijkste handelspartners. De werkgeversbijdragen en personenbelasting verklaren voornamelijk de omvangrijke belastingwig voor de hoge lonen in België. 70 60 50 40 30 20 10 0 Belastingwig voor een alleenstaande zonder kinderen voor verschillende loonniveaus in 2011 (in % van de loonkosten; bron: OESO) 2,7 7,3 BE GEM3 DE FR NL BE GEM3 DE FR NL BE GEM3 DE FR NL personenbelasting socialewerknemersbijdragen socialewerkgeversbijdragen 12,1 50% gem. loon 100% gem. loon 250% gem. loon 13
BELASTING OP ARBEID BELGISCHE WERKNEMERS AL SNEL ONDERWORPEN AAN HOGE MARGINALE TARIEVEN Het marginale tarief van de personenbelasting geeft aan hoe sterk één extra euro aan belastbaar inkomen wordt belast. Door de progressiviteit van de personenbelasting stijgt het marginale tarief naargelang het belastbaar inkomen. De Belgische werknemers zijn echter al snel onderworpen aan een hoog marginaal tarief. Zo betaalt een werknemer in België met een jaarlijks belastbaar inkomen van 25.000 euro bijvoorbeeld al 45% belasting op elke extra euro aan belastbare inkomsten, terwijl het marginale belastingtarief in Nederland op dat niveau amper 10,8% bedraagt. 50 40 30 20 10 0 Marginaal belastingtarief volgens het niveau van het belastbaar inkomen in 2012 (bron: OESO) 0 25000 50000 75000 100000 125000 netto jaarlijks belastbaar inkomen (EUR) 14
BELASTING OP ARBEID DE BREEDSTE SCHOUDERS DRAGEN AL ZWARE LASTEN Het Belgische belastingstelsel werkt sterk herverdelend. De werkelijke personenbelasting geïnd door de fiscus geeft aan dat de 10% hoogste lonen bijna de helft van de belastingen dragen, terwijl hun aandeel in het totaal netto belastbaar inkomen ongeveer 30% bedraagt. De sterkste schouders dragen dus wel degelijk de zwaarste lasten. Belastbaar inkomen en personenbelasting volgens inkomens klasse in 2009 (cumulatief; in % van het totaal; bron: FOD Economie) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Aantal belastingplichtigen (in % van totaal) aandeel in totale belasting aandeel in totaal netto belastbaar inkomen 15
TOTALE BELASTINGDRUK BELASTING OP ARBEID BELASTING OP KAPITAAL BELASTING OP CONSUMPTIE
BELASTING OP KAPITAAL VENNOOTSCHAPSBELASTING KENT EEN VEEL VOLATIELER VERLOOP DAN PERSONENBELASTING In tegenstelling tot de loonmassa zijn de winsten van ondernemingen sterk afhankelijk van het economische klimaat. In tijden van hoogconjunctuur genereren vele bedrijven meestal mooie winsten. Wanneer het economische klimaat echter omslaat, slinken de bedrijfswinsten sterk (of vertalen zich soms zelfs in een verlies). Als gevolg hiervan kennen ook de inkomsten uit de vennootschapsbelasting een veel volatieler verloop dan de inkomsten uit de personenbelasting. Over een langere periode kennen beide belastingen echter een min of meer gelijklopend verloop. 160 150 140 130 120 110 100 90 80 Verloop van de vennootschapsbelasting en personenbelasting (2000 = 100; bron: EC) vennootschapsbelasting 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 personenbelasting 2011 2012v 18
BELASTING OP KAPITAAL BELGIË INT VEEL VENNOOTSCHAPSBELASTING De economische crisis die uitbrak in september 2008 drukte de bedrijfswinsten sterk waardoor ook de inkomsten uit de vennootschapsbelasting logischerwijze sterk terugliepen. Toch haalde ons land, zowel vóór als tijdens de crisis, relatief veel inkomsten uit de vennootschapsbelasting in vergelijking met onze drie buurlanden en het gemiddelde van de eurozone. Niettegenstaande de commotie die er soms rond wordt gemaakt, blijkt er dus weinig aan de hand te zijn met de bijdrage van de vennootschapsbelasting aan de overheidsinkomsten. 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Inkomsten uit vennootschapsbelasting in % van het bbp (bron: Eurostat) 2007 2008 2009 2010 eurozone BE NL DE FR 19
