Module financiering ketenaanpak Proeftuin ketenaanpak overgewicht bij kinderen Opgesteld door: In samenwerking met: Versienummer: Datum: OLIC GGD Hart voor Brabant Fin- 1.0 31 maart 2017
Inhoudsopgave 1 ALGEMENE INFORMATIE OVER MODULE FINANCIERING... 3 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 HET BELANG VAN FINANCIERING IN DE KETENAANPAK OVERGEWICHT KINDEREN... 3 DOEL VAN DE MODULE... 3 DOELGROEP VOOR GEBRUIK MODULE... 3 GEBRUIK VAN DE MODULE IN DE PRAKTIJK... 3 LEESWIJZER... 3 2 DE BOSSCHE KETENAANPAK... 4 2.1 BLAUWDRUK VAN DE BOSSCHE KETENAANPAK... 4 2.2 BASISMODEL KETENAANPAK... 5 3 ONTWIKKELINGEN FINANCIERING KETENAANPAK OVERGEWICHT KINDEREN... 6 4 INVENTARISATIE HUIDIGE FINANCIERING VAN DE KETEN OVERGEWICHT KINDEREN... 8 Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 2
1 Algemene informatie over module financiering De module Financiering Ketenaanpak Overgewicht Kinderen wordt aangeboden vanuit de Proeftuin Ketenaanpak overgewicht bij kinderen s- Hertogenbosch. Het doel van de proeftuinen is om kennis te ontsluiten vanuit best practice situaties waarin de benodigde ketensamenwerking voor het verminderen van overgewicht bij kinderen gerealiseerd is. 1.1 Het belang van financiering in de ketenaanpak overgewicht kinderen Duurzame financiering is een belangrijke voorwaarde voor het succesvol uitvoeren van de ketenaanpak. Deze module beschrijft de zoektocht naar de mogelijkheden voor financiering van de keten inclusief de benodigde ondersteuning en zorg voor kinderen met overgewicht. De ketenaanpak vraagt om samenwerking van verschillende professionals uit het sociaal domein en het zorgdomein. De wijze van financiering van deze individuele partners en de in te zetten ondersteuning en zorg is verschillend en kan geregeld zijn vanuit de Zorgverzekeringswet, de Wet publieke gezondheid, de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning. Onderdelen van de aanpak kunnen dus zowel tot het verzekeringsdomein als het sociaal domein behoren. Tijdens de ontwikkeling van een sluitende ketenaanpak voor kinderen met overgewicht zijn extra (coördinatie)taken in beeld gekomen die noodzakelijk zijn voor het bereiken van succesvolle resultaten. Deze taken worden nog niet gefinancierd vanuit huidige wet en regelgeving. De zoektocht naar duurzame afspraken tussen gemeenten, zorgverzekeraars en de aanbieders interventies ten behoeve van de ketenaanpak blijft op een aantal punten nog actueel. 1.2 Doel van de module Het doel van deze module is om inzicht te geven in de stappen die zijn gezet rondom de financiering van de keten en daaruit voortkomende knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen. 1.3 Doelgroep voor gebruik module De module is bedoeld voor betrokkenen bij een lokale ketenaanpak overgewicht kinderen zoals projectleiders, JOGG- regisseurs en beleidsmedewerkers van gemeenten en vertegenwoordigers van zorgverzekeraars. 1.4 Gebruik van de module in de praktijk Afhankelijk van de lokale behoefte, kan deze module op verschillende manieren gebruikt worden: - als toolbox: onderdelen uit de module worden gebruikt om aan de slag te gaan met het financieringsvraagstuk - ter inspiratie: op basis van de voorbeelden zelf komen tot een lokale uitwerking 1.5 Leeswijzer De blauwdruk van de ketenaanpak overgewicht van kinderen in s- Hertogenbosch, waar een financiële basis voor nodig is, wordt in hoofdstuk 2 toegelicht. In hoofdstuk 3 worden de ontwikkelingen rondom de financieringsvraagstukken beschreven. Tot slot zijn in hoofdstuk 4 de aanpak en resultaten van de inventarisatie van de huidige financiering uitgewerkt, inclusief de knelpunten en een mogelijke oplossingsrichting. Daar waar in de tekst gesproken wordt over het kind met overgewicht wordt ook het kind met obesitas bedoeld. Met de term ouder wordt de primaire verzorger van het kind bedoeld. Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 3
