Het makkelijke OPTIMISTENBOEK Een voorbereiding op zeilinstructie met optimisten vanaf 7 jaar. EHZ Media Huizen Een uitgave van Aanbevolen door Stichting Varen en Zeilen. Pagina 1 van 30
Voorwoord. Dit boekje is een voorbereiding op de zeilinstructie met optimisten. Voor ouders is het verstandig om het boekje van te voren met de aanstaande optimistcursist door te nemen. Het hoofdstuk 'omslaan' staat niet in het boekje maar dit onderdeel wordt als het weer het toelaat of de instructeurs niet vóór is, op de zeilschool practisch geoefend. J. Schra. Uitgever: EHZ Media, Kooizand 70, Huizen. Uitgave 2007. De eerste keer is het boekje verschenen in 1981. In opdracht van de toenmalige Eerste Huizer Zeilschool. Met dank aan Karin Straathof, Peter van Haselen en Bert Sonius. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotocopy, electronische wijze of op welke andere wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Pagina 2 van 30
Over wat je weten moet. Dag jongens en meisjes. Dit is een boekje alleen voor optimistische Optimist Zeilers. Er staan heel veel nieuwe dingen in, als je voor de eerste keer bij ons komt zeilen. Lees het een keertje door voor je naar de Zeilschool gaat. Later kun je het gebruiken als geheugensteuntje. Veel plezier bij het lezen en natuurlijk straks ook bij het echte zeilen. Om mee te beginnen, willen we een aantal dingen opnoemen, die belangrijk zijn voor de eerste dag op de Zeilschool. Meenemen: Eten en drinken (tussen de middag is eten en drinken heel belangrijk voor een goede zeiler). Het liefst verpakt in een plastic doos met je naam er op. Extra droge kleren verpakt in een plastic zak. Je moet die zak, net zoals je eetdoos, zelf natuurlijk ook weer kunnen herkennen. Een zeilpak (regenjas en broek) en een paar zeillaarzen zijn heel goed tegen de nattigheid en zorgen ervoor dat je warm blijft. Een wit zonnepetje tegen een zonnesteek (natuurlijk alleen nodig bij zonnig weer). Als je een bril draagt een touwtje aan je bril. Een hoosblikje met een spons om je boot droog en schoon te houden. Een hele paklijst zoals je ziet. Als je op de zeilschool blijft slapen, kijk dan de "meeneemlijst" na of je iets vergeten bent. Wanneer je slim bent, komen je ouders of je vrienden geheel bepakt en bezakt met jouw spullen aan op de Zeilschool. Jij bent dan tenmiste nog fit voor de zware dagen, die nog komen gaan. Dit is Wubo, de zeiler van je boek. Pagina 3 van 30
Een goede schipper worden. Op de Zeilschool hebben we een aantal regels. Die gelden eigenlijk voor iedere watersporter. Ze zijn allemaal belangrijk. Je moet een reddingsvest dragen, als je op of bij de waterkant bezig bent, je boot optuigt of er mee aan het varen bent. In een haven of op het water wordt niet geschreeuwd. Hollen en rennen kan heel gevaarlijk zijn omdat overal touwen kunnen liggen waarover je kunt struikelen. Op het jolleveld, dat is de plaats waar boten op de kant liggen mag je zonder toestemming en controle van je zwemvest niet komen. In een haven is het water soms erg vies. Dat komt omdat mensen er olie en andere plakkerige dingen achterlaten. Dat je niet in de haven zwemmen mag is jammer, want zwemmen is leuk. Gooi dus nooit afval zomaar weg! Niet op het land, en zeker niet in het water. Afval hoort in de afvalbak. Onder de watersporters geldt, dat we elkaar zoveel mogelijk helpen. In nood, maar ook wanneer iemand wil aanleggen of wanneer er iets overboord is gevallen en jij het makkelijk kan pakken. Zorg er voor dat je boot er schoon en netjes bij ligt. Zit nooit aan andermans spullen! Je kunt vast zelf ook nog wel een aantal dingen bedenken, die belangrijk zijn om met heel veel mensen samen van het water te genieten. Pagina 4 van 30
