RBS MARKETS MAGAZINE www.rbs.nl/markets februari 2011 Kansen in commodities Laat die eurolanden maar failliet gaan Jim Rogers over grondstoffen, China en de eurocrisis op pagina 10. Aandelen De kracht van dividend Waar staat de AEX? Op 915, inclusief dividend. Pagina 8 Obligaties Happy end? Vier scenario s voor het eindspel van de eurocrisis. Pagina 20 Educatie Grondstofproducten Hoe werken Turbo s en Certificaten op commodityfutures? Pagina 52
Beleg met de Jim Rogers RICI ETF in grondstoffen Een portefeuille is niet compleet zonder grondstoffen. Beleggen in grondstoffen kan een belegger beschermen tegen een slecht beursklimaat, hoge inflatie en zelfs zwakke economische groei, Jim Rogers (Hot Commodities, 2004). Jim Rogers is oprichter van de Rogers International Commodity Index (RICI ). Beleg in deze index met de Jim Rogers RICI ETF. Met 1 transactie beleggen in 37 grondstoffen Geen kredietrisico op RBS door fondsstructuur Dagelijks verhandelbaar, ISIN code: LU0249326488 Ga naar: www.rbs.nl/markets of bel 0900-6275387 (lokaal tarief) Jim Rogers RICI ETF is een beleggingsinstelling en is opgenomen in het door de AFM aangehouden register. De waarde van de activa van de Jim Rogers RICI ETF kan als gevolg van het beleggingsbeleid sterk fluctueren. Ga naar www.rbs.nl/markets voor de leaflet, het prospectus en de financiële bijsluiter. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm dan ook van de inhoud van dit document is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Jim Rogers, James Beeland Rogers Jr, Rogers, Rogers International Commodity Index, RICI en RICI Enhanced zijn (geregistreerde) merknamen van Beeland Interests Inc. Beeland Interest Inc is eigendom van James Beeland Rogers Jr. De namen Jim Rogers en James Beeland Rogers Jr. zijn intellectueel eigendom van James Beeland Rogers Jr. Beeland Interest Inc en James Beeland Rogers Jr. zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van dit product, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van dit product gegeven. Jim Rogers RICI(R)ETF is not and will not be offered or sold in the United States to or for the account of U.S. persons as defined by U.S. securities laws. Each purchaser of the Jim Rogers RICI(R)ETF will be asked to certify that such purchaser is not a U.S. person, is not receiving the Jim Rogers RICI(R)ETF in the United States, and is not acquiring the Jim Rogers RICI(R)ETF for the benefit of a U.S. person.
RBS Markets Magazine februari 2011 Editorial Optimistisch het jaar in Jean-Paul van Oudheusden, RBS 2011 Gaat een mooi beursjaar worden. De contouren van de kredietcrisis zijn duidelijk en markten houden van duidelijkheid. De vraag die nog steeds grotendeels beantwoord dient te worden is: Wie zal dat betalen?. Want de kredietcrisis heeft op meerdere plaatsen fikse gaten in de begroting achtergelaten. Als ook daar, naar de mening van de financiële markten, duidelijkheid over komt, zullen mooie trends zichtbaar worden. De verwachtingen zijn het hoogst gespannen op de grondstoffenmarkten. Op het wereldtoneel wordt volop onderhandeld over waar de crisisrekening naar toe gestuurd mag worden. Denk aan de berichten die we de afgelopen maanden in Europa hebben kunnen lezen. Griekenland doet een beroep op het Europese steunfonds. De Ieren voeren draconische bezuinigingsmaatregelen door ten laste van henzelf. Hongarije voert een nieuwe belasting in voor de grootste multinationals. Portugal krijgt steun van Japan, dat toezegt Portugese obligaties te kopen. Mocht Spanje hulp nodig hebben dan springt wellicht het IMF bij, waardoor ook andere landen in de wereld meebetalen aan het dichten van de gaten. De vraag is wat China en consorten daarvoor terug willen. In de EU gaan geluiden op obligatiehouders mee te laten betalen als de schuldnemer onverhoopt toch failliet gaat. En in de meeste Europese landen kondigen regeringsleiders bezuinigingsplannen aan om de