2 De Bossche ketenaanpak 2.1 Blauwdruk van de Bossche ketenaanpak De blauwdruk van de Bossche ketenaanpak overgewicht kinderen is de basis waarbinnen de werkwijzen van de professionals is ontwikkeld en waar een financiële basis voor nodig is. Figuur FIN- 1: Blauwdruk ketenaanpak overgewicht kinderen in s- Hertogenbosch Binnen het zorgproces van de ketenaanpak worden zes kerntaken onderscheiden: 1. Signaleren van het kind met overgewicht door professionals in de leefomgeving van het kind zoals de jeugdgezondheidszorg (JGZ), huisarts, kinderarts en professionals uit het onderwijs. 2. Het diagnosticeren van oorzakelijke en onderhoudende factoren van het overgewicht en comorbiditeit én het afnemen van een uitgebreide anamnese om draaglast en draagkracht van gezin voor mogelijke behandelingen te inventariseren. Een bezoek aan de kinderarts voor een bredere diagnostiek kan onderdeel zijn van deze stap. 3. Als er sprake is van meervoudige problematiek in het gezin of bij het kind wordt de situatie als casus ingebracht in het zorgteam van school, dat bestaat uit vertegenwoordiging van de interne begeleiding van school, schoolmaatschappelijk werk en de jeugdgezondheidszorg. Het zorgteam zorgt ervoor dat de behandeling van het overgewicht onderdeel wordt van een integraal plan van aanpak voor het gezin of kind, eventueel in overleg of samenwerking met de professionals uit het Basisteam Jeugd en Gezin (BJG) of het sociale wijkteam. Deze teams zijn gemachtigd 2e lijns jeugdhulpverlening in te schakelen. 4. Op basis van de diagnose, anamnese en een eventueel aanwezig integraal plan van aanpak kan de jeugdverpleegkundige het kind en gezin toeleiden naar een bij de draagkracht en de gezinscontext passende interventie(s). 5. Het behandelen gebeurt door het inzetten en uitvoeren van passende interventies met als doel de ouders te ondersteunen om de regie te nemen over de leefstijlaanpak dat het gezin nodig heeft. Het interventieaanbod wordt ingezet aan de hand van het stepped en matched care principe. Dit houdt in dat gegeven de ernst van de aandoening altijd wordt begonnen met de minst ingrijpende behandeling en dat de zorg wordt aangesloten bij de behoefte, draagkracht en draaglast van het gezin. Door de principes van stepped en matched care toe te passen, kunnen onnodige verwijzing, zorgconsumptie en belasting van het Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 4
gezin voorkomen worden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de vier categorieën interventies (oplopend van minst ingrijpende naar meest ingrijpende behandeling): - 6. Reguliere voorzieningen: de voorzieningen die al in de wijk of stad aanwezig zijn en die ondersteunend kunnen zijn aan het realiseren van de gewenste gedragsverandering. Voorbeelden daarvan zijn sport- en beweegvoorzieningen, beschikbare informatie via websites, folders, bijeenkomsten en beschikbare ondersteuning / begeleiding op gebied van opvoeding en ontwikkeling (vanuit het onderwijs, welzijnsorganisaties, maatschappelijk werk e.d.). - Individueel leefstijladvies: het één op één kortstondig begeleiden van een gezin op leefstijlverandering door de jeugdverpleegkundige of de praktijkondersteuner van de huisarts (POH- er). - Gecombineerde leefstijlinterventies (GLI s): het begeleiden van het kind en gezin op gebied van voeding, beweging en gedragsverandering door deskundigen. De gedragsverandering gaat bij GLI S voor kinderen ook over het versterken van opvoedkundige vaardigheden van de ouders en verzorgers. - Aanvullende zorg: als er een indicatie is voor specifieke zorg voor het kind en gezin of voorgaande interventietypen hebben onvoldoende effect gehad, kan aanvullende zorg ingezet worden. Voorbeelden hiervan zijn een uitgebreid diagnostisch traject in het ziekenhuis, diëtiek, fysiotherapie, psychologische begeleiding, GLI+ en opname (meest intensieve interventievorm). De jeugdverpleegkundige blijft in contact met het gezin om te toetsen of de behandeling effect heeft en om eventueel een opschaling van zorg in gang te zetten bij het uitblijven van het gewenste effect. Na de inzet van de interventie blijft de jeugdverpleegkundige in contact om eventuele terugval te voorkomen door het bieden van een nazorgtraject1. 