ICT IN HET BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS SCHOOLJAAR 2007/2008 TECHNISCH RAPPORT Utrecht, maart 2008
INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding en probleemstelling 5 2 Resultaten basisonderwijs 7 2.1 Representativiteit 7 2.2 ICT-gebruik 8 2.3 Realisatie onderwijsdoelen 9 2.4 Aantal computers en internetaansluitingen 9 2.5 Knelpunten 10 2.6 Activiteiten om ICT-gebruik te stimuleren 11 2.7 Beheersing ICT-vaardigheden 11 3 Resultaten voortgezet onderwijs 14 3.1 Representativiteit 14 3.2 ICT-gebruik 15 3.3 Realisatie onderwijsdoelen 15 3.4 Aantal computers en internetaansluitingen 16 3.5 Knelpunten 16 3.6 Activiteiten om ICT-gebruik te stimuleren 17 3.7 Beheersing ICT-vaardigheden 17 4 Conclusies 19 4.1 Basisonderwijs 19 4.2 Voortgezet onderwijs 20 4.3 Tot slot 20
1 INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING De Inspectie van het Onderwijs heeft in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onderzoek gedaan naar het gebruik van ICT in het basis- en voortgezet onderwijs. De centrale vragen in dit onderzoek zijn: 1. In welke mate gebruiken basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs ICT? 2. In hoeverre gebruiken basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs ICT om onderwijsdoelen te realiseren? 3. Hoeveel computers en internetaansluitingen hebben basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs? 4. Wat zijn de knelpunten rondom het gebruik van ICT? 5. Welke activiteiten organiseren scholen om leraren te stimuleren om ICT toe te passen? 6. In hoeverre beheersen leraren ICT-vaardigheden (basisvaardigheden en didactische toepassingen)? Respons In totaal zijn er 408 vragenlijsten ingevuld en geretourneerd: 293 voor het basisonderwijs en 115 voor het voortgezet onderwijs. De steekproef is voor het basisonderwijs uitgevoerd op het niveau van objecten van toezicht. De scholen zelf en de inspectie zien dit als aparte eenheid en daarom beoordeelt de inspectie deze apart. Voor het voortgezet onderwijs is de steekproef uitgevoerd op het niveau van vestigingen. 5
6
2 RESULTATEN BASISONDERWIJS Deze paragraaf beschrijft de onderzoeksresultaten voor het basisonderwijs. Voor de tekstuele beschrijving zie paragraaf 4.1. 2.1 Representativiteit De representativiteit van de 293 scholen die de vragenlijst hebben ingevuld, is getoetst aan de hand van spreiding op: leerlingenpopulatie 1, schoolgrootte, provincie, denominatie, regionale verdeling, aantal scholen onder een bestuur, schoolgroep, totaal aantal leerlingen en het percentage.90 en.25 leerlingen (zie tabel 2.1). De 293 responsscholen zijn representatief voor de basisscholen in Nederland 2. Tabel 2.1 Representativiteit basisonderwijs Steekproef Nederland n=293 n=6.929 Leerlingenpopulatie N >50.00 leerlingen 269 92 92 >50.25 en.90 leerlingen 10 3 3 >50.25 leerlingen 0 0 0 >50.90 leerlingen 14 5 5 Schoolgrootte (aantal leerlingen) ='0-100' 48 16 16 ='101-200' 86 29 32 ='201-400' 130 44 42 ='400 en meer' 29 10 10 Provincie Drenthe 12 4 4 Flevoland 7 2 3 Friesland 27 9 7 Gelderland 34 12 14 Groningen 13 4 5 Limburg 9 3 6 Noord-Brabant 39 13 13 Noord-Holland 45 15 13 Overijssel 22 8 8 Utrecht 24 8 7 Zeeland 5 2 3 1.90 leerlingen zijn leerlingen waarvan tenminste één van de ouders van niet-nederlandse afkomst is (en beperkingen kent in opleidings- en beroepsniveau)..25 leerlingen zijn Nederlandse arbeiderskinderen (in termen van opleidings- en beroepsniveau van de ouders). 0.00 zijn de overige, autochtone leerlingen. 2 In het basisonderwijs houdt de inspectie een grens aan van 5. 7
