Festival of Art & Creation, Zakynthos Een verslag van de door BBK uitgezonden Nederlandse delegatie Mythe van Matilo Het Waterkunstwerk Matilo Park in Leiden NR 311, 3e kwartaal 2013 Petitie tegen de afschaffing van de Zelfstandigenaftrek Met de website www.blijfjijzzper.nl vragen de initiatiefnemers aandacht van publiek en politiek voor de dreigende problemen.
8 Reportages Henry Moore Expositie Rijksmuseum 18 Call of the Mall Kunstmanifestatie Utrecht 6 Petitie tegen de afschaffing van de Zelfstandigenaftrek 14 In de Regio Leiden Kansen voor kunstenaars in Leiden Vanuit het kunstenplatvorm Kunsten 92, waar de BBK ook bij is aangesloten, vond op maandag 26 augustus de lancering plaats van een nieuwe website, een online rekentool en enquête: Blijf jij zzp er? Met de website vragen de initiatiefnemers de aandacht van het publiek en de politiek voor de dreigende problemen. 17 10 Amsterdam Atelierbeleid Amsterdam Vaste Rubrieken Academie nieuws Nieuw Academie Utrecht 20 Festival of Art & Creation, Zykanthos Marion Molier, Marja van Putten, Wim Vonk en Hans Gritter namen van 20 mei tot 1 juni op initiatief van bestuurslid Alexander Mulder namens de BBK deel aan het Festival of Art and Creation op het Griekse eiland Zakynthos. Een verslag door Hans Gritter. 20 24 12 26 Over de grenzen Festival of Art & Creation in Zykanthos Successen Mythe van Matilo Kunstenaar en Recht Schade en vergoeding Adviesbureau Verkoopfacturen maken en BTW berekenen 24 Mythe van Matilo 22 Uit de Archieven Krant 43, september 1973 Dit voorjaar heeft een kunstenaarsinitiatief in Leiden de eindstreep gehaald met een geslaagde opzet voor een werk in de openbare ruimte. Het Waterkunstwerk Matilo Park in Leiden is een meerjarig gemeenschaps-kunstproject, dat door beeldend kunstenaars Diana Lepelaar en Ludy Feyen in 2010 is opgezet. 5 6 13 28 30 Overige Van het bestuur Actueel Veravox BBK info Leden exposities Cover foto: Tank Man van Fernando Sánchez Castillo. Fotografie: Remy de Boer Colofon BBK Magazine 311 3e kwartaal 2013 BBK Magazine verschijnt ieder kwartaal en is een uitgave van de Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaar (BBK). Abonnement afsluiten? Stuur een mail naar bbk@bbknet.nl. Een abonnement kost 24 euro per jaar. Redactie: Remy de Boer Ludy Feyen Jonna van t Hof Marja van Putten Siegfried Regeling Myriam Schobben Alex Schreiner Josien Vos Met bijdragen van: Hans Swanenburg Lieke Peeters Winfred Evers Hans Gritter Vormgeving: Sjimera ISSN 0166-1361 Uitgever en advertentie-acquisitie Uiterwaardenstraat 209 1079 CN Amsterdam T 020-623 54 56 F 020-624 95 85 E bbk@bbknet.nl www.bbknet.nl/krant Drukkerij Dijkman Print, Diemen 3
Naam voor het nieuwe BBK Magazine Van het bestuur van de BBK Heeft u een suggestie voor de naam van het nieuwe BBK Magazine, stuur uw reactie dan voor 25 november 2013 naar bbk@bbknet.nl Beste lezer, In uw handen treft u een nieuw gezicht aan van de BBK: het BBK Magazine. Tekst Miryam Schobben Vanuit het kunstenaarsverzet tijdens de Tweede Wereldoorlog is in 1945 de BBK opgericht. De vereniging zet zich sindsdien met hart en ziel in voor een progressief kunst- en cultuurbeleid in Nederland. Door de BBK Krant en de website blijft u op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied. Om de krant qua inhoud, vormgeving en uitstraling aan te passen aan de huidige tijd is de redactie van de krant deels vernieuwd. Vanaf 2014 kunt u dan ook een magazine verwachten, gedrukt in kleur en voorzien van een aantal nieuwe thema s. Daarnaast blijven ook bestaande items belangrijk onderdeel van de inhoud. Een vernieuwd magazine vraagt om een verse naam. De redactie nodigt u van harte uit om hierover mee te denken. BBK Krant spreekt namelijk bij de meeste mensen niet direct tot de verbeelding. We zijn op zoek naar een term die de lading en de kracht van de BBK beter dekt. BBK staat immers voor: strijdbaar, artistiek, informatief, cohesie, ambachtelijk, improvisatie en visie. n Door de BBK Krant en de website blijft u op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied. Er hebben zich nieuwe ontwikkelingen voorgedaan binnen de gelederen van de BBK. Belangrijke uitkomsten daarvan zijn een nieuwe redactie en vormgevingsteam welke niet bij nul beginnen maar bij uitgave 311. Hiermee zetten zij een historische lijn van maar liefst 68 jaar! informatievoorziening voor en door kunstenaars voort. We zijn als bestuur verheugd dat leden van onze vereniging zich belangeloos inzetten om andere leden en geïnteresseerden te willen informeren door middel van een prachtig opnieuw vormgegeven periodiek. Dank hierbij ook aan de trouwe dienst van het oude redactieteam. www.blijfjijzzper.nl Het bestuur roept alle leden van de BBK op om van zich te laten horen door bijvoorbeeld met nieuws te komen uit de eigen regio dat ook voor anderen van belang kan zijn. Of door mee te doen aan een vraaggesprek over de beroepspraktijk. Met en voor elkaar kunnen we zo het verschil maken van kunstenaars die betrokken zijn bij een samenleving waar creativiteit gewaardeerd en gerespecteerd wordt. Wij staan voor een professionele ondersteuning van onze beroepsuitoefening. Nog steeds raast de bezuinigingswoede van deze regering over onze praktijken heen en dreigt nu met de afschaffing van de Zelfstandigenaftrek het voortbestaan van kunstenaars, waarvan er velen als ZZP ers in de creatieve sector werkzaam zijn. Samen met Kunsten 92 en FNV Kiem willen we dat deze dreiging overwaait en dat deze regering zijn verantwoordelijkheid neemt voor een creatieve economie. We roepen ons beroepsveld en alle cultuurliefhebbers op om de petitie Handen af van de Zelfstandigenaftrek te tekenen en de enquete BLIJFJIJZZPER in te vullen. n 4 5
Tekst en fotografie: Ludy Feyen Petitie tegen de afschaffing van de Zelfstandigenaftrek Vanuit het kunstenplatvorm Kunsten 92, waar de BBK ook bij is aangesloten, vond op maandag 26 augustus de lancering plaats van een nieuwe website, een online rekentool en enquête: Blijf jij zzp er? Eén op de tien zzp ers werkt in de creatieve sector. Ook zij krijgen straks te maken met de drastische belastingplannen van het kabinet. Met een simpele rekentool kunnen ze nu al online uitrekenen wat hun netto-inkomen wordt als zelfstandigenaftrek en startersaftrek worden afgeschaft. De website www.blijfjijzzper.nl is gelanceerd door FNV KIEM, Kunsten 92 en Platform Beeldende Kunst. Met de Meer informatie: Kunsten 92: Algemeen secretaris Marianne Versteegh: 06 205 39 299 www.blijfjijzzper.nl website vragen de initiatiefnemers de aandacht van het publiek en de politiek voor de dreigende problemen. Het kabinet zegt dat het inzet op de creatieve industrie als topsector en op cultureel ondernemerschap, maar haalt de randvoorwaarden daarvoor onderuit. Door de bezuinigingen kan een zzp er 25 à 30 procent van het inkomen kwijtraken. FNV KIEM, Kunsten 92 en Platform Beeldende Kunst maken zich grote zorgen over de toekomst van het creatieve ondernemerschap als deze bezuinigingen doorgaan. Met www.blijfjijzzper.nl willen we de concrete gevolgen van de bezuinigingen zichtbaar maken. Zzp ers kunnen Yuri Veerman en Peter vd Bunder presenteren de nieuwe site zelf hun inkomensdaling berekenen. Ze worden ook dringend uitgenodigd mee te doen aan een mini-enquête en een online petitie. De resultaten worden aangeboden aan de Tweede Kamer. Staatssecretaris Weekers maakt over drie weken op Prinsjesdag bekend hoe hij 500 miljoen euro wil weghalen bij de aftrek voor zelfstandigen. Volgens het Financieel Dagblad van 6 augustus hebben VVD en PvdA het voornemen de zelfstandigenaftrek in de inkomstenbelasting af te schaffen of flink te beperken. Ook wordt gesproken over de optie de