P. Mols Doxis, Den Haag 2003 Inventaris van het archief van het waterschap De Oude Graaf (1917) 1919-1972 (1974)
INHOUD Inleiding...3 Geschiedenis van het waterschap...3 Geschiedenis van het archief...4 Verantwoording van de inventarisatie...4 Materiële verzorging...5 Selectie voor vernietiging...5 Openbaarheid...5 Inventaris...6 STUKKEN VAN ALGEMENE AARD...6 STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN...6 HET ORGANISME...6 Instelling, ontwikkeling, kenmerken...6 Eigendom en bezit...6 Financiën...7 Archief en registratuur...7 Vorming van het vertegenwoordigende lichaam...7 Organen, instellingen en functionarissen...8 PERSONEEL...8 TAKEN...8 Kadastrale boekhouding...8 Waterbeheersingsplannen...9 Verbetering van waterlossingen...9 Onderhouden en reinigen van waterlossingen...10 Verlenen van vergunningen...10 Verkrijgen van vergunningen...10 Watervoorziening...10 Leggers van de waterlossingen...10 Ruilverkaveling...11 Bruggen...11 Index...12 2
INLEIDING Geschiedenis van het waterschap Het waterschap De Oude Graaf was na het Land van Weert het tweede waterschap dat in Limburg werd opgericht. Het initiatief tot oprichting ervan kwam ook vanuit dit oudste waterschap. In 1917 werd een voorlopig bestuur gevormd. Enkele lokale bestuurders namen hierin zitting. Vooral F. Damen, burgemeester van Nederweert en bestuurslid van het waterschap Het Land van Weert, lijkt een belangrijke rol te hebben gespeeld. In januari 1918 werden vergaderingen gehouden met de grondeigenaren in het stroomgebied van de Oude Graaf. Daaruit bleek dat er veel belangstelling was voor de verbetering van de afwatering in het gebied en de oprichting van een waterschap. Aldus diende het voorlopige bestuur bij de provincie een verzoek tot oprichting in, waartoe Provinciale Staten vervolgens op 30 december 1919 besloten. Het duurde nog tot 28 juni 1921 voordat koninklijke goedkeuring werd verkregen voor dit besluit. De oorzaak daarvan waren moeilijkheden die ontstonden met het Noord-Brabantse provinciebestuur. Omdat de Oude Graaf afwaterde naar Brabant vreesde men wateroverlast door de ontwatering van het stroomgebied rond deze beek. Een oplossing werd gevonden in het meebetalen van het waterschap De Oude Graaf aan verbeteringswerken in het gebied van het waterschap De Dommel als deze voordeel opleverden voor de Limburgse ontwatering. Hoewel nog niet officieel opgericht, was het waterschap al in 1918 begonnen met de verbetering van de Oude Graaf. De beek werd verdiept, verbreed en rechtgetrokken. Begin jaren twintig was dit project uitgevoerd. Het honderd hectare grote moerasgebied Hugterbroek was nu klaar om te worden ontgonnen. De rijks- en provinciale subsidies voor dit werk werden pas na enkele jaren uitbetaald zodat het waterschap gedwongen was om leningen aan te gaan. De financiële situatie dwong het waterschap om de omslaggelden enkele malen te verhogen. Een tweede project dat het waterschap uitvoerde was het verbeteren van de Rietbeek. Plannen hiervoor werden aan het eind van de jaren twintig ontwikkeld. Het project kon uitgevoerd worden door een subsidie van de gemeente Weert en de inzet van werklozen in het kader van de werkverschaffing. Halverwege de jaren dertig waren de werken voltooid. In 1951 werd het gebied van het waterschap uitgebreid met terreinen ten noorden van de Oude Graaf in de gemeente Nederweert. Een tweede uitbreiding in 1953 betrof het nog noordelijker gelegen gebied De Kievit. De ontwatering van dit gebied vormde het volgende grote project van het waterschap. Het werd uitgevoerd in de jaren 1962-1964. Het verbeteren van het