BEROEPENVELD KANTOOR EN VERKOOP

SECUNDAIR ONDERWIJS Graad: eerste graad B-stroom Jaar: tweede leerjaar BEROEPENVELD KANTOOR EN VERKOOP Vak(ken): TV Handel 5 lt/w Leerplannummer: 2006/016 (vervangt 99041(H) 99042 (H)) Nummer inspectie: 2006 / 14 // 1 / M / BS / 1 / I / / D/

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen/leerinhouden...5 Pedagogisch-didactische wenken... 12 Minimale materiële vereisten... 16 Evaluatie... 17 Bibliografie... 17

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 2 VISIE De lessen TV Handel laten de leerlingen toe kennis te maken met specifieke aspecten uit het handelsleven. Het is een initiatie in thema s uit het kantoorwerk, de verkoopswereld en het handelsrekenen, gekaderd in een ruimer (bedrijfs)economisch perspectief. We willen dat de leerlingen hierdoor geboeid raken. De interactieve aanpak, het hanteren van ervaringsgerichte werkvormen en de grote zelfactiviteit van de leerlingen zullen hiertoe bijdragen. Het spelenderwijs en ongedwongen kennismaken met handelsactiviteiten door het uitvoeren van opdrachten en het stimuleren van de creativiteit, krijgt voorrang op het overbrengen van kennis en theorieën. Door deze vernieuwende aanpak en contacten met de realiteit krijgen de leerlingen een genuanceerd en ruim beeld van de handelswereld. Deze lessen TV Handel laten de leerlingen toe zich een beeld te vormen van de mogelijke vervolgstudies in Kantoor en verkoop en hiervoor een gemotiveerde keuze te maken.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 3 BEGINSITUATIE Vermits dit een eerste kennismaking is met het vak TV Handel is een specifieke voorkennis niet vereist.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De lessen TV Handel beogen de leerlingen te initiëren in de wereld van het handelsgebeuren. Op basis van concrete items en projecten wordt deze boeiende wereld verkend en belicht. Op deze wijze zal de leerling een concreet inzicht krijgen in de gebruikte documenten en de handelsgewoontes en zijn woordenschat verruimen met een aantal specifieke handelstermen en begrippen. Hij zal voor zichzelf kunnen uitmaken of hij de vereiste aanleg heeft en voldoende interesse kan opbrengen om te kiezen voor Kantoor of Verkoop. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs (PPGO) wordt van de leerlingen verwacht dat ze onder begeleiding de volgende attituden ontwikkelen en nastreven: zin voor afwerking, netheid en nauwkeurigheid; algemene belangstelling; openstaan voor de mening van anderen en de eigen mening durven verwoorden; bereidheid eigen fouten te verbeteren; leergierigheid. Het is essentieel dat het leerplan als een geheel geïnterpreteerd wordt, m.a.w. naast de leerinhouden en leerplandoelstellingen zijn de pedagogisch-didactische wenken duidende en waardevolle aanvullingen.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 5 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 1 Er wordt gekocht! LEERINHOUDEN aantonen via voorbeelden en/of bevraging dat niet iedereen dezelfde goederen en diensten koopt; 1.1 Koopgedrag is individueel aantonen via voorbeelden en/of bevraging dat het koopgedrag o.a. bepaald wordt door de prijs, het budget, behoeften, reclame, ethische overwegingen...; 1.2 Het koopgedrag wordt door veel factoren bepaald het begrip behoefte omschrijven en de behoeften opdelen en illustreren met voorbeelden (individueel collectief, primair luxe); 1.3 Behoeften zijn verschillend goederen en diensten herkennen volgens meerdere criteria en illustreren met voorbeelden (goed dienst; economisch goed vrij goed; levensnoodzakelijk goed luxegoed; consumptiegoed productiegoed, verbruiksgoed gebruiksgoed ); 1.4 Er zijn veel soorten goederen en diensten aantonen via voorbeelden en/of bevraging dat een gezin diverse soorten uitgaven heeft: vaste uitgaven, veranderlijke uitgaven, onvoorziene uitgaven en buitengewone uitgaven; een eenvoudig gezinsbudget opstellen en toelichten; 1.5 Een gezin heeft veel uitgaven 1.5.1 Waaraan geeft een gezin haar geld uit? 1.5.2 Een gezin plant haar uitgaven