Zuid-Holland 56 19 17 Denominatie openbaar 100 34 33 rooms-katholiek 94 32 30 protestants-christelijk 83 28 30 overig bijzonder 16 5 8 Regionale verdeling buiten de steden 221 75 72 g4 24 8 9 g32 48 16 19 Aantal scholen onder bestuur meerpitter 275 94 93 eenpitter 18 6 7 Schoolgroep schoolgroep 1 21 7 8 schoolgroep 2 189 65 67 schoolgroep 3 50 17 13 schoolgroep 4 2 1 1 schoolgroep 5 13 4 5 schoolgroep 6 9 3 3 schoolgroep 7 9 3 2 Leerlingkenmerken Totaal aantal leerlingen 293 223 214 p125b 293 10 9 p190b 293 10 10 2.2 ICT-gebruik Tabel 2.2a Gebruik ICT po N Minimum Maximum Gemiddeld SD Nooit 287 0 25 0,35 2,37 Incidenteel 287 0 60 4,07 9,56 Regelmatig 287 0 100 95,57 10,50 Tabel 2.2b Gebruik ICT po, naar leerlingenpopulatie Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig >50.00 leerlingen 0,4 4,2 95,4 >50.25 en 90. 0 0 100 leerlingen >50.90 leerlingen 0,2 4,5 95,3 Tabel 2.2c Gebruik ICT po, naar schoolgrootte Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig = 0-100 0,6 3,1 96,3 = 101-200 0,1 2,7 97,2 = 201-400 0,5 5,2 94,4 = 400 en meer 0,3 4,8 95,0 8
Tabel 2.2d Gebruik ICT po, naar denominatie Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig Openbaar 0,2 3,0 96,8 Rooms-katholiek 0,4 3,9 95,7 Protestants-christelijk 0,5 4,8 94,7 Overig bijzonder 0,3 7,7 92,0 Tabel 2.2e Gebruik ICT po, naar provincie Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig Drenthe 0 2,9 97,1 Flevoland 3,6 2,1 94,3 Friesland 0 2,5 97,5 Gelderland 0 2,4 97,6 Groningen 0 3,1 96,9 Limburg 0 3,3 96,7 Noord-Brabant 0,5 3,3 96,2 Noord-Holland 0 5,5 94,5 Overijssel 0,5 5,5 94,0 Utrecht 1,4 6,1 92,5 Zeeland 0 0 100 Zuid-Holland 0,3 4,9 94,8 2.3 Realisatie onderwijsdoelen A. Verzorgen adaptief onderwijs/onderwijs op maat B. Flexibilisering/individualisering van het leerproces C. Bevorderen zelfstandig leren D. Creëren rijkere leeromgeving E. Aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen F. Bevorderen gebruik voor remediërende toepassingen G. Intensivering communicatie tussen leraar en leerling H. Bevorderen samenwerkend leren I. Efficiënter inrichten van het onderwijs J. Toetsen op maat Tabel 2.3 Realiseren van onderwijsdoelen A B C D E F G H I J Niet 0 0,7 0,3 0 0,3 0,3 36,5 8,2 1,0 19,8 Enigszins 20,1 22,9 19,1 19,5 10,9 15,0 38,2 58,7 30,0 42 Behoorlijk 56,3 52,2 46,4 42,7 46,1 46,8 8,2 23,9 50,9 23,9 Sterk 23,5 22,2 33,8 37,5 42,3 36,9 2,0 7,2 17,7 11,3 Is geen doel 0 2,0 0,3 0,3 0,3 1,0 15,0 2,0 0,3 3,1 2.4 Aantal computers en internetaansluitingen Tabel 2.4a Computers en Internet N Minimum Maximum Gemiddeld SD Leerlingen per computer 293 0 21 6 3 Percentage met internetaansluiting 293 0 100 89,87 23,82 9