toegezegde steun uit te smeren over burgers en bedrijven. Zolang er geen sluitende oplossing is, zullen veel marktpartijen de kat uit de boom kijken en de rem houden op grote investeringen. Toch is er voor beleggers genoeg reden voor optimisme. Vanwege alle geruchten over wat er met de schulden gaat gebeuren, maken steeds meer professionele beleggers de draai uit obligaties. Door de nog steeds historisch lage renteniveaus is kasgeld aanhouden eigenlijk geen optie. Dus stroomt het geld voor een groot gedeelte naar de risicovollere beleggingscategorieën: aandelen en grondstoffen. Zeker aandelen van bedrijven met een solide bedrijfsmodel, voldoende financiering en een stabiel dividend zijn in trek. Dat grondstoffen hier genoemd worden klinkt misschien als een verrassing, maar bedenk dat grondstoffenmarkten veel minder liquide zijn dan de aandelenmarkten en al helemaal dan de obligatiemarkten. Omdat het relatief lang duurt voordat het aanbod van grondstoffen kan worden uitgebreid heeft zelfs een betrekkelijk kleine toestroom van gelden vaak al een aanzienlijk prijsopdrijvend effect. Wat ook bijdraagt aan het optimisme is dat de wereldwijde economische verhoudingen vrij overzichtelijk zijn. Heel kort door de bocht: het Westen zit flink in de schulden en het Oosten heeft voldoende geld over, mede door een al jaren aanhoudende bovengemiddelde economische groei. Zo bezien, als beide regio s de handen ineenslaan en onderling zaken doen kunnen de problemen snel verdwijnen. Denk aan de Chinese autoproducent Geely die Volvo overneemt. Denk aan het Chinese Xinmao dat een bod doet op Draka. Het zijn slechts voorbeelden van een trend die voorlopig zal aanhouden, dus waar u zich als belegger op kunt instellen. Zijn er dan geen risico s? Natuurlijk wel. Stijgende grondstofprijzen kunnen bijvoorbeeld leiden tot inflatie. Een beetje inflatie is niet erg, maar te hoge inflatie gaat ten koste van economische groei. Dat kan ook aandelen- en grondstofprijzen tijdelijk flink terugwerpen. Omdat grondstoffen voor veel beleggers toch nog steeds onbekend terrein zijn besteden we er in dit nummer van RBS Markets Magazine extra veel aandacht aan. Aan het woord is onder andere Jim Rogers, de Amerikaanse grondstoffenexpert met wie wij al vijf jaar samenwerken. Op 1 en 2 februari is hij voor de derde keer in de Benelux, na eerdere bezoeken in 2005 en 2008. U bent van harte uitgenodigd! Ik wens u veel leesplezier en inspiratie toe, Namens het team van RBS Markets Jean-Paul van Oudheusden PS: Voor alle Apple-gebruikers: er is nu ook een ipad app beschikbaar om het RBS Markets Magazine te lezen. 3
Inhoud RBS Markets Magazine februari 2011 RBS MARKETS MAGAZINE Nieuws 6 Valuta 24 Nieuws Inflatie komt uit het oosten Opeens was hij er, onaangekondigd. In de tweede week van januari verhoogde de centrale bank in Seoul, Zuid-Korea de rente. 6 De toekomst van opkomende clubs China heeft Zuid-Afrika officieel uitgenodigd bij de selecte groep van groeiende landen te komen. Die bestaat nu, naast China, uit Brazilië, Rusland en India en wordt doorgaans BRIC genoemd. 7 Markten Valuta Het besluit tot een permanent Europees noodfonds heeft de val van de euro gestut. Is de munt nu gered? 24 Indexoverzicht Tweedeling in Europa Niet alleen op de obligatiemarkt is Europa een tweesporenland geworden. Ook in de aandelenmarkt is het verschil zichtbaar. 27 Rente en economie 30 Technische Analyse: Indices De visie van technisch analist Nico Bakker op de AEX, Dow Jones, Nikkei 225 en eurodollar. 28 Rente en economie Japan smacht naar inflatie In sommige delen van de wereld is inflatievrees een reële angst. In Japan hebben ze heel wat over voor een gezonde dosis inflatie. Maar komt die er ook? 30 Grondstoffen 32 BRIC vs. Fade Na de zomer van 2010 liepen de beurzen van de vier BRIC-landen twee keer zo hard op als de ontwikkelde landen. Maar het laatste woord was aan de oude wereld. 31 Grondstoffenoverzicht Verre van efficiënt Flinke stijgingen in de metalenen landbouwcommoditiesmarkt. Dat heeft ook te maken met de omvang van die markten. 32 Technische Analyse: Grondstoffen De visie van technisch analist Nico Bakker op de goud- en olieprijs. 33