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 6 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen aan de hand van concrete situaties verschillende koopmotieven herkennen; de verschillende stappen in het koopproces schematiseren afhankelijk van het product (voorbeeld brood, auto ); de verschillende verkoopplaatsen (buurtwinkel, speciaalzaak, grootwarenhuis, kopen op internet ) herkennen aan de hand van voorbeelden en hieruit enkele kenmerken afleiden; het interieur van verschillende winkels herkennen in functie van de grootte, de aard van de activiteit ; LEERINHOUDEN 1.6 Waar kan ik kopen? 1.6.1 Waarom koop ik? 1.6.2 Om een goed te kopen, zet ik een aantal stappen 1.6.3 Op welke plaats kan ik kopen? 1.6.4 Is de winkelinrichting van belang? aan de hand van eigen ervaringen en voorbeelden de noodzaak van een opleiding tot verkoper aantonen; de belangrijkste competenties van een verkoper herkennen; het belang van een correcte houding en voorkomen als verkoper via een rollenspel demonstreren; enkele kenmerken van een gepast verkoopgesprek in korte (eenvoudige) verkoopgesprekken toepassen; 1.7 Ben ik een goede verkoper? 1.7.1 Is een opleiding tot verkoper noodzakelijk? 1.7.2 Moet ik iets kunnen om te verkopen? 1.7.3 Hoe gedraagt een verkoper zich? 1.7.4 Ben ik voor verkopen in de wieg gelegd? de vier hoofdbewerkingen (optelling, aftrekking, vermenigvuldiging, deling) in de handelspraktijk toepassen; de vier hoofdbewerkingen (optelling, aftrekking, vermenigvuldiging, deling) met behulp van een rekenmachine in de handelspraktijk toepassen; eenvoudige toepassingen op procentberekening (zoals handelskorting en BTW) uitvoeren; 1.8 Een verkoper gaat om met geld 1.8.1 Ik moet tellen! 1.8.2 Ik moet snel tellen! 1.8.3 Een procentje meer, een procentje minder

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 7 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen berekeningen in euro uitvoeren; 1.8.4 Klopt mijn kassa? LEERINHOUDEN de waarde van een vreemde valuta (GBP en USD) omrekenen naar euro; 1.8.5 Oei, vreemd geld in mijn kassa! een aantal mogelijkheden tot betalen (cash, bancontact, protonkaart, overschrijving, kredietkaart ) beschrijven met hun belangrijkste voor- en nadelen, zowel vanuit het standpunt van de koper als van de verkoper; 1.9 Aankopen worden betaald! 2 voorbeelden van reclame aanreiken, becommentariëren en evalueren. 1.10 Ik word overstelpt met reclame: waarom? 2 Ik spaar! aantonen via voorbeelden en/of bevraging waarom mensen sparen; 2.1 Naast consumeren, spaar ik het nut van een bank bij het sparen uitleggen; 2.2 Om te sparen, kan ik naar een bank gaan informatie verzamelen over de zichtrekening, de spaarrekening en een andere beleggingsvorm naar keuze en op basis van deze informatie een bondige vergelijking maken. 2.3 Waarom kies ik voor een zichtrekening of een belegging?