Tabel 2.4b Computers en Internet naar leerlingenpopulatie Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting >50.00 leerlingen 6 89,7 >50.25 en 90. 6 92,0 leerlingen >50.90 leerlingen 6 91,4 Tabel 2.4c Computers en Internet naar schoolgrootte Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting = 0-100 5 76,8 = 101-200 6 88,4 = 201-400 7 94,3 = 400 en meer 8 96,0 Tabel 2.4d Computers en Internet naar denominatie Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting Openbaar 6 92,7 Rooms-katholiek 7 93,1 Protestants-christelijk 6 85,2 Overig bijzonder 8 77,3 Tabel 2.4e Computers en Internet naar provincie Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting Drenthe 6 84,9 Flevoland 7 84,3 Friesland 5 68,1 Gelderland 6 88,3 Groningen 6 99,8 Limburg 7 91,8 Noord-Brabant 7 97,5 Noord-Holland 8 89,7 Overijssel 6 95,3 Utrecht 7 89,8 Zeeland 5 67,3 Zuid-Holland 6 95,2 2.5 Knelpunten A. Beschikbaarheid van goede educatieve software in het algemeen B. Overzicht over bestaande educatieve software C. De kosten van educatieve software (licenties) D. De mogelijkheid programma s op maat te maken E. Onderwijsinhoudelijke ondersteuning bij ict-gebruik F. Beschikbare financiën om ict-voorzieningen op peil te houden G. Kwaliteit van de computers Tabel 2.5 Knelpunten rondom het gebruik van ICT A B C D E F G Niet 52,9 50,9 7,2 19,5 25,6 13,3 42,7 Enigszins 37,5 40,3 25,6 52,9 50,5 31,1 34,1 Behoorlijk 8,5 6,8 37,5 22,5 21,2 33,8 16 Sterk 1,0 2,0 29,7 5,1 2,7 21,8 7,2 10
2.6 Activiteiten om ICT-gebruik te stimuleren A. Scholing in ict-basisvaardigheden B. Specifieke scholing in didactische vaardigheden met betrekking tot ict C. Inhoudelijke ondersteuning door ict-coördinator/werkgroep D. Ruimte bieden voor experimenten/in kleine stapjes nieuwe dingen uitproberen E. Stimuleren van collegiale uitwisseling van kennis en ervaring F. ICT als onderwerp opnemen bij functioneringsgesprekken G. Bij de selectie van nieuwe personeelsleden letten op ict-competenties H. ICT als vast onderdeel opnemen in integrale kwaliteitszorg I. Consequent uitdragen dat ict waardevol is voor onderwijs J. Belonen van innovatief ict-gebruik K. Gebruik van bepaalde applicaties verplicht stellen Tabel 2.6 Activiteiten om leraren te stimuleren om ICT toe te passen A B C D E F G H I J K Niet 13,3 14 4,1 6,5 2,7 16,4 20,1 10,6 1,4 56,7 15,4 Incidenteel 49,5 60,1 19,8 34,1 31,7 43,7 37,2 30,7 11,9 29 19,8 Regelmatig 30,4 24,2 54,6 52,6 54,6 32,4 27 41,6 58,7 11,3 41,6 Vaak 6,8 1,7 21,5 6,8 10,9 7,5 15,7 17,1 28 3,1 23,2 2.7 Beheersing ICT-vaardigheden Tabel 2.7a Beheersing van ICT-vaardigheden po - basisvaardigheden N Minimum Maximum Gemiddeld SD Niet 282 0 60 0,68 4,00 In geringe mate 282 0 43 7,04 9,07 In voldoende mate 282 0 100 37,10 26,70 Goed 282 0 100 55,17 29,25 Tabel 2.7b Beheersing van ICT-vaardigheden po basisvaardigheden naar leerlingenpopulatie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed >50.00 leerlingen 0,7 7,1 36,4 55,8 >50.25 en.90 0,6 6,8 45,1 47,6 leerlingen >50.90 leerlingen 0,4 6,6 45,2 47,8 Tabel 2.7c Beheersing van ICT-vaardigheden po basisvaardigheden naar schoolgrootte Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed = 0-100 1,4 5,1 37,2 56,3 = 101-200 0,6 6,5 35,4 57,5 = 201-400 0,5 7,9 37,8 53,9 = 400 en meer 0,7 7,9 39 52,4 Tabel 2.7d Beheersing van ICT-vaardigheden po basisvaardigheden naar denominatie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Openbaar 1,0 7,7 35,4 56 Rooms-katholiek 0,6 6,6 38 54,8 Protestants-christelijk 0,3 6,8 37,8 55 Overig bijzonder 1,4 7 38,5 53,1 11