De Optimist. Voordat we verder gaan vertellen, hoe dat zeilen nu eigenlijk precies gaat, moet je eerst iets weten over de boot waarin je gaat leren zeilen. Hij heet 'Optimist' en is 2 meter en 30 centimeter lang en 1 meter en 14 centimeter breed. Ongeveer zo groot als je bed. Het zeiloppervlak is 3½ vierkante meter. Dat is iets groter dan je boven laken van je bed. Dat hoef je allemaal niet te onthouden. Wanneer iemand wil weten in wat voor boot je zeilles hebt en hoe groot hij is, kun je het nu uitleggen of weer even opzoeken. Nog iets leuks, De Optimist is de kleinste internationaal erkende wedstrijdboot. Het Optimistteken staat in het zeil. Hieraan kun je de boot herkennen. Op de volgende bladzijde zie je een optimist getekend. Alle onderdelen van de boot die je moet kennen zijn genummerd. De namen van de onderdelen staan op de bladzijde ernaast. Wanneer je ze goed wilt leren, dek dan de lijst met benamingen af met een papiertje. Kijk dan telkens verder, wanneer je de namen van de onderdelen voor jezelf goed hebt opgenoemd. Pagina 5 van 30
Op de plaatjes hieronder, zie je het roer en het zeil getekend. Met het roer kun je sturen. Het werkt net als het stuur op je fiets. Met je roer kun je de voorkant van de boot, dat heet de steven, de richting op laten gaan, die jij wilt. Met de helmstok bedien je het roer en zo stuur je dus de boot. Het zeil is als het gas van de auto of de trappers van je fiets. Met de schoot bedien je het zeil. Je kunt de schoot aantrekken en laten vieren (losser laten). De boot gaat dan harder of zachter. Pagina 6 van 30
Pagina 7 van 30
1. Zeil met: A. B. C. D. E. F. G. H. I. J. tophoek nokhoek schoothoek halshoek bovenlijk onderlijk voorlijk achterlijk zeillatzakje kousjes. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 10a. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Mast Giek Spriet Blok Sprietval Schoot Klamp-kikker Zeilteken Bakboord (links van achteren gezien) Stuurboord (rechts van achteren gezien) Voorsteven Spiegel Schuurlijst Mastdoft Mastgat Mastvoet Landvast Zwaardkast Zwaard Luchtkast Roer Vingerlingen Borgveer Helmstok Roerhaken Roerblad Zo dat is niet gering. Misschien ben je al weer wat vergeten. Dat is niet zo erg, want je moet natuurlijk ook wat op de Zeilschool leren. Pagina 8 van 30
Beginnen met varen. Nu gaan we varen. Als je gaat zeilen, moet je in je boot gaan zitten. Je gaat altijd aan de andere kant zitten dan waar het zeil staat. Dat is de loefzijde. Je zit dan aan loef. Kijk maar eens hoe Wubo zit. De wind blaast tegen het zeil. Het zeil staat daardoor aan één kant van de boot. Deze kant noemen we lij. De andere kant heet loef. Aan die kant zit jij dus. Het is de hoge kant. Dit kan je goed onthouden. Stel je maar eens voor: je hebt teveel taart gegeten en vaart op de woelige baren. Je wordt zeeziek en moet opeens vreselijk overgeven. Wanneer je dat aan loef doet, blaast de wind alles in je boot of in je gezicht. Overgeven doe je dus aan lij (droef aan loef en blij aan lij) anders gaat het mis. Je zit aan loef en zo ga je varen. Pagina 9 van 30