stroomgebied van de Oude Graaf was hiermee voltooid. Het waterschap kon zich nu beperken tot het kleine verbeteringsen onderhoudswerkzaamheden. Van oudsher waren geen vaste arbeiders in dienst. Vaste dienstverbanden kon het waterschap niet bekostigen. Ook was er maar gedurende een deel van het jaar werk. Vanaf 1956 kwamen vaste arbeiders in dienst. In de perioden dat er geen werkzaamheden voorhanden waren, verrichtten zij werk voor het Bisschoppelijk College te Weert. De arbeidersploeg bestond uit een opzichter en vier medewerkers. De secretaris-penningmeester verrichtte alle voorkomende secretariaatswerkzaamheden en inde de omslaggelden. 3
In 1971 besloot het provinciebestuur tot een aantal fusies van waterschappen. Het kleinschalige waterschap De Oude Graaf werd bij het waterschap Midden-Limburg gevoegd. Het bestuur en de ingelanden vreesden een verhoging van de waterschapslasten. Zij wilden zelfstandig blijven en indien dit niet mogelijk was, fuseren met het Brabantse waterschap De Aa. In maart 1972 kwamen zij tot het inzicht dat een fusie onontkoombaar was. In 1972 kwam zo een einde aan het bestaan van het waterschap De Oude Graaf. 1 Geschiedenis van het archief Over de lotgevallen van het archief is weinig informatie te vinden in de dossiers. Het berustte van oudsher in het kantoor van het waterschap aan de Willem I-kade 16 te Weert. In 1954 bevond het zich ten huize van de secretaris die er ook het beheer over voerde. In 1943 constateerde de provinciale archiefinspecteur dat het archief zich in een behoorlijke staat bevindt. In de jaren 1940-1945 is het niet verstoord en heeft het geen schade opgelopen. In 1956 sloot het waterschap zich aan bij de afdeling registratuur van de Unie van Waterschapsbonden. In het archief is geen verantwoording van vernietiging van archiefbescheiden aangetroffen. 2 Verantwoording van de inventarisatie Op 11 april 2003 verleende het Waterschap Peel en Maasvallei aan Doxis opdracht tot het schonen en inventariseren van de archieven van de waterschappen Midden-Limburg, Maasterras, Noord-Limburg en hun rechtsvoorgangers. Tot deze archieven behoorde ook het archief van het waterschap De Oude Graaf. De bewerking werd begonnen in september 2003 en voltooid in november. De werkzaamheden zijn uitgevoerd in overleg met de heer E. Voeten van het Waterschap Peel en Maasvallei. Het waterschap had geen archivaris in dienst. Het archief van het waterschap De Oude Graaf was geordend volgens de Code voor de ordening van de waterschapsarchieven, die sinds 1935 werd ingevoerd bij de waterschappen. De basisgedachte van dit nieuwe registratuurstelsel was dat de ordening van de stukken zodanig diende te zijn, dat de stukken die op één zaak betrekking hadden in het archief bijeen gehouden werden. Er was niet altijd sprake van een zaak, ook losse stukken kwamen voor. Dergelijke stukken werden bij elkaar gevoegd naar het onderwerp, het object of de persoon waarop ze betrekking hadden. Het geheel van de op bovengenoemde wijze in mappen bij elkaar gehouden stukken werd vervolgens geplaatst in de door het registratuurplan aangegeven systematische volgorde. De volgorde van onderwerpen in het plan was vastgelegd in een stelsel van decimale codegetallen. De code maakt streng onderscheid tussen onderwerpen betreffende het organisme (decimale code.07) en het personeel (decimale code.08) en die betreffende de taken waarvoor het orgaan zich gesteld ziet (decimale code 1). Het gehele archief van het waterschap was zaaksgewijs geordend volgens de code. De code en de zaaksgewijze ordening is in het archief ingevoerd in 1956. Het archiefdeel uit de periode voor 1956 is toen ook bewerkt. 