zelfstandigenaftrek te laten bestaan, maar een zzp-belasting in te voeren, wat voor een grote groep ondernemers op hetzelfde neerkomt. Wij roepen de regering op dit voornemen te laten varen. De zelfstandigenaftrek is ingevoerd om ondernemers te compenseren voor allerlei kosten die een werknemer nu eenmaal niet heeft. Denk bijvoorbeeld aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering, om maar een grote post te noemen. http://www.petities24.com/ de _ zelfstandigenaftrek _ moet _ blijven Bovendien is de zelfstandigenaftrek, samen met de startersaftrek, de meest effectieve en efficiënte manier om ondernemerschap te stimuleren. Het afschaffen is derhalve de meest effectieve en efficiënte manier om het ondernemerschap in Nederland tegen te gaan. Dat kan toch nooit de bedoeling zijn? Als er oneigenlijk gebruik wordt gemaakt van de regeling, bijvoorbeeld door werkgevers die hun personeel ontslaan om ze als zelfstandigen weer terug te huren, dan moet dat worden tegengegaan. Maar misbruik van het badwater zou geen reden mogen zijn om het kind ook maar weg te gooien. De zelfstandigenaftrek moet blijven. n Volgrecht Volgrecht is het recht van de maker van een kunstwerk om bij doorverkoop een percentage van de verkoopprijs te ontvangen. Dit geldt alleen als het gaat om een verkoop via de professionele kunsthandel. In Nederland krijgt de kunstenaar pas een percentage vanaf een doorverkoopprijs die hoger is dan 3.000 euro. In de rest van Europa ligt deze grens veel lager, meestal rond de 1.000 euro. De BBK is daarom met enkele andere organisaties bezig de regering te bewegen tot het bijstellen van de grens naar 1.000 euro. Inmiddels is er contact met de betrokken ministeries en zal de BBK in een overleg met hen aan tafel zitten. n Dag van de Jonge Kunstenaar Op maandag 9 september 2013 organiseerde Kunstpo dium T in Museum De Pont in Tilburg de Dag van de Jonge Kunstenaar. Op deze dag staat de dialoog centraal tussen de nieuwe generatie kunstenaars en het werkveld. Het is de bedoeling om van de Dag van de Jonge Kunstenaar een jaarlijks terugkerend platform te maken waar het werkveld, de kunstenaars en de academies elkaar kunnen ontmoeten en scherp houden, om samen een steviger netwerk in de beeldcultuur sector mogelijk te maken. De BBK was natuurlijk ook aanwezig om informatie te geven over onze vereniging, en om het gesprek met de beginnende kunstenaars aan te gaan. n Up-date zelfstandigenaftrek Eva van Diepen (secretaris van de BBK) achter de informatiestand. Bij het ter perse gaan van deze krant kwamen er berichten binnen dat de afschaf van de zelfstandigenaftrek waarschijnlijk van de baan is. Op Prinsjesdag moet dit formeel bevestigd worden, de BBK houdt haar leden hiervan op de hoogte via de nieuwsbrief en website. Het is wel duidelijk dat hoewel de zelfstandigenaftrek van de baan lijkt te zijn, er nog steeds flinke bezuinigingen gepland zijn. De BBK blijft dit in de gaten houden en zal waar nodig actie ondernemen. n 6 7
Henry Moore (1898-1986) Large Reclining Figure (detail) 1984 In de Rijksmuseumtuinen in Amsterdam is vanaf dit jaar iedere zomer een andere expositie te zien. De tuinen zijn gratis toegankelijk. Het is er heerlijk vertoeven. Deze zomer zijn twaalf werken van Henry Moore (1898-1986) te zien. Fotograaf en lid van de BBK, Winfred Evers maakte foto s van deze werken voor het nieuwe BBK Magazine. Zie voor meer informatie: www.henry-moore.org www.winfredevers.nl www.rijksmuseum.n Oval With Points 1968 1970 Draped Reclining Figure 1952 1953 Large Two Forms 1966 Reclining Woman: Elbow 1981 t/m 29 september in de Rijksmuseumtuinen (toegang gratis). Fotografie Winfred Evers Large Standing Figure: Knife Edge 1961 8 9
Nieuwe Akademie Utrecht Tekst: Remy de Boer Fotografie: Guda Koster Bootjes en kussens: Tanja den Herder op de achtergrond werk van marja Happé Op 1 juni werd aan 10 eindexamenkandidaten van de Nieuwe Akademie in Utrecht (NAU) hun certificaten uitgereikt tijdens de feestelijke opening van de door de studenten zelf georganiseerde en ingerichte eindtentoon stelling. Deze was te bezichtigen van 1 tot en met 9 juni in Loods 6 in Amsterdam. De expositie toonde een diversiteit aan kunst vormen: schilderijen, tekeningen, foto s, filmpjes en sculpturen in diverse materialen. Daarnaast zijn dit jaar acht oud-studenten van de NAU geselecteerd voor de Zomerexpo 2013 in Den Haag. www.nieuweakademie.nl De NAU start ondanks de recessie en economische malaise het komende seizoen goed. De alarmbellen van verdwijnende subsidies in de culturele sector blijken niet te rinkelen voor de Nieuwe Akademie Utrecht. De NAU ontvangt namelijk geen subsidie en toch bloeit de academie als nooit te voren. Studenten komen uit het hele land en de belangstelling is de laatste jaren erg toegenomen waardoor er wordt gewerkt met een extra basisgroep. Het nieuwe academiejaar start met 5 groepen in de basisjaren. Momenteel telt de NAU in totaal ongeveer 120 studenten. De nieuwe aanwas voor het komend jaar is ruim 40 eerstejaars. NAU De NAU biedt kunstonderwijs aan volwassenen die meer intensiteit en inhoudelijkheid in hun werk zoeken. Studenten worden begeleid in de ontwikkeling tot zelfstandig beeldend kunstenaar met een eigen visie. Van de studenten wordt verwacht dat ze reeds kennis gemaakt hebben met beeldende kunst (bijvoorbeeld op creativiteitscentra, andere academies of als autodidact) en dit ook tot uiting kunnen brengen. De lessen en werkbesprekingen vinden uitsluitend op zaterdag plaats. De kwaliteit van de opleiding wordt gewaarborgd doordat er elk jaar een toetsing plaats vindt. Het is de essentie van de NAU dat de student in de vijf jaar die de opleiding duurt zijn/ haar vermogen tot zelfkritiek en een eigen artistieke visie ontwikkelt. Jaarlijks studeren gemiddeld 12 studenten af. NAU 35 JAAR Jaarlijks organiseert de NAU de uitreiking van de Christine Award. De afgelopen vier jaar werd deze onder de studenten uitgereikt aan de maker/ maakster van het beste één minutenfilmpje. Dit jaar wordt het anders. Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van de NAU is er dit jaar een aangepaste versie van deze jaarlijkse uitreiking. Studenten van de NAU worden opgeroepen een schetsontwerp, schaalontwerp, plan, idee voor een kunstwerk te maken, waarbij de NAU als inspiratiebron dient. Dat mag sculptuur: Jasper Schep zwart schilderij: Marjan van Breugel cirkel schilderijen: mariska van Aldenhuijsen De alarmbellen van verdwijnende subsidies in de culturele sector blijken niet te rinkelen voor de Nieuwe Akademie Utrecht. De NaNAU helpt kunstenaars op weg om te professionaliseren, waarbij de nadruk ligt op individuele kritische begeleiding en het stimuleren van de artistieke zelfwerkzaamheid. voorgrond sculptuur: Jasper Schep videoprojectie: Liesbeth Overwater een kunstwerk zijn, bedacht voor een specifieke plek in welke vorm dan ook maar het kan ook een ontwerp zijn voor een gebouw of een kledinglijn, film tv serie, tijdschrift, manifestatie, lezingencyclus, kunstroute etcetera. Van belang is dat het gerelateerd is aan de Akademie op wat voor manier dan ook. NaNAU Behalve de 5-jarige opleiding van de NAU is er sinds 2 jaar ook de mogelijkheid tot het volgen van een postacademisch jaar: de NaNAU. Doelgroep hiervoor zijn (startende) kunstenaars, die minimaal twee jaar geleden een kunstopleiding voltooid hebben en die zich artistiek verder willen ontwikkelen, open staan voor feedback en bereid zijn om kritisch naar zichzelf te kijken. Belangrijk is de beeldende kwaliteit van het werk en de attitude en betrokkenheid van de deelnemer. Dit wordt getoetst in het toelatingsgesprek. De NaNAU helpt kunstenaars op weg om te professionaliseren, waarbij de nadruk ligt op individuele kritische begeleiding en het stimuleren van de artistieke zelfwerkzaamheid. Er wordt artistiek inhoudelijke feedback gegeven door een professioneel vakgenoot die de deelnemende kunstenaar gedurende een jaar begeleidt. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het stimuleren van een actieve houding die voor het cultureel ondernemerschap van belang is. n 10 11