Tabel 2.7e Beheersing van ICT-vaardigheden po basisvaardigheden naar provincie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Drenthe 7 7,2 20,8 65 Flevoland 0 9,2 30 60,8 Friesland 0,4 6,5 32,1 61 Gelderland 0,3 5,6 36,4 57,7 Groningen 0,4 3,6 52,3 43,7 Limburg 0 8,3 42,8 48,9 Noord-Brabant 0,9 6,6 34,4 58,1 Noord-Holland 0,1 6 38,6 55,4 Overijssel 0,5 6,6 50 43 Utrecht 0,8 14,2 45,8 39,3 Zeeland 0 6,3 12,5 81,3 Zuid-Holland 0,5 6,8 32,9 59,9 Tabel 2.7f Beheersing van ICT-vaardigheden po didactische toepassingen N Minimum Maximum Gemiddeld SD Niet 284 0 60 1,52 6,23 In geringe mate 284 0 80 11,65 13,88 In voldoende mate 284 0 100 45,87 25,65 Goed 284 0 100 40,96 28,23 Tabel 2.7g Beheersing van ICT-vaardigheden po didactische toepassingen naar leerlingenpopulatie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed >50.00 1,4 11,7 45,2 41,7 leerlingen >50.25 0 6,1 49 44,9 en.90 leerlingen >50.90 leerlingen 4,6 13,6 56,9 24,9 Tabel 2.7h Beheersing van ICT-vaardigheden po didactische toepassingen naar schoolgrootte Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed = 0-100 1,3 11,1 40,1 47,4 = 101-200 1,2 8,6 46,8 43,5 = 201-400 1,7 12,9 47,7 37,7 = 400 en meer 2,2 16 43,8 38 Tabel 2.7i Beheersing van ICT-vaardigheden po didactische toepassingen naar denominatie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Openbaar 2,1 11,1 45 41,8 Rooms-katholiek 1,2 10,4 46,7 41,7 Protestants-christelijk 1,4 12,7 46 39,9 Overig bijzonder 0,6 16,9 45,1 37,3 12
Tabel 2.7j Beheersing van ICT-vaardigheden po didactische toepassingen naar provincie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Drenthe 8,3 12,2 33,6 45,9 Flevoland 0 10,8 41,7 47,5 Friesland 0,2 13,2 35,6 51 Gelderland 0,3 11 50,8 37,9 Groningen 0 15,4 53,8 30,8 Limburg 0 15 48,1 36,9 Noord-Brabant 1,2 10,3 43,3 45,2 Noord-Holland 2,3 12,1 45,2 40,4 Overijssel 0,5 8,1 54,8 36,7 Utrecht 3,3 15 51,3 30,4 Zeeland 0 9 43 48 Zuid-Holland 1,5 10,7 45,3 42,5 13
3 RESULTATEN VOORTGEZET ONDERWIJS Deze paragraaf beschrijft de onderzoeksresultaten voor het voortgezet onderwijs. Voor de tekstuele beschrijving zie paragraaf 4.2. 3.1 Representativiteit De representativiteit van de 115 scholen die de vragenlijst hebben ingevuld, is getoetst aan de hand van spreiding op: denominatie, onderwijsaanbod, schoolgrootte, percentage cumi-leerlingen (culturele minderheden) en urbanisatiegraad. De 115 responsscholen zijn representatief voor de scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland 3. Echter, omdat het gaat om een kleine groep scholen moeten de resultaten met voorzichtigheid worden behandeld en geïnterpreteerd. Tabel 3.1 Representativiteit voortgezet onderwijs Steekproefscholen Nederland n Denominatie Algemeen Bijzonder 14 13 13 Openbaar 24 22 31 Protestants-christelijk 29 27 23 Rooms-katholiek 33 30 24 Samenwerking 9 8 10 Onderwijsaanbod breed 45 41 36 vmbo 44 40 48 havo/vwo 16 15 13 brug 4 4 3 Schoolgrootte >1500 10 9 9 1000-1500 28 25 20 670-1000 20 18 16 300-670 36 32 28 <300 17 15 27 Percentage cumi-leerlingen 0-2 62 71 67 2-5 17 20 21 5-10 6 7 7 >10 2 2 6 Urbanisatiegraad g4 8 7 14 g28 38 33 27 3 Omdat het voor vo minder scholen betreft, is een verschil van 10 acceptabel. 14