Op het land ga je wel eens ergens naar toe. Je wandelt of fietst naar je vriendjes of naar de bakker voor brood. De ene keer gaat het heel goed en is het leuk, de andere keer gaat het moeilijker en is het vervelend! Dat hangt vaak af van het weer. De zon kan schijnen, het kan regenen of sneeuwen. Ook kan de wind heel hard waaien. Dat laatste is soms heel vervelend, wanneer je tegen de wind in moet fietsen. Je wordt moe, maar je komt altijd waar je moet zijn. Op het water is dat anders. Daar heb je geen trappers en wielen of grond waar je op kunt fietsen. Op een zeilboot heb je zeilen en moet je gebruik maken van de wind. Een goede zeiler luistert dus altijd voor het varen naar het weerbericht en de windverwachting. Hij luistert of het mooi of lelijk weer wordt. Heel belangrijk is de kracht van de wind (hoe hard waait het), maar ook de richting van de wind (van welke kant komt de wind). Meestal gaat de schipper dan nog op de waterkaart kijken, waar hij naar toe kan varen. Op de waterkaart zie je alles van bovenaf. Kijk maar op de kaart van Wubo. Pagina 10 van 30
Het is duidelijk, dat je altijd ergens naar toe vaart. Op het land kun je ook niet zomaar rondfietsen zonder op de weg of op het fietspad te blijven. Je ziet op het plaatje, dat Wubo vóór hij gaat zeilen eerst denkt, wat wil ik nu en hoe moet ik dan zeilen. Hij kan verschillende lekkere dingen kopen, want hij heeft geld gekregen. De pijltjes geven de wind aan. Wanneer Wubo naar de frietjes wil varen, komt de wind recht van voren. Wanneer je fietst is dat heel vervelend, want dan moet je zwaar trappen en als je stopt met trappen rijd je achteruit (als je niet valt). Dit moet je goed onthouden. Wanneer je wilt zeilen tegen de wind in, kan dat natuurlijk helemaal niet. Je ziet ook dat het zeil klappert op het plaatje (net als een vlag aan een vlaggestok). Dus: je kan niet tegen de wind in zeilen. Als je dat toch probeert, lig je in de wind. Pagina 11 van 30
Het tweede, dat Wubo kan kiezen is een ijsje. Je ziet dat de wind schuin van voren op de boot waait. Dat kan precies. Je kan schuin tegen de wind in zeilen met je zeil zo strak mogelijk aangetrokken met de schoot. Dat heet 'aan de wind zeilen'. Wubo kan ook ander lekkers kopen, zoals snoepjes. Dan vaart hij met de wind recht van opzij. De richting, die hij opvaart, oftewel de koers heet halve wind. Je ziet, dat het zeil dan niet meer zo dicht op de boot staat maar een eindje er buiten. Pagina 12 van 30
Een beker limonade kan Wubo het snelst krijgen door een koers te varen, die 'ruime wind' heet. De wind komt schuin van achteren op de boot. Het zeil zet hij dan nog een stukje verder van de boot, door de schoot nog wat te 'vieren' (losser te laten). Dat heet ruime wind. Zoals je zult begrijpen kiest Wubo voor de taart. Hij vaart dan een gemakkelijke koers. Er is een spreekwoord: Het gaat mij voor de wind en dat betekent: Alles gaat mij gemakkelijk af, het gaat goed met mij. De wind komt dan van achteren en dan gaat het net als op je fiets heel rustig en gemakkelijk. Je hebt nu een aantal zeiltermen gehoord. Misschien begrijp je ze. Pagina 13 van 30