RBS Markets Magazine februari 2011 Inhoud Inhoud februari 2011 Interview 10 Grondstoffen 14 Grondstoffen scoren bij groei én bij problemen. De eeuw van China is hier, aldus Jim Rogers. Koersen en rendementen Royal Obligaties 36 EFT s 36 Certificaten Ontwikkelde/Opkomende markten 37 Grondstoffen 38 Thema s 38 Vastgoed 39 Overig 39 Turbo s Aandelen 39 Indices 46 Grondstoffen 48 Obligaties 50 Valuta 50 Beleggingsfondsen 50 Cool commodities Grondstoffen zijn binnen korte tijd een volwaardige beleggingscategorie geworden. Een drieluik metalen, landbouw/voeding en energie. Obligaties 20 Europa in crisis Blijft de euro voortbestaan of sneuvelt de munt door een mengeling van beleggerswantrouwen en politieke onwil? 20 Service 52 Beleggen in producten op grondstoffenfutures RBS biedt een groot aantal producten aan om mee te beleggen in grondstoffen. 52 Lezersvragen Deze keer een aantal veel gestelde vragen over beleggen in Turbo s op edelmetalen. 54
Nieuws RBS Markets Magazine februari 2011 Inflatie Inflatie komt uit het oosten Opeens was hij er, onaangekondigd. In de tweede week van januari verhoogde de centrale bank in Seoul, Zuid-Korea de rente. Economen hadden de rentestap niet zien aankomen, de financiële markten hielden er wel voorzichtig rekening mee als onderdeel van een pakket maatregelen om inflatie te bestrijden. Want net als in China rukt inflatie nu ook in Zuid-Korea op. President Lee Myung-bak van Zuid-Korea heeft zelfs een oorlog tegen inflatie aangekondigd. Inflatie staat in Azië nadrukkelijk op de agenda sinds de geldontwaarding in China in november en december van 2010 tot rond de 5 procent opgelopen is. De Chinezen proberen bepaalde segmenten van de economie af te remmen, bijvoorbeeld door het beperken van consumentenkredieten. Het gevolg is dat de beurzen in Azië voorzichtig aan het nieuwe jaar begonnen zijn. Inflatiebestrijding trekt immers een wissel op de economische groei. Vooral de prijsstijgingen van levensmiddelen dragen bij aan inflatie. In India, de tweede economie van het continent, is de voedselprijsinflatie begin januari opgelopen tot maar liefst 18,3 procent tegenover gemiddeld 11 procent in november. Ook in ontwikkelde markten steekt de angst voor inflatie steeds vaker de kop op. Maar dat is prematuur, stelt strateeg Lukas Daalder van Robeco (bron Robeco.nl, 30-12-2010). Volgens Daalder is er een veel hogere economische groei nodig in de Verenigde Staten om substantieel hogere inflatie te krijgen. Grondstofprijzen lopen wel sterk op, erkent Daalder, maar het effect daarvan op het inflatiecijfer zal beperkt blijven. Tenzij de grondstofprijzen pieken naar een niveau dat vergelijkbaar is met de piek in de olieprijs die we in de jaren zeventig van de vorige eeuw gezien hebben. Fondsbeheerder Jorik van den Bos, van Kempen Capital Management, maakte eerder al een einde aan de houtje-touwtjesanalyse dat de monetaire verruiming in de VS wel tot (hyper-)inflatie moet leiden. Volgens Van den Bos gaat die redenering niet op omdat het geld dat de Federal Reserve creëert op de balansen van banken en bedrijven blijft staan. Van den Bos gaat dan ook uit van een meerjarige periode van heel lichte inflatie in de westerse wereld (bron: IEXProfs magazine, december 2010). Duurzaam beleggen Groen toprendement De AEX steeg in 2010, afgerond, met 6 procent, maar het beste Nederlandse duurzame beleggingsfonds behaalde afgelopen jaar een rendement van maar liefst 42 procent (bron: duurzaam-beleggen.nl, 5 januari 2011). Net als in 2009 was ASN Small & Midcap Fonds het beste fonds met groene vingers. Goede tweede was, net als een jaar eerder, Kempen Sense Fonds dat de teller bij 39 procent zag stokken. Dat beide