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 8 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 3 LEERINHOUDEN 3 Om te leven, heb ik geld nodig aantonen via voorbeelden en/of bevraging dat mensen verschillende motieven hebben om te werken; het verschil tussen bruto- en nettobezoldiging toelichten; aantonen via voorbeelden en/of bevraging dat een aantal mensen liever werken voor een werkgever en anderen liever werken als zelfstandige; 3.1 Mensen gaan werken 3.1.1 Werken is leuk? 3.1.2 Werken levert een inkomen op 3.1.3 Ik werk voor mezelf. Ik werk voor mijn baas. een aantal voorbeelden opzoeken waarin de overheid in een vervangend inkomen voorziet; 3.2 Ik kan of mag niet werken. Wie helpt mij? een aantal voorbeelden opzoeken waarin de overheid in een bijkomend inkomen voorziet; 3.3 Ik heb bijzondere uitgaven. Wie helpt mij? een aantal andere vormen van inkomens beschrijven; 3.4 Andere inkomens aantonen via voorbeelden en/of bevraging waarom mensen lenen; het nut van een bank bij het lenen uitleggen; een belangrijke leningsvorm naar keuze opzoeken en toelichten; mogelijke gevaren van overmatig lenen toelichten. 3.5 Mijn inkomen volstaat niet 3.5.1 Waarom lenen mensen? 3.5.2 Om te lenen, kan ik naar een bank gaan 3.5.3 Welke lening kan ik nemen? 3.5.4 Lenen is niet zonder gevaar

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 9 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 4 LEERINHOUDEN 4 Waarom zijn er bedrijven? de weg die een product aflegt vooraleer de consument het product kan kopen, schematiseren en toelichten (bedrijfskolom); 4.1 De weg naar de winkel een opdeling maken van de bedrijven volgens hun activiteit (primair secundair tertiair - quartair ) en illustreren met zelf gezochte voorbeelden; 4.2 Niet elk bedrijf doet hetzelfde de verschillende afdelingen in een bedrijf (administratie, productie ) herkennen en uit concrete voorbeelden de belangrijkste taken van de verschillende afdelingen afleiden; 4.3 Niet iedereen doet hetzelfde werk de indeling van een kantoorruimte schetsen en toelichten; kantoormeubilair en kantoorapparatuur herkennen, benoemen, er informatie over opzoeken en de functie ervan toelichten; in een eenvoudige toepassing kantoorapparatuur (twee apparaten: bijvoorbeeld telefoon, papierversnipperaar, computer, scanner ) gebruiken (enkel de basisfuncties); voorbeelden (bijvoorbeeld verlichting, temperatuur, geluid, veiligheid ) toelichten die het werken op een kantoor aangenamer maken. 4.4 En de administratie 4.4.1 Waar gebeurt dit? 4.4.2 Wat vind je op een kantoor? 4.4.3 Hoe gaat men er te werk? 4.4.4 Gezellig werken! 5 een actualiteitsmap aansluitend bij leerplanitems aanleggen en erover communiceren. 5 Ik volg de actualiteit

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 10 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 6 6 Projecten naar aanleiding van een bezoek aan een kantoor (bijvoorbeeld het schoolsecretariaat) een plattegrond van de kantoorruimte schetsen; via een door de leerlingen opgesteld interview een eenvoudig profiel van de aanwezige kantoorbedienden opstellen; via een door de leerlingen opgesteld interview de taken (en eventueel de functieverdeling) van het bezochte kantoor beschrijven; de aanwezige kantoorapparatuur benoemen en de belangrijkste toepassingen in dit kantoor beschrijven; de bevindingen van het bezoek schriftelijk en mondeling rapporteren; naar aanleiding van een bezoek aan een winkel een plattegrond van de winkel schetsen; via een door de leerlingen opgesteld interview een eenvoudig profiel van de aanwezige winkelbedienden opstellen; een aantal producten die in de winkel worden verkocht, beschrijven op basis van een aantal kenmerken of criteria zoals prijs, verpakking, doelgroep ; de aanwezige winkeluitrusting benoemen en de belangrijkste toepassingen in deze winkel beschrijven; bijkomende informatie over de winkel verzamelen (bijvoorbeeld openingsuren, ligging, bereikbaarheid, betaalmogelijkheden, klantenkaarten, promoties ); de bevindingen van het bezoek schriftelijk en mondeling rapporteren. 6.1 Ik ga naar Kantoor 6.1.1 Schets 6.1.2 Kantoorbedienden 6.1.3 Taken 6.1.4 Kantoorapparatuur 6.1.5 Rapporteren 6.2 Ik ga naar Verkoop 6.2.1 Schets 6.2.2 Winkelbedienden 6.2.3 Producten 6.2.4 Uitrusting 6.2.5 Bijkomende informatie 6.2.6 Rapporteren