Voor alle duidelijkheid nog even een keer. De wind komt, wanneer je een dag gaat zeilen, meestal steeds uit één richting. Wanneer je ergens naar toe zeilt, maak je gebruik van die wind. Je kunt overal naar toe zeilen. Je hebt een aantal koersen, die je kunt varen en die koersen heten naar hoe de wind op je boot waait. De wind komt en dat heet: recht van voren in de wind schuin van voren aan de wind van opzij halve wind schuin van achteren ruime wind recht van achteren voor de wind Pagina 14 van 30
Recht tegen de wind in kan je niet zeilen. Zo, nu denk je vast, net als Wubo, ik heb gezien en gehoord wat voor weer het is en waar de wind vandaan komt en hoe hard het waait. Ik weet al die koersen en nu geen gezeur meer.................... Maar zeilen! Dat gaat mooi niet door, zo gemakkelijk is het nu ook weer niet. Je ziet op het volgende plaatje, dat Wubo naar de bakker toe wilt varen. De wind waait vandaag precies vanaf de wal waar de bakkerij staat. Hij ruikt de lucht van de bakkerij al. Hij kan niet recht tegen de wind in naar de bakker zeilen! Als Wubo in de wind blijft liggen, komt hij nooit bij bakker Berend. Als je in de wind ligt, dobber je zelfs achteruit. Pagina 15 van 30
Maar Wubo bedenkt even na. Hij kan wel schuin tegen de wind in zeilen, aan de wind dus. Dan zal hij aankomen op de plaats aan het eind van de streepjeslijn bij de dikke pijl en dat is dus een stuk naast de bakkerij van bakker Berend. Dus hij gaat overstag. Nu vaart hij weer schuin tegen de wind in dus aan de wind, het zeil staat aan de andere kant van z'n boot. Zoals je ziet gaat hij later nog een keer overstag. Het zeil staat dan weer aan de andere kant. Hij doet dit nog een paar keer en zo komt hij steeds dichterbij de lekkere krentenbollen van bakker Berend. Dit aan de wind zig-zag varen heet opkruisen. Pagina 16 van 30
We bekijken het overstag gaan nog een keer precies. Kijk naar het plaatje op de volgende bladzijde. Wubo draait zijn boot recht op de bakker af. Kijk naar het onderste bootje. De wind blaast bij dit bootje aan de ene kant in het zeil. Bij het derde bootje zie je dat de wind recht van voren op de boot blaast. Dit is bij overstag gaan altijd het geval. De boot vaart dan even recht tegen de wind. Maar snel draait hij verder zoals je ziet. De wind waait dan van de andere kant in het zeil. Kijk naar het bovenste bootje. Je ziet naast de zeilbootjes ook een aantal tekeningetjes. Die stellen ook het overstag gaan voor, maar dan van bovenaf gezien. Het roer en het zeil zijn erin getekend, precies gelijk met de echte bootjes. Echte zeilers roepen altijd voor ze overstag gaan tegen hun bemanning: Klaar om te wenden................................. Ree. Dat is om te voorkomen, dat iemand de giek (die zit onder aan het zeil vast) tegen zijn hoofd krijgt, wanneer het over de boot naar de andere kant zwaait. Pagina 17 van 30
Wanneer Wubo zijn buik vol krentenbollen heeft en brood voor zijn moeder heeft meegekregen, stapt hij vol goede moed weer aan boord van z'n Optimist. Hij kijkt nog even waar de wind vandaan komt, dat is makkelijk. Het zeil waait altijd met de wind mee, wanneer je de schoot los hebt. Net als een vlag aan een vlaggenstok. Wubo vaart terug met de wind pal achter. Zijn zeil staat nu helemaal uit. Voor de wind gaan, dat is mooi. Hij is snel weer thuis en zijn moeder is blij met het brood. Zij bedankt hem met een dikke zoen op zijn wang. Wubo vaart in dit plaatje voor de wind terug. Pagina 18 van 30