3 Doxis diende volgens de bewerkingsovereenkomst de archieven te bewerken volgens de LOPAInormen, vastgesteld in 1994. Dit is gebeurd met gebruikmaking van het archiefschema met de indeling stukken van algemene aard stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen. De archiefbescheiden zijn geordend volgens de derde druk van de Code voor de ordening van de waterschapsarchieven uit 1961. Elk inventarisnummer vormt een aparte materiële eenheid in de vorm van een omslag. Alleen in die gevallen dat er geen sprake is van een omslag, is dat in de omschrijving van het nummer aangegeven. 1 A. Gorissen en R. van der Hoek, Waterschappen in Peel en Maasvallei ([Venlo], [1994]) blz. 17-23. 2 Inventarisnummer 22. 3 Inventarisnummers 2 en 22. 4
Materiële verzorging De permanent te bewaren archiefbescheiden zijn ontdaan van nietjes en paperclips. Vervolgens zijn ze omgepakt in nieuwe, zuurvrije omslagen of dossiermappen en verpakt in nieuwe, zuurvrije archiefdozen. De dozen zijn op de volgorde van de inventarisnummers in de stellingen geplaatst. Gedurende de bewerking zijn de archiefstukken ook gecontroleerd op eventuele materiële schade door bijvoorbeeld vocht, schimmels of ongedierte. Schadegevallen zijn doorgegeven aan het waterschap. Selectie voor vernietiging Bij de start van de bewerking was de totale omvang van het archief vijf strekkende meter. Na de sanering is de omvang van het archief nog twee strekkende meter. De selectie is uitgevoerd aan de hand van de Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van de organen van waterschappen van ná 1850 en de Lijst van voor vernietiging/bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden van waterschappen van na 1935, vastgesteld bij ministeriële beschikking van respectievelijk 16 juli 1984 en 18 januari 1993. Archiefbescheiden die voor de historie van het waterschap belangrijke en interessante informatie bevatten zijn uitgezonderd van selectie voor vernietiging. Vanwege de geringe omvang van het archief is de selectie van vernietigbare bescheiden sowieso terughoudend geschied. Openbaarheid Het archief berust in de archiefbewaarplaats van het Waterschap Peel en Maasvallei. Aldaar is het voor geïnteresseerden in te zien. Aan de openbaarheid van de archiefbescheiden zijn geen beperkingen gesteld. 5
INVENTARIS STUKKEN VAN ALGEMENE AARD 1-2 Notulen van de vergaderingen van het bestuur, 1917-1972 1 deel en 1 omslag NB: vanaf 1966 met bijlagen 1 1917-1954 2 1955-1972 3 Besluitenlijst van de vergaderingen van het bestuur en het college van hoofdingelanden, 1923-1930 1 deel 4 Agenda s en notulen van de vergaderingen van het college van hoofdingelanden, 1954-1972 5 Jaarverslag, 1964 1 stuk STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN HET ORGANISME Instelling, ontwikkeling, kenmerken 6 Stukken betreffende de oprichting en uitbreiding, 1918-1921, 1932, 1950-1953 7 Dossier inzake het ontwerpen en wijzigen van het reglement van beheer, 1920-1963 (hiaten) 8 Stukken betreffende de uitbreiding van het grondgebied met percelen grond gelegen onder de gemeente Nederweert, 1937-1952 9 Dossier inzake het verkrijgen van een wapen, 1969-1970 NB: met cliché s van het wapen Eigendom en bezit 10 Dossiers inzake het verkopen van goederen, 1924-1970 11 Dossiers inzake het aankopen van onroerende goederen, 1932-1973 6