overig 69 60 59 3.2 ICT-gebruik Tabel 3.2a Gebruik ICT vo N Minimum Maximum Gemiddeld SD Nooit 114 0 75 9,98 11,80 Incidenteel 114 0 88 36,24 22,68 Regelmatig 114 3 100 53,78 26,87 Tabel 3.2b Gebruik ICT vo naar percentage cumi-leerlingen (leerlingenpopulatie) Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig 0-2 10,0 39,2 50,8 2-5 9,2 27,1 63,6 5-10 17,5 27,5 55,0 > 10 15,0 55,0 30,0 Tabel 3.2c Gebruik ICT vo naar schoolgrootte Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig > 1.500 10,9 38,0 51,1 1.000-1.500 11,9 44,1 44,0 670-1.000 14,2 35,2 50,6 300-670 6,5 37,3 56,3 <300 9,1 19,7 71,2 Tabel 3.2d Gebruik ICT vo naar denominatie Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig Algemeen bijzonder 10,0 41,2 48,8 Openbaar 8,1 29,2 62,7 Protestants-christelijk 7,2 30,5 62,3 Rooms-katholiek 11,0 44,5 44,5 Samenwerking 13,7 35,1 51,2 Tabel 3.2e Gebruik ICT vo naar onderwijsaanbod Gemiddeld Nooit Incidenteel Regelmatig Breed 11,8 41,5 46,8 Vmbo 8,2 32,6 59,2 Havo/vwo 12,2 37,8 50,0 3.3 Realisatie onderwijsdoelen A. Verzorgen adaptief onderwijs/onderwijs op maat B. Flexibilisering/individualisering van het leerproces C. Bevorderen zelfstandig leren D. Creëren rijkere leeromgeving E. Aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen F. Bevorderen gebruik voor remediërende toepassingen G. Intensivering communicatie tussen leraar en leerling H. Bevorderen samenwerkend leren I. Efficiënter inrichten van het onderwijs J. Toetsen op maat 15
Tabel 3.3 Realiseren van onderwijsdoelen A B C D E F G H I J Niet 5,2 1,7 3,5 0,9 0,9 2,6 9,6 4,3 5,2 17,4 Enigszins 38,3 33,0 13,9 12,2 7,8 33,9 53,9 48,7 25,2 44,3 Behoorlijk 31,3 41,7 50,4 42,6 40,9 39,1 20,0 33,0 52,2 26,1 Sterk 21,7 22,6 32,3 44,3 50,4 23,5 10,4 13,0 15,7 7,8 Is geen doel 3,5 0,9 0 0 0 0,9 6,1 0,9 1,7 4,3 3.4 Aantal computers en internetaansluitingen Tabel 3.4a Computers en Internet N Minimum Maximum Gemiddeld SD Leerlingen per computer 114 2 14 6 3 Percentage met internetaansluiting 115 0 100 94,43 16,409 Tabel 3.4b Computers en Internet naar percentage cumi-leerlingen (leerlingenpopulatie) Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting 0-2 6 96 2-5 5 93 5-10 3 93 > 10 6 100 Tabel 3.4c Computers en Internet naar schoolgrootte Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting > 1.500 9 98 1.000-1.500 6 91 670-1.000 6 98 300-670 5 98 <300 4 88 Tabel 3.4d Computers en Internet naar denominatie Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting Algemeen bijzonder 6 98 Openbaar 5 91 Protestants-christelijk 5 92 Rooms-katholiek 7 97 Samenwerking 5 99 Tabel 3.4e Computers en Internet naar onderwijsaanbod Gemiddeld Leerlingen per computer Percentage met internetaansluiting Breed 7 93 VMBO 5 95 Havo/vwo 7 97 3.5 Knelpunten A. Beschikbaarheid van goede educatieve software in het algemeen B. Overzicht over bestaande educatieve software C. De kosten van educatieve software (licenties) D. De mogelijkheid programma s op maat te maken E. Onderwijsinhoudelijke ondersteuning bij ict-gebruik F. Beschikbare financiën om ict-voorzieningen op peil te houden G. Kwaliteit van de computers 16