Brieffragment aflevering 15 Tekst: Hans Swanenburg Er is wettelijk heel wat geregeld over de afwikkeling van schade. Je zou dus kunnen denken dat je er wel op mag vertrouwen dat, als het een keer mis gaat en je werk schade oploopt (of nog erger: helemaal verloren gaat), deze regels voldoende houvast bieden. In de praktijk blijkt dat toch vaak ingewikkelder te liggen. De meeste beschadigingen van kunstwerken vinden plaats tijdens exposities. Logisch, want er lopen dan honderden of duizenden mensen omheen, en dan gaat er wel eens iets fout. Uitgangspunt is dat wie de schade veroorzaakt, ook aansprakelijk is. Maar als je die weg wilt bewandelen om je schade vergoed te krijgen, zal je moeten weten wie de veroorzaker is, moeten aantonen dat die onjuist ( onrechtmatig ) heeft gehandeld toen die de schade aanrichtte, de omvang van de schade moeten bewijzen, en dan ook nog moeten hopen dat de betreffende persoon over voldoende middelen beschikt om de schade te vergoeden. Je kunt deze zware gang voorkomen door contractueel vast te leggen dat de expositieruimte/galerie ervoor instaat dat het werk na de overeengekomen periode in dezelfde toestand aan je wordt teruggegeven als waarin jij het afleverde (we gaan er hier vanuit dat je gewoon eigenaar bent gebleven). Je bepaalt dus dat de expositieruimte aansprakelijk is voor de kosten van herstel of verlies. Om discussies te voorkomen kun je daarbij het beste ook meteen regelen wat de waarde van het werk is (voor het geval het geheel verloren gaat), en hoe en door wie de Schade en vergoeding Twee jaar geleden schreef ik hier al eens iets over de problemen die je als kunstenaar tegenkomt als je werk beschadigd raakt. Helaas komt dat regelmatig voor, en vaak blijkt pas daarna dat niet goed is afgesproken wie voor de kosten opdraait. omvang van de schade en de kosten van herstel worden vastgesteld. Ook kan worden overeengekomen dat de expositieruimte zich hiervoor dient te verzekeren; je loopt dan niet het risico dat die uiteindelijk geen verhaal blijkt te bieden. Pas op met de wel eens gebruikte clausule dat de expositieruimte alleen aansprakelijk is indien en voor zover de verzekering dekking biedt. Een dergelijke regeling biedt vaak niet veel zekerheid, omdat je niet weet tegen welke risico s en voor welke bedragen door de expositieruimte een verzekering is afgesloten. Overigens kan een contract ook het tegenovergestelde bevatten, namelijk dat de expositieruimte nergens voor Mr Hans Swanenburg treedt indien nodig op als extern jurist voor leden van de BBK. In ieder nummer van het BBK-magazine beschrijft hij onderwerpen uit de praktijk. Overigens kun je veel ellende voorkomen door wel zelf je werk te verzekeren, ook als de expositieruimte niet alle verantwoordelijkheid op jou heeft afgeschoven. aansprakelijk is en/of dat de kunstenaar zelf zijn werk dient te verzekeren. Zo n expositieruimte beroept zich er dan nog wel eens op dat hij alleen maar de ruimte beschikbaar stelt, en dat de kunstenaar daar zelf exposeert. Dat is niet zo logisch, omdat je er als kunstenaar niet de hele tijd bij bent om toezicht te houden, niets weet over zaken als de brandveiligheid en de kans op lekkage, en ook bijvoorbeeld niet kunt controleren of de ruimte s avonds wel goed wordt afgesloten. Maar zo n bepaling ( exoneratie ) kan wel rechtsgeldig zijn, dus pas daarmee op. Overigens kun je veel ellende voorkomen door wel zelf je werk te verzekeren, ook als de expositieruimte niet alle verantwoordelijkheid op jou heeft afgeschoven. Het voordeel kan dan zijn dat jouw eigen verzekering je schade vergoedt, en ze dan zelf maar moet zien of ze die op iemand anders kunnen verhalen. Je kunt zo ook de schade dekken tijdens het transport. En nu we het toch over verzekeringen hebben: naast schade die is aangericht aan je werk, kan het ook gebeuren dat er schade wordt aangericht door je werk, of door jouzelf terwijl je het werk aan het plaatsen of opbouwen bent. Een zwaar beeld kan als gevolg van een zwakke constructie omvallen en een muur beschadigen, of een vallend gedeelte van een werk kan iemand in het publiek treffen. Voor dergelijke gevallen is het van belang om een goede (beroeps-) aansprakelijkheidsverzekering te hebben. Maar dat is weer een ander onderwerp, misschien voor een volgend artikel. Tot slot nog een opmerking over de situatie waarin je als kunstenaar zelf geen eigenaar meer bent van je werk (je hebt het al verkocht), maar toch hoort dat dit ernstig beschadigd of zelfs vernietigd is, of dreigt te gaan worden. In de Auteurswet is een bepaling opgenomen (art. 25) die een kunstenaar beschermt tegen wijziging en verminking van zijn werk. Ook als dat werk al is verkocht, en zelfs als ook het auteursrecht is overgedragen. Een bekend voorbeeld is een wandschildering, waar de nieuwe eigenaar van het gebouw de wit-roller overheen wil halen. De zogenaamde Persoonlijkheidsrechten beschermen dan zowel de culturele waarde van het werk als de reputatie van de kunstenaar. Ze bieden zeker geen absolute en eeuwige bescherming, maar ze zijn ook niet voor niets in de wet opgenomen. n Tekst Veravox In een hele oude schilderskiel gevonden.mijn nieuwe uitvinding, die van de verftube zal grote gevolgen hebben. Ik ben het niet eens met deze uitvinding, maar nu hij is gedaan is er niks meer aan te doen. Het was in een onbewaakt moment dat dit idee kwam aanwaaien. Deze uitvinding maakt verf draagbaar en houdbaar. Ik heb de verf in een tube, een flexibel buisje met een tuutje geperst en luchtdicht afgesloten. In de tube heeft het prachtige materiaal verf zijn natuurlijke vorm, kleur en schoonheid verloren. Maar je kunt het nu wel in je handen houden en transporteren over grote afstanden. Ik voorzie rampen. Binnen 200 jaar kunnen we onze kunstschilderkwasten in de wilgen hangen. Beunhazen, overal ter wereld, zullen zich op de productie werpen, van iets dat ze verf zullen noemen. Kleuren, zo als wij ze maken, moeizaam, maar met een diepte en warmte die met niets te vergelijken is, zelfs de kleuren van edelstenen lijken er oppervlakkig bij, zullen van de aardbodem verdwenen zijn. En het erge is, niemand zal weten wat er gemist wordt. De enorme hoeveelheid inferieure verf die dan uit de tube stroomt, daar valt niet mee maar ook niet tegen op te schilderen. Er zal een tijd komen dat kinderen, mannen en vrouwen van alle leeftijden, zich geroepen zullen voelen, om met een harig kwastje met armzalige verf, aan de slag te gaan. Schilderen kun je dat niet noemen, smeren zonder kleur, vorm of inhoud, is een betere benaming. Ik ben, zo als je merkt, een beetje somber over mijn uitvinding en mijn gewoonlijk goede stemming is erg bedrukt. Maar het is nu nog niet zo ver. Dat betekent dat we moeten doorwerken nu het nog kan, mijn geliefde vriend. Het portret van Paus Julius is bijna klaar. De scharlakenrode pigmenten zijn geprepareerd tot een gevaarlijk rood voor de mantel van onze vriend Julius. Het portret van Mona L. is eindelijk klaar n 12 13