fondsen een rendement haalden dat zes à zeven keer hoger lag dan de AEX heeft evenwel niet zo veel met hun duurzame karakter te maken, als wel met het feit dat smallcaps het in 2010 veel beter deden dan de grootste aandelen. Toch blijft dan ook staan dat de beste duurzame fondsen steeds de vergelijking kunnen doorstaan met gewone Nederlandse smallcapfondsen als het Delta Deelnemingen Fonds. Duurzaam beleggen raakt steeds meer in zwang bij met name professionele beleggers. Volgens recent Europees onderzoek van het Franse ED- HEC overweegen negen op de tien beleggingsprofessionals in de nabije toekomst een groter deel van de portefeuille duurzaam te beleggen. Nederlandse goede doelen blijken een stuk minder bewust te beleggen. Uit recent onderzoek blijken filantropische instellingen gewoon te beleggen in milieuvervuilende bedrijven, de wapenindustrie (o.a. clustermunitie), tabakindustrie en in kernenergie (bron VARA, november 2010). 6
RBS Markets Magazine februari 2011 Nieuws BRIC of BRICS De toekomst van opkomende clubs Fusies & Overnames Doet-ie het of doet-ie het niet? China heeft Zuid-Afrika officieel uitgenodigd bij de selecte groep van groeiende landen te komen. Die bestaat nu, naast China, uit Brazilië, Rusland en India en wordt doorgaans BRIC genoemd. Ervan uitgaande dat Zuid-Afrika in 2011 keurig achteraan schuift, hebben we het straks over de BRICS. Echter, niet iedereen is enthousiast over dit plan. Jim O Neill, CEO van Goldman Sachs Asset Management en bedenker van het begrip BRIC staat niet meteen te springen (bron IEXProfs 29 december 2010): Hoewel het natuurlijk goed nieuws voor Zuid-Afrika is, is het me niet erg duidelijk waarom de BRIC-landen hiermee akkoord zouden zijn gegaan. Zuid-Afrika ziet zichzelf terecht als een belangrijke opkomende natie en dat verklaart hun motieven. Bovendien rechtvaardigen de historische handelsrelaties met Brazilië en India hun wens om lid te zijn van iedere club waar die relaties ter sprake komen. En natuurlijk verklaart ook de snelgroeiende handel tussen China en Afrika inclusief Zuid-Afrika die motieven voor een belangrijk deel. Echter, zoals O Neill terecht opmerkt is Zuid-Afrika wel een van de meest welvarende landen in Afrika met een bruto binnenlands product (bbp) van 350 miljard dollar, maar dat is nogal klein in vergelijking met de BRIC-landen en ook met diverse andere landen. Een heel aantal andere opkomende economieën is groter dan Zuid- Afrika. Indonesië hoort daarbij (met ongeveer 700 miljard dollar), Mexico (1050 miljard), Turkije (725 miljard) en Zuid-Korea (1 biljoen). Die vier dragen, net als de BRIC-landen, allemaal minstens 1 procent bij aan de wereldeconomie en zijn allemaal growth economies. Zo gezien mogen andere opkomende landen zich ook aanmelden om de afkorting BRIC te verlengen. Maar de BRIClanden hebben het monopolie op snel groeiende economieën en dito stijgende koersen al lang niet meer. In vergelijking met de volwassen aandelenbeurzen hebben de aandelenindices van Brazilië, Rusland, India en China zeker ook vorig jaar een aardig rendement opgeleverd. Maar het geld dat een gemiddeld BRIC-beleggingsfonds bij elkaar scharrelde bleef wel beduidend achter bij de betere wereldwijd opererende opkomendemarktenfondsen. En ook bij opkomendemarktenfondsen die zich op andere specifieke landen richten, zoals de ASEAN-landen de groeigordel van Zuidoost- Azië. Om nog maar te zwijgen over Afrika. Van de tien snelst groeiende landen in 2010, liggen er zes in het vergeten continent. Dus misschien moet het geen BRICS zijn, maar BRICA, met heel Afrika als snel groeiend continent. Nu de crisis langzaam overwaait, hebben bedrijven hun balansen weer op orde en zijn noodleningen afgelost. De economie trekt aan, omzetten en winsten stijgen, dus hebben ze weer beschikking over cash. Het gevolg? Het aantal bedrijfsovernames zal stijgen in 2011. Maar let op, zo ontdekte persbureau Bloomberg uit