Preventie van Legionella in installaties Cedubo studiedag 2017 Dinne Karla WTCB-CSTC-BBRI Labohoofd Microbiologie en Gezondheid KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 1
I. Legionella - Legionelllose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Wat? Legionellose is een bacteriële infectieziekte, Gekend sinds de epidemie in 1976 Legionnaires ziekte - legionellose - veteranenziekte België ontdekt de legionnairesziekte in Wallonië : juni 1999 in Vlaanderen : november 1999 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 2
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Veroorzaker van de Veteranenziekte is een bacterie, aanwezig in het water, Legionella pneumophila (L.pn.), van de familie der Legionellaceae Met 49 species en 64 sérogroupes, L.pn. Is verantwoordelijk voor 98% van de legionelloses KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 3
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Bacterie is alom aanwezig in waterig milieu, Met facultatieve intracellulaire ontwikkeling In vitro, is dit een zeer veeleisende bacterie: ze groeit enkel op een speciale voedingsbodem Trage groei : 3-4 dagen tot 10 dagen Legionella Legionella species Pathogeen (L. Bosmanii, L. anisa, L. L.micdadei, ) Niet-pathogeen Legionella pneumophila Sg 1-15 Legionella pneumophila verantwoordelijk voor de grootste aandeel in infecties. L. pn sg 1 tot 15 90% van de legionelloses zijn te wijten aan Legionella pneumophila serogroupe 1 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 4
Analyse de Leginella 29.05.07 I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Ook een twintig-tal Legionella species zijn gekend als pathogeen voor de mens Andere dan Leg pneumophila waaronder: L. anisa, L. bozemanii, L. cincinnatiensis, L. dumoffii, L. feeleii, L. gormanii, L. jordanis, L. longbeachae, L. micdadei (Pittsburgh Pneumonia Agent), L. oakridgensis, L. parisiensis, L. tucsonensis en KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 5
Légionelles et légionelloses I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Wijze van besmetting a. Via inademing: besmetting van de luchtwegen is de enige besmettingsroute die momenteel is aangetoond. Legionella bacteriën kunnen binnendringen in de alveolaire macrofagen. infectie: door inademing van kleine waterdruppels (3 à 5 µm) die Legionella bevatten dringen door tot in de alveolen 29/05/20 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 6
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte 3. Wijze van besmetting? b. De besmetting door «Micro-aspiratie» staat ter discussie bij patienten met een «foutieve alimentaire route = verslikken in besmet water» c. Geen besmetting van persoon tot persoon d. Geen besmetting via handcontact e. De patient wordt niet in isolatie gesteld KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 7
I.Legionella - Legionellose Veteranenziekte-Legionnaires ziekte Legionella kan tot verschillende infecties leiden - aangeduid als legionellosesmet als voornaamste ziektebeelden: De Pontiac-koorts De veteranenziekte of legionairsziekte Meldingsplicht voor de ziekte, echter «meldingen / aantallen onderschat». KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 8
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Ziektebeeld Legionellaires disease Pontiac Koorts incubatie 2 à 10 dagen 1 à 2 dagen symptomen Koorts, rillingen, hoest, spijsverteringsproblemen neurologische problemen Pneumonie Koorts mortaliteit 10 à 15% (20 à 40 % bij gehospitaliseerde personen) Spontane genezing na 2 à 5 dagen 29/05/2007 Légionelles et légionelloses KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 9
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Risico personen zijn: mannen ~3 x meer gevoelig dan vrouwen; Oudere personen (> 50 jaar); rokers; Grote alcohol verbruikers; Personen met een chronisch ziektebeeld Nier insuffitientie, luchtwegaandoeningen of hartaandoeningen, diabetes, kanker, bloedziekten, AIDS Personen met een verzwakt immuunsysteem Personen met chemotherapie, corticotherapie of andere immuunonderdrukkers; Personen die recent een chirurgische ingreep hebben ondergaan KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 10