Leiden Kansen voor kunstenaars in Leiden Dat cultuur belangrijk is voor Leiden moge duidelijk zijn. In cultuur moet worden geïnvesteerd! Leiden, uitgeroepen tot de Stad van Ontdekkingen, is een van de weinige steden die niet op cultuur bezuinigt en die een Cultuurnota hanteert waaruit waardering spreekt voor kunstenaars en hun werk. Maar ook voor Leiden, als vierde Cultuurstad van Nederland, is er werk aan de winkel. De Cultuurnota 2012-2018 van Leiden kent mooie ambities, zoals nummer 2 uit de nota: om cultuur meer in te zetten om de levendigheid en identiteit van de stad te versterken. Dat doen we door cultuur meer zichtbaar te maken in de stad, de stad als podium te gebruiken, het Cultuurkwartier (rond museum Lakenhal en Scheltema komt muziekcentrum Nobel -LF-) op de kaart te zetten, meer ruimte te geven aan kunst in de openbare ruimte, de link te maken met kennis en historie en partner-schappen aan te gaan met andere sectoren als horeca, toerisme, detailhandel, wooncorporaties en onderwijs. Tekst: Ludy Feyen Fotografie: Willem Vermaase Als beeldend kunstenaar werkzaam in Leiden sprak ik fractievoorzitter Pieter Kos van Groen Links over de ontwikkeling van de creatieve sector in onze stad. Kos legt mij in dit gesprek uit hoe belangrijk hij het vindt om ook de culturele sector te beschouwen als een van de peilers van het economisch beleid van Leiden, niet alleen die van de bio-technologie, waar Leiden zich nu met name mee profileert. Buiten de politiek is Pieter Kos werkzaam in bedrijven om daar veranderingen aan te brengen op het gebied van de bedrijfscultuur: Alles hangt af van het gedrag van mensen, is zijn visie. Zo pleit Kos binnen de wereld van politici en ambtenaren van een stad als Leiden voor een betere aansluiting met wat er zich in die samenleving aandient. Hij ziet een groeiend aantal ZZP ers werkzaam als vormgever, webdesigner, vertaler, uitgever, communicatiedeskundige of als medewerker in de culturele sector. Vaak éénpitters of kleine bedrijven, maar als groep leveren zij een groot aandeel aan de stedelijke economie en zij zijn van belang voor het goede vestigingsklimaat van de stad. Juist omdat zij elkaar aanvullen, samenwerken, projecten en werk delen, aldus Kos. Ik herken me helemaal in wat Pieter Kos zegt en ik voel me als zelfstandig kunstenaar gezien en gewaardeerd in mijn bijdrage aan de culturele sector en aan het culturele klimaat van mijn stad. Er hebben zich in Leiden de laatste jaren al mooie initiatieven De Nieuwe Energie ontwikkeld. Zoals het Stadslab: een denktank van en door burgers voor innovatie in de stad. Hieruit heeft zich een ander initiatief ontwikkeld; het Singelpark. Een 5 km lang verbindend stadspark. Ook de Nieuwe Energie, flexibele werk- en ontmoetingsplek voor ondernemers en de Gangmakerij, aanjagers van nieuwe ideeën en verbindingen, zijn goede voorbeelden van hoe het creatief ondernemerschap in Leiden leeft. Deze plekken De Nieuwe Energie dagen mij uit om met diverse partners om de tafel te gaan zitten om nieuwe kunstinitiatieven te ontwikkelen. Nu de (lokale) overheid zo sterk bezuinigt is het zaak om met elkaar hiervoor de mogelijkheden en financiering te regelen. Pieter Kos ziet in Leiden een ideale stad voor de opmars van de creatieve sector: de stad is kleinschalig, alles en iedereen is te voet en per fiets te bereiken waardoor de lijnen kort zijn. Nergens is zo veel kwaliteit op de vierkante meter vindt Kos. Een van de succesvolle nieuwe projecten in Leiden is het initiatief De Nieuwe Energie waar de creatieve sector met elkaar aan werk is. Leiden heeft een rijke geschiedenis door zijn universiteit en musea en als stad van de Bio-science. Met de focus op Leiden als kennis en communicatiestad zit er veel potentie om ondernemende kunstenaars een eigen plek en positie te bieden. Stappen in de goede richting voor creatief ondernemerschap Hoe deze ambitie er in de praktijk voor beeldend kunstenaars uit gaat zien zal opnieuw moeten blijken nu tal van voorzieningen zoals het CBK en de afdeling actuele kunst bij Scheltema door de gemeente Leiden afgestoten zijn. Met Pieter Kos heb ik afgesproken dit najaar een aantal bijeenkomsten te organiseren voor makers uit de creatieve sector om de samenwerking met de gemeente te intensiveren en waar nodig te verbeteren. Om te kijken hoe we mooie ambities ook echt waar gaan maken. In de hoop dat we aan onze mooie stad een landelijke uitstraling kunnen geven van een stad met hart voor cultuur, kunst èn kunstenaars. n 14 15
Atelierbeleid Amsterdam Amsterdam Afgelopen juli ontstond onrust onder kunstenaars in Amsterdam West door een aangekondigde beleids wijziging van het stadsdeel. Het stadsdeel, verhuurder van een groot aantal ateliers, gaat onderzoeken of bestaande ateliers in de populaire wijken verplaatst kunnen worden naar de minder populaire wijken aan de randen van de stad. Tekst: Alex Schreiner Door de A-locaties marktconform aan bedrijven te verhuren en kunstenaars naar de goedkope panden te verplaatsen, hoopt het stadsdeel de eigen inkomsten te verhogen. In afwachting van het onderzoek naar de mogelijkheden worden er alleen nog 1-jarige contracten afgesloten, zittende huurders krijgen na afloop van het lopende contract een 1-jarig contract aangeboden. Dit is geen op zichzelf staande ontwikkeling. Het Amsterdamse atelierbestand komt steeds verder onder druk te staan. Er zijn weinig ateliers ten opzichte van het aantal kunstenaars, en door het lotingsysteem heb je geen zekerheid over de termijn waarbinnen je een atelier kunt vinden. Aan de andere kant zouden de wachttijden bij het toepassen van inschrijfduur zo lang zijn dat kunstenaars pas aan het einde van hun carrière aanspraak kunnen maken op een werkplaats. Het voortbestaan van ateliers binnen de ring komt ondertussen steeds meer onder druk te staan. Het is voor veel eigenaren van atelierpanden inclusief stadsdelen en woningbouwcorporaties voordeliger de panden commercieel te verhuren tegen prijzen die voor de gemiddelde kunstenaar niet zijn op te brengen. De afgelopen jaren zijn er bij ons verschillende gevallen binnen gekomen van atelierpanden die verkocht werden, waarna de kunstenaars het pand hebben moeten verlaten met een fors verlies van ateliers tot gevolg. Ondanks berichten dat dit vaker voor komt, is niet bekend hoeveel ateliers er per jaar precies verdwijnen. De BBK is van mening dat het zonder dit soort basis informatie onmogelijk is een degelijk atelierbeleid op te zetten. Het gevolg van al deze ontwikkelingen is een steeds onzekerder situatie voor kunstenaars die een atelier hebben en een steeds meer uitzichtloze situatie voor kunstenaars die dat niet hebben. Het wordt tijd voor een breed gedragen visie op het atelierbeleid, voor een duidelijk signaal naar de Amsterdamse politiek. Wil jij mee denken en werken aan een beter atelierbeleid in Amsterdam? Meld je dan aan voor de werkgroep Amsterdams atelierbeleid door een e-mail te sturen naar bbk@bbknet.nl o.v.v. Amsterdams ateliers of bel naar 020-6235456. Je ontvangt dan een uitnodiging voor een eerste kennismakingsbijeenkomst. n Oproep In de regio Voor de rubriek In de regio zijn we op zoek naar leden van de BBK die korte berichten willen schrijven over het kunst- en cultuurbeleid in hun regio. Vind jij het leuk hieraan mee te werken? Stuur een mail naar bbk@bknet.nl onder vermelding van in de regio of bel naar 020-6235456. n 16 17
