Leerkrachtinformatie Lesduur: 90 minuten (klassikaal en in twee- of viertallen) DOEL De leerlingen ontdekken wat zij al weten over Transport & Logistiek; kennen de twee belangrijkste havens in Zeeland; weten wat overslag betekent en wat een overslagbedrijf doet; weten waarom producten in containers vervoerd worden; weten welke soort producten in de Zeeuwse havens verhandeld worden; weten welke transportvormen in de Zeeuwse havens gebruikt worden; weten hoe Barcodes en QR codes werken om informatie te coderen; kunnen een ontwerp beoordelen op basis van de gestelde eisen; hebben kennisgemaakt met beroepen in Transport & Logistiek. transport, logistiek, overslag, havens, goederen, containers, TEU Stukgoed, bulk, containers, track, trace, terminal, shovel, kolen, cokes, erts, bulkgoederen, zee- en binnenvaartschepen, lading, GPS, grondstof, barcode, QR code, beroepen, techniek BENODIGDHEDEN o Werkbladen Opdracht 1: o Pennen of stiften (2 kleuren) Opdracht 2: o Pen Opdracht 3: o Computer o Antwoordkaart Opdracht 4: o Computer o Smartphone o Post-its o Eventueel: materiaal zoals lege melkpakken of lego Opdracht 5: o Computer o Antwoordkaart Introductie van de activiteit 1. Licht het doel van deze les toe. 2. De leerlingen maken de lessen zelfstandig. Ze werken in twee- of viertallen en voeren vijf opdrachten uit, eventueel verspreid over meerdere lessen. Bepaalde onderdelen van de opdrachten worden klassikaal gedaan. Opdracht 1: Waar denk je aan bij logistiek? Opdracht bedoeld om de voorkennis van de leerlingen te activeren. Opdracht 2: Hoe worden spullen in de haven vervoerd? De leerlingen gaan na het lezen van een tekst - voorspellen. Ze noteren de voorspelling en gaan vervolgens in twee kringen staan: een binnen- en een buitenkring. De leerlingen in de binnenkring draaien naar de leerlingen in de buitenkring. Op deze manier staan de leerlingen in tweetallen tegenover elkaar. Eerst vertelt de leerling in de binnenkring zijn voorspelling. Vervolgens vertelt de leerling in de buitenkring. Laat de binnenkring een plaats opschuiven en herhaal de uitwisseling in de tweetallen. 1
Leerkrachtinformatie Opdracht 3: De hele wereld over De leerlingen bekijken een filmpje en beantwoorden vragen. Optioneel Verstuur bij voorkeur een eetbaar product als parallel voor logistiek, waarbij leerlingen voorspellen wat er met het pakketje zal gebeuren en later bekijken wat er aan het pakketje te zien is. Kies voor een aanbieder die werkt met het Track & Trace principe. Op deze manier kunt u met de leerlingen de zending volgen. Na een paar handelingen weet u precies waar uw pakket zich bevindt. U ziet het ook als de zending al onderweg is naar het afleveradres. Dit gebeurt meestal aan de hand van een barcode of een QR code, Kijk bijvoorbeeld op http://www.postnlpakketten.nl/klantenservice/tracktrace/. Opdracht 4: Bedenk en ontwerp een track and trace systeem voor containervervoer De leerlingen gaan oplossingen bedenken hoe een containerlading gevolgd kan worden. Ze vertalen hun beste oplossing naar een ontwerp. Spreek klassikaal af wat de ontwerpeisen zijn. Beoordeel de ontwerpen klassikaal: laat de leerlingen door middel van post-its aangeven of de ontwerpen aan de ontwerpeisen voldoen. De ontwerpen die niet voldoen worden aangepast. Eventueel: De leerlingen maken een maquette/schaalmodel van hun ontwerp en stemmen klassikaal op het beste ontwerp. Achtergrondinformatie & extra beeldmateriaal Bij ECT Euromax Container Terminal - http://www.ect.nl/nl/content/luchtfotos - worden containerreuzen gelost en geladen door robots. Containers worden daar verplaatst door wagens zonder chauffeur, dat gaat over 10-duizenden containers (36.000 op één schip). Op de site staan veel filmpjes: http://www.ect.nl/content/videos-0 Het barcodesysteem maakt hier een essentieel onderdeel van uit, want die bevat alle