Wat moeilijker is. Overstag, dat ging nu wel. Maar hij wist toch een heleboel dingen nog niet. Bijvoorbeeld, dat zelfs een bocht maken met je boot een naam heeft. Je gaat dan met je boot een andere richting op. Je kan twee kanten opsturen zoals je ziet. Naar lij gaan, heet 'afvallen'. Dat is de kant uit varen waar het zeil staat. Afvallen doe je door je roer naar je toe te trekken. Bij afvallen laat Wubo de schoot en dus het zeil vieren. Wubo gaat sneller. Naar loef gaan, heet 'oploeven'. Dat is de kant uit varen waar het zeil niet staat. Oploeven doe je door je roer van je af te duwen. Bij oploeven trekt Wubo de schoot en dus het zeil aan. Vaak ga je langzamer. Pagina 19 van 30
Wubo vaart verder. Hij ziet, dat de wal waar de wind vandaan komt de HOGE WAL is. De wal waar de wind naar toe blaast heet de LAGE WAL. In de verte ziet hij een eiland. Hij kan er aan twee kanten voorbij. Aan de hoge kant dan moet hij naar 'loef' sturen, dat is dan 'oploeven'. Wubo kan ook aan de lage kant er voorbij en moet dan afvallen. Wubo denkt: "Ik wil er aan de hoge kant voorbij". Hij gaat dus oploeven. Hij duwt dan de helmstok van zich af en trekt de schoot aan. De boot loeft dan op. Aan de kant van de hoge wal zijn de golven nog maar heel klein. Tegen de lage wal klotsen de grootste golven. Pagina 20 van 30
Naast het eiland komt de wind van opzij. Dat heet halve wind. Voor hem is de wal. Wubo moet langs de wal sturen om er niet tegen aan te varen. Hij stuurt de boot naar de kant van z'n zeil, dit is lij. Hij gaat afvallen en trekt de helmstok naar zich toe en laat de schoot wat vieren. Nu komt de wind van achteren. Hij vaart voor de wind. Hij heeft z'n zeil helemaal los. Net als toen hij van bakker Berend naar huis voer. Hij ziet de wal en stuurt nog verder. Maar dan...... Pagina 21 van 30
OH JEE, wat een klap. De giek kwam met een noodgang over. Het zeil staat nu aan de andere kant. Bijna had Wubo een dikke bult op z'n hoofd gehad. Hij kon nog net op tijd bukken. Wat is er gebeurd? Wubo vraagt zich dat verwonderd af. Kijk eens naar het plaatje en zie hoe het kwam. 'Voor de wind varen' met je zeil helemaal uit en dan nog meer 'afvallen'. Daar kwam het door. Doordat hij ging afvallen (naar de kant van het zeil sturen), kwam de wind plotseling aan de andere kant van het zeil binnen. En dan krijg je een klapgijp. Want dat was het. Pagina 22 van 30
Ervaren zeilers zien wanneer ze voor de wind varen tot hoever ze kunnen afvallen. Als ze nog verder moeten sturen dan Wubo, gijpen ze gewoon. Ervaren zeilers varen dan pal voor de wind met hun zeil aan één kant helemaal uitgevierd. De wind komt recht van achteren, ze roepen dan : Klaar om te Gijpen............................................. Gijp Ze laten op dat moment het zeil van de ene kant naar de andere kant gaan. En na het gijpen varen ze zo met het zeil over stuurboord verder zoals op het plaatje. Pagina 23 van 30
Nog het een en ander weten. Wubo oefent nog heel goed met al het varen en wil nog wel het een ander weten. Wubo zal voor zijn moeder boodschappen gaan doen. Hij vaart dan eerst door het drukke kanaal, waar allerlei schepen varen. Het is verstandig om daar iets meer over te weten. De avond vóór de tocht naar de stad heeft hij nog een aantal zeil- en vaarzaken geleerd. Lees maar eens wat Wubo die avond allemaal geleerd heeft. Aan beide zijden van de vaart, die naar de stad gaat, liggen tonnetjes. Groene puntige aan de ene en rode stompe tonnen aan de andere kant. Dat betekent dat daar tussen de vaargeul