Call of the Mall consument, maar ook schoonmaaken beveiligingspersoneel en een leger van vrijwilligers. Tekst en fotografie: Remy de Boer Kunst in Utrecht De kunstmanifestatie maakt deel uit van een ambitieus kunstplan dat is ontwikkeld door de gemeente Utrecht en de stichting KuS. Dit plan behelst niet alleen het stationsgebied, maar streeft tevens naar permanente beeldbepalende kunst op het Jaarbeursplein en op belangrijke infrastructurele knooppunten in Utrecht. (Bij de bouw van gemeentelijke panden wordt de 1,5%-regeling voor beeldende kunst toegepast.) Daarnaast wil men na de grondige renovatie van het stationsgebied enkele permanente kunstwerken in en rond Hoog Catharijne tot stand brengen. Call of the Mall was in dit kader de eerste grote tijdelijke kunstmanifestatie en dient als leidraad voor alle projecten in het Stationsgebied de komende tien jaar. Symbiose kunst en commerce De wereld van de commerce is aan veel veranderingen onderhevig, het Fordisme is op zijn retour. De beleving van de consument beperkt zich niet meer tot de louter economische voorkeuren en motieven, maar strekt zich tevens uit naar de meer sociale aspecten binnen het economisch verkeer. Commerce dus in de ruimere zin van Van 20 juni tot en met 22 september vond in Utrecht de kunst manifestatie Call of the Mall plaats. Hieraan werkten ruim 25 internationale kunstenaars uit diverse disciplines mee. De manifestatie werd georganiseerd door de gemeente Utrecht in samenwerking met de stichting KuS. Website: www.callofthemall.nl 1973 van Maze de Boer Concept Cleaners van Christian Jankowski het woord; transacties waarbij sociale omgang en wederkerigheid kernbegrippen zijn. Met aandacht voor sociale rechtvaardigheid en gemeenschappelijk goed zoals een gedeelde publieke ruimte. Deze veranderingen op wereldniveau vind je in het klein terug in Hoog Catharijne. Het ideaal van het 19e eeuwse warenhuis sluit niet meer aan bij het Post-Fordisme van de moderne mens. Hoog Catharijne werd 40 jaar geleden gebouwd volgens de Fordistische logica, maar de fysieke structuur van het complex wringt met de wensen van de huidige consument. Het Fordisme heeft plaatsgemaakt voor een service- en kenniseconomie. De binnenkant van Hoog Catharijne is aan het veranderen en tracht aan te sluiten bij het verlangen van de winkelende mens om niet meer als massaconsument maar als individu te worden aangesproken. Het symbolische van de gebruikte ruimte en de cultures of commerces nemen een steeds grotere plaats in naast de economische functie van de mall. Everything must go van Sanja Medic HC als Pressure Cooker Call of the Mall beoogde door middel van kunst deze cultures of commerces vanuit andere invalshoeken te onderzoeken. Daar waar de spanning voelbaar is tussen de fysieke ruimte die nu wringt met de huidige cultures of commerce van de mensen die er wonen, werken, winkelen en reizen. Een reflectie op onze verhouding als individu en als gemeenschap tot onze snel veranderende complexe wereld. De bijdrages waren divers. Beeldende kunst, theater, interactieve radio, tentoonstellingen, workshops en rondleidingen zorgden voor een breed bereik. Zo vond er een ontmoeting plaats tussen kunstenaar, winkelier, Radio Homo Ludens van Melle Smets Sommige kunstwerken lokten je door hun ongebruikelijk plaatsing uit je comfortzone. Zoals de tuinfabriek (Ester van de Wiel) op het dak. Een moestuin met kruiden èn kippenren midden tussen de kantoren. Ook een bezoek aan de parkeergarage met auto s uit de jaren 70 (Maze de Boer) gaf een bijzonder vervreemdende werking. Andere kunstwerken zoals bijvoorbeeld Tank Man (Fernando Sánchez Castillo) waren zo toegankelijk en geliefd dat permanente beveiliging noodzakelijk werd. Radio Homo Ludens (Melle Smets) benadrukte de IP van Matthew Carbyshire dorpscultuur van de mensen die wonen en werken in Hoog Catharijne en gaf de dorpelingen een stem. Voor contemplatie over The Enormous Speed of Change (een gezamenlijke tentoonstelling over kwetsbaarheid en ontworteling) kon men zich terugtrekken in een leegstaand kantoorpand. Een rijk gevarieerde kunstmanifestatie in een ongebruikelijke setting die, zo lijkt het, door het publiek goed is ontvangen. Wellicht verdient dit initiatief opvolging en biedt het perspectief voor de vele identieke malls en stationspassages die op dit moment in Nederland worden gebouwd. n 18 19
Tekst: Hans Gritter fotografie: Marja van Putten De opzet was de deelnemende kunstenaars hun motieven te laten vinden in het Ionische licht van het landschap, de eeuwenoude olijfbomen of de steile rotskusten met de intens blauwe zee, of in de beroemde reuzenschilpad Caretta caretta, waardoor het eiland bekend is maar je kon je ook laten inspireren door de mensen en hun traditionele gebruiken. Denk daarbij aan muziek en dans, maar ook aan de veelbewogen geschiedenis van het eiland of aan de beleving van religie, of de lotgevallen van de Caretta caretta. Alle bovengenoemde onderwerpen kwamen aan bod, zo bleek op de tentoonstelling, die aan het eind van het festival werd geopend. Naast de 4 Amsterdamse beeldend kunstenaars bestond het deelnemersveld uit 6 Russische kunstenaars, 1 Chinees en 1 Oezbekistani, allen woonachtig in Moskou en St Petersburg. Verder stond er een eregast op het programma, de speciaal uit Frankrijk overgevlogen vooral in Rusland befaamde 75-jarige Giacomo de Pass. Alle niet-nederlanders stonden onder leiding van initiatiefneemster; de Russin Larissa One. Zo genoemd omdat ze trouw gevolgd en geassisteerd werd door Larissa Two, die alleen Russisch sprak, in tegenstelling tot L1, een veel bereisde oud-diplomatenvrouw van rond de zestig die haar talen perfect sprak en het eiland en de notabelen ervan goed kende, en met zachte doch besliste hand de leiding had van het gehele gezelschap. Festival of Art & Creation, Zakynthos Marion Molier, Marja van Putten, Wim Vonk en onder - getekende Hans Gritter namen van 20 mei tot 1 juni op initiatief van bestuurslid Alexander Mulder namens de BBK deel aan het Festival of Art and Creation op het Griekse eiland Zakynthos, ook wel Zante genoemd. Op Ithaka na het kleinste van de vier groene eilanden in de Ionische zee. De bedoeling van het festival is het promoten van zowel de kunst als het eiland zelf. Wim vonk schilderend op de hotelkamer Marja heeft speciaal voor dit project een website gemaakt getiteld www.zanterfanters.nl, waarop je nog veel meer informatie en foto s kunt vinden. Wij werden ondergebracht in de hotels Majestic en Ionis Art in het door luidruchtige Engelse jongelui gedomineerde Laganas aan de Zuidkust, één lange straat met vooral naar het strand toe clubs met keiharde house, halfnaakte meiden en kaalgeschoren knullen bedekt met tattoos, goedkope drank-en eettenten, enfin behoorlijk ordi. Wel schilderachtig, maar door het lawaai door ons haast niet te verdragen, na een lange schildersessie. Want na een dag bijkomen, een dag de stad verkennen en een bustour rond het eiland, moest er hard gewerkt worden. We hadden maar een volle week om met representatief werk voor de dag te komen en dat is kort dag als je bedenkt dat niemand van ons hier ooit eerder was geweest. Het was zaak om al snel een keuze te maken; om je te beperken. Want alleen het landschap is al zo schitterend, met zijn steile kliffen en daaronder de turquoise en ultramarijnviolette zee, met de eeuwenoude olijfbomen en de baaien met bootjes. En dan had je nog de met goud en ikonen volgeladen duistere Grieks Orthodoxe kerken waar de Russen meteen kaarsen opstaken, bogen en kruizen sloegen en de Heilige Maagd Maria op de oude iconen kusten. Daar stonden wij, ontkerkte linkse Amsterdammers, vol verbazing naar te kijken. Ze gingen zelfs zó ver in hun geloofsijver dat ze de Chinese pagodetempel die Marion, geïnspireerd door de samenwerking met Go Dzia, onze talentvolle jonge Chinese vriend had geschilderd op het Gesammtkunstwerk, dat door ons allen op het centrale plein werd gemaakt, veranderden in een Orthodoxe kerk met een Marion en Marja werken aan het groepsschilderij groot kruis bovenop. Pikant detail: dit werd notabene uitgevoerd door de enige moslim, Ali, de Oezbekistani! We ontbeten, lunchten en dineerden met z n allen in het gastvrije Majestic met zijn hartelijke manager. Alles was gratis voor ons, bier en wijn incluis. We