benodigde informatie over de container. Ook voor bulkproducten bestaat een 'track en trace' systeem, maar dan wat 'simpeler' in uitvoering: van de lading worden zowel bij het laden als bij het lossen monsters genomen en deze worden geanalyseerd (zoals kwaliteit, samenstelling en vochtgehalte). De documenten die hiervan worden gemaakt behoren bij die specifieke lading, zodat altijd traceerbaar is waar een lading vandaan komt en wat er mee gebeurt. Om de leerlingen een idee te geven hoe zo'n T&T-systeem werkt: http://www.marinetraffic.com/ais/nl/default.aspx?level0=100 Eventueel: Nodig een Techniek Ambassadeur uit ter inspiratie! Bijvoorbeeld Techniek Ambassadeur Tom D Haens van Ovet of René Castel van Kloosterboer. De gegevens van de Techniek Ambassadeurs staan op www.bedrijfplusschool.nl 2
Leerkrachtinformatie Opdracht 5: Beroepen in Transport & Logistiek Ga aansluitend op bezoek bij één van de deelnemende haven bedrijven van www.bedrijfplusschool.nl of nodig een bedrijf of Techniek Ambassadeur uit in de klas om iets te vertellen over de beroepen in transport en logistiek. 3. Bespreek klassikaal na om te controleren of de doelen van de les bereikt zijn. 3
WERKBLAD Groep 8 - Transport & Logistiek in de havens WAT GA JE LEREN Je ontdekt wat je al weet over Transport & Logistiek. Je kent de twee belangrijkste havens in Zeeland. Je weet wat overslag betekent en wat een overslagbedrijf doet. Je weet waarom producten in containers vervoerd worden. Je weet welke soort producten in de Zeeuwse havens verhandeld worden. Je weet welke transportvormen in de Zeeuwse havens gebruikt worden. Je weet hoe Barcodes en QR codes werken. Je kan een ontwerp beoordelen op basis van de gestelde eisen. Je hebt kennisgemaakt met beroepen in Transport & Logistiek. transport, logistiek, overslag, havens, goederen, containers, TEU Stukgoed, bulk, containers, track, trace, terminal, shovel, kolen, cokes, erts, bulkgoederen, zee- en binnenvaartschepen, lading, GPS, grondstof, barcode, QR code WAT HEB JE NODIG Opdracht 1: o Pennen of stiften (2 kleuren) Opdracht 2: o Pen Opdracht 3: 4. Computer 5. Antwoordkaart Opdracht 4: o Computer o Smartphone o Post-its o Eventueel: materiaal zoals lege melkpakken of lego Opdracht 5: o Computer o Antwoordkaart 1
Opdracht 1: Waar denk jij aan bij Transport & Logistiek? Noteer waar jij aan denkt bij Transport & Logistiek in de ring van deze cirkel. Transport & Logistiek in de havens Bespreek wat jullie in je eigen cirkel hebben opgeschreven. Voeg de dingen die jij niet genoteerd had, in een andere kleur toe aan de cirkel. Hoe ben je datgene te weten gekomen wat je in de cirkel hebt ingevuld? Noteer jouw bronnen in het vierkant om de cirkel (bijvoorbeeld je hebt het op TV gezien, of iemand uit de familie werkt in de haven ) 2
Opdracht 2: Hoe worden spullen vervoerd? Lees onderstaande tekst door. De belangrijkste Zeeuwse havens De belangrijkste Zeeuwse havens die aan de Schelde liggen zijn de havens van Terneuzen en Vlissingen. Ze horen in de top 3 van grootste havens van Nederland. Ze hebben een open verbinding met de Noordzee en zijn ideaal gelegen in het centrum van Noordwest Europa. Door de ligging in de Delta hebben ze als voordeel dat ze diepzeehavens zijn en dat er goede verbindingen zijn naar andere grote havens zoals Rotterdam, Antwerpen, Parijs, Zuid-Duitsland enz.. Met name voor bedrijven die werken met bulkproducten (zoals Ovet, Energiecentrales, DOW, Yara ) is dat heel belangrijk, maar ook voor bedrijven die met een gevoelige lading werken die niet lang op de kade mag blijven staan(zoals Kloosterboer met koel- en vries en Verbrugge met papier dat niet nat mag worden). De havens van Vlissingen-Oost en Terneuzen zijn dus heel belangrijk voor Zeeland en vormen samen Zeeland Seaports. Dit havenbedrijf regelt dat de haven blijft groeien en vernieuwen. Heel veel bedrijven