12 Dossiers inzake het onteigenen van percelen grond, 1966-1971 Financiën 13 Rekeningen, met toelichting, 1922-1974 14 Begrotingen, met toelichting en wijzigingen, 1923-1972 15 Dossiers inzake het controleren van de financiële administratie, 1935-1973 16 Dossier inzake de deelname in de Frauderisico Onderlinge van Gemeenten ter verzekering van gelden tegen benadeling, 1941, 1953-1967 17 Dossier inzake het invoeren van door Gedeputeerde Staten vastgestelde modellen voor de begroting en rekening, 1953-1954 18-19 Grootboek van uitgaven, 1955-1972 2 delen NB: het grootboek van uitgaven over de jaren 1922-1954 ontbreekt 18 1955-1962 19 1963-1972 20 Grootboek van inkomsten, 1963-1972 1 deel NB: het grootboek van inkomsten over de jaren 1922-1962 ontbreekt Archief en registratuur 21 Register van afschriften en regesten van ingekomen en uitgaande stukken, 1918-1951 1 deel 22 Dossiers inzake het beheren van het archief, 1923-1959 Vorming van het vertegenwoordigende lichaam 23-25 Kiezerslijsten, z.j., 1934-1947 3 delen 23 z.j. 24 1934-1941 25 1947 7
Organen, instellingen en functionarissen 26 Dossiers inzake het benoemen van de hoofdingelanden en vaststellen van het presentiegeld, 1922-1972 27 Dossiers inzake het benoemen en ontslaan van de leden van het bestuur, 1923-1974 28 Dossiers inzake het benoemen en ontslaan van de voorzitters F.M. Russel en W.F.J. Litjens en vaststellen van hun jaarwedde, 1927-1967 29 Processen-verbaal van de verkiezingen van de hoofdingelanden, 1922-1969 PERSONEEL 30 Persoonsdossiers van de secretaris-penningmeesters A.H. Teunissen, C.F.A.J.M. Mathijsen en J.G. de Vos, 1921-1955 31 Dossiers inzake het vaststellen van verordeningen regelende de rechtstoestand van de ambtenaren en werklieden, met wijzigingen, 1929-1969 32 Contracten met arbeiders 1936-1951 33 Dossiers inzake het vaststellen van het ambtenarenreglement, de wachtgeldregeling, het arbeidsovereenkomstenbesluit, uitkeringsverordening en de verordening regelende het vakantieverlof, 1969 NB: ongetekend TAKEN Kadastrale boekhouding 34-35 Kadastrale leggers Nederweert, z.j. 2 delen 34 Artikelnummers 1-231 35 Artikelnummers 232-462 36-41 Kadastrale leggers Weert, z.j. 6 delen 36 Weert, artikelnummers 1-194 37 Weert, artikelnummers 195-397 38 Weert, artikelnummers 398-614 39 Weert, artikelnummers 615-843 8
40 Weert, artikelnummers 844-1069 41 Weert, artikelnummers 1070-1264 42 Naamwijzer en klapper op de leggers z.j. 1 deel Waterbeheersingsplannen 43-44 Dossier inzake het opstellen van een waterbeheersingsplan voor de Kievitsloop en Bolderdijklossing, 1959-1963 2 omslagen 43 Voorbereiding en besluitvorming, 1959-1963 44 Tekeningen, 1961-1963 45-46 Dossier inzake het opstellen van een waterbeheersingsplan voor het gebied westelijk van de Bolderdijk, betreffende de waterlossingen Oude Graaf en de zijbeken de Riet, Scheidsgraaf en de Hugterbeek, 1962-1968 2 omslagen 45 Waterbeheersingsplan, 1962-1968 46 Voorbereiding en opdrachtverlening aan de NV Grontmij tot het opstellen van het plan, 1964-1968 Verbetering van waterlossingen 47-49 Weekstaten van gewerkte uren en aan de arbeiders uitbetaalde lonen, met kwitanties, 1918-1924 3 omslagen 47 1918-1919 48 1920 49 1921-1924 50 Stukken betreffende het inschakelen van werklozen bij de beekverbeteringswerken in het kader van de werkverschaffing, 1922-1933 51-52 Dossier inzake het verbeteren van de Kievitslossing en de Bolderdijkslossing, 1929, 1936-1972 2 omslagen 51 1929, 1936-1959 52 1961-1965 53 Dossier inzake het verbeteren van de Laarderbeek, Proostdijklossing en Vloedlossing, met tekeningen, 1934-1953 9
