Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Thema-overzicht
Thema-overzicht Gevangen in beeld Groep 8 Gevangenismuseum Kern van het thema Als je iets fout doet, krijg je straf. Onze gevangenissen zitten vol met afgestraften. Er hangt een waas van spanning en mystiek om hen heen. We zien ze op tv, in series en films. Het nieuws besteedt aandacht aan geruchtmakende rechtszaken. Bij gevangenen denken we al snel aan gevaarlijke criminelen, stoere mannen met tattoos Maar wat voor mensen zitten er eigenlijk achter de deur? Klopt ons beeld van gevaarlijke boeven met de werkelijkheid? En hoe ziet het leven in de gevangenis eruit? Leef je er op water en brood of heb je er net zo n lui luxeleventje als in een hotel? Hoe zou het voelen om langere tijd opgesloten te zijn? Leerlingen onderzoeken hun (voor)oordelen en aannames en vormen zich gaandeweg een beeld van hoe het werkelijk zit. De onderzoeksvraag die in deze lessenserie centraal staat is dan ook: hoe bepalen beelden onze vooroordelen en aannames? Deze vraag wordt als volgt uitgewerkt: Les 1 In deze les onderzoeken de leerlingen hun beeld van gevangenissen en gevangenen en in hoeverre dat overeenkomt met de realiteit. Daarna inventariseren leerlingen in groepjes welke ideeën en meningen zij erop na houden m.b.t. gevangenen, gevangenissen en (gevangenis)straf; dit leggen zij vast in hun portfolio. Aan de hand van een aantal stellingen discussiëren de leerlingen in groepjes over de onderwerpen en denken zij na op welke wijze hun beeldvorming tot stand is gekomen. Vervolgens werken zij met onderzoeksvragen en gaan zij individueel of in tweetallen op zoek naar de antwoorden op internet. De gevonden informatie presenteren ze aan het einde van de les aan de klas. Les 2 Deze les staat in het teken van het kijken naar en het interpreteren van beelden. Beelden beïnvloeden elkaar. Een foto van een fruitschaal krijgt een specifieke betekenis wanneer deze getoond wordt naast een foto van een ondervoed kind. De betekenis verandert wanneer de fruitschaal naast een afbeelding van een schilderij met fruitschaal wordt getoond. Aan het begin van deze les kijken de leerlingen klassikaal naar een aantal tweeluiken. Ze zien hoe de beelden waaruit de werken bestaan onze interpretatie beïnvloeden als zij enkel of in samenhang worden getoond. Dit leren zien en onder woorden brengen, oefenen zij vervolgens in tweetallen. De les kan worden afgesloten met een extra (drama) opdracht: het maken van een tweedelig tableau vivant. Les 3 De leerlingen hebben zich in de eerste les verdiept in wat het inhoudt om gevangen te zijn en zij hebben kennisgemaakt met de sturende werking van beelden. Dit laatste hebben zij in de tweede les verder onderzocht. In de derde les houden de leerlingen zich bezig met de vraag hoe zij hun eigen, zich nog vormende, visie over gevangenis (gevangenen, gevangenschap, gevangenisstraf) zouden kunnen vertalen in beeld. De les begint met een uitleg van de eindopdracht: het maken van een fotografisch tweeluik, zodat de leerlingen zich al bezig kunnen houden met de vraag wat zij zouden willen uitbeelden. In hun portfolio komt een zelfgeschreven elfje of haiku over het onderwerp. De les wordt afgesloten met korte presentaties van ieders gedichtje en eerste ideeën m.b.t. het tweeluik. 2
Les 4 Deze les brengen de leerlingen een bezoek aan het Gevangenismuseum. Hier komen zij meer te weten over de verschillende ideeën die er in de loop van de geschiedenis zijn geweest over het straffen en opsluiten van mensen. Ook ervaren zij hoe het is om in een echte gevangenis te zijn. Het beeld van hoe het werkelijk zit wordt zo steeds duidelijker. De leerlingen gaan op zoek naar beelden die voor hen hun gevoel/mening over gevangenen/gevangenis uitdrukken en fotograferen deze. De rondleidingen zijn in handen van de museummedewerkers. De instructie en begeleiding van het fotograferen is in handen van de