Tabel 3.5 Knelpunten rondom het gebruik van ICT A B C D E F G Niet 22,6 23,5 8,7 16,5 14,8 9,6 44,3 Enigszins 53,9 52,2 33,0 33,9 42,6 26,1 40,0 Behoorlijk 20,9 23,5 48,7 41,7 40,0 43,5 13,0 Sterk 2,6 0,9 9,6 7,8 2,6 20,9 2,6 3.6 Activiteiten om ICT-gebruik te stimuleren A. Scholing in ict-basisvaardigheden B. Specifieke scholing in didactische vaardigheden met betrekking tot ict C. Inhoudelijke ondersteuning door ict-coördinator/werkgroep D. Ruimte bieden voor experimenten/in kleine stapjes nieuwe dingen uitproberen E. Stimuleren van collegiale uitwisseling van kennis en ervaring F. ICT als onderwerp opnemen bij functioneringsgesprekken G. Bij de selectie van nieuwe personeelsleden letten op ict-competenties H. ICT als vast onderdeel opnemen in integrale kwaliteitszorg I. Consequent uitdragen dat ict waardevol is voor onderwijs J. Belonen van innovatief ict-gebruik K. Gebruik van bepaalde applicaties verplicht stellen Tabel 3.6 Activiteiten om leraren te stimuleren om ICT toe te passen A B C D E F G H I J K Niet 12,2 13,0 7,8 1,7 1,7 20,9 17,4 16,5 1,7 36,5 17,4 Incidenteel 44,3 60,9 23,5 30,4 41,7 41,7 40,0 37,4 15,7 41,7 33,9 Regelmatig 39,1 26,1 52,2 56,6 45,2 26,1 32,2 38,3 53,0 14,8 35,7 Vaak 4,3 0 16,5 11,3 11,3 11,3 10,4 7,8 29,6 7,0 13,0 3.7 Beheersing ICT-vaardigheden Tabel 3.7a Beheersing van ICT-vaardigheden vo - basisvaardigheden N Minimum Maximum Gemiddeld SD Niet 112 0 30 1,83 4,04 In geringe mate 112 0 50 11,46 9,30 In voldoende mate 112 0 100 45,16 20,84 Goed 112 0 100 41,55 22,59 Tabel 3.7b Beheersing van ICT-vaardigheden vo basisvaardigheden naar percentage cumileerlingen (leerlingenpopulatie) Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed 0-2 1,8 12,3 45,3 40,6 2-5 2,2 6,8 48,8 42,2 5-10 1,5 12,5 45,0 41,0 > 10 7,5 32,5 50,0 10,0 Tabel 3.7c Beheersing van ICT-vaardigheden vo basisvaardigheden naar schoolgrootte Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed > 1.500 1,7 8,0 41,4 48,9 1.000-1.500 2,9 12,8 42,5 41,7 670-1.000 1,4 10,5 55,5 32,7 300-670 1,6 12,8 44,2 41,4 <300 0,5 8,8 42,4 48,3 17
Tabel 3.7d Beheersing van ICT-vaardigheden vo basisvaardigheden naar denominatie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Algemeen bijzonder 0,4 13,8 35,0 50,8 Openbaar 1,8 10,5 50,2 37,6 Protestants-christelijk 1,8 10,1 46,9 41,3 Rooms-katholiek 1,7 11,6 47,2 39,6 Samenwerking 4,2 11,7 41,2 42,9 Tabel 3.7e Beheersing van ICT-vaardigheden vo basisvaardigheden naar onderwijsaanbod Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Breed 2,8 11,1 45,7 40,4 Vmbo 1,3 11,8 45,9 41,0 Havo/vwo 0,3 13,1 47,2 39,4 Tabel 3.7f Beheersing van ICT-vaardigheden vo didactische toepassingen N Minimum Maximum Gemiddeld SD Niet 109 0 70 12,69 13,90 In geringe mate 109 0 60 22,68 11,38 In voldoende 109 10 74 36,40 15,03 mate Goed 109 0 90 28,23 15,99 Tabel 3.7g Beheersing van ICT-vaardigheden vo didactische toepassingen naar percentage cumileerlingen (leerlingenpopulatie) Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed 0-2 11,7 23,4 36,9 28,1 2-5 10,9 19,4 36,3 33,4 5-10 12,5 26,7 29,2 31,7 > 10 45,0 25,0 20,0 10,0 Tabel 3.7h Beheersing van ICT-vaardigheden vo didactische toepassingen naar schoolgrootte Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed > 1500 12,8 21,3 32,6 33,3 1000-1500 10,5 