2.2 Basismodel ketenaanpak De blauwdruk ketenaanpak is ontwikkeld en gebruikt in de Bossche proeftuin in de periode 2014-2017. Alle modules zijn beschreven vanuit de blauwdruk als basis voor de ketenaanpak. In deze periode is gewerkt aan een doorontwikkeling van de aanpak en in juni 2017 is het basismodel ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas opgeleverd. In het basismodel worden andere termen gebruikt dan in de blauwdruk. In deze paragraaf is de blauwdruk naast het basismodel gelegd, zodat de modules ook vanuit de gedachtegang van het basismodel te lezen zijn. Blauwdruk Den Bosch Basismodel Den Bosch en Amsterdam 1. Signaleren 1. Overgewicht constateren 2. Diagnosticeren / anamnese 2. Vaststellen wat er speelt 3. Bespreken in zorgteam 3. Samenhang en aanpak bespreken 4. Toeleiden naar interventie 4. Plan maken en taken verdelen 5. Behandelen 5. Aan de slag 6. Nazorg bieden 6. Zorgen dat het blijft werken 1 Het bieden van nazorg wordt in de Zorgstandaard obesitas begeleiding genoemd. Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 5
3 Ontwikkelingen financiering ketenaanpak overgewicht kinderen Onderstaande onderwerpen en ontwikkelingen vormen de uitgangssituatie voor de financiering van de keten: Zorgstandaard obesitas, handreiking van Zorginstituut Nederland en invoering nieuwe Jeugdwet In 2010 is de Zorgstandaard Obesitas gepubliceerd door het PON2, een samenwerkingsverband van zorgverleners- en patiëntenorganisaties. Deze zorgstandaard beschrijft de norm waaraan multidisciplinaire zorg voor overgewicht en obesitas moet voldoen, zowel qua inhoud als organisatie. De zorgstandaard vindt nog te vaak niet zijn toepassing in de praktijk. Ondersteuning en zorg wordt bijvoorbeeld niet in onderlinge afstemming aangeboden, professionals hebben hun handelen nog niet afgestemd op de zorgstandaard en het beschikbare interventie- aanbod wordt als onvoldoende ervaren. Verder ervaart men onduidelijkheid over de herkomst van financiering voor de benodigde ondersteuning en zorg. Het in 2015 verschenen document Zorgaanspraken voor kinderen met overgewicht en obesitas: een handreiking van Zorginstituut Nederland3 geeft een eerste duiding van de mogelijkheden van financiering van de ketenactiviteiten en het aanbod voor ondersteuning en zorg. De handreiking vraagt nog wel om een meer concrete duiding in de vorm van afbakening van verantwoordelijkheden van gemeenten en zorgverzekeraars vanuit de dagelijkse praktijk na de decentralisatie van de zorg van de jeugd. Er is vanuit de praktijk een behoefte tot herziening van de Zorgstandaard Obesitas aanwezig. De zorgstandaard is in de periode 2008-2010 tot stand gekomen in samenwerking met voornamelijk professionals vanuit het zorgdomein en voor de invoering van de Jeugdwet. Door invoering van de nieuwe Jeugdwet is de gemeente verplicht om voorzieningen te treffen op het gebied van jeugdhulp. Het bieden van opgroei-, opvoedings- en psychische ondersteuning en zorg voor het gezond opgroeien, waaronder het opgroeien met een gezond gewicht, behoort tot de jeugdhulpplicht van de gemeente. De komst van de Jeugdwet zorgt zodoende voor nieuwe mogelijkheden om te komen tot de gewenste aanvulling op de zorg die omschreven is in de zorgstandaard en tot een betere toepassing van de zorgstandaard in de praktijk. Ook biedt het een duidelijk