leerkracht/begeleider. Les 5 Deze les maken de leerlingen een definitieve keuze voor het onderwerp van hun tweeluik. Ze kiezen uit hun foto s de twee die het best passen bij hun visie op gevangenschap, leggen hun keuzes en motivatie vast op het werkblad en bewerken de foto s met een eenvoudig bewerkingsprogramma op internet. Vervolgens verwerken de leerlingen deze foto s in een tweeluik. Dit deel van de opdracht is voor deze les op twee verschillende manieren uitgewerkt, afhankelijk van de mogelijkheid om de foto s van de leerlingen op school af te drukken. Een (verkleinde) kopie van het werkstuk komt in het portfolio. Ter afsluiting presenteren de leerlingen hun werkstukken met een korte mondelinge toelichting, waarop anderen kunnen reageren. Vakoverstijgende aansluiting Wereldoriëntatie Burgerschapsvorming: wie zitten er in onze gevangenissen en hoe kijken we tegen hen aan? Aansluiting bij de bestaande voorlichting die alle leerlingen krijgen van het preventie- en adviesteam over alcohol- en drugsverslaving, afkicken, bureau Halt en veroordelingen. Aandacht voor waarden en normen, respect, stelen, andermans spullen heel laten, straffen. Gebruik de bijbehorende Soemo-kaarten. Taal Mondeling (onder woorden brengen wat je ziet, discussiëren, presenteren) en schriftelijk (onderzoeksvragen, gedicht). Beeldende vorming De kinderen fotograferen en verwerken twee foto s in een tweeluik. Kerndoelen Kerndoel 2: De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren. In les 1 t/m 5 werken de leerlingen regelmatig samen in groepjes, ze discussiëren, bedenken onderzoeksvragen en verwerken informatie. Op verschillende momenten geven zij korte presentaties voor de hele klas. Kerndoel 3: De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren. In les 1 t/m 5 worden leerlingen aangemoedigd hun mening te geven over het onderwerp gevangenis en over de beelden die ze te zien krijgen. Ze worden uitgenodigd hun mening te ondersteunen met argumenten en zich kritisch op te stellen ten aanzien van de informatie die zij krijgen, zowel van elkaar als van de rondleider in het museum. Kerndoel 4: De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema s, tabellen en digitale bronnen. De leerlingen zoeken in les 1 en les 3 informatie over het onderwerp gevangenis/gevangenen en 3
over het Gevangenismuseum. Dit verwerken zij tot korte presentaties voor de hele klas. Elementen: informatieve, instructieve en betogende teksten in boeken, tijdschriften, folders en op internet; naslagwerken, waaronder in ieder geval woordenboeken, encyclopedieën, reisgidsen, atlassen, internet. Kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. In alle lessen komen leerlingen in aanraking met de sturende kracht van beelden. In les 3 is er aandacht voor de verschillende beeldaspecten en in les 3 t/m 5 voor fotografie en fotograferen. Kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. In les 5 reflecteren de leerlingen op hun eigen product en werkproces en dat van groepsgenoten; ze onderbouwen hun eigen mening met argumenten. Kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. Tijdens les 1 t/m 5 komen waarden en normen aan de orde, evenals elementen uit de beeldcultuur (waaronder reclame). In het museum komen de leerlingen in aanraking met objecten en gebouwen uit het verleden. Basistalenten Les 1: talent, sociaal talent en cognitief talent. De leerlingen wisselen in groepjes meningen en ideeën uit over gevangenschap en onderzoeken de juistheid van hun aannames. Daarbij doen zij kennis op over het leven in een gevangenis. Ze werken samen aan een presentatie van hun onderzoek. Les 2: talent, cognitief talent, creatief talent en sociaal talent. De leerlingen doen kennis op over verschillende beeldaspecten die een fotograaf tot zijn beschikking heeft om iets uit te drukken en brengen onder woorden wat zij waarnemen. Zij drukken een gevoel uit in een drama-opdracht waarin zij