loopt. Meestal is het daar flink dieper dan in de rest van het kanaal of meer. Daardoor kunnen daar ook van die hele grote boten,meestal rijnaken genoemd, varen. Rijnaken zijn grote zware, zwarte vrachtboten die boe, boe, boebgeluiden maken. De schippers verdienen hun geld met het varen van vracht. Daarom goed oppassen! Als je niet uit de vaargeul kan blijven, dan goed stuurboordswal houden en altijd ruim op tijd voor die boten flink uitwijken. Op het water kom je ook vaak andere boten tegen: motorboten, kano's, windsurfers en soms ook badkuipen. Pagina 24 van 30
Motorboten, die voor hun plezier varen, moeten zeilboten voorrang geven of ze moeten keurig stuurboord (aan de rechter kant) gaan varen. Meestal kunnen motorboten heel gemakkelijk achteruit of vooruit varen. Een zeilboot kan dat veel moeilijker. Zeilboten kunnen elkaar ook tegenkomen. Daar zijn een aantal regels voor. Hier komen twee zeilboten elkaar tegen. De één heeft z'n zeil over bakboord en de ander over stuurboord. De boot, die zijn ZEIL over BAKBOORD heeft hangen, heeft voorrang. Deze regel is gemakkelijk. De volgende regel is iets moeilijker, vindt Wubo. Pagina 25 van 30
Deze regel heet: loef wijkt voor lij. Eén boot vaart naar de bakker. Een andere naar de winkel om drop te kopen. Zij varen alle twee met hun zeil over bakboord. De ene vaart aan de wind naar de dropwinkel. De andere vaart met halve wind naar de bakkerij. Degene die aan loef vaart moet voorrang geven aan degene die aan lij vaart. Kijk maar naar het plaatje. Nog iets: wanneer in een smal kanaal twee boten naar elkaar toevaren, dan is het beste dat beide boten naar stuurboord uitwijken. Wubo had echt het gevoel, dat hij nu de regels wist. Behalve de belangrijkste: 'Goed Zeemanschap'. Goede schippers zorgen er altijd voor, dat een aanvaring voorkomen wordt. Pagina 26 van 30
De eindjes aan elkaar knopen. Wubo gaat verder met zijn voorbereidingen voor zijn grote tocht naar de stad. Hij kende voor hij ging zeilen al een aantal knopen. Maar voor deze tocht wil hij er nog een paar bij leren. Wubo kende: 1. de halve steek 2. een oud wijf 3. de slippende halve steek 4. de platte knoop Die avond leerde hij nog: 5. de achtknoop 6. de twee halve steken 7. de mastworp 8. de optimistensteek (een slippende steek met een halve steek) 9. de paalsteek Toen hij deze ook kende ging hij lekker slapen en dromen van de lange, leuke en gevaarlijke reis naar de stad. Pagina 27 van 30
Pagina 28 van 30
Een schippersgroet. De zon schijnt en wind waait toevallig precies uit de goede richting om gemakkelijk naar de stad te kunnen zeilen. Het weerbericht voorspelde niets dan goeds. Voor hij wegvoer, had hij nog even op de waterkaart gekeken of hij de weg nog wist. In de vroege morgen vaart Wubo weg. Zijn landvast netjes opgeborgen en zijn zwemvest verstopt onder zijn trui. Het werd de mooiste dag van z'n leven. In de stad zocht hij een plekje aan de hoge wal, waar hij zijn boot kon aanleggen. Met de voorkant van de boot, de steven, in de wind natuurlijk. Zo'n plekje vond hij snel. Toen ging hij naar de havenmeester om te zeggen, waar zijn boot lag. Alles verliep prima. Hij kwam natuurlijk veilig thuis. Zijn moeder bedankte hem voor alle boodschappen met een dikke zoen op iedere wang. Wubo kan zeilen, nu jij nog!!!!!!! Pagina 29 van 30
Van Wubo een schippersgroet en veel plezier!......... Pagina 30 van 30