In het havengebied zitten ongeveer 250 bedrijven. Het gaat hier vooral om industrie en logistieke bedrijven, die de ladingen van schepen verder vervoeren over land of opslaan in loodsen. Samen zijn zij de motor van de Zeeuwse economie. Zij vormen 18% van de Zeeuwse werkgelegenheid. Dit betekent dat als je 100 mensen bij elkaar zou zetten er gemiddeld 18 werken in de haven of bij een haven gerelateerd bedrijf. In de havens van Zeeland zijn naast industrie ook verschillende bedrijven die dankzij de havens kunnen bestaan. Op dit punt kan Zeeland zich meten met andere belangrijke havens zoals Rotterdam en Antwerpen. Verder kan Zeeland in vergelijking met andere omliggende havens kostenvoordelen bieden. Zo gelden er voordelige haventarieven en is de ligging gunstig (dicht bij de zee). In veel havens is er geen mogelijkheid om de haven groter te maken. In de havens van Terneuzen en Vlissingen is er wel grond om bestaande bedrijven uit te breiden of om nieuwe bedrijven een plaatsje te geven. Het havengebied van Terneuzen en Vlissingen is het derde grootste havengebied van Nederland is. www.scheldelessen.nl Hoe denk jij dat spullen vervoert/verplaatst worden in de Zeeuwse havens? 3
Alle leerlingen gaan in twee kringen staan. Jullie vormen zo een binnen en een buitencirkel, met de gezichten naar elkaar. Vertel elkaar wat je hebt opgeschreven en schuif steeds een plekje op, zodat je met (bijna) iedereen je voorspelling kunt uitwisselen. Opdracht 3: De hele wereld over Bekijk op de computer het filmpje of lees onderstaande tekst door. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20031210_containervervoer01 De hele wereld over in een container Producten kunnen in een container van het ene land naar het andere land worden vervoerd. Dat kan via de vrachtwagen, de trein of het schip. En dat betekent dat een haven aangepast moet zijn aan het containervervoer. Zo zijn er speciale kranen nodig om de containers op de vrachtwagens en treinen te takelen. Of op andere schepen. Een grote logistieke operatie. Vandaar dat er een standaardcontainer is. Met een standaard maat, een standaard gewicht, een standaard vorm en misschien wel het belangrijkste... de standaard vergrendeling. De standaard vergrendeling zorgt ervoor dat de container makkelijk kan worden vastgezet op het schip, de trein en de vrachtauto... en dat elke container makkelijk kan worden getakeld door een kraan. Zo'n container noemen ze ook wel een TEU (tiejoe) een twenty foot equivalent unit. Dat wil zeggen een standaardeenheid van 20 voet lang, zo'n 6 meter. Het gaat om hele grote schepen die de containers vervoeren. En ze worden ook steeds groter, want hoe meer er vervoerd kan worden door één schip, hoe goedkoper het wordt per container. Er zijn plannen om schepen te maken die in plaats van 9.000 bijna 15.000 containers kunnen vervoeren. Dat betekent schepen zo groot als vijf voetbalvelden, waar plaats zal zijn voor bv. 25.000 auto's of 2,5 miljoen televisietoestellen. bron: beeldbank Heb je wel eens zulke containers gezien? Ja Nee Waarom is standaardisering nodig? 4
Wat moest er behalve de containers ook gestandaardiseerd worden? In het filmpje over containerschepen gaat het over de logistieke keten. Wat betekent dit? Kijk op de antwoordkaart of je de antwoorden goed hebt. 5