eigen onderzoek (12 januari 2010). De beste manier om van overnamespeculaties op de aandelenmarkt te profiteren, is ervan uit te gaan dat de overname niet door gaat en daarop in te spelen. Tussen 2005 en 2010 schreven nieuwsdiensten, brokers en kranten tenminste 1875 keer geruchten op over potentiële overnames van 717 Amerikaanse bedrijven. Slechts 104 (14,5%) van deze bedrijven in het nieuws werden daadwerkelijk overgenomen. Bloomberg ontdekte dat Akamai Technologies sinds 2005 het vaakst onderwerp is geweest van overnamegeruchten. Maar liefst 21 keer. En dat terwijl het Amerikaanse bedrijf nog altijd zelfstandig is. Bloomberg ontdekte ook dat de gemiddelde koers van een aandeel waarover geroddeld wordt in eerste instantie een kleine 3% stijgt, maar dat uitgaan van een koersdaling in de periode daarop een gemiddeld maandrendement van 1,2% opleverde. Dat is 14% per jaar, verdiend met short gaan. Bloomberg geeft als voorbeeld de overnamegeruchten van eind december 2009 over het Amerikaanse Netlist. Microsoft zou deze onderneming kopen. De koers steeg op de dag van de geruchten met 1,9%, maar daalde de dag erna met 2,2%, de week erna met 9,4% en 31% in 30 dagen erna. Toch schrikt dat beleggers blijkbaar niet erg af. Opmerkelijk is dat momenteel vaak ook de koers van de koper stijgt op overnamenieuws. Dat is niet altijd het geval. Nu is het lastig onderscheid maken tussen geruchten en echt overnamenieuws. Het blijft dus opletten geblazen met dit fusie en overnamespel. Het spreekwoord is niet voor niets buy the rumour, sell the fact. 7
Nieuws RBS Markets Magazine februari 2011 Dividendjagen Het belang van winstuitkering Het enige leuke aan het leven is dividend, aldus John D. Rockefeller, de rijkste man ooit. Dat is wellicht te kort door de bocht, maar het dividendcomponent van een aandeel is vaak een onderschatte rendementsgenerator. Inclusief dividend zou de AEX-index nu 150% hoger staan. De Dow Jones index SM op 21.000 punten, de S&P 500 op 2150 en de AEX op 915 punten. Dagdromerij over indexstanden die eens, of misschien nooit werkelijkheid zullen worden? Nee, dit zijn koersen die begin januari 2011 op de borden stonden. Er moeten alleen twee woordjes aan de indexnaam toegevoegd worden: total return. Ofwel, dit zijn de standen van deze drie indices inclusief al het dividend dat de bedrijven uit deze graadmeters door de jaren heen uitkeerden. Niet de snelheid van het licht of atoomenergie, maar de sterkste kracht in het universum is samengestelde interest, sprak Albert Einstein daarom ooit. Het indicesvoorbeeld hierboven maakt dat meer dan duidelijk. De rijkste man ooit, Standard Oil-oprichter, directeur en grootaandeelhouder John D. Rockefeller had ook een goede kijk op de beurs en dividend: Weet u? Het enige leuke aan het leven is dividend. Met name de AEX Total Return Index is bijzonder. Deze index bestaat pas sinds 1983 en staat alleen door al dat geruisloze dividend van zo n 3 à 4% per jaar nu dik 150% hoger dan de gewone AEX prijsindex. Geruisloos, want u leest of hoort zelden iets over de AEX Total Return Index. Veel beursmedia volgen deze graadmeter niet eens, of niet zo prominent. Op IEX.nl staat deze index bijvoorbeeld als AEX GR. Alleen kopen, niet verkopen Beleggers die nu nog twijfelen aan het belang van dividend bij het totaalrendement, moeten eens kijken naar het bekendste Nederlandse dividendaandeel: Royal Dutch Shell. Wie op 1 januari 1973 omgerekend 100 euro in toen nog Koninklijke Olie belegde, heeft dat zien uitgroeien tot ruim 10.000 euro nu. Dat is een winst van ruim 1900%! Uiteraard is Shell al bijna een eeuw langer beursgenoteerd, maar het is ondoenlijk om al die data te achterhalen en te verrekenen voor splitsingen et cetera. Het belang van dividend Indexstand 1000000 100000 10000 1000 100 10 1 01/1871 11/1877 09/1884 06/1891 05/1898 03/1905 S&P 500 met herinvestering van dividend Het bedrijf houdt naar eigen zeggen zelf