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte-Legionnaires ziekte Parameters Infectie? Bron Aantal bacteriën Transmissie Gevoelgheid van de persoon Geen vaccin: dus blootstelling beperken KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 11
Légionelles et légionelloses I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte-Legionnaires ziekte Het sterftecijfer stijgt naarmate Bron nosocomiaal is Personen ouder zijn Andere verzwarende factoren bijdragen (immunodepressie ). en/of Légionellose : Mortalité rapportée EU/EEA 2012 29/05/20 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 12
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte-Legionnaires ziekte ISSO-studie Nederland September 2017 Normwaarde NL: 100 kve/l KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 13
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Principes van epidemiologische onderzoeken: Besmetting : Classificatie van het ziektepatroon: nosocomiale Legionellose verwant met reizen communautair of domestic De plaats van besmetting tracht men te achterhalen, Dit vraagt een enquete naar de plaatsten waar de zieke is verbleven tot 10 dagen vóór de eerste symptomen. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 14
I. Legionella - Legionellose Veteranenziekte - Legionnaires ziekte Legionellose in Europa : enkele aantallen 2012 : 5852 gemelde gevallen van legionellose in de EU + Ijsland + Noorwegen Community-acquired Travel associated Healthcare facilities 69% 20% 8% >50 jaar : 79% Man/Vrouw Ratio : 2.5 Mortaliteit: 9% KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 15
Reported cases and notification rates of Legionenaires disease per million by reporting country, EU/EEA 2012 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 16
II. De ecologie van Legionella Legionella spp. Is een bacil, Gram negatief, strict aëroob, niet sporulerend Natuurlijke Habitat: waterminnende bacterie komt voor in water en in de vochtige bodem. Optimale groeitemperatuur: tussen 25 en 45 C Deze bacterie kan zich vermenigvuldigen binnen andere cellen waaronder vrije amoebes en humane macrofagen intracellulaire facultatieve parasiet. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 17
Legionella spp. Is een micro-organisme dat zich ontwikkelt in natuurlijke waterige en vochtige milieu s zowel als in artificiële waterpartijen. Natuurlijk : beken, meren, rivieren, potgrond, compost, etc. Artificieel : stomend water, stagnerend water, afvalwater,thermaal water, wtaerputten, sanitair water systemen (warm en koud water), kranen, douchekoppen, Koeltorens, bevochtigingssystemen, verdampers, decoratieve fontijnen, bubbelbaden (jacuzzi, spa, whirlpool), Industriële waterkoeling (vb bij draaibanken), circuits met recyclage van water, industriële installaties met sproeikoppen en systemen voor luchtwassing (dat aérosolen kan produceren vb in de papierindustrie), etc. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 18
II. De ecologie van Legionella Samengevat: Legionella spp. worden algemeen genomen teruggevonden in een lage concentratie in verschillende natuurlijke waterige en vochtige milieu s. Daarentegen, vindt deze bacterie zeer gunstige groeicondities terug (voor actieve vermenigvuldiging) in de artificële watersystemen, gecreeerd door de mens. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 19
II. De ecologie van Legionella Collectieve risicofactoren: Verblijf op plaatsten met een collectieve waterinstallatie met mogelijks risico op contaminatie. Risico-installaties: Hospitalen, RVT, Hotels, Campings, Thermen, Koeltorens wiens pluim Legionella bacteriën kilometers ver kunnen meevoeren. Het risico binnen individuele woningen is moeilijk in te schatten: ook hier het belang van een goed onderhoud: ontkalken douchekoppen, kranen, KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 20
II. De ecologie van Legionella Groeifactoren: Aanwezigheid van nutrienten: ijzer, calcium, koolstof (AOC), mangaan, magnesium, deze nutriënten zijn van nature aanwezig in het water. Aanwezigheid van een habitat : afzettingen Slib, kalk, corrosieproducten Biofilm Stagnerend water KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 21
Biofilm: décrochement ~100µm Légionelles et légionelloses KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 22