BELASTING OP KAPITAAL BELASTING OP KAPITAAL GEVOELIG VERHOOGD IN 2012 In het kader van de begrotingsbesprekingen eind vorig jaar, besliste de regering om verschillende belastingen te verhogen. Zo werden er onder andere wijzigingen aangebracht aan het systeem van de notionele interestaftrek, werd de roerende voorheffing (op enkele uitzonderingen na) geharmoniseerd tot een tarief van 21%, werd de fiscale behandeling van bedrijfswagens minder aantrekkelijk gemaakt, In totaal verwacht de regering dat dit 3,5 miljard euro aan extra belastinginkomsten zal opbrengen, waarvan het grootste gedeelte (80,6%) uit kapitaal komt. Nieuwe belastinginkomsten goedgekeurd door Di Rupo I verwacht in 2012 (bron: begrotingstabel federale regering) kapitaal arbeid consumptie 20
BELASTING OP KAPITAAL BELGIË KENT WEL DEGELIJK VERMOGENSBELASTINGEN EN DIE LIGGEN HOOG Hoewel België geen officiële vermogensbelasting kent zoals in Frankrijk, worden vermogens wel degelijk belast. De heffingen bij aankoop van een woning (bv. registratierechten) behoren zelfs tot de hoogste in de eurozone. Ook de totale inkomsten uit belastingen op vermogens ten belope van 3,7% van het bbp liggen fors hoger dan het gemiddelde in de eurozone, dat amper 2,3% bedraagt. 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Vermogensbelasting in % van het bbp in 2010 (bron: Eurostat) GR DE AT SL SK FI MT CY NL IE eurozone PT EE IT ES LU BE FR 21
TOTALE BELASTINGDRUK BELASTING OP ARBEID BELASTING OP KAPITAAL BELASTING OP CONSUMPTIE
BELASTING OP CONSUMPTIE BTW LIGT HOOG IN BELGIË De btw genereert twee derde van de inkomsten uit de belasting op consumptie. Ook in onze buurlanden is het veruit de belangrijkste belasting op consumptie. De btw heeft een rechtstreekse invloed op de prijzen en beïnvloedt daardoor het aankoopgedrag van de consument. Aangezien België nog steeds het hoogste tarief heeft in vergelijking met de buurlanden, werkt dit aankopen over de grenzen heen in de hand. Zo lopen zowel Belgische bedrijven als de fiscus inkomsten mis. 25 20 15 10 5 Nominaal standaardtarief van de btw in 2011 (in % van belastbare basis; bron: Eurostat) 0 LU DE NL FR BE 24
BELASTING OP CONSUMPTIE BTW-VERHOGING ZOU VIA DE INDEX JOBS VERNIETIGEN Een btw-verhoging doet het algemene prijspeil toenemen. Als gevolg van de automatische indexering van de lonen zal een dergelijke budgettaire maatregel jobs vernietigen: volgens een studie van de Nationale Bank gaat een btw-verhoging ten belope van 0,5% van het bbp gepaard met een verlies aan 33.200 jobs over een periode van 7 jaar. Cumulatief % Gevolgen van een verhoging van de btw ten belope van 0,5% van het bbp (bron: NBB) 2,5 35 2,0 1,5 1,0 0,5 30 25 20 15 10 5 Cumulatief aantal (x1000) 0,0 jaar van invoering gezondheidsindex 3 jaar na invoering periode 7 jaar na invoering jobdestructie (rechteras) 0 25
BELASTING OP CONSUMPTIE MILIEUBELASTINGEN LIGGEN HOGER DAN VAAK WORDT AANGENOMEN Europese cijfers geven aan dat de milieubelastingen relatief weinig inkomsten genereren in België: met 2,1% van het bbp loopt België achter op het gemiddelde van de eurozone. Deze Europese cijfers moeten toch ietwat genuanceerd worden. Neem als voorbeeld de belastingen en heffingen op elektriciteit die gezinnen moeten betalen. Aangezien vele verborgen milieuheffingen niet zijn opgenomen in de Europese cijfers (zoals bv. het Belgische systeem van de groenestroomcertificaten) en er meer belastingen op elektriciteit bestaan dan enkel de milieubelastingen, berekende het studiebureau Frontier Economics in opdracht van de CREG (de federale energieregulator) de totale belastingdruk op elektriciteit. De studie wijst uit dat deze belastingen en heffingen in werkelijkheid veel hoger zijn dan de 5 4 3 2 1 0 Milieubelasting in % van het bbp in 2010 (bron: Eurostat) 1,7 1,9 1,9 2,1 ES FR SK BE DE eurozone AT 2,2 2,3 Europese cijfers doen vermoeden. Zo betaalt een doorsnee Belgisch gezin meer belastingen op het verbruik van elektriciteit dan in de nabije landen (met 2,4 2,4 2,4 2,4 2,5 IE GR LU 2,6 PT IT FI CY EE 2,8 2,9 3,0 3,1 MT uitzondering van Duitsland). 3,6 SL NL 4,0 26
BELASTING OP CONSUMPTIE 12 Belastingen en heffingen op elektriciteit voor gezinnen in 2011 (bron: Frontier Economics) 10 eurocent/kwh 8 6 4 2 0 Brussel Vlaanderen Wallonië Frankrijk Duitsland Nederland Groot-Brittannië 27
Verbond van Belgische Ondernemingen vzw Ravensteinstraat 4 1000 Brussel T + 32 2 515 08 11 F + 32 2 515 09 99 www.vbo.be