22,3 36,9 30,3 670-1000 11,6 25,5 37,9 25,0 300-670 14,3 24,7 35,3 25,7 <300 14,1 17,6 37,6 30,6 Tabel 3.7i Beheersing van ICT-vaardigheden vo didactische toepassingen naar denominatie Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Algemeen Bijzonder 12,9 25,4 33,2 28,6 Openbaar 14,8 20,2 38,3 26,7 Protestants- 7,1 22,1 38,4 32,3 Christelijk Rooms-Katholiek 13,3 24,2 37,8 24,7 Samenwerking 19,4 21,8 29,3 29,6 Tabel 3.7j Beheersing van ICT-vaardigheden vo didactische toepassingen naar onderwijsaanbod Gemiddeld Niet In geringe mate In voldoende mate Goed Breed 12,6 22,8 36,7 27,9 VMBO 14,2 23,2 34,8 27,8 Havo/vwo 11,6 23,4 37,8 27,2 18
4 CONCLUSIES 4.1 Basisonderwijs 96 van de basisscholen maakt regelmatig gebruik van ICT in het onderwijs. Dit is 5 meer dan vorig jaar. Op openbare scholen wordt ICT het meest gebruikt. Vorig jaar gebruikte nog maar 67 van de bijzondere scholen ICT in het onderwijs, nu is dat 92. De verschillen tussen provincies zijn niet groot. In Utrecht wordt ICT het minst regelmatig gebruikt. 42 van de scholen zegt ICT in sterke mate te gebruiken om het onderwijs aantrekkelijker te maken voor leerlingen. Andere doelen zijn het bevorderen van het gebruik voor remediërende toepassingen, het creëren van een rijkere leeromgeving en het bevorderen van zelfstandig leren. Scholen bieden gemiddeld één computer per zes leerlingen aan. Vorig jaar was dit gemiddeld zeven leerlingen. Hoe groter de school, hoe meer leerlingen met één computer moeten doen. Ook op de bijzondere scholen zijn meer leerlingen per computer dan op de rest van de scholen. Gemiddeld heeft 90 (3 meer dan vorig jaar) een internetaansluiting. Ook hier ligt dit percentage op kleinere scholen lager (77 ), net als in Friesland (66 ) en Zeeland (67 ). Scholen geven aan dat het grootste knelpunt rondom het gebruik van ICT de kosten van de licenties voor educatieve software is. Ook de beschikbare financiën om ICT-voorzieningen op peil te houden blijkt, net als vorig jaar, een probleem. Aan de beschikbare educatieve software of de kwaliteit van de computers ligt het niet. Het zijn de financiële middelen die tekort schieten. Met enerzijds het consequent uitdragen dat ICT waardevol is voor onderwijs en het anderzijds verplicht stellen van het gebruik van bepaalde applicaties, hopen scholen leraren te stimuleren om ICT toe te passen. Ook inhoudelijke ondersteuning door ICT-coördinatoren is een activiteit die vaak wordt gebruikt. Iets meer dan de helft (55 ) van de scholen zegt dat leraren de ICTbasisvaardigheden goed beheersen. Dit percentage ligt iets hoger dan vorig jaar (51 ). Op scholen met meer dan 25 of 50 gewichtenleerlingen beheersen de leraren de basisvaardigheden in mindere mate goed. Hoe groter de school, hoe minder goed de leraren de basisvaardigheden beheersen. In Utrecht en Overijssel is eenzelfde beeld te zien, terwijl in Zeeland 81 van de scholen aangeeft dat de leraren de basisvaardigheden goed beheersen. 41 van de scholen zegt dat de leraren de ICT-didactische vaardigheden goed beheersen (ten opzichte van 38 vorig jaar). Scholen met meer dan de helft.90 leerlingen, grotere scholen, bijzondere scholen en scholen in Utrecht en Groningen beheersen de didactische vaardigheden het minst goed. 19