Opdracht 4: Bedenk en ontwerp een track & trace systeem voor containervervoer In het filmpje van opdracht 3 heb je gezien dat producten in een container van de ene plaats naar de andere vervoerd kunnen worden. En dat de haven aangepast moet zijn aan containervervoer. Je bekijkt nu hoe deze containers verwerkt worden in de havens aan de hand van een voorbeeld uit de haven van Rotterdam. Bekijk op de computer het filmpje of lees de tekst door. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20120531_containeroverslag01 Containeroverslag Dit gaat wel lekker zo. Rotterdam is een overslaghaven. Dat betekent, dat bijna alle spullen die door dit soort grote zeeschepen gebracht worden vanaf hier verder op transport gaan. En dat kan per goederentrein of per vrachtwagen, maar ook met kleinere binnenvaartschepen. Die gaan dan vaak stroomopwaarts de rivier op naar andere plekken. Bijvoorbeeld over de Rijn naar Duitsland. Maar het kan ook andersom: binnenvaartschepen komen hier met spullen, die worden dan overgeslagen bijvoorbeeld op zo n zeeschip als dit en dan gaat het naar havens over de hele wereld. Rotterdam is de grootste zeehaven van Europa. Er komen hier grondstoffen aan zoals ijzererts en steenkolen, maar ook spullen, bijvoorbeeld auto s en televisies; en per jaar gaat het om in totaal ongeveer 430 miljard kilo, onvoorstelbaar veel. En dit hier is een containeroverslag: een gigantisch terrein waar containers aankomen en weer weggaan. Dit schip zit vol met containers waarin van alles kan zitten: meubels of wasknijpers, of nou, eten, dat zou zomaar kunnen. En Erik, waar komt dit schip vandaan? Dit schip komt uit Le Havre, Frankrijk. Oke, en weet jij nou wat er in de containers zit? Nee, gelukkig niet. Maar kunnen we niet eentje effe openmaken? Niet dat kan niet, want die zitten keurig netjes op slot. Oke, dat gaat niet gebeuren? En dat gaat ook niet gebeuren vandaag. Helaas. We zijn nu de containers aan het lossen: van boord aan het halen. Dit hier is een zeeschip, dat heeft die containers aangevoerd. Een deel van die containers gaat straks op een kleiner schip en die brengt ze dan stroomopwaarts over de rivier naar de bestemming. Overal waar je hier kijkt staan containers. Erik, hoe zorgen jullie ervoor dat het geen chaos wordt? Nou, dat wordt allemaal keurig netjes bijgehouden in de computer. Ja, en zo weten jullie waar die vandaan komt en waar die heen moet? Jawel, ja. 6
Lees de volgende tekst door. Overslagbedrijf Een overslagbedrijf is een bedrijf dat zorgt dat de lading van schepen uiteindelijk op de juiste bestemming terecht komen. Ovet is zo n bedrijf. Het is een overslagbedrijf en heeft vestigingen in Vlissingen (de Kaloothaven) en in Terneuzen (de Massagoedhaven). Er werken ongeveer 100 personen. De voornaamste activiteit is de op- en overslag van droge bulkgoederen. Hierbij kun je denken aan: o Kolen o Cokes Dit is steenkool waar door verhitting het gas uit is verwijderd. De cokes worden gebruikt in hoogovens om in ovens verbrand te worden. Daar komt een grote hitte bij vrij waarmee bijvoorbeeld ijzererts gesmolten kan worden. o Ertsen Dit is materiaal dat uit de aarde wordt gehaald waar metaal in zit. Dit gebeurt met behulp van de 4 drijfkranen, een walkraan en laadschoppen (shovels). Sommige ladingen van schepen worden direct overgeladen op een ander schip, maar er zijn ook ladingen die eerst in opslag genomen worden in een terminal (opslagplaats) voor ze op het volgende vervoermiddel geplaatst worden. De Lading die Ovet behandeld is afkomstig uit zee- of binnenvaartschepen en wordt afhankelijk van de wens van de klant als volgt gelost: o o Op wal en in opslag genomen op de terminal, iedere partij krijgt een uniek (partij)nummer. Boord/boord overslag direct in een ander schip, hierbij komt de lading niet op wal. 7
Naast de overslag zijn er ook nog andere activiteiten, het bewerken van de producten. Bijvoorbeeld het zeven en mengen. Dit alles gericht op de wensen van de klant. Als een lading in opslag wordt genomen in de terminal krijgt deze een uniek partijnummer. Dit nummer wordt in de partij aangegeven door het plaatsen van een bordje. Ook wordt de partij onder vermelding van partijnummer en aanvullende info ingetekend op een tekening van het terrein. Op dit moment is deze manier van vastleggen nog niet verder geautomatiseerd. Wel wordt de voorraadverwerking via een automatisch systeem gedaan. Er is al