Begrippenlijst periode 1 Tekenen Klas 2, Roncalli mavo Vorm 1. Vormentaal Alles wat je om je heen ziet heeft een bepaalde vorm. Vormen kunnen bepaalde gedachten oproepen. Kijk maar naar afbeelding 1 en 2. De afbeelding van het hartje geeft je het idee van liefde. De doodskop staat voor het waarschuwen voor giftig materiaal. Deze beide vormen geven informatie door. Het doorgeven van informatie noem je communicatie. Door middel van afbeeldingen in duidelijke vormen zoals bijvoorbeeld het hartje kan een boodschap over brengen, je kunt dus communiceren met beelden. Afb 1: Afb 2: 2. Symbolen Met vormen kun je communiceren. Symbolen zijn vormen met een bepaalde boodschap. Door middel van symbolen kun je aan anderen iets meedelen. Symbolen zijn dus communicatiemiddelen. Ze zijn zo bekend en logisch van vorm, dat je meteen begrijpt waar het over gaat. Tekens of symbolen zeggen soms meer dan woorden. Zonder maar één woord te hoeven lezen weet je overal ter wereld waar bijvoorbeeld de nooduitgang is.
3. Stileren Hoe eenvoudiger het symbool, hoe duidelijker de boodschap overkomt. Daarom zien symbolen er nooit ingewikkeld uit. Onbelangrijke details worden weggelaten. Alleen de belangrijke vormen blijven over. Stileren noem je dat. Kijk maar naar de onderstaande afbeelding: Dit symbool is in alle landen hetzelfde en is voor iedereen duidelijk. Waarschijnlijk heb jij het symbool ook meteen herkent; herentoilet. Het poppetje is duidelijk van vorm en heeft geen details zoals, ogen neus, handen etc. Door het weglaten van deze details komt het symbool nog duidelijker over. Zo kun je van een ingewikkelde vorm een eenvoudig en duidelijk symbool maken. Hieronder zie je nog een aantal voorbeelden van symbolen die gestileerd zijn:
4. Logo s De meeste bedrijven, scholen of verenigingen hebben een eigen logo. Een logo is een beeldmerk waar je een instelling aan herkent. Denk maar aan het logo van de Roncalli mavo. Dit logo maakt de school herkenbaar en staat dus op de gevel, op het briefpapier en op de schoolgids. Meestal bestaat een logo uit een bepaalde vorm, een teken of een letter. De kleuren van een logo zijn heel belangrijk. De vormen en kleuren van een logo hebben meestal te maken met de naam of de werkzaamheden van een bedrijf of vereniging. Het logo van de Roncalli bestaat uit een aantal poppetjes in felle kleuren die een blaadje vast houden. Het logo, met de poppetjes, laat zien dat het om een school gaat met leerlingen. Een logo zorgt ervoor dat je het meteen herkent en weet van welk bedrijf het is. Kijk maar naar de onderstaande logo s, waarschijnlijk weet je meteen al, van welk bedrijf het logo is.
5. Vormen hebben en karakter Elke vorm heeft bepaalde eigenschappen. De vormeigenschappen roepen automatisch gedachtes of gevoelens op. De ronde vormen maken een zachte indruk, terwijl de puntige vormen wat agressiever overkomen. 6. Figuratieve en abstracte vormen 6.1 Figuratief: een figuratieve vorm kun je gelijk herkennen. Let op: in het woord figuratief zit het woord figuur. Bij een figuratieve voorstelling zie je dus meteen wat iets voorstelt. Je ziet wat het is of wat de voorstelling inhoud. Hieronder zie je een aantal figuratieve voorstellingen. Deze voorstellingen zijn schilderijen van Degas, Van Gogh en Lichtenstein. Bekijk de voorstellingen en je ziet meteen wat de vormen voorstellen; dansers, boom en het gezicht van een vrouw: z.o.z.
6.2 Abstract: het tegenover gestelde van figuratief (herkenbare voorstelling) is abstract. Abstracte vormen kun je niet herkennen. Een abstracte voorstelling is dus niet herkenbaar en bestaat uit enkel abstracte vormen: vlakken, kubus, vierkant, lijnen, cirkels. Hieronder zie je een aantal abstracte voorstellingen. Dit zijn schilderijen van Kelly, Pollock en Mondriaan. Kijk maar goed! Deze afbeeldingen bestaan alleen uit lijnen, kleurvlakken, verf spetters en vormen: Bekijk de volgende afbeeldingen van kunstwerken hieronder en bedenk zelf of deze figuratief zijn of abstract:
7. Structuur De buitenkant van een voorwerp, dier of mens kan er glad, ruw, pukkelig of rimpelig uitzien. Die buitenkant heeft een bepaalde structuur. Er zijn heel veel verschillende structuren. Kijk maar naar de ribbelstructuur van een autoband of de stekelstructuur van een zee-egel of de steentjes op straat. 8. Stofuitdrukking Bekijk de onderstaande afbeeldingen. Op afbeelding 1 zie de huidstructuur van een slang. Op afbeelding 2 zie je de huidstructuur van een tijger. Afb: 1 Afb 2 : z.o.z.