samenwerken. Les 3: talent en creatief talent. De leerlingen denken na over de eindopdracht en schrijven een gedichtje (haiku of elfje) over het onderwerp. Les 4: talent, communicatief talent en creatief talent. Leerlingen doen kennis op over het leven in de gevangenis, vroeger en nu, en toetsen dit aan wat zij zelf al weten. Ze gaan op zoek naar beelden die hun eigen visie vertegenwoordigen en maken hiervan foto s ten behoeve van de eindopdracht. Les 5: Creatief talent, sociaal talent en communicatief talent. De leerlingen maken hun eindwerkstuk waarin ze laten zien wat hun visie is op het leven in de gevangenis, en presenteren dit aan elkaar. Tijdens de presentatie reflecteren zij op hun eigen werk en op dat van anderen. 4
Tijd Lesdoelen Leerdoelen Basistalenten 1. Boeven in beeld kijken naar een reclamefilmpje en worden zich bewust van de sturende werking van beelden; inventariseren hun beelden bij en mening over het onderwerp gevangenis/gevangensch ap en leggen deze vast in hun portfolio; achterhalen hoe hun beeldvorming tot stand is gekomen; werken met onderzoeksvragen en gaan op zoek naar de antwoorden geven een korte presentatie van hun bevindingen. kunnen uitleggen hoe gebruik van kleur, lichaamshouding, sfeer, opbouw en ordening van beelden van invloed zijn op de interpretatie van een boodschap; reflecteren op de begrippen straf, gevangenis, gevangen zijn en gevangenen en kunnen hun mening hier omtrent verwoorden; verwerven een realistische kijk op gevangenen en het leven in de gevangenis; kunnen en durven hun mening bijstellen na het verkrijgen van informatie via verslagen, internet en medeleerlingen. Sociaal 2. 1 + 1 = 3 Bekijken en bespreken klassikaal foto s. Analyseren in tweetallen een aantal tweeluiken en vertellen hierover aan de rest van de klas. Maken in tweetallen een tweedelig tableau vivant en laten dit aan de klas zien. kennen de termen tweeluik, contrast en overeenkomst; herkennen beeldaspecten in foto s en kunnen deze benoemen; begrijpen dat beelden een belangrijke bijdrage leveren aan onze beeldvorming en dat onze interpretatie van beelden niet altijd juist hoeft te zijn; zijn in staat om vormen van emotie uit te beelden in de klas; kunnen een tableau vivant maken en daarin samenhang laten zien tussen twee opeenvolgende scenes. Creatief Sociaal 3. Bajespoëzie bereiden zich voor op het bezoek aan het Gevangenismuseum; hebben een indruk van het Gevangenismuseum en wat daar te zien is; Creatief 5
bereiden zich voor op de fotografieopdracht die zij daar gaan uitvoeren; maken een haiku of een elfje over hun onderwerp. ontwikkelen eerste ideeën voor hun tweeluik; hebben hun gevoel m.b.t. het onderwerp in een haiku of een elfje verwoord; weten waar ze op moeten letten bij het maken van een foto. 4. Klik in de lik krijgen een rondleiding door het Gevangenismuseum; ervaren de sfeer en uitstraling van een authentieke gevangenis; voeren de foto-opdracht uit. 5. In beeld gevangen bewerken de gemaakte foto s en verwerken deze in een tweeluik; presenteren hun eigen werk en bespreken dat van elkaar. evalueren de lessenserie en het geleerde. nemen kennis van de geschiedenis van gevangenissen vanaf 1600 tot nu; kunnen verschillen noemen tussen gevangenissen vroeger en nu; toetsen hun eerder opgedane kennis en ideeën over het gevangeniswezen en verwerven een realistisch beeld van hedendaags gevangenschap; zijn in staat passende beelden te vinden bij hun voorgenomen uitwerking van de foto-opdracht. zijn in staat om een idee vorm te geven in beeld; kunnen overweg met een eenvoudig fotobewerkingsprogram ma; kunnen twee foto s verwerken tot een eindproduct; brengen hun werkproces en ideeën onder woorden en kunnen hun keuzes motiveren; kunnen het werk van anderen beoordelen en hun mening onder woorden brengen; kunnen hun eigen proces over beeldvorming en het bijstellen ervan onder woorden brengen; kunnen omgaan met kritiek. Creatief Sociaal 6
7