4.2 Voortgezet onderwijs Scholen in het voortgezet onderwijs gebruiken minder vaak ICT (54 ) dan in het basisonderwijs. Scholen met minder dan driehonderd leerlingen gebruiken ICT opvallend vaker (71 ) dan grotere scholen. Vorig jaar gebruikte 78 van de scholen met meer dan vijftienhonderd leerlingen nog ICT, nu is dat 51. Rooms-katholieke en brede scholen gebruiken ICT het minst regelmatig. Havo/vwo-scholen laten sinds vorig jaar een stijging zien van het gebruik van ICT (van 29 naar 50 ). Net als in het basisonderwijs zijn de belangrijkste doelen die scholen met ICT willen realiseren het aantrekkelijk maken van het onderwijs voor de leerlingen, het creëren van een rijkere leeromgeving en het bevorderen van zelfstandig leren. Vorig jaar was het bevorderen van het gebruik voor remediërende toepassingen nog in sterke mate een doel (32 ), nu is dat op nog maar 23 van de scholen het geval. Ook in het voortgezet onderwijs moeten gemiddeld zes leerlingen één computer delen. Op scholen met minder dan driehonderd leerlingen delen gemiddeld vier leerlingen één computer. Scholen met meer dan vijftienhonderd leerlingen hebben de meeste leerlingen per computer (9). Op de scholen in het voortgezet onderwijs heeft gemiddeld 94 van de computers een internetaansluiting. Dit percentage is hetzelfde als vorig jaar. Het grootste knelpunt rondom het gebruik van ICT is de beschikbaarheid van de financiën om ICT voorzieningen op peil te houden. Dit is op een vijfde (21 ) van de scholen. De meest voorkomende activiteiten om leraren te stimuleren om ICT toe te passen zijn het consequent uitdragen van de boodschap dat ICT waardevol is voor het onderwijs en inhoudelijke ondersteuning. 42 (tegenover 47 vorig jaar) van de scholen zegt dat de leraren de ICT-basisvaardigheden goed beheersen. In het basisonderwijs ligt dit percentage een stuk hoger (55 ). Op 55 van de vo-scholen met 670 tot 1.000 leerlingen en op 51 algemeen bijzondere scholen beheersen de leraren de basisvaardigheden goed. Didactische vaardigheden worden in veel mindere mate beheerst. Slechts 28 van de scholen zegt dat de leraren de didactische vaardigheden beheersen, tegenover 41 in het basisonderwijs. 4.3 Tot slot Het lijkt erop dat het basisonderwijs wat betreft het gebruik van ICT en het beheersen van de basisvaardigheden en didactische vaardigheden voorloopt op het voortgezet onderwijs. De oorzaak daarvan kan niet gevonden worden in het aantal computers per leerling en het percentage internetaansluitingen. Deze zijn namelijk ongeveer gelijk aan die in het basisonderwijs. 20
De scholen in zowel het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs ondernemen bijna dezelfde activiteiten om het gebruik van ICT te stimuleren. In het basisonderwijs lijkt dit dus beter te lukken dan in het voortgezet onderwijs. Het belangrijkste doel dat de scholen willen bereiken is het aantrekkelijk maken van onderwijs voor de leerlingen. De scholen in beide sectoren lopen echter tegen hetzelfde probleem aan: de kosten van de ICT-voorzieningen. Om ICT een goede plek te geven in het onderwijs, is het belangrijk dat de leraren beschikken over de basisvaardigheden en didactische vaardigheden. Dit is op lang niet alle scholen nog het geval. 21