wel deze cijfers bij, maar wil ze niet openbaar maken. De percentages zijn ongetwijfeld indrukwekkend. Een oude beurswijsheid luidt: Never sell Shell. Inclusief al het herbelegde dividend zou het aandeel Shell nu dus minimaal 10.000 euro kosten en misschien moet er wel een nul bij. Kortom, leve het dividend. Toch blijft het dividend iets extra s in het totaalrendement. Eind 2008 besloot General Electric na meer dan 100 jaar trouw dividend te hebben betaald, er even mee te stoppen. In Nederland trok Randstad dat jaar ook het dividend in. Nee, dividend is geen recht en beslist geen zekerheid, maar zeker bij indices valt met een redelijke mate van zekerheid het dividend voor de toekomst te voorspellen. 01/1912 11/1918 09/1925 06/1932 S&P 500 zonder dividend Poen En zeker nu marktvorsers geloven dat de beurs de komende periode meer zijwaarts zal bewegen, zal het dividend als rendementcomponent in belangrijkheid toenemen. Temeer omdat bedrijven anno 2011 hun balansen doorgaans weer op orde hebben en de economieën in Europa en de Verenigde Staten weer voorzichtig aantrekken. Wat zij gaan doen met die poen? Misschien wat andere bedrijven opkopen om sneller te kunnen groeien. Organisch groeien, dat gaat namelijk post crisis nog niet zo snel. Maar de rest van de cash zal waarschijnlijk gaan naar beleggers die de afgelopen crisisjaren geduld hebben bewaard en nu wel toe zullen zijn aan waardering in de vorm van een mooi dividend. Arend Jan Kamp De grafiek van het Amerikaanse beursblog Visualizing Economics van de Amerikaanse beurs op basis van de publieke data van professor Robert Shiller maakt het klip en klaar: het is dividend dat voor rendement zorgt en niet koersstijgingen. 05/1939 03/1946 01/1953 11/1959 09/1966 06/1973 05/1980 03/1987 01/1994 11/2000 09/2007 datum Bron: Data van Robert Shiller, 13 januari 2011 8
RBS Markets Magazine februari 2011 Nieuws EURO STOXX 50 Dividend Future Turbo Beleggers die willen inspelen op de verwachte toename van het door bedrijven uit te keren dividend, kunnen een EURO STOXX 50 Dividend Future Turbo kopen. Deze Turbo s spelen in op de verwachting voor het dividend dat in de periode van 21 december 2012 tot en met 20 december 2013 door de in de EURO STOXX 50 Index (ESTOXX 50) opgenomen aandelen zal worden uitgekeerd. Beleggers kunnen overwegen een ESTOXX 50 Dividend 2013 Turbo te kopen als zij verwachten dat het aantal dividendpunten hoger zal zijn dan nu wordt verwacht. Dit hangt af van: Hoeveel dividend uitkerende aandelen er op dat moment in deze index zijn opgenomen. Als er bijvoorbeeld op dat moment meer bedrijven in zijn opgenomen die minder dividend uitkeren, dan zal de future mogelijk dalen. De economische omstandigheden. Als het economische klimaat verslechtert, is het mogelijk dat dividenden worden verlaagd en de future daalt. Hoe werkt het? De Dow Jones EURO STOXX 50 Index bestaat uit de 50 grootste aandelen (naar marktkapitalisatie) binnen de Europese Monetaire Unie. Deze index is uitgegroeid tot de toonaangevende index voor de Eurozone. De ESTOXX 50 Index stond op 27 september 2010 op 2800 punten. Het dividendrendement op deze datum was 3,98%, wat neerkomt op 2800 x 3,98% = 111,52 indexpunten. Het is dit aantal indexpunten, over de periode 21 december 2012 20 december 2013 waar u met ESTOXX 50 Dividend 2013 Future Turbo s Long op inspeelt. Dit aantal indexpunten is de som van alle indexpunten die voortkomen uit de dividenden die worden uitgekeerd door de bedrijven die in die periode in de ESTOXX 50 index zijn opgenomen. Er is nog wel een aantal zaken waar beleggers vanwege het karakter van het product rekening mee moeten houden. Met deze Turbo s betalen zij op dagbasis financieringskosten, waardoor de waarde van de Turbo afneemt. En bij hoge uitzondering kennen deze Turbo s een afloopdatum die gelijk is aan de datum waarop de onderliggende future expireert: 20 december 2013. Tot slot; vanwege het karakter van het product zijn ESTOXX 50 Dividend 2013 Future Turbo s uitsluitend geschikt voor actieve, ervaren beleggers die de kenmerken en risico s van Turbo s en ESTOXX 50 Dividend 2013 Futures begrijpen. 9
Interview RBS Markets Magazine februari 2011 Grondstoffen scoren bij groei én bij problemen De eeuw van China is aangebroken. Superbelegger Jim Rogers heeft New York verruild voor Azië zodat zijn dochters straks klaar zijn voor de toekomst. Grondstoffen zijn volgens hem the place to be om te profiteren van de Chinese opmars. Jim Rogers: Voor olie komen nieuwe prijsrecords. RBS: U bent een paar jaar geleden met uw gezin naar Singapore verhuisd. Waarom? Jim Rogers: Ik wil dat mijn kinderen opgroeien in Azië en dat ze Mandarijn leren spreken, wat in New York niet wordt onderwezen. We hebben rondgekeken in een paar Chinese steden, maar die hadden te veel last van luchtvervuiling. We hebben daarom voor Singapore gekozen. Een geweldige plek, waar perfect Engels en Mandarijn wordt gesproken. Bovendien is het onderwijs er fantastisch. Waarom bent u er zo op gebrand dat uw twee meisjes van zeven en twee jaar Mandarijn spreken? In mijn optiek was de negentiende eeuw de eeuw van Engeland, de twintigste de eeuw van de Verenigde Staten en wordt deze eeuw die van China. Daarop wil ik mijn dochters voorbereiden. Inmiddels spreken zij beiden Chinees als natives. Als je ze over de telefoon hoort, zou je zweren dat ze Chinees zijn. Het is al gebeurd dat mensen schrokken als ze hen zagen, zo allebei met blond haar en blauwe ogen. China groeit hard, maar blijft dat zo? Absoluut. China kent een lange historie van periodes van voorspoed die werden afgewisseld door rampzalige periodes. Maar sinds in 1978 het kapitalisme is toegelaten boekt de economie alleen maar successen. Geen enkel ander land zet zo n groei neer. Belangrijke succesfactor is de mentaliteit van de mensen. Zij sparen en investeren meer dan 35% van hun vermogen. In de VS is dat ongeveer 2%. En daar komt bij dat Chinezen hard werken. Kom daar in de VS maar eens om. China en andere 10
RBS Markets Magazine februari 2011 Interview Aziatische landen als Japan, Zuid-Korea, Hongkong en Singapore hebben het geld, terwijl het westen dieper en dieper in de schulden wegglijdt. Rond 1920-1930 verplaatste het economische zwaartepunt zich van het Verenigd Koninkrijk naar de Verenigde Staten. Op dit moment zie je dezelfde historische switch van de VS naar China. Met welke beleggingscategorieën kun je het beste inspelen op deze ontwikkeling? In China wonen 1,3 miljard mensen die meer en meer consumeren en investeren. Dat leidt onder meer tot meer vraag naar grondstoffen. Die groeiende vraag gaat gepaard met afnemende voorraden. Al 25 à 30 jaar is nauwelijks geïnvesteerd in nieuwe bronnen, zoals mijnen. Door de financiële crisis is er alleen nog maar minder gedaan aan het ontwikkelen van nieuwe capaciteit. Met een stijgende vraag en druk op het aanbod zijn grondstoffen absoluut de beste plek voor de belegger. Als de wereldeconomie herstelt doen ze het sowieso goed. Als dat herstel er niet komt, zijn grondstoffen nog steeds de aantrekkelijkste beleggingscategorie. Reden is niet alleen de voortgaande groei in Azië, maar ook de inflatie. Die zal bij een tegenvallende economie oplopen doordat overheden alleen nog maar meer geld zullen bijdrukken. In die situatie zoeken beleggers naar manieren om geen geld te verliezen. Dan komen investeringscategorieën in beeld die hun waarde behouden, zoals rijst of zilver. Grondstoffen hebben al een behoorlijke rally achter de rug. Er zit meer in het vat? Een bull market duurt doorgaans achttien tot twintig jaar. Ik zie geen enkele reden waarom dat deze keer niet zou opgaan. U ziet het meest in landbouwproducten? Klopt. Al moet ik er bij zeggen dat ik alle grondstoffen, ook metalen, in portefeuille heb en op dit moment niets verkoop. Wat betreft landbouwproducten geldt dat bijvoorbeeld voor katoen en koffie, die ik begin vorig jaar kansrijk vond. Zij zijn in de tussentijd behoorlijk in prijs gestegen, maar ik doe ze niet van de hand omdat ik er op langere termijn in blijf geloven. Ook hier speelt het krappe aanbod een rol. Er is een tekort aan boerenbedrijven omdat het de afgelopen dertig jaar een vreselijke sector was om in werkzaam te zijn. In de Verenigde Staten zijn de meeste boeren oude mannen. Er zijn staten waar hun gemiddelde leeftijd 58 jaar is! Als je nieuw in deze markt bent, waar moet je dan zijn? Waar nu de echte kansen liggen, dat zijn de landbouwproducten met de laagste prijzen ten opzichte van hun historische prijsniveaus. Zo is de prijs van rijst sterker gedaald dan die van soja. Als ik een nieuwkomer op de markt zou zijn, zou ik daarmee beginnen: met de grondstoffen waarvan de prijzen het sterkst zijn teruggevallen. Overigens geldt voor de meeste beleggers dat zij beter in een index kunnen beleggen dan in individuele aandelen. Ik kies zelf ook voor indices. Blijft biobrandstof ook een impuls voor landbouwproducten? Nieuwe vraag leidt tot meer vraag, dus ja, het gebruik van biobrandstof heeft effect op de prijzen van granen en suiker. Als je me vraagt of het een economisch efficiënte bedrijfstak is, nee. Biobrandstof wordt alleen maar geproduceerd omdat het wordt gesubsidieerd door overheden. Bij de productie wordt evenveel energie verbruikt als de biobrandstof uiteindelijk oplevert. Maar het doet er niet toe wat ik daarvan denk. Zolang politici er verrukt van zijn, gaan we ermee door. Bieden metalen ook nog kansen? Metalen hebben de laatste tijd al goed gepresteerd, dat is voor mij reden niet in te stappen. Wel houd ik vast wat ik heb. Ik kijk ook hier naar de materialen met lage prijzen. Beste voorbeeld is zilver dat nog steeds 40% onder zijn all time high in 1980 noteert. Goud heeft onlangs een nieuwe all time high neergezet, dus daar blijf ik even vanaf. Maar zodra zich een dip in de prijs voordoet, sla ik meer in. Waar nu de echte kansen liggen, dat zijn de landbouwproducten met de laagste prijzen ten opzichte van hun historische prijsniveaus. Zo is de prijs van rijst sterker gedaald dan die van soja. En olie? Olie blijft aantrekkelijk, aangezien serieuze tekorten dreigen. Je kunt er zeker van zijn dat er nieuwe prijsrecords aankomen. Natuurlijk kan er plotseling iets gebeuren dat alles mee omlaag sleurt, ook de olieprijs. Bijvoorbeeld een faillissement van het Verenigd Koninkrijk. Maar dat zijn slechts tijdelijke bewegingen. In het komende decennium is er nog veel opwaarts potentieel. Er is nu veel te doen over zeldzame aardmetalen, omdat grootbezitter China de export daarvan beperkt. Interessant voor de belegger? Iedereen kent dit verhaal en daardoor zijn de prijzen van deze materialen al omhoog geschoten. Dat neemt niet weg dat zij een geweldige toekomst tegemoet gaan. China bezit meer dan 90% van deze materialen, dus dat is een duidelijk verhaal. Maar ik ben er niet zo dol op als prijzen alleen maar stijgen en stijgen. Voor koper, door veel mensen als een interessante beleggingscategorie gezien, geldt hetzelfde. De prijs heeft historische hoogten bereikt. En ook al zijn de vooruitzichten voor de komende decennia super, ik wacht even op een correctie voordat ik weer ga kopen. Hoe kijkt u aan tegen aandelen. Helemaal uit wegblijven? Grondstoffen vormen de enige beleggingscategorie waarmee je niet alleen geld kunt verdienen als de economie groeit, maar ook als er problemen zijn. Daarom is het dit jaar de enige asset class waar ik oog voor heb, veruit de aantrekkelijkste beleggingscategorie. Als de economie verbetert kun je met aandelen mogelijk geld verdienen, hoewel veel aandelenkoersen daarop al behoorlijk zijn vooruitgelopen. Maar als de economie tegenvalt, moeten Toyota en IBM inleveren, terwijl grondstoffen nog steeds winst kunnen boeken. Waarom zou je dan moeilijk doen en aandelen kopen? 11