regressiegraad Legionella : temperatuur!! vermenigvuldigingsgraad Verdubbelingstijd in ideale condities: Cultuur: 4h Natuurlijk milieu: 20 à 70h Slaap toestand groei afsterven KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 23
II. De ecologie van Legionella Groeifactoren: Legionella spp. hebben de mogelijkheid om zich te vermenigvuldigen binnen vrije amoebes Zij gebruiken deze micro-organismen als bron van enzymes en voedingssubstanties. vb. Acanthamoeba, Naegleria, Echinamoeba, Hartmannella, etc Beschermd door de biofilm en de kystes gevormd door de amoebes, kan Legionella spp. grote variaties weerstaan aan ph en temperatuur. Binnen deze omstandigheden weerstaat Legionella ook aan de biociden Legionella spp. krijgt zo de kans om zich te vermenigvuldigen in verschillende waterige milieu s zich goed kan handhaven bij klassieke maatregelen voor desinfectie. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 24
29/05/2007 Légionelles et légionelloses KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 25
II. De ecologie van Legionella Te noteren : de toegelaten restconcentratie chloor in België voor een continue desinfectie van drinkwater ( 0,2 mg/l vrije chloor) voldoet niet voor het elimineren van Legionella spp. Zelfs in ideale omstandigheden is de groei van de Legionella bacteriën traag: Verdubelingstijd ~ 4 uren. 2 4 dagen incubatie voor groeiinitiatie op een aangepast voedingsmedium in labo (ter vergelijking: tijd voor vermenigvuldiging voor Escherichia coli is 20 minuten, de eerste kolonies worden zichtbaar na 12 uren). KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 26
III. Regelgeving / Aanbevelingen 1. Inleiding 1. Federale regelgeving 2. Federale aanbevelingen 2. Regionale regelgeving: Overzicht 3. BBT Vlaanderen KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 27
III. Regelgeving / Aanbevelingen 1. Inleiding Legionella pneumophila : grenswaarden Geen wetenchappelijk onderbouwde «risico-concentratie» voor Legionella pneumophila in water. Aanbeveling Hoge Gezondheidsraad : «L.pn.< 1000 KVE/l: risico verwaarloosbaar, behalve voor hoog risico patienten (transplantaties, kanker, )» KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 28
III. Regelgeving / Aanbevelingen 1. Inleiding België : Volksgezondheid = deels competentie van de gemeenschappen/ regio s. Verschillen zijn dus mogelijk. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 29
III. Regelgeving / Aanbevelingen 2. Legionella: Federale regelgeving Koninklijk Besluit Biologische agentia van 4 augustus 1996 (Codex Titel V, hoofdstuk III) Het KB van 4 augustus 1996 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico s bij blootstelling aan biologische agentia op het werk, met bijhorende wijzigingen, heeft tot doel om de gezondheid van de werknemers te vrijwaren tegen risico s veroorzaakt door biologische agentia op de werkplek. L. pneumophila behoort tot groep II, kan ziekte van de werknemer veroorzaken Uit een risicoanalyse moet blijken of er een risico is voor de gezondheid van de werknemers. De preventieprincipes blijven gehandhaafd, maar hier bestaat er geen lijst met grenswaarden. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 30
III. Regelgeving / Aanbevelingen 2. Legionella: Federale aanbevelingen KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 31
III. Regelgeving / Aanbevelingen 2. Legionella: Federale aanbevelingen Hoge Gezondheidsraad (HGR/CSH) https://portal.health.fgov.be «Legionella» als zoekterm Aanbevelingen Primaire preventie: Beheersplan Opbouw installatie volgens de codes van goede praktijk Temperatuurscontrole productie op 60 C; minimum 50 à 55 C in de leidingen Onderhoud van de boilers, kranen, koeltorens Secundaire preventie: = na vaststellen van een legionellose KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 32
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3. Legionella: Regionale regelgeving Regio Regelgeving Inhoud Brussels Hoofdstedelijk Gewest l arrêté du Gouvernement de la Région de Bruxelles- Capitale du 10 octobre 2002 (M.B. 08/11/02) bepaalt exploitatie voorwaarden voor zwembaden Openbare zwembaden Eis: controle van de douches op aanwezigheid van Legionella pneumophila Minimum 1x per jaar. Douches voorzien van water van de openbare distributie Aanbeveling: Productie sanitair warmwater > 60 C Mengen met koud water, zo dicht mogelijk bij de verdeling van het water voor de douches + eveneens eisen terug mbt de legionella problematiek in de exploitatie / milieuvergunning Voor koeltorens Voor thermen Voor publieke zwembaden KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 33