wel een pilot gedaan met het gebruik van GPS om het inteken van partijen eenvoudiger en nauwkeuriger te kunnen doen. Het verladen van de verschillende producten wordt eigenlijk op dezelfde manier gedaan als de ontvangst. Voor wat betreft track- en trace zit hier eigenlijk geen geautomatiseerd systeem achter en is het ook zo dat bulklading onmogelijk automatisch herkend zou kunnen worden aan de hand van de specifieke eigenschappen (uiteraard wel een verschil tussen ertsen en kolen maar niet tussen de verschillende kwaliteiten onderling / op partij-niveau). Tracking & Tracing Hoe weet je waar spullen heen moeten en waar ze vandaan komen? Tracking & Tracing maakt het mogelijk om continue een grondstof, hulpstof en/of eindproducten te volgen, zowel voor, tijdens als na het productieproces. Tracking is het volgen van een specifieke lading handels- of verbruiksgoederen vanaf grondstofleverancier/producent tot aan eindverbruiker/verkooppunt. Tracing is het herleiden van de herkomst van een specifieke lading handels- of verbruiksgoederen door aan de hand van opgeslagen gegevens terug te gaan in de logistieke en/of productieketen. Je gaat een track & trace systeem ontwerpen voor containervervoer. Zodat je - zonder in de containers te kijken - toch de juiste producten naar de juiste locaties kunt versturen. Het probleem We moeten weten wat er in elke container zit, waar die container zich op de wereld bevindt en waar deze heen moet. Je voert de volgende stappen uit: 1. Bedenk oplossingen voor het probleem. 2. Kies de beste oplossing. 3. Bepaal wat de ontwerpeisen zijn (klassikaal). 4. Maak een ontwerp voor de oplossing. 5. Beoordeel elkaars ontwerp (klassikaal). 6. Eventueel: Test je ontwerp en kies klassikaal het beste ontwerp. 8
Stap 1. Bedenk oplossingen voor het probleem. Het probleem We moeten weten wat er in elke container zit, waar die container zich op de wereld bevindt en waar deze heen moet. Stap 2. Wat vind je de beste oplossing? Stap 3. Je gaat je beste oplossing nu vertalen in een ontwerp. Voordat je hiermee begint, bepalen jullie klassikaal wat de ontwerpeisen zijn. Noteer deze hieronder. Belangrijk is dat je bij je ontwerp rekening houdt dat je op ieder willekeurig tijdstip kunt zeggen waar welke lading is. Je kunt gebruik maken van Barcodes of QR codes, maar je mag ook een eigen systeem bedenken. Bedenk ook dat je moet weten of de materialen gekoeld moeten worden? Welke specificaties staan erin: moet het omgepakt worden, koel opgeslagen, is het beperkt houdbaar, hoge prioriteit, veilig, niet beschadigen.. 9
Barcode Een barcode is een herkenningscode die op veel producten te vinden is. Door het product en de locatie te scannen wordt duidelijk op welke plaats in bijvoorbeeld een magazijn of terminal een bepaald product te vinden is. Barcodes worden gescand door een barcodescanner, deze werkt met een lasertechniek. De barcodes worden gescand en gelezen en herkent door de barcodescanner. Alleen een barcode scanner is niet genoeg om te tracken en te tracen. Om met barcodes te kunnen werken is een softwarepakket nodig. Meer informatie over de opbouw van een streepjescode Zelf een barcode maken: http://www.barcodemaken.nl/ Zelf een barcode lezen met je smartphone: http://barcode-scanner.nl.softonic.com/android/download QR codes Een QR-Code is een tweedimensionale Barcode die gebruikers van een smartphone snel en gemakkelijk toegang geeft tot informatie. QR staat voor Quick Response, snelle reactie. Je kunt de QR-Code zien als een soort snelkoppeling naar digitale informatie, bijvoorbeeld een mobiele website. Het voordeel van die snelkoppeling is dat je niet een lang internetadres hoeft in te toetsen op dat kleine toetsenbordje van je mobiele telefoon. Hieronder kun je zien hoe je QR codes maakt en leest en - vooral - wat je er aan hebt. De code op zich zegt in eerste instantie niets. Het is niet meer dan een vierkante barcode. Die scan je in de regel met je mobiele telefoon. Het programmaatje op je mobiele telefoon vertaalt de code vervolgens in een: o o o o o hyperlink die een website, afbeelding of app store aanroept e-mailadres leesbare tekst sms telefoonnummer Zelf een QR code maken http://www.qr-codegenerator.nl/generator/ Hoe lees ik een QR code? Met speciale, gratis software op je mobiele telefoon: http://qrscanner.nl/ 10