kader waarbinnen de handreiking van het Zorginstituut Nederland voor wat betreft verantwoordelijkheden en financiering geduid kan worden. De Zorgstandaard Obesitas, de handreiking van het Zorginstituut en de nieuwe Jeugdwet vormen de basis vanwaar de Bossche ketenaanpak gerealiseerd wordt. Basismodel ketenaanpak Het basismodel 'Van een smalle blik naar een brede visie op de aanpak van overgewicht en obesitas' geeft de ketenaanpak van 's- Hertogenbosch en Amsterdam weer als good practice zodat andere gemeenten hun kennis over een werkbare ketenaanpak kunnen vergroten. Het vormt ook de basis voor de ontwikkeling van het landelijk model. De ontwikkeling daarvan wordt onder coördinatie van Care for Obesity tot stand gebracht door inbreng van andere gemeenten op basis van hun ervaringen met het basismodel en hun (lokale) aanvullingen daarop. De acht hiervoor betrokken gemeenten zijn: Almere, Amsterdam, Arnhem, 's- Hertogenbosch, Maastricht, Oss, Smallingerland en Zaanstad. Innovatiebeleidsregel centrale zorgverlener Amsterdam Amsterdam heeft met Zilveren Kruis afspraken gemaakt over de inzet van de centrale zorgverlener in de aanpak. Een belangrijk onderdeel van de aanpak is dat ieder kind met (morbide) obesitas en overgewicht, en het gezin, meerjarige ondersteuning krijgt van een speciaal daarvoor tot centrale zorgverlener opgeleide jeugdverpleegkundige. De centrale zorgverlener ondersteunt het kind en gezin bij het realiseren van een basis voor een duurzame gedragsverandering in leefstijl en stemt met hen en de betrokken professionals de benodigde ondersteuning en zorg af. Met Zilveren Kruis zijn afspraken gemaakt dat zij deze ondersteuning, voor de kinderen met (morbide) obesitas, vanaf 1 januari 2016 (tot februari 2019) financieren via een innovatiebeleidsregel4. Deze beleidsregel is nog niet toepasbaar in Den Bosch (of andere regio s). Dit betekent dat in Den Bosch de jeugdgezondheidszorg nu genoodzaakt is om binnen hun reguliere tijd invulling te geven aan hun activiteiten 2 Bron: http://www.partnerschapovergewicht.nl/pon/zorgstandaard- obesitas (januari 2017) 3 Bron: https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/standpunten/2015/08/04/zorgaanspraken- voor- kinderen- met- overgewicht- en- obesitas- een- handreiking (januari 2017) 4 Bron: https://www.nza.nl/regelgeving/bijlagen/lopende_innovatie_experimenten (januari 2017) Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 6
binnen de ketenaanpak en in het bijzonder de coördinatietaken rondom kind en gezin. Deze aanpak kent ernstige beperkingen in tijd. Lopende innovatiebeleidsregel Den Bosch Zorgverzekeraar CZ heeft een innovatiebeleidsregel ontwikkeld voor leefstijlcoaching van volwassenen en kinderen met overgewicht of obesitas. De beleidsregel loopt tot en met december 2018. Er wordt onderzocht of deze innovatiebeleidsregels na 2018 als een reguliere beleidsregel met bijbehorende zorgprestaties in de Zvw. Deze beleidsregel wordt toegepast om ondersteuning en zorg te bieden door reeds gecontracteerde partijen gedurende de looptijd. Een innovatiebeleidsregel is bedoeld om te experimenteren met de nieuwe afspraken tussen zorgverlener en zorgverzekeraar met als doel het realiseren van duurzame financieringsafspraken. Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 7