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 11 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 7 LEERINHOUDEN 7 Ik bekijk het ter plaatse (minimaal 1 keer, geen winkel of kantoor) de doelstellingen van de didactische uitstap formuleren; 7.1 Wat ga ik bekijken? Ik zoek, ik kies. in samenwerking met de leerkracht de didactische uitstap voorbereiden; 7.2 Hoe pak ik dit aan? verslag over de didactische uitstap uitbrengen; 7.3 Ik breng verslag uit. de didactische uitstap evalueren in functie van de doelstellingen. 7.4 Wat heb ik geleerd?

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 12 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN ICT Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren... Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en -kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie...) toevoegen alsook de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Een presentatieprogramma kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, ELO, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT op die manier niet alleen de mogelijkheid biedt om interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal ) te bevorderen. Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 13 VOOD Wat? Vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen (VOOD) zijn minimumdoelstellingen, die in tegenstelling tot de vakgebonden ontwikkelingsdoelen niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOOD worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie en milieueducatie De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOOD volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). Waarom? Het nastreven van VOOD vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOOD vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOOD scholen om als een organisatie samen te werken. De VOOD verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. Hoe te realiseren? Het nastreven van VOOD is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOOD te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOOD, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOOD na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen. Begeleid zelfgestuurd leren Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback wordt voorzien op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 14 De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze huidige (informatie)maatschappij wint vaardigheid in het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leerling wordt aangesproken op zijn motivatie en leer kracht; de leraar krijgt de rol van coach, begeleider; de school dient te ageren als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat doelen voorop stellen; strategieën kiezen en ontwikkelen; oplossingen voorstellen en uitwerken; stappenplannen of tijdsplannen uitzetten; resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen; verantwoorde conclusies trekken; keuzes maken en verantwoorden is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 15 2 SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Nr. Pedagogisch-didactische wenken 1 Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. 2 De bedoeling van dit leerplan is om smaakmakers aan te bieden en zo de interesse voor het handelsgebeuren op te wekken. Het is geenszins de bedoeling de leerlingen te overstelpen met economische begrippen en theorieën maar wel om de leerlingen te boeien door een interactieve aanpak, een grote mate van zelfwerkzaamheid en een grote verbondenheid met de dagdagelijkse realiteit. 3 Spelenderwijs maakt de leerling kennis met economische aspecten. Nochtans zal er steeds gewaakt worden over het gebruik van een correcte vakterminologie. 4 De leerstof wordt op een boeiende wijze aangeboden indien men onder andere gebruik maakt van enquêtes. Het opstellen van de enquête gebeurt in de klas, aanvankelijk sterk gestuurd door de leraar, naar het einde van het schooljaar toe kan het proces in grotere mate aan de leerlingen worden overgelaten. Het afnemen kan als opdracht aan de leerlingen worden meegegeven, de verwerking gebeurt opnieuw in de klas, bij voorkeur door gebruik te maken van een rekenblad. Bij enquêtes die peilen naar gezinsbudgetten en gezinsinkomen maakt men bij voorkeur gebruik van fictieve maar realistische bedragen. Een voorbeeld van een vraagstelling is: stel dat je ouders beschikken over een maandinkomen van xxx euro, waaraan zouden ze dit inkomen besteden? 5 Voor het opstellen van de enquêtes kan er vakoverschrijdend gewerkt worden met de leraar Nederlands/PAV. 6 De twee projecten ( Ik ga naar Kantoor en Ik ga naar Verkoop ) worden tijdens de lesuren uitgevoerd onder begeleiding van de leerkracht. 7 Bij het aanbrengen van de leerstof wordt steeds vertrokken vanuit concrete situaties uit de leefwereld van de leerlingen en via cijfermateriaal, krantenartikels, nieuwsberichten, folders 8 De leraar tracht ICT-gebruik in te lassen, bij voorbeeld opzoeken van gegevens, email berichten om informatie op te vragen, zelfstandig leren en/of opdrachten in een open leercentrum, verwerken van gegevens en dit grafisch voorstellen 9 Goed (klassikaal) voorbereide didactische uitstappen kunnen een meerwaarde betekenen en leveren een waardevolle bijdrage tot de realiteitszin en verhogen de interesse van de leerlingen voor het economisch gebeuren. 10 Indien er in de school een minionderneming werkzaam is, kunnen de betrokken leerlingen hun project voorstellen aan de leerlingen van de 1e graad. 11 Evaluatie heeft in de eerste plaats een begeleidende en remediërende functie. Toetsen en examens liggen in de lijn van de didactische aanpak tijdens het jaar. Een goede evaluatie vertrekt vanuit de leerplandoelstellingen. Naast het meten van de verworven kennis dient ook de nodige aandacht besteed te worden aan het verwerven van vaardigheden en aan attitudevorming.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 16 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord of magneetbord, kast (voor en met documentatie en tijdschriften, documenten, naslagwerken en boeken) en overheadprojector. Het lokaal wordt zodanig "aangekleed" dat het geheel het uitzicht heeft van een "economische leeromgeving". Daarnaast is er een leerboek, werkschrift of cursus. De leerlingen leggen een documentatiemap aan voor aanvullende informatie en voor de opdrachten. Er wordt gestreefd naar de aanwezigheid van computermateriaal in het vaklokaal. De leerlingen kunnen alleszins gebruik maken van een informaticalokaal met internetaansluiting. 1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex, - ARAB, - AREI, - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 17 EVALUATIE De evaluatie dient te passen binnen het eigen evaluatiebeleid dat de school heeft uitgewerkt. Het staat de school vrij om te kiezen voor om het even welke vormen van evaluatie, zoals permanente evaluatie. Daarnaast zal de vakgroep afspraken maken en nakomen binnen de krijtlijnen van dit coherent evaluatiebeleid. Een goede evaluatie vertrekt vanuit de leerplandoelstellingen. De evaluatie zal vooral dienen om de leerlingen een spiegel voor te houden m.b.t. de mate waarin ze in staat zijn de leerplandoelstellingen te realiseren en hoeft in dit stadium van de opleiding nog niet te dienen om te selecteren. Problemen met betrekking tot de leerinhouden en doelstellingen worden gedurende het schooljaar deskundig opgevolgd en geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven.