werden overal zeer gastvrij onthaald, en voorgesteld aan de kunstenaars en intellectuelen van het eiland. De contacten onderling binnen de groep werden ook steeds amicaler, kortom we hadden het zeer naar onze zin, ondanks de tijdsdruk en de lawaaierigheid van de hotels, waar we vaak op de balkonnetjes ons werk moesten afmaken. Na het werken overdag en lekker zwemmen tussendoor hadden we bijna elke avond wat te doen: van het Nederlandse tekenmasterclass op Salomon square geven van een workshop op het centrale plein met Griekse meisjes als model, tot het houden van lezingen over Dutch Light in Painting in het gemeentehuis of het tekenen van portretjes van hotelgasten in een chic hotel weliswaar in ruil voor een copieuze maaltijd. Ook onze eregast Giacomo, een zongebruind klein in het wit gekleed Fransmannetje, die Picasso persoonlijk nog gekend had, voelde zich nimmer te groot om aan dit alles mee te doen en op straat schilderijen à l improviste te maken. Hij was innemend en goed gezelschap. Vóór ons vertrek hadden wij begrepen en rondverteld dat dit alles gefinancierd werd door een Russisch Staatskunstfonds. Echter, het bleek dat het bestuur van Zakynthos, met behulp van sponsoren, zoals de grote hotels, het festival financierde! Het was zeer goed georganiseerd, vooral door de toegewijde Denia Vythoulka, de rechterhand van de locoburgermeester, die altijd voor ons klaarstond En dan had je nog de met goud en ikonen volgeladen duistere Grieks Orthodoxe kerken en alles perfect had geregeld. Wij geneerden ons dan ook een beetje toen de Russen met cadeautjes voor de notabelen en de organisatie naar voren kwamen en wij daar totaal niet aan hadden gedacht. Gelukkig konden we dit goedmaken, door op de opening van de expositie, op 31 mei, wat klein werk wat we diezelfde dag hadden laten inlijsten en wat boekjes van ons werk aan te bieden. Kortom, het was een boeiende en leuke ervaring, die we niet hadden willen missen. n 20 21
Chili BBK Krant 43 - september 1973 De BBK is een vereniging met een lang en rijk verleden. In 1945 opgericht uit het kunstenaarsverzet van de Tweede Wereldoorlog heeft de BBK zich altijd hard gemaakt voor de beeldende kunstenaar in Nederland met altijd een kritische blik op de samenleving als geheel. In deze rubriek nemen we een duik in het verleden aan de hand van ons krantenarchief. BKR Van 1956 tot 1987 kunnen kunstenaars aanspraak maken op de Beeldend Kunst Regeling (BKR), voorloper van de onlangs afgeschafte WWIK. In ruil voor het leveren van diensten of werk komen kunstenaars in aanmerking voor een basisinkomen. De werken worden door gemeenten verspreid over overheidsinstellingen en door hen tentoongesteld. Vanaf 1972 worden de werken op initiatief van de BBK via nieuw op te richten artotheken ook voor particulieren beschikbaar gesteld. In de ruim 30 jaar dat de regeling bestaat, worden er verschillende wijzigingen doorgevoerd waar de BBK niet altijd achter staat. Zo ook in 1972, wanneer de regeling wordt aangescherpt. De BBK is het niet eens met de aanvulling van de eisen voor deelname aan de BKR en voert actie voor het terugdraaien hiervan. Dat het onderwerp ook in september 1973 nog actueel is, blijkt uit de BBK krant: een conceptbrief aan de minster over dit onderwerp met aansluitend een artikel over de stand van zaken en de eisen die de BBK stelt aan een eventuele nieuwe regeling. Op 11 september 1973 vindt er in Chili een militaire coup plaats op de democratisch gekozen regering van Salvador Allende, die hierbij zelf om het leven komt. De BBK verklaart zich solidair met de Chileense bevolking en spreekt zich uit tegen de militaire Junta. In de krant wordt een telegram afgedrukt die de BBK naar de Chileense ambassade in Den Haag verstuurde. Wil je BBK krant 43 helemaal lezen? Deze is te downloaden op: www.bbknet.nl/krant. En verder Een boze brief aan de NOS over het programma kunst in de knoei, artikelen over het vakbondsmodel in de BRD, de Boekmanstichting, de activiteiten van de verschillende BBK afdelingen en gewesten en aflevering 2 van de serie BBK kabinet : interviews met de bestuursleden van de BBK van dat moment. In deze krant komen Claartje Visser de Jong en Harry Visser aan het woord over de Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van kunstenaars, en de positie van de kunstenaar en zijn vakbond. n Tekst: Alex Schreiner 22 23
Ludy Feyen, artistiek leider Stichting Salix, 06-18238168, info@ludyfeyen.nl Mythe van Matilo Het Waterkunstwerk Matilo Park in Leiden is een meerjarig gemeenschaps-kunstproject, dat door ons beeldend kunstenaars Diana Lepelaar en Ludy Feyen, beide werkzaam in Leiden, in 2010 is opgezet. Als actieve buurtbewoners van respectievelijk de wijken Roomburg en Meerburg vonden wij elkaar in een gemeenschappelijke idee voor een waterkunstwerk als ontmoetingsplek voor het nieuw aan te leggen archeologische park Matilo. Veel gesprekken voerden wij met Stichting Salix, die het project adopteerde, en met het gemeentelijke Park Team Matilo o.l.v. projectmanager Joyce Langenacker. Voor toekomstige tuinders, buurtbewoners en collega kunstenaars organiseerden wij een serie ontwerp workshops en gaven hiermee richting aan het ontwerp voor het Waterkunstwerk. Gastkunstenaars als Hans van Houwelingen hebben een ondersteunende bijdrage geleverd aan de vorming van het uiteindelijke ontwerp. Ter inspiratie delen we in het BBK Magazine de successen van kunstenaars. Dit voorjaar heeft een kunstenaarsinitiatief in Leiden de eindstreep gehaald met een geslaagde opzet voor een werk in de openbare ruimte. Flow vormen Waterkunstwerk Matilo Leiden met buurtbewoners en vervlocht deze verhalen in de rijke geschiedenis van de plek waar onze wijken deel vanuit maken. De Mythe is op de website www.waterkunstwerkmatilo.nl te lezen door een digicode op het kunstwerk in te scannen. Een kernzin uit de Mythe is verwerkt op de achterwand van het kunstwerk. Hiervoor konden wij gebruikmaken van de expertise van grafisch kunstenaar Jan Kleingeld die ook in de wijk Meerburg woont. Voor een aantal specifieke uitwerkingen zoals de flow-vorms, de grote potten en de pergola hebben we collegae bereid gevonden. Paul Bouter voor de laatste twee, architect Paul van Panhuys ontwierp speciaal voor ons een drietal types flow-vorms. Tijdens de uitvoering meldden zich spontaan een aantal buurtbewoners, die het hele bouwproces met de uitvoering hebben meegeholpen en die nu betrokken zijn bij het wekelijkse onderhoud van het Waterkunstwerk. Waterkunstwerk Matilo Leiden Meer achtergrond informatie vind je op www.waterkunstwerkmatilo.nl Vrijdag 22 maart 2013, op Wereldwaterdag, organiseerden we een feestelijk programma ter gelegenheid van de onthulling van het Waterkunstwerk. Wethouder Jan Jaap de Haan van Cultuur verrichtte samen met collega wethouders Mirjam Ates uit Zoeterwoude en Leo Maat uit Leiderdorp de officiële opening, waarna het water ging stromen. Onthulling van de mythe Tijdens de onthulling werd de Mythe van Matilo voorgedragen en verbeeld met medewerking van leerlingen van de brede school de Arcade. De band Vetschiller zorgde voor een muzikale bijdrage voor en tijdens het programma. Romeinse hapjes werden verzorgd door de Historische Keuken. Kinderen konden de door hen gemaakte en gebakken kleibeeldjes vastzetten op de ecologische dakpannenwand. Begin september zal het hele park officieel geopend worden en heeft Nederland er een nieuw te bezoeken Castellum Matilo aan de Limes bij. n Het kerngegeven was dat mensen elkaar kunnen ontmoeten rondom stromend water in een groene omgeving met verwijzingen naar een Romeins badhuis Tekst: Ludy Feyen Fotografie: Andor Kranenburg Het kerngegeven was dat mensen elkaar kunnen ontmoeten rondom stromend water in een groene omgeving met verwijzingen naar een Romeins badhuis. Het Waterkunstwerk maakt deel uit van de buurttuinen in het park en alhoewel het park openbaar toegankelijk is geniet het hiermee een zekere bescherming. Janine Vermeulen is vanaf het begin als verhalenverteller bij het project betrokken; met het scheppen van de Mythe van Matilo. Zij begeleidde leerlingen tijdens vraaggesprekken Het Waterkunstwerk wordt beheerd door Stichting Salix en kwam tot stand met financiële bijdrage van: Gemeente Leiden, Fonds1818, WOZFonds, Wijken voor Kunst, Fonds Biodiversiteit Leiden en met behulp van vele sponsoren. 24 25