4 Inventarisatie huidige financiering van de keten overgewicht kinderen Doel Om zicht te krijgen op de financiering van de keten is het noodzakelijk om de gehele keten inclusief betrokken ketenpartners in beeld te brengen. Op basis hiervan kan onderzocht worden of en zo ja waar hiaten zitten in de financiering zodat oplossingsrichtingen vanuit bij voorkeur bestaande financiële kaders bedacht en in gang gezet kunnen worden. Betrokkenen Projectleider ketenaanpak, projectleiders en beleidsmedewerkers van gemeenten Den Bosch, Amsterdam en Oss, zorgprofessionals, lokale JOGG- adviseurs, vertegenwoordiging zorgverzekeraars, manager GGD Input - - - - Basismodel ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas (klik hier voor de link naar het basismodel en de toelichting op de financiering van het basismodel) Wettelijke kaders: Wet publieke gezondheid (Wpg), Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en Zorgverzekeringswet (Zvw) Blauwdruk ketenaanpak overgewicht kinderen in s- Hertogenbosch, zie figuur FIN- 2: De blauwdruk vormt de basis van door inventarisatie van de huidige keten en bijbehorende ketenpartners en financiering. Visie op aanpak overgewicht en obesitas bij kinderen Bossche ketenaanpak, zie figuur FIN- 3: Figuur FIN- 3 geeft de visie op de aanpak weer. In deze visie zijn onderhoudende en beschermende factoren van overgewicht weergegeven. Bij de inventarisatie van aanwezige ondersteuning en zorg, voor stap 5 van de blauwdruk behandelen, is gezocht op al deze factoren van overgewicht. Beide figuren helpen om het volledige aanbod van ondersteuning en zorg met bijbehorende financiering in kaart te brengen. Figuur FIN- 2: Blauwdruk ketenaanpak overgewicht kinderen in s- Hertogenbosch Figuur FIN- 3: Visie op aanpak overgewicht en obesitas bij kinderen Bossche ketenaanpak Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 8
Aanpak 1. Breng de huidige financiering van de ketenaanpak in kaart door: a. Alle processtappen van de keten in beeld te brengen. In Den Bosch is hiervoor de blauwdruk ontwikkeld (zie figuur FIN- 2). b. Per processtap te bepalen welke ketenpartners hierin een rol vervullen (zie bijlage FIN.1 Inventarisatie financiering van de huidige keten). c. Per ketenpartner voor elke processtap te inventariseren op welke wijze de financiering georganiseerd is (zie bijlage FIN.1). d. Toets bevindingen bij de belangrijkste stakeholders zoals: Projectleider ketenaanpak, projectleiders en beleidsmedewerkers van gemeenten, zorgprofessionals, lokale JOGG- adviseurs, vertegenwoordiging zorgverzekeraars en de betrokken manager van de GGD. 2. Breng in kaart welk aanbod aanwezig is voor ondersteuning en zorg vanuit de behandellagen van de blauwdruk (stap 5 van de blauwdruk): a. Figuur FIN- 2 en FIN- 3 dienen als input voor de inventarisatie van aanwezige ondersteuning en zorg in de regio. Figuur FIN- 2 laat zien dat stap 5 behandelen bestaat uit reguliere voorzieningen, individueel leefstijl advies, gecombineerde leefstijl interventie en aanvullende zorg. b. Inventariseer welke reguliere voorzieningen aanwezig zijn: op gebied van kind - lichamelijk / medisch; welzijn van de ouder; systeemdynamiek; ouderschap; pesten en kind psychisch. Door te zoeken naar de aanwezigheid van ondersteuning en zorg op al deze thema s zorg je voor het behoud van de brede benadering. c. Inventariseer het aanbod op het gebied van individueel leefstijladvies: Kijk hier naar specifiek aanbod m.b.t. gezond gewicht. d. Inventariseer het aanbod op het gebied van gecombineerde leefstijl interventie: Kijk hier naar specifiek aanbod m.b.t. gezond gewicht. e. Inventariseer welke aanvullende zorg vanuit specifieke professionals die op indicatie ingezet kunnen worden. f. Bekijk bijlage FIN.2 Inventarisatie ondersteuning en zorg in Den Bosch om een indruk te krijgen welke mogelijkheden er zijn. g. Toets de inventarisatie bij eerder gesproken professionals. Missen we nog aanbod? Is de informatie juist weergegeven? 3. Maak knelpunten in de financiering zichtbaar: a. Beschrijf op basis van bovenstaande inventarisatie welke knelpunten aanwezig zijn binnen de huidige financiering. Welke onderdelen kennen geen duurzame financiering? (zie bijlage FIN.3 Samenvatting knelpunten in financiering ). b. Toets de inventarisatie bij eerder gesproken professionals. Zijn de knelpunten juist weergegeven? 