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 18 BIBLIOGRAFIE De onderstaande bronnen zijn in hoofdzaak bedoeld als achtergrondinformatie voor de leerkracht. Bij gebruik in de klas dient de leraar er over te waken dat de informatie op het niveau van de leerlingen wordt aangeboden. Uitgeverijen www.pelckmans.be Pelckmans www.deboeck.com Deboeck www.woltersplantyn.be Wolters Plantyn www.novum.be Novum www.kluwer.nl Kluwer www.denarend.be Den Arend Onderwijs www.ond.vlaanderen.be www.gemeenschapsonderwijs.be www.ond.vlaanderen.be/edulex www.ond.vlaanderen.be/dbo www.ond.vlaanderen.be/adiovwww www.onderwijsinspectie.be www.vlor.be www.vl-leonardo.be www.viabo.be www.klasse.be Departement onderwijs Gemeenschapsonderwijs Wetten, decreten en omzendbrieven voor het Vlaamse onderwijs Dienst beroepsopleiding van het departement onderwijs Automatisch documentatie- en informatiesysteem voor onderwijs in Vlaanderen Onderwijsinspectie Vlaamse Onderwijsraad Europese projecten Vlaams Instituut voor Advies in Bedrijfsbeheer en Opleiding Tijdschrift klasse Federale -, Europese - en Vlaamse overheid www.fgov.be Portaalsite van de federale overheid www.vlaanderen.be Portaalsite van de Vlaamse overheid www.fed-parl.be Federaal parlement www.vlaamsparlement.be Vlaams parlement www.staatsblad.be Het Belgisch staatsblad www.europa.eu.int Europese Unie www.europarl.eu.int Europees parlement Internationaal www.imf.org www.oecd.org www.ryckevelde.be IMF OESO Internationaal vormings- en informatiecentrum