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Regio Regelgeving Inhoud Région wallonne différents arrêtés du Gouvernement wallon du 13 juin 2013 (M.B. 12/07/13) fixant les conditions sectorielles relatives aux bassins de natation le niveau de vigilance : 1000 UFC/l de Legionella pneumophila d eau sortant des douches impose 2 contrôles par an, à six mois d intervalle Piscines publiques: L eau chaude des douches provient d une installation de chauffage de l eau portant la température de celle-ci à au moins 65 C. Le mélange éventuel avec l eau froide s effectue le plus près possible de la distribution d eau des douches. L'exploitant élabore un plan de gestion pour toutes les alimentations en eau chaude sanitaire Les mesures de prévention reposent sur - des mesures de température - des campagnes d'analyse des Legionella pneumophila dans chacun des réseaux d'eau chaude sanitaire - en fonction de l'analyse de risque visée à l'article 23, le circuit d'eau froide. Plan d intervention reprenant les actions correctrices à mettre en place en cas de dépassement du niveau de vigilance KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 34
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Regio Regelgeving Inhoud Région wallonne Les points de prélèvement sont déterminés selon une stratégie d'échantillonnage qui tient compte du nombre de points d'usage à risque. les installations de refroidissement par dispersion d'eau dans un flux d'air Les points de tirage d'eau les moins utilisés et les plus éloignés de la production d'eau chaude sanitaire seront prioritaires pour l'échantillonnage. Deux séries de prélèvements sont effectués: la première série sans écoulement préalable et la seconde après un écoulement de l'eau de 2 à 3 minutes dans le but de surveiller l'état de contamination du réseau Les mesures de prévention sont menées régulièrement par l'exploitant, même si la présence des Legionella pneumophila n'est pas détectée au sein de l'établissement on retrouve des mesures en lien avec cette problématique dans les permis d environnement KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 35
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Vlaanderen: Legionellabesluit: Hoog risico inrichtingen: Matig risico inrichtingen Publiek toegankelijke inrichting gericht op behandeling, verzorging of huisvesting van gevoelige personen ernstige immuunsuppressie, kanker, ernstig nierleiden,aids, chronisch longlijden, diabetes, personen > 65j, rokers Publiek toegankelijke inrichting met collectieve warmwatervoorziening (voor 15 personen) KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 36
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Regio Regelgeving Inhoud Vlaamse Regio Legionellabesluit: Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de preventie van de veteranenziekte op publiek toegankelijke plaatsen (9 februari 2007 /M.B. 04/05/07) Best Beschikbare Technieken (BBT) voor Legionella beheersing in nieuwe sanitaire systemen www.emis.vito.be (april 2007) in herziening Addendum BBT studie Legionella (23 juni 2016) Bepaalt eenduidige aanpak voor installaties met een matig en hoog risico Matig risico: Verhoogde waakzaamheid 30% > 10.000kve/l Leg pn, Melding 30% > 100.000kve/l Leg pn Hoog risico: - Waakzaamheid 1000 kve/l Leg pn - Verhoogde waakzaamheid: Leg pn 30%: 10.000kve/l 3x zelfde punt :10.000 kve/l - Met melding 10.000kve/l: bij 3x opeenvolgende campagne 3 x zelfde punt 30% > 100.000kve/l KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 37
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Vlaanderen Legionellabesluit Preventie Legionella : BASIS Temperatuursbeheersing Beheersmaatregel = maatregel die toelaat de groei van de Legionella kiemen te verhinderen of ze af te doden door de temperatuur het water buiten het interval 25 C en 55 C te houden Tappunten regelmatig gebruiken In alle hoog-risico instellingen moeten: ADDENDUM : Wekelijks de watervoorzieningen gebouwd en geëploiteerd worden volgens de BBT, Conformiteitsattest (eindverantwoordelijke ontwerp/plaatsing/utbreiding : ieder voor zijn bijdrage) alle waterinrichtingen beschikken over een beheersplan, specificatie van genomen maatregelen in register opnemen KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 38