54 Dossier inzake het verbeteren van de Vloedlossing, met tekening, 1956-1958 Onderhouden en reinigen van waterlossingen 55 Dossiers inzake het onderhouden en reinigen van waterlossingen, 1920-1967 Verlenen van vergunningen 56 Dossiers inzake het verlenen van vergunningen voor het aanleggen, hebben en behouden van werken en voorwerpen in en bij waterlossingen, 1936-1971 57-60 Dossiers inzake het verlenen van vergunningen voor het aanleggen, hebben en behouden van werken en voorwerpen in waterlossingen, geordend per waterlossing, 1953-1956 4 omslagen 57 Nederweert: Bocholterbeek, Boeketlossing, Bosserstraatlossing, Breeksteeglossing, Diepertlossing, Heijsterstraatlossing, Herstraatlossing, Hulsenlossing, 1953-1955 58 Nederweert: Kievitslossing, Scheidingsgraaf, Staatlossing, Straterhuislossing, Vloedlossing, 1953-1956 59 Weert: Belebuske, Blaakvenlossing, Bocholterbeek, Grootheulster, Heulsterbeek, Hushoverbeek, Kapelstraatlossing, Kievitskroplossing, 1953-1956 60 Weert: Laarakkerbeek, Laarderbeek, Oude Graaf, Riet, Schansbemden, Witvennen, 1953-1956 Verkrijgen van vergunningen 61 Dossiers inzake het verkrijgen van vergunningen van derden voor het aanleggen, hebben en behouden van werken en voorwerpen in waterlossingen, 1920-1956 (hiaten) Watervoorziening 62 Stukken betreffende de verbetering van de waterinlaat aan de Zuid-Willemsvaart ten behoeve van de onder de gemeente Weert gelegen gehuchten Boshoven en Vrakker, 1931 Leggers van de waterlossingen 63 Dossiers inzake het opmaken van de leggers van de waterlossingen, 1931-1972 10
64-66 Leggers van de waterlossingen, met tekeningen, 1956-1970 3 omslagen Groot Formaat 64 Weert, 1956 65 Nederweert, 1956-1970 66 Nederweert, 1966, 1970 Ruilverkaveling 67 Dossiers inzake het verlenen van medewerking aan en deelname in de vrijwillige ruilverkavelingen Nederweert, Weerterbosch, Boshoven, Hushoven, Laar en Nederweert-West, 1939-1970 Bruggen 68 Stukken betreffende het aanleggen en herstellen van bruggen en stuwen, 1924-1951 11
INDEX ambtenarenreglement... 8 arbeiders...3; 8; 9 arbeidsovereenkomstenbesluit... 8 archief...1; 4; 5; 7 beekverbeteringswerken... 9 begrotingen... 7 Belebuske... 10 Blaakvenlossing... 10 Bocholterbeek... 10 Boeketlossing... 10 Bolderdijk... 9 Bolderdijkslossing... 9 Boshoven...10; 11 Bosserstraatlossing... 10 Breeksteeglossing... 10 Diepertlossing... 10 Frauderisico Onderlinge van Gemeenten... 7 Gedeputeerde Staten... 7 grootboeken... 7 Grootheulster... 10 Heijsterstraatlossing... 10 Herstraatlossing... 10 Heulsterbeek... 10 hoofdingelanden... 6; 8 Hugterbeek... 9 Hulsenlossing... 10 Hushoven... 11 Hushoverbeek... 10 jaarverslag... 6 kadastrale leggers... 8 Kapelstraatlossing... 10 Kievitskroplossing... 10 Kievitslossing...9; 10 kiezerslijsten... 7 Laar... 11 Laarakkerbeek... 10 Laarderbeek...9; 10 Litjens, W.F.J. voorzitter... 8 Mathijsen, C.F.A.J.M. secretaris-penningmeester... 8 Nederweert...3; 6; 8; 10; 11 NV Grontmij... 9 onteigenen van percelen grond...7 oprichting...3; 6 Oude Graaf... 1; 3; 4; 9; 10 presentiegeld...8 Proostdijklossing...9 reglement van beheer...6 rekeningen...7 Riet, de...9; 10 Russel F.M. voorzitter...8 Schansbemden...10 Scheidingsgraaf...10 Scheidsgraaf...9 secretaris...3; 4; 8 Staatlossing...10 Straterhuislossing...10 Teunissen, A.H. secretaris-penningmeester...8 uitbreiding...3 uitkeringsverordening...8 verkiezingen...8 verordening regelende het vakantieverlof...8 Vloedlossing...9; 10 Vos, J.G. de secretaris-penningmeester...8 Vrakker...10 wachtgeldregeling...8 wapen...6 waterbeheersingsplan Bolderdijklossing...9 de Riet...9 Hugterbeek...9 Kievitsloop...9 Oude Graaf...9 Scheidsgraaf...9 waterinlaat aan de Zuid-Willemsvaart...10 weekstaten arbeiders...9 Weert... 3; 4; 8; 9; 10; 11 Weerterbosch...11 werklozen...3; 9 werkverschaffing...3; 9 Witvennen...10 12