vaak niet gewend. Het is dan misschien handiger om een bedrag inclusief BTW te noemen. Tekst en fotografie: Lieke Peeters Factureren en administreren Bij elke verkoop of opdracht maak je een factuur voor de klant. Liefst zo snel mogelijk: een factuur moet uiterlijk voor de vijftiende van de volgende maand na levering verstuurd zijn aan de klant. Een kopie ervan bewaar je in je eigen administratie. De facturen geef je een uniek volgnummer. Je moet doornummeren, er mag geen nummer ontbreken. Dat kan heel eenvoudig: factuurnummer 1, nummer 2, nummer 3. Daarbij mag je de factuur ook een code meegeven, als je dat wilt. Bijvoorbeeld 2013-001 of LP2013-001 of iets dergelijks. Je bent niet alleen verplicht om van alle verkopen en opdrachten tijdig een factuur te maken en de factuur juist te administreren, een factuur moet ook aan bepaalde eisen voldoen. Een aantal zaken moet persé op de factuur vermeld staan. Op een factuur staat in ieder geval: de naam en het adres van de klant; jouw naam en adres; je BTW-nummer; je KvK-nummer; de factuurdatum; een volgnummer; de omschrijving van het verkochte werk of verrichte dienst; de prijs exclusief BTW; het BTW-percentage dat je berekent en het BTW-bedrag. Betaalt een klant contant, dan kun je er voor kiezen om een bon te maken in plaats van een factuur. In de kantoorboekhandel zijn bonnenboekjes met carbon verkrijgbaar. Het origineel geef je aan de klant, de kopie bewaar je in je administratie. Deze bonnen hebben al een volgnummer, maar je mag ook doornummeren met je eigen factuurnummers. Verder moeten op een bon dezelfde gegevens vermeld staan als op een factuur. Verkoopfacturen maken en BTW berekenen Als zelfstandig ondernemer ben je verplicht om een inzichtelijke en controleerbare administratie te voeren. Onderdeel hiervan is het schrijven van correcte verkoopfacturen. We zetten de regels op een rij en geven een paar voorbeeldberekeningen. Ook laten we zien hoe een afrekening van een galerie eruit hoort te zien en hoe je deze verwerkt in je administratie en aangifte. In deze rubriek geven we praktische informatie en handige tips vanuit het adviesbureau van de BBK. In dit nummer een bijdrage van Lieke Peeters. Zij verzorgt belastingaangiften voor leden van de BBK en geeft antwoord op belastingvragen. BTW berekenen Als je een prijs afspreekt met een klant, moet de klant weten wat je bedoelt: is de prijs die je noemt exclusief BTW of inclusief BTW? Het is belangrijk om hier van tevoren duidelijk over te zijn, om vervelende misverstanden te voorkomen. Ondernemers ZZP-ers, bedrijven, galeries praten meestal over prijzen exclusief BTW. Particulieren maar ook stichtingen of overheidsorganisaties zijn dit Spreek je een prijs exclusief BTW af, dan weet de klant dat er nog BTW bovenop komt. Je berekent dan de BTW over het bedrag exclusief BTW. Spreek je een prijs inclusief BTW af, dan mag de klant ervan uitgaan dat dit het bedrag is dat hij in totaal moet betalen, niet meer. Dit betekent dat je zelf de BTW eruit moet halen. De manier van berekenen is verschillend. De berekening van het BTW-bedrag over een verkoopprijs exclusief BTW is eenvoudig: je vermenigvuldigt het bedrag exclusief BTW met het BTW-percentage, deze bedragen tel je bij elkaar op en je hebt het bedrag inclusief BTW. Bijvoorbeeld: 2.000 euro exclusief BTW x 6 procent = 120 euro BTW en 2.000 + 120 = 2.120 euro inclusief BTW. Maar stel dat je met de klant een verkoopprijs inclusief BTW hebt afgesproken, hoe bereken je dan de BTW? Veel mensen maken hierin nog wel eens fouten. Om uit te rekenen wat het BTW-bedrag is dit moet immers op je factuur vermeld staan gebruik je een andere rekenformule: de prijs inclusief BTW deel je door 106 en vermenigvuldig je met 6. We gaan weer even uit van een verkoopprijs van 2.000 euro, maar in dit geval hebben we tegen de klant gezegd dat dit de prijs inclusief BTW is. Verkoopprijs 2.000 inclusief BTW / 106 x 6 = 113,21 euro BTW. Voor je administratie en je aangiften moet je ook weten wat het bedrag exclusief BTW is. Dat bereken je als volgt: 2.000 delen door 106 en maal 100 is 1886,79 exclusief BTW. Bij producten of diensten met het hoge BTW-tarief werkt de berekening op dezelfde manier: prijs inclusief BTW / 121 x 21 = BTW. Prijs inclusief BTW / 121 x 100 = prijs exclusief BTW. Verkoop via een galerie Als je een kunstwerk verkoopt aan een klant, moet je altijd een factuur schrijven. Verkoop je een werk via een galerie, dan is het vaak de galerie die dit voor je regelt. Als je via een galerie een werk verkoopt dan gaat dit vaak op basis van consignatie: jij blijft als kunstenaar de eigenaar van het werk totdat het werk verkocht wordt, de galerie is enkel bemiddelaar. Hoewel jij de eigenaar en verkoper van het werk bent, rekent de galerie meestal af met de klant en krijg jij een afrekening van de galerie. De galeriehouder rekent een bepaald percentage provisie over de verkoop en brengt dit in mindering op de verkoopprijs, het restant krijg je uitbetaald. Helaas zijn er wel eens galeries die geen correcte afrekening maken. Met een voorbeeld laten we zien hoe een afrekening van een galerie eruit zou moeten zien. Een galerie heeft een schilderij voor je verkocht. De verkoopprijs die de klant betaalde voor het schilderij is 5.000 euro exclusief BTW, 5.300 euro inclusief 6 procent BTW. De galerie berekent 40 procent provisie bij verkoop. De afrekening ziet er in deze situatie als volgt uit: verkoopprijs 5.000 euro plus 300 BTW is totaal 5.300 euro inclusief. Vervolgens berekent de galerie de provisie over de verkoopprijs exclusief BTW. Veertig procent van 5.000 is 2.000 euro provisie. De galerie moet aan de Belastingdienst BTW afdragen over de provisie die hij ontvangt. Bemiddeling is een dienst en hiervoor geldt het hoge BTW-tarief: 21 procent over 2.000 euro is 420 euro BTW. Tot slot berekent de galerie: ver- koopprijs inclusief BTW minus provisie inclusief BTW, 5.300 euro minus 2.420. De galerie betaalt het verschil aan je uit: 2.880 euro. Hoe verwerk je deze afrekening in je administratie en wat geef je op in je aangifte? Een veel voorkomend misverstand is dat mensen denken dat de 2.880 euro het bedrag is dat je moet opgeven als inkomen, maar dit is niet juist. Hoewel je minder overhoudt dan wat de klant betaalde voor het werk, moet je toch de verkoopprijs opgeven als inkomsten in je aangifte inkomstenbelasting en over deze verkoopprijs BTW afdragen. Je omzet is 5.000 euro en niet 2.880 euro! In je administratie verwerk je de afrekening als volgt: de verkoopprijs exclusief BTW, 5.000 euro, en de af te dragen BTW daarover, 300 euro, boek je aan de inkomstenkant. De provisie exclusief BTW, 2.000 euro, en de betaalde BTW daarover, 242 euro, boek je aan de uitgavenkant. In je aangifte omzetbelasting geef je 5.000 euro omzet op en 300 euro af te dragen BTW. De 420 euro BTW over de provisie mag je aftrekken als voorbelasting. In de aangifte inkomstenbelasting geef je 5.000 euro op als omzet. De provisie van de galerie mag je aftrekken als beroepskosten, onder de post verkoopkosten, 2.000 euro. Omzet 5.000 euro minus 2.000 euro kosten is 3.000 winst. n 26 27