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Vlaanderen Legionellabesluit Preventie Legionella : BASIS Temperatuursbeheersing In alle matig-risico instellingen moeten: de watervoorzieningen gebouwd en geëploiteerd worden volgens de BBT, alle waterinrichtingen beschikken over een beheersplan, specificatie van genomen maatregelen in register opnemen Conformiteitsattest (eindverantwoordelijke ontwerp/plaatsing/utbreiding : ieder voor zijn bijdrage) Uitzondering: Indien minder dan 40 personen blootgesteld per dag: Geen beheersplan vereist, geen conformiteitsattest, Wel WWproductie 60 C, jaarlijks onderhoud (aan te tonen) Indien WWproductie < 60 C: informeren gebruikers KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 39
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Vlaanderen Legionellabesluit Preventie Legionella : BASIS Temperatuursbeheersing Alternatieve beheersmaatregelen: Enkel indien niet aan BBT kan worden voldaan Na verkrijgen van een goedkeuring KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 40
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: Hoofdstuk 3 omvat algemene voorschriften, voorschriften mbt materialkeuze, voorschriften mbt het ontwerp van leidingen binnen het gebouw, plaatsen van afsluitkranen. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 41
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: Stagnatie vermijden! KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 42
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: Stagnatie vermijden! Analyse van water dat op een installatie is gebleven na de druktest : kwaliteitsvermindering!! Tot Kiemgetal, Legionella, IRB en SRB,. Totaal Kiemgetal 22 C Voor spoelen Na spoelen WW Douche Directe staalname KW lavabo Directe staalname KW Kelder collector Na doorstroming 1 emmer 76.000 kve/ml WW Min 0 kve/ml Max 320 kve/ml 36.000 kve/ml KW Min 29 kve/ml Max 110 kve/ml 12.000 kve/ml KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 43
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: Stagnatie vermijden! Legionella Analyses voor en na spoeling KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 44
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella Nieuwe installatie Spoelen van de installatie Desinfectie Zo kort mogelijk na de druktest Afsluitkranen regelorganen open Zonder schuimvormers, douchekoppen Starten op bovenste verdiep naar onder toe werken Spoelen alle kranen gedurende 2 uur In hoog risico, na de spoeling Met desinfectieproduct Na contacttijd : 2 uur spoelen Analyse E coli, Enterococcen, Totaal kiemgetal Opm : Geen gangbare praktijk ADDENDUM: in stromingszin, van de korst bij de teller gelegen kraan naar de verst verwijderde toe Elk leidingssectie 20 x verversen Procedure WTCB: artikel Opm : Geen gangbare praktijk Herziening BBT: hoog risico: vlak voor ingebruikname staalname : Legionella > 1000 kve/l desinfectie Spoelen en nieuwe staalname Aanbevelingen onderhoud Tappunten die niet regelmatig gebruikt worden, spoelen voor gebruik Na onderbreking watertoevoer : spoelen van tappunten 5 min KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 45
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving WTCB dossier 2011/ 4.16,verschenen in juni 2012 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 46
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: Stagnatie vermijden! Opmerking! stagnering van water, bv na het uitvoeren van druktesten en de ingebruikname van de installatie, leidt tot de vermindering van de hygiënische kwaliteit van het water aan de tappunten. WTCB Aanbevelingen: Druktest met water doen juist voor de ingebruikname; zorgen dat er geen stagnering is van meer dan 1 week Indien niet mogelijk: druktest doen met olie-vrije perslucht op max 3 bar zoals aanbevolen in Duitsland en Nederland Indien er toch stagnering geweest is : spoeling nodig. Doch ook zonder stagnering is een spoeling meer dan aanbevolen om de onzuiverheden van de montage weg te nemen. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 47