4. Breng samen met stakeholders oplossingsrichtingen in kaart: a. Breng mogelijke oplossingsrichtingen vanuit bestaande financiële kaders in kaart. b. Organiseer een bijeenkomst met belangrijke stakeholders om resultaten en oplossingsrichtingen te bedenken, te toetsen en te bediscussiëren. c. Ga op zoek naar professionals die betrokken zijn bij de inkoop en/of de facilitering van ondersteuning en zorg voor kinderen met overgewicht. Leg contact met bijvoorbeeld de lokale JOGG- adviseur, beleidsmedewerkers van de GGD en gemeente die betrokken zijn bij de inkoop of informatieverstrekking over het aanbod. Deze personen kunnen helpen bij de inventarisatie. Mogelijk kent de regio een website waarop al het ingekochte aanbod inzichtelijk gemaakt is. Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 9
Resultaat in de Bossche ketenaanpak De resultaten van de stap 1 t/m 3 van de Bossche aanpak zijn weergegeven in de bijlagen. Daarnaast is in Den Bosch is een workshop georganiseerd met professionals (managers, projectleiders, beleidsmedewerkers, inkopers en zorgprofessionals) vanuit de gemeente Den Bosch, gemeente Oss, gemeente Amsterdam, de GGD Hart van Brabant, CZ, VGZ, Care 4 Obesity en OLIC. In deze bijeenkomst zijn de financiële vraagstukken in zowel de Bossche als Amsterdamse ketenaanpak besproken, inclusief mogelijke oplossingsrichtingen. Op basis van bovenstaande analyse en gesprekken met veldpartijen zijn onderstaande oplossingsrichtingen voor de financieringsvraagstukken binnen de ketenaanpak in beeld gekomen: 1. Mogelijkheden financiering zorgcoordinatie binenn de context van de JGZ richtlijn overgewicht: Context JGZ richtlijn overgewicht: 3x20 minuten individuele consulten in tijdspad van 3 tot 6 maanden voor alle kinderen met obesitas en overgewicht Inzet is in de oude werkwijze vooral gericht op diagnostiek en afnemen ananmnese en het toepassen van het overbruggingsplan, het motiveren aan de hand van BOFT boodschap. Voorzet van een ander takenpakket is: inzet van 60 minuten verdeeld over diverse vormen van contact. Vooral gericht op: i. Eerste contact na signalering (reguliere taken) ii. Diagnostiek en afnemen anamnese (reguliere taken) iii. Bespreken in breder verband (centrale zorgverlenerstaken) iv. Toeleiden en motiveren (centrale zorgverlenerstaken) v. Coördineren van zorg en ondersteuning in doorstroom in de keten (centrale zorgverlenerstaken) Deze inzet is niet gericht op individuele leefstjilbegeleiding en het bieden van zorg Risico: Beschikbare tijd per casus onrealistisch om al deze taken succesvol uit te voeren 2. Mogelijkheden inzet ondersteuning en zorg vanuit nieuwe jeugdwet. De nieuwe jeugdwet biedt mogelijkheden om te komen tot de gewenste aanvulling op de ondersteuning en zorg. Het Bossche aanbod voor ondersteuning en zorg is uitgewerkt in hulpmiddel FIN.2. Hulpmiddelen Er zijn 3 hulpmiddelen beschikbaar waarin voorbeelden van de Bossche ketenaanpak zijn uitgewerkt. - FIN.1 Inventarisatie financiering van de huidige keten - FIN.2 Inventarisatie ondersteuning en zorg - FIN.3 Samenvatting knelpunten in de financiering Extra informatie - - Jeugdhulp Noordoost- Brabant: In de regio Noordoost- Brabant is een website ontwikkeld waar alle verwijzers het jeugdhulpaanbod in de regio eenvoudig kunnen vinden. Via deze website kunnen verwijzers (o.a. huisarts, wijkteams) samen met inwoners de juiste keuze voor passende zorg maken. Centrum Jeugd en Gezin (CJG) in Den Bosch: Jeugdhulp: Voor alle vragen die te maken hebben met de Jeugdhulp fungeert het CJG als springplank naar de juiste professional. Sociale kaart: overzicht van vrijwilligersinitiatieven en overig ondersteunings- en hulpaanbod. Trainingscentrum: overzicht van cursus- en trainingsaanbod voor kinderen en jongeren en voor ouders. Module Financiering Ketenaanpak versie Fin- 1.0 10