Je kan aan de afbeelding 1 en 2 zien en opmaken hoe deze huid zal voelen. Zo voelt de slangen huid glad en koud en de vacht van de tijger zacht en warm. Dat je kan zien en je daardoor kan voorstellen hoe een structuur voelt noem je stofuitdrukking. In voorstellingen zie je vaak de stofuitdrukking en structuur. Zeker bij een stilleven (gedekte tafel) zoals op de afbeelding hiernaast is de stofuitdrukking heel erg belangrijk. Schilders doen vaak erg hun best om stofuitdrukking van de verschillende structuren van de materialen te tonen. Ze schilderen heel precies de structuur van een tafellaken, de structuur van de geschilde citroen, glans op het tinnen bordje en de structuur van het brood. Het lijkt wel echt net een foto. 9. Structuur en techniek Hierboven heb je op de afbeelding van het stilleven al gezien dat je met de juiste techniek en materialen, structuren precies kan tonen. Het materiaal en hoe je een structuur tekent, is bepalend voor hoe het eruit gaat zien. Structuren die je tekent met behulp van een liniaal maken een stijvere indruk dan structuren die uit de vrije hand zijn getekend. Ook is er een heel verschil of je structuren tekent op nat of op droog papier. De techniek speelt een belangrijke rol bij het tekenen of schilderen van structuren.
10. Herhaling Structuren bestaan uit vormen of kleuren die telkens terugkomen en met elkaar een eenheid vormen. Hoe vaker en regelmatiger bepaalde kleuren en vormen herhaald worden, hoe meer eenheid er in een structuur ontstaat. Kijk maar naar de afbeelding van de kunstenaar Escher hieronder.
11. Ritmische structuur Vormen en kleuren kunnen op verschillende manieren herhaald worden. Door ze bijvoorbeeld heel netjes naast of boven elkaar te plaatsen. Zo ontstaat er een statische (stijve) structuur. Daarentegen kun je de vormen en kleuren ook zo plaatsen dat er een bepaalde beweging ontstaat. Dan krijg je een ritmische structuur. Een ritmische structuur komt net zo dynamisch (beweeglijk) over als ritmische muziek. De kunstenaar Kandinsky maakte kunstwerken waarbij muziek de inspiratiebron was. Dit zie je terug in de vormen en kleuren die hij gebruikt. Zijn voorstellingen hebben een ritmische vormgeving.
12. Decoratie Structuren worden vaak toegepast als versiering of decoratie. Kijk maar eens naar behangontwerpen, kleding en gebruiksvoorwerpen. De variatie in structuren is enorm: stippen, strepen, sterren, vierkantjes, driehoekjes, enz. 13. Voor de sier Decoraties kunnen kale muren en saaie dingen opvrolijken of aantrekkelijk maken. Zonder die versieringen zou het maar een duffe boel zijn. Kijk maar naar de muurstickers op de afbeelding hiernaast. Je kunt soms aan de versieringen zien waar iemand van houdt en wat voor smaak hij heeft.
14. Patronen De decoratie op behang, kaftpapier of vloerbedekking bestaat uit vormen en kleuren die telkens in het ontwerp terugkomen. Als een aantal vormen telkens op dezelfde manier wordt herhaald, noem je dat een patroon. Een patroon kun je onbeperkt toepassen en eindeloos herhalen. 15.1. Vormversterkende versieringen Vaak worden versieringen aangebracht die de vorm van een voorwerp versterken. De decoratie op treinen is simple maar versterken het gevoel van snelheid. Daarom is er gekozen voor horizontale banen. De versiering gaat met de vorm en snelheid van de trein mee. Hierdoor wordt de gestroomlijnde vorm van de trein nog meer benadrukt of versterkt. Versieringen die de vorm van de ondergrond versterken, noem je vormversterkende versieringen. 15.2. Vormdoorbrekende versieringen Decoraties kunnen ook tegen de vorm van de ondergrond ingaan. Een versiering doorbreekt de vorm van de ondergrond. Dit heet een vormdoorbrekende versiering.
In de toets komt er en vraag over de voorstelling en een vraag over de vormgeving van een afbeelding. Maar wat is nu precies het verschil tussen de voorstelling en de vormgeving? Wat is een voorstelling? Een voorstelling bij het vak tekenen is een afbeelding van een kunstwerk. Als er een vraag over de voorstelling komt gaat deze vraag alleen over wat je op de voorstelling kan zien. Bij een vraag over de voorstelling geef je een beeldbeschrijving: je vertelt dan van links naar rechts wat je allemaal op de afbeelding ziet zonder er iets bij te verzinnen. Wat is vormgeving? De vormgeving van een afbeelding heeft te maken met de beeldaspecten: kleur, vorm, compositie, ruimtelijkheid, lichtdonker, techniek en materiaal. Als er een vraag gesteld wordt over de vormgeving bekijk je altijd hoe de kunstenaar de beeldaspecten heeft gebruikt. Daarbij wordt er vaak gevraagd naar een paar beeldaspecten. Bijvoorbeeld hoe heeft de kunstenaar gebruik gemaakt van kleur? Wat voor compositie is deze afbeelding. Einde! Succes