Stap 4. Maak een ontwerp van je beste oplossing en denk hierbij aan de ontwerpeisen! 11
Stap 5. Alle ontwerpen worden opgehangen of neergelegd. Je beoordeelt klassikaal elkaars ontwerp. Voldoet het aan alle ontwerpeisen? Dit doe je met post-it papiertjes. Wat vinden je klasgenoten van jouw ontwerp? Voldoet het aan alle ontwerpeisen? Ja Goed gedaan! Ga naar de volgende stap (als er tijd voor is). Nee Pas je ontwerp aan. Eventueel: Extra opdracht Stap 6. Zet je ontwerptekening om in een voorbeeld van echte materialen, een zogenaamde maquette of schaalmodel. Je kunt hierbij gebruik maken van bijvoorbeeld kartonnen melkpakken, lego of ander materiaal dat aanwezig in de klas is. o o Presenteer je maquette/schaalmodel aan de klas. Er wordt klassikaal gestemd wat het beste ontwerp is. Logistieke planning, ook een heel interessant beroep voor meisjes! 12
Opdracht 5: Beroepen in transport en logistiek Welke technische beroepen denk je dat er allemaal zijn in transport en logistiek in de havens? En wat voor werk voeren deze mensen uit? Als je het moeilijk vindt, mag je op Internet zoeken. Beroepen Wat voor werk doet deze man/vrouw? Kijk op de antwoordkaart voor voorbeelden van beroepen. Welk beroep zou iets voor jou zijn? Waarom vind je dit beroep leuk? 13
Antwoordkaart Opdracht 3 Antwoordkaart opdracht 3 De hele wereld over Waarom is standaardisering nodig? Zodat ze overal ter wereld te gebruiken zijn. Wat moest er behalve de containers ook gestandaardiseerd worden? De machines en de hulpmiddelen die de containers vervoeren en verplaatsen. In het filmpje over containerschepen gaat het over de logistieke keten. Wat betekent dit? Containers zijn een middel om goederen zo gemakkelijk mogelijk over de hele wereld te verplaatsen. Ze worden van het ene op het andere transportmiddel overgeplaatst. Dus de hele weg die de producten afleggen, totdat jij het kunt kopen in de winkel, dat heet een logistieke keten. 1
Antwoordkaart Opdracht 5 Antwoordkaart opdracht 5 Beroepen Een aantal voorbeelden van beroepen in transport en logistiek in de havens. Beroepen Logistiek Medewerker Planner wegtransport Manager Transport & Logistiek/ Logistiek Supervisor Logistiek ingenieur Manager Havenoperaties Chauffeur Goederenvervoer Coördinator Havenlogistiek Process Controller IT Import & Export Specialist Wat voor werk doet deze man/vrouw? Lossen en opslaan van goederen (met heftruck), verzamelen van goederen die verzonden moeten worden, deze stickeren, verpakken, controleren en laden. Plant welke vrachtwagens wanneer waar heen gaan en welke chauffeur rijdt. Geeft leiding aan alle medewerkers van Transport en Logistiek, en zorgt ervoor dat iedereen goed en op tijd zijn of haar werk kan doen. Zorgt ervoor dat alle technische voorzieningen die nodig zijn voor het logistieke proces er zijn en goed (blijven) werken. Zorgt ervoor dat het operationele proces van het laden, lossen en verplaatsen van ladingen efficiënt verloopt. Zorgt ervoor dat goederen met de vrachtwagen van a naar b worden vervoerd in binnen- en buitenland. Staat tussen de zeeschepen, vrachtauto s, goederentreinen, binnenschepen, heftrucks, magazijnen en alles wat maar kan tillen, bewegen en bezorgen. Kent alle vormen van vervoer en regelt het transport. Houdt het proces op de computer in de gaten, lost problemen op. Regelt het importeren en exporteren van producten, vaak in het Engels. 1