Landelijk Bureau Het Landelijk Bureau van de BBK is het aanspreekpunt voor onze leden. Onze medewerkers doen de ledenadministratie, boekhouding en financiën, ondersteuning van het bestuur en de BBK krant en natuurlijk het adviesbureau. Het landelijk bureau is geopend van maandag t/m donderdag van 10.00 tot 16.00 uur. T: 020-623 54 56 E: bbk@bbknet.nl W: www.bbknet.nl Telefonische spreekuren: Op maandag t/m donderdag van 14 tot 16 uur via het algemene telefoonnummer 020-623 54 56. Voor direct contact met onze specialisten voor belastingadvies, sociale zekerheid, atelierzaken en contracten. Medewerkers Joop Booij: bureaucoördinator, financiën, belastingadvies (di, wo, do) Anja Bokma: boekhouding (extern) Jonna van t Hof: adviesbureau, BBK Netwerk (ma, di, do) Alex Schreiner: secretariaat, ledenadministratie, atelierzaken, BBK Netwerk (di, wo, do) Lieke Peeters: belastingadvies (ma, di, wo) Nieuwe leden Bestuur Jan Eric Visser, Rotterdam Jonna Slappendel, Sassenheim Amjad Farajie, Spijkenisse Christiane Gossel, Arnhem Landelijk bestuur Nicolette Arens Ludy Feyen Siegfried Regeling Dagelijks Bestuur Theodor Schokker, voorzitter Eva van Diepen, secretaris Julio Moreno Robles, penningmeester Hans-Joachim Schröter BBK Landelijk De BBK kent een aantal regionale afdelingen en contactpersonen waar u terecht kunt met vragen over zaken die speciaal in die regio spelen. BBK Rijnmond Nelis Oosterwijk Schonebergerweg 45 3023 ZG Rotterdam T: 06-48 06 70 85 bezoek op afspraak Den Haag Margaret Sabee T: 06-2272 6640 vrijdag van 19.00-22.00 Friesland (west) Auke Wassenaar T: 0517-53 13 02 Gelderland (regio Arnhem) Marjorie Ter Heurne T: 026-351 19 16 maandag 18.00-20.00 uur Gelderland (regio Apeldoorn) Wim Streep T: 055-533 7293 maandag 19.00-22.00 uur Gelderland (regio Nijmegen) Ger Driessen T: 024-323 2578 eerste en laatste maandag van de maand Haarlem Josine Goosens T: 06-1732 8426 eerste en laatste maandag van de maand 17.00-21.30 uur Noord-Brabant Bianca Tangande T: 073-613 6906 maandag van 20.00-22.00 uur Waarom lid worden 1. Expertise uit de beroepspraktijk De BBK is de enige beroepsvereniging voor en door beeldend kunstenaars. Onze leden bepalen het beleid en kiezen uit hun midden een bestuur. De BBK weet daarom precies wat voor haar leden belangrijk is. 2. Service en persoonlijk advies Onze medewerkers staan je bij met uitgebreide kennis en advies. Bij vragen over contracten, ateliers, opdrachten, subsidies en meer. Adviseurs die begrijpen dat de beroepspraktijk van beeldend kunstenaars complex en veelzijdig is. 3. Juridisch advies We hebben afspraken met een aantal extern juristen en advocaten met een zeer brede ervaring. 4. Belastingaangifte Ervaren belastingconsulenten die precies weten welke regelingen voor u als kunstenaar van toepassing zijn als cultureel ondernemer. 5. Actuele informatie kunstbeleid De BBK brengt haar leden op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen in het kunstbeleid. Daarnaast geeft ze aantal publicaties uit, zoals handleidingen voor de administratie, kunstopdrachten en modelcontracten. Samen sterk De BBK maakt zich sinds 1945 hard voor een goed kunstbeleid en zal dat met jouw steun blijven doen! De BBK is aangesloten bij Kunsten 92, en houdt internationaal de vinger aan de pols via aansluiting bij de IAA-Europe en AIAP-IAA Worldwide. Ledennet Het Ledennet is een afgeschermde website waar leden van de BBK allerlei interessante informatie en handige downloads kunnen vinden. Op het Ledennet zijn verschillende voorbeeld contracten te vinden en te downloaden, een btw-rekenhulp en factsheets over onder meer tariefbepaling kunstwerken, wat te doen bij wanbetaling en de Kleine Ondernemers Regeling (KOR). Je vindt het Ledennet op http://intranet.bbknet.nl/leden. Inloggegevens kwijt? Neem dan contact op met het landelijk bureau. Uitgaven Korting Administratie ook een Kunst Een handleiding voor het opzetten van een volledige (Btw) administratie. Nu ook met handige handleiding voor het opzetten van een eenvoudige administratie en Excel-administratie op cd-rom. Bestellen kan door 25 (leden) of 35 (niet-leden) over te maken op IBAN NL 71 INGB 0000 583458 onder vermelding Admin + cd + je adresgegevens. Zonder cd-rom kost de handleiding 15 (leden) of 20 (niet-leden), onder vermelding van Admin + je adresgegevens. De beeldend kunstenaar als startende ondernemer Een handboek voor het opzetten van de beroepspraktijk als beeldend kunstenaar. Handig voor de startende kunstenaar maar ook als naslagwerk voor de gevestigde kunstenaar. Bestellen kan door 10 (leden) of 15 (niet-leden) over te maken op IBAN NL 71 INGB 00005834 58 onder vermelding starter + je adresgegevens. De BBK snapt dat het leven als kunstenaar geen vetpot is. Wij hebben daarom allerlei interessante kortingen voor haar leden. Leden kunnen gebruik maken van korting op: Collectieve zorgverzekering bij DeltaLoyd: 10 tot 12 % korting Uitgebreide selectie van zakelijke en privé verzekeringen: oplopend tot 12 % korting Pictoright: 50% korting op het eerste jaar contributie Heco, groothandel in elektronische en verlichtingsmaterialen: 25-30 % korting Elthea Kunstsite: 50% korting op een twee jarig contract Voor een volledig overzicht zie www.bbknet.nl > lid worden > boekje ledenvoordelen. Leden van de BBK vinden op het Ledennet meer informatie over het afsluiten van verzekeringen. 28 29
Josée Wuyts en Frans de Groot Tot 24 november 2013 Museum Nagele, Nagele. De Tweede Buitenkans Meer informatie: www.grafiekplatform-vog.nl Josée Wuyts en Frans de Groot nemen met gezamenlijke grafiek deel aan enkele internationale grafiekmanifestaties: *Lessedra miniprint annual 2013, Bulgarije, www.lessedra.com *Print international 2013, Wrexham, UK, www.wrexham.gov.uk/arts *Print biennial Varna 2013, Bulgarije Within-Without, Christiane Gossel Toren, Josée Wuyts en Frans de Groot Marieke Bolhuis Tot 30 oktober 2013 Tuinpark Buikslotermeer, Volendammerweg 305, 1027 EA Amsterdam Mede-exposanten: onder meer Sies van Gils en Jos Smeets Meer informatie: www.mariekebolhuis.com Toelichting: 7 lovers [Snow White] is een beelden reeks. De basis en centrale figuur is Sneeuwwitje. Op de opening zal Snow white nr 4 staan. Het beeld is levensgroot zodat je haar in de ogen kan kijken. Daarna ga ik werken aan Snow white nr 5 en 6 en als die af zijn er bij zetten, kortom work in progress. Mooi natuurlijk op een tuinpark waar alles groeit en bloeit en dus voortdurend aan verandering onderhevig is. Harald Schole Tot 6 oktober 2013 The Frozen Foutain, Prinsengracht 645 Amsterdam Gepresenteerd door Stichting Zetel in de Beurs van Berlage en in CBK Amsterdam-Oost. Christiane Gossel Tot 20 oktober 2013 Stadspastoraat Arnhem, Driekoningendwaesstraat 30 Arnhem Open op ma-vr 10:00-14:00 uur Meer informatie: www.christianegossel.blogspot.com Volharding in vergankelijkheid Christiane Gossel tekent en gebruikt diverse grafische technieken. Haar werk karakteriseert zich door een lijnenspel. Ze probeert daarmee het volume van de materie terug te brengen naar de lijn; de massa te concentreren en tot het haast immateriële te reduceren. Haar focus richt zich daarbij op handen en handgebaren. info@haraldschole.nl Sandra van der Meulen en Ina Sponselee Tot 31 oktober 2013 GalerieGerritse, Londensekaai 19 4331 JG Middelburg Open op donderdag, vrijdag en eerste zondag vd maand 13.00-17.00 uur Meer informatie: www.sandravdmeulen.nl Sandra van der Meulen Schilderijen in gemengde techniek. Selectie uit signs of life. Tevens wordt de afstudeercollectie, edelsmeedkunst/ juweelontwerp, van Ina Sponselee tentoongesteld. 30