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 19 Kranten en tijdschriften www.krantenkoppen.be www.destandaard.be www.tijd.be www.hbvl.be www.hln.be www.gva.be www.demorgen.be www.hetvolk.be www.nieuwsblad.be www.freemetro.be www.knack.be www.trends.be www.trends.be/trendsopschool www.test-aankoop.be www.vacature.com www.jobat.be www.econict.be Artikels uit de belangrijkste kranten De Standaard De Tijd Het Belang van Limburg Het Laatste Nieuws Gazet van Antwerpen De Morgen Het Volk Het Nieuwsblad Metro Knack Trends Trends op school Testaankoop Vacature Jobat Didactisch tijdschrift Bedrijfsleven, bedrijfseconomie en bedrijfsbeheer www.mineco.fgov.be Ministerie van economische zaken www.banvlaanderen.be Business angels netwerk www.ondernemen.vlaanderen.be Ondernemend Vlaanderen www.startersservice.be Startersservice van UNIZO www.unizo.be UNIZO www.vbo.be VBO www.lvz.be Liberaal verbond voor zelfstandigen www.voka.be Vlaams netwerk van ondernemingen www.kmobizz.be/ Portaalsite voor de ondernemer www.dvo.be De Vlaamse ondernemer www.acv-csc.be ACV www.abvv.be ABVV www.aclvb.be ACLVB www.marketing.pagina.nl Portaalsite over marketing http://marketing.startkabel.nl/ Portaalsite over marketing www.stichtingmarketing.be Stichting marketing www.marketing-online.nl Website over marketing http://management.pagina.nl/ Portaalsite over management www.pouseele.be Actuele bedrijfsinformatie

1e graad B-stroom Beroepenveld Kantoor en verkoop 20 http://www.o-twee.be/o2/illusmat.asp Verzekering, bank en beurs www.abb-bvb.be www.assuralia.be www.febelfin.be www.bnb.be www.ecb.int www.ethias.be www.kbc.be www.fortis.be www.dexia.be www.ing.be www.axa.be www.euronext.com Handelsdocumenten Belgische Vereniging van Banken Beroepsvereniging van verzekeringsondernemingen Belgische federatie van financiewezen Belgische Nationale Bank Europese Centrale Bank Ethias KBC Fortis Dexia ING Axa Euronext Economie en ethiek www.dirkbarrez.be www.menscentraal.nl Economie en ethiek Economie en ethiek Sociaal recht www.inami.fgov.be www.onprvp.fgov.be www.svmb.be RIZIV Rijksdienst voor pensioenen Sociaal zekerheidsfonds voor zelfstandigen Economie www.meta.fgov.be www.mineco.fgov.be http://ecodata.mineco.fgov.be/ www.statbel.fgov.be/ www.plan.be www.begroting.be www.serv.be www.vdab.be http://economie.pagina.nl http://www.xs4all.nl/~mkalk/economie.htm http://economie.2link.be/ http://nu.nl/rubriek.jsp?n=99&c=30 http://home.wanadoo.nl/econworld/index.ht m Ministerie van tewerkstelling en arbeid Ministerie van economische zaken Ecodata Nationaal instituut voor de statistiek Federaal planbureau Ministerie van begroting SERV VDAB Portaalsite economie Portaalsite economie Portaalsite economie Economische artikels Economische artikels