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella Nooddesinfectie WW: 4 min 70 C KW: chemische desinfectie Tabel BBT Spoeling na uitbreiding of vervanging Matig risico: Spoelen Hoog risico: Spoelen en desinfectie in hoog risico Opmerking: Desinfectie is schokdesinfectie Geen continue desinfectie KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 48
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella : Koud water moet koud blijven!! KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 49
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella : T koud water Ontwerp Herziening : - aanbevolen KW hoofd en tapleidingen te isoleren - Min 15 cm tussen KW en WW - Collectoren KW en WW niet aan elkaar bevestigen - Leiding in opbouw: KW niet in Schacht van warmteafgevende leidingen - Ingebouwde leidingen: in system met vloerverwarming koude vloerstrook voorzien KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 50
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: afsluitmogelijkheden Ontwerp Herziening : Sanitaire hoofdleidingen moeten kunnen afgelaten worden Aanbeveling WTCB: Mogelijkheid hebben om sublussen ( bv verticale lus) af te sluiten en te ledigen Absolute noodzaak van een goede hydraulische inregeling van de SWW-distributie kring KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 51
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella Ontwerp herziening: hoog risico volledige opslagvolume op 65 C eens per 24 uur Ontwerp Herziening : leiding materialen (KW + WW) moeten bestand zijn tegen 70 C 10 bar KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 52
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Addendum : 15 m, 3 l en niet thermisch isoleren KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 53
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella Herziening BBT: Matig risico mag van nachtverlaging toegelaten worden bij vakantieperiodes langer dan 8 dagen dient voor ingebruikname : de volledige installatie minstens gedurende 24 uur op 65 C gebracht te worden bij normaal gebruik van de tappunten. of : de volledige installatie gespoeld te worden. Warmwaterinstallaties met opslagvaten dienen voorafgaandelijk gedurende minstens 1u volledig op 65 C gebracht te worden KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 54
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella: herziening Combilussystemen met satelietunits : Combilussystemen met satelietunits met warmtewisselaars die niet contstant boven de 60 C gehouden worden: niet toegelaten Bij verdeelsystemen met collectoren gelden deze eisen voor ieder afzonderlijk leidingtracé vanaf de aftakking van de permanent op temperatur gehouden leiding tot een tappunt. Bij distributiesystemen met mengkranen stroomopwaarts van de tappunten: Van geen enkel tappunt mag de leidinglengte tot de mengkraan meer bedragen dan 15m of mag haar inhoud groter zijn dan 3 l. Mengkraan moet gedesinfecteerd kunnen worden Mengkranen niet isoleren KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 55
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Herziening BBT : installaties volgens BBT gebouwd en toch met Legionella > 1000 kve/l : oorzaak achterhalen en wegnemen installatie desinfecteren Ervaring WTCB onderzoek: Indien er contaminatie met Legionella opgetreden is, dan is het onvoldoende om de SWW-installatie te spoelen op 60 C, men moet minstens 65 C aan de kraan hebben gedurende 5 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 56
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving BBT Legionella : Herziening Legionella concentratie Kve/l Matig risico Hoog risico 100-1000 Waakzaam zijn, nagaan of beheersplan wordt gevolgd 1000-10.000 30% > 1000 : waakzaam voor infecties 10.000-100.000 30% > 10.000 : waakzaam voor infecties Kristische beoordeling beheersplan Maatregelen nemen om conc Staalnamefreq: maandelijks 30% > 1000 : Beheersplan analyseren Maatregelen nemen om conc Staalnamefreq: maandelijks TV verwittigen, en samen maatregelen nemen Gebruikers verwittigen Na 1 maand conc niet <100.000: sluiting + voorwaarden wanneer melding aan TV KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 57
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Opmerking WTCB ivm continue chemische desinfecties: het volledig legionella-vrij maken dmv een desinfectie soms vele maanden kan duren. opgelet gevaar voor aantasting van de leidingen: er zijn al vele gevallen vastgesteld van degradatie van de verdeelleidingen, ook in kunststof, een aantal maanden na het starten van de desinfectie. Het is absoluut nodig om vooraf het advies in te winnen en indien men een behandeling opzet in geen geval over de vooropgestelde concentraties gaan, ook al duurt de ontsmetting langer dan verwacht in een aantal landen is de continue desinfectie gewoon verboden: Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, en dit omdat deze behandeling in die landen als een ontoelaatbare kwaliteitsverandering van het water beschouwd wordt. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 58
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Andere specificities BBT Hoog risico Matig risico Zonne boiler Warmtepomp Dagelijkse opwarming tot 60 C Dagelijkse opwarming tot 60 C Wekelijkse opwarming Wekelijkse opwarming Warmwater system zo opgebouwd zijn dat 70 C aan de kraan kan geleverd worden Expansievaten WW opslagtanks Doorstroomd, niet van stagnerend type ADDENDUM: Op koud water en volledig doorstroom Stagnatie maximal beperken Makkelijk toegankelijk Spuikraan toegankelijk circulatiesysteem Met regel- en meetorganen KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 59
III. Regelgeving / Aanbevelingen 3.Legionella: Regionale regelgeving Herziening BBT : Mogelijkheid tot nemen van min 5 stalen : Koudwatertoevoer naar WW productie Koudwatertappunt WW tappunt per deelcircuit van het circulatiesysteem Vertrekleiding circulatiesysteem Retourleiding circulatiesysteem Nuttig : tappunt te hebben nabij de teller KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 60
IV. BBRI Research Energy context: Reducing the energy needs for buildings is a European challenge in order to meet the 2020 requirements: all new buildings must be near zero energy buildings As the energy-use for space heating continues to diminish, energyuse for domestic hot water (DHW) becomes increasingly relevant Efficient design of DHW installations becomes ever more important Pressure to reduce DHW production temperatures in certain types of installations (installations with heat pumps, low district heating, etc.) Hygienic context: Why new Legionella research? Having a good water quality at the faucet is essential, and certainly more important than energy related aspects Risks of lower DHW production temperatures with regular thermal shocks have not been studied in detail KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 61
IV. BBRI Research Full scale test facility in order to determine whether it is possible to reduce DHW production temperature without increasing risk of Legionella development The test facility consists of: - 200L water tank - 40m circulation system What are we doing at BBRI? - 2 draw-off pipes (bathroom and kitchen) - Single family tapping profile DHW at 45 C with regular heating to 60 C Monitoring of Legionella concentration in water and biofilm KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 62
The BBRI test facility KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 63
The BBRI test facility (2) Culture tank: - 200 L - Temperature: 37 C - Daily draw-off of 127 L - Stable concentration of 2.10 5 cfu/l test tank: - 200 L - Temperature: 37 C - Daily tapping profile - Heating element: vertical electrical resistance (6 kw) - Thermocouples on outside wall Circulation loop: Vertical pipes: DN32 with DN16 recirculation PEX-Alu-PEX with PIR insulation KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 64
The BBRI test facility (3) 60 C/ 1h KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 65
The BBRI test facility (4) Tap schedule DHW Flowrate Tap duration Tapped DHW volume Start hour Type of draw-off l /min s liters 06:59 purge of the shower pipe 6.5 10 1.083 07:00 Shower n 1 6.5 355 38.5 07:10 Shower n 2 6.5 393 42.6 08:00 Shower n 3 6.5 296 32.1 12:00 Kitchen faucet 5 6 0.50 12:30 Kitchen faucet 5 20 1.67 13:45 Kitchen faucet 5 30 2.50 18:15 Children s bath (40 L) