Nederland keldert in de mondiale concurrentie-index Rotterdam, 8 september 2009 --- Het World Economic Forum (WEF) publiceert jaarlijks de concurrentiepositie van landen. Het Erasmus Strategic Renewal Center onder leiding van de professoren Volberda en Van den Bosch van de Rotterdam School of Management, Erasmus University is partnerinstituut van het WEF en verzamelde de gegevens voor Nederland. Verliezers en winnaars tijdens de mondiale crisis De wereldwijze crisis heeft het concurrentievermogen van hoogwaardige economieën als zowel opkomende economieën aangetast. De zwakke positie van banken, ontoereikende regulering, oplopende overheidstekorten en gebrekkige transparantie van bedrijven hebben gezorgd voor een herschikking van de mondiale concurrentie-index. De Verenigde Staten is geen koploper meer en landen als Spanje, Ierland en met name IJsland hebben een diepe val gemaakt. Dit afnemende concurrentievermogen gaat gepaard met een toenemende werkloosheid, afnemende export, inzakkende binnenlandse consumentenvraag en afnemende investeringen. Ook Nederland behoort tot deze categorie verliezers en is gezakt van de 8 e naar de 10 e plaats. In het bijzonder de zwakke financiële markt (slechte solvabiliteit van banken en afnemende kredietverlening), afnemende investeringen in R&D en ontoereikende infrastructuur (wegtransport) hebben het innovatievermogen van Nederland behoorlijk aangetast. Daarentegen wisten de meeste Scandinavische economieën (Zweden en Finland) hun concurrentievermogen te behouden door niet aflatende investeringen in hoger onderwijs. Zwitserland is de nieuwe koploper; de goed functionerende arbeidsmarkt, excellente infrastructuur, superieure kennisinstellingen en de voortdurende gerichtheid op innovatie door samenwerking van bedrijfsleven en universiteiten staan garant voor een nummer-1 positie. Singapore is de nieuwe nummer 3 en is met stip gestegen door een zeer efficiënte arbeidsmarkt, een perfecte goederen markt en een infrastructuur van wereldklasse. De meeste opkomende economieën (BRIC landen) zoals India, China en met name Brazilië hebben een stijging laten zien in hun concurrentievermogen met uitzondering van Rusland. Westerse economieën zullen door de financiële crisis waarschijnlijk meer activiteiten verplaatsen naar deze steeds beter presterende opkomende economieën. Nederland hekkensluiter van de top-10 Alhoewel de kredietcrisis het concurrentievermogen van de meeste Westerse landen heeft verzwakt is Nederland volgens professor Volberda relatief sterker achterop geraakt (zie Figuur 1). De stijgende lijn van de aflopen jaren overeenkomstig het Kabinetsbeleid en het Innovatie Platform om Nederland in de top-5 terug te brengen resulteerde vorig jaar in een 8 e positie. De slecht functionerende financiële markten (van de 11 e naar de 23 e positie, de afnemende solvabiliteit van banken en de afnemende kredietverlening door banken is volgens Volberda de voornaamste oorzaak van de daling naar de 10 e plaats. Ook de oplopende overheidstekorten en de ontoereikende fysieke infrastructuur (files wegverkeer) hebben bijgedragen aan deze daling. Innovatie kind van de rekening Niettemin stelt Volberda dat concurrerende economieën die ook getroffen zijn door de kredietcrisis als Duitsland, Zweden en Finland hun concurrentievermogen hebben kunnen handhaven of in geval van Zwitserland zelfs hebben kunnen versterken door een verhoogde inzet op innovatie. Nederland blijft echter achter in bedrijfsuitgaven in Onderzoek en Ontwikkeling en de samenwerking van Kennisinstellingen met het Bedrijfsleven. In tegenstelling tot Zwitserland en de Scandinavische landen heeft Nederland nog niet de omslag gemaakt naar een kenniseconomie volgens professor Volberda. Ook de aanbestedingsprocedures van de overheid dagen bedrijven niet uit tot verhoogde innovatie-inspanningen.
Zwitserland: de nieuwe nummer 1 Nederland zou een voorbeeld kunnen nemen aan Zwitserland volgens Volberda. Inzet op innovatie, een geavanceerde bedrijfscultuur, hoge private investeringen in Research & Development en hechte samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen drijven de Zwitserse economie naar de top. Samen met een excellente infrastructuur en een uitstekend functionerende arbeidsmarkt leidt dit tot een duurzaam concurrentievoordeel voor de Zwitserse economie. Scandinavische landen in de top-6, Verenigde Staten gezakt naar de 2 e plaats De Verenigde Staten is gezakt naar de 2 e plaats door haar ingestorte financiële markt, gebrekkige regulering, en ontoereikende accounting standaarden. Toch scoort de VS nog steeds excellent op het gebied van innovatie, marktefficiency en productiviteit. De flexibele arbeidsmarkt in combinatie met deze positieve concurrentiefactoren leiden tot de verwachting dat de Amerikaanse economie zich snel zal herstellen. Zwitserland en de Scandinavische landen (Denemarken, Zweden, Finland) laten zien dat excellentie in hoger onderwijs en een ondubbelzinnige focus op innovatie de motoren zijn van productiviteitsgroei en verbetering van de concurrentiepositie. Nederland laat in vergelijking met deze koplopers vooral steken vallen op het gebied van innovatiefactoren. China, India en Brazilië blijven stijgen China blijft het goed doen door benutting van schaalvoordelen, efficiënte bedrijfsprocessen, maar ook door een groeiend innovatiepotentieel. China, koploper van de BRICs, staat dit jaar zelfs op de 29 e plaats omdat er sprake is van toenemende investeringen in infrastructuur, economische hervormingen en een sterk groeiende binnenlandse markt. India is gestegen naar de 49 e plaats en scoort op sommige innovatieindicatoren beter dan Westerse economieën. Brazilië is zelfs met 8 plaatsen gestegen naar de 56 e plaats. De gezondheid van de beroepsbevolking, lager onderwijs en de infrastructuur blijven echter de belangrijkste verbeterpunten voor deze landen. Innovatie in Nederland blijft grootste zorgpunt Deze uitkomsten zijn mede gebaseerd op de Executive Opinion Survey die ook dit jaar door het Erasmus Strategic Renewal Center onder grote Nederlandse bedrijven en organisaties is uitgevoerd. De projectleiders zijn Prof.dr Frans A.J. van den Bosch en Prof.dr. Henk W. Volberda van RSM. Van den Bosch en Volberda wijzen erop dat Nederland op een aantal basiscriteria nog steeds goed presteert (kwaliteit van instituties, gezondheidszorg, infrastructuur mainports) en excelleert als het gaat om technologie en kennisontwikkeling. Helaas weet Nederland dat niet om te zetten in een verhoogd innovatievermogen. Mede ingezet door de financiële kredietcrisis presteert Nederland op een aantal belangrijke innovatie-indicatoren minder goed (zie Tabel 3). De teuglopende investeringen in Research & Development, de terughoudendheid van banken bij kredietverstrekking, de Chinese muren tussen kennisinstellingen en bedrijven en het gebrek aan gekwalificeerde kenniswerkers speelt de Nederlandse bedrijven parten. Het gevolg is dat de innovatieslag niet gewonnen wordt en nieuwe groeikansen van een voorzichtig aantrekkende internationale wereldeconomie onvoldoende worden benut. Dat blijkt bijvoorbeeld uit lage scores op innovaties en kennisabsorptie (zie Tabel 3). Productiviteitsverhoging door in te zetten op Sociale Innovatie De resultaten van het WEF tonen volgens Volberda en Van den Bosch dat Nederland haar innovatie agenda moet herzien. Kennis wordt in Nederland te weinig benut omdat bedrijven investeringen in nieuwe kennis uitstellen, steeds moeilijker kredieten en financiering krijgen voor kennisinvesteringen, onvoldoende samenwerken met universiteiten en hoge scholen, en beperkt toegang hebben tot kenniswerkers. De eenzijdige investeringen van het kabinet aangespoord door het Innovatieplatform in harde technologie, selectieve clusters en technologische topinstituten heeft niet geleid tot een hogere innovatiecapaciteit van Nederland. Het innovatievermogen van Nederlandse bedrijven is uitermate kwetsbaar gebleken door de
financiële crisis. Juist nu zal Nederland moeten inzetten op innovatie om de productiviteit en het concurrentievermogen te verbeteren. Dit betekent volgens Volberda en Van den Bosch dat bedrijven meer op de lange termijn geleid moet worden, managers afgerekend moeten worden op innovatie prestaties, en ook medewerkers, klanten en leveranciers meer betrokken moeten worden bij het innovatieproces. Juist investeringen in innovatief managen, slimmer werken en nieuwe, plattere manieren van organiseren zullen leiden tot verhoogde innovatieprestaties. De beide hoogleraren komen daarom met de volgende adviezen: Investeer juist nu in kennis talenten van medewerkers, zorg dat bedrijven meer samenwerken met klanten en leveranciers om te vernieuwen (open-innovatie), stel managers verantwoordelijk dat minstens 20% van de omzet komt uit nieuwe producten, werk samen met kennisinstellingen en elimineer overtollige managementlagen. Figuur 1: Resultaten Global Competitiveness Report 2000-2009 Bron: Volberda & Van den Bosch; Erasmus Strategic Renewal Center, 2009 Tabel 1: Ranking top 15 landen, Global Comptetitiveness Index 2009 en 2008 Land 2009 2008 Zwitserland Verenigde Staten Singapore Zweden Denemarken Finland Duitsland Japan Canada Nederland Hong Kong SAR Taiwan, China Verenigd Koninkrijk Noorwegen Australië 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2 1 5 4 3 6 7 9 10 8 11 17 12 15 18 1 2 2 2 5 1 3
Tabel 2: Belangrijke scores en opvallende sub-scores van Nederland op de verschillende pijlers van concurrentievermogen Factor Ranking Instituties 10 Last van overheidsregelgeving 91 Kosten met betrekking tot terrorismebestrijding 77 Ethisch gedrag van bedrijven 7 Infrastructuur 15 3 Kwaliteit van wegen 25 Kwaliteit van haven infrastructuur 3 Macro-economische stabiliteit 38 2 Overheidsschuld 110 Gezondheid en primair onderwijs 14 3 Uitgaven onderwijs 40 Hoger onderwijs en training 10 Tertiaire instroom 28 Lokale beschikbaarheid van onderzoek- en trainingsmogelijkheden 4 Efficiency goederenmarkt 6 3 Intensiteit van lokale concurrentie 4 Effectiviteit van anti-monopolie beleid 1 Totaal belastingtarief 58 Efficiency arbeidsmarkt 27 3 Samenwerking vakbonden en werkgevers 9 Flexibiliteit van lonen 122 Kosten van aannemen en ontslaan 114 Efficiency financiële markten 23 12 Bescherming investeerders 86 Gezondheid van banken 70 Technologische alertheid 2 1 Kennisabsorptievermogen bedrijven 25 Internet gebruikers 1 Marktomvang 18 Thuismarkt 20 Buitenlandse markt 14
Bedrijfsomgeving 6 2 Kwaliteit van lokale leveranciers 7 Bereidheid tot delegeren van autoriteit 3 Innovatie 13 1 Capaciteit voor innovatie 10 Inkoop overheid van geavanceerde technologische producten 31 Tabel 3: Alle scores op innovatie-indicatoren Nederland Factor Innovatie Ranking Capaciteit voor innovatie 10 Kwaliteit wetenschappelijke onderzoeksinstituties 7 Bedrijfsuitgaven aan R&D 12 Samenwerkingsverbanden universiteiten bedrijven 11 Inkoop overheid van geavanceerde technologische producten 31 Beschikbaarheid kennismedewerkers 22 Patenten 13 Rotterdam School of Management, Erasmus University is een internationaal zeer hoog aangeschreven business school die bekend staat om zijn baanbrekend onderzoek naar duurzaam ondernemen en de ontwikkeling van internationale zakelijk leiders. RSM biedt een brede waaier aan Bachelor-Master, doctoraal, MBA en Executive Education programma s en staat in de top 10 van Europese business schools. Voor nadere informatie over RSM of over dit persbericht kunt u contact opnemen met, Media & Public Relations Manager bij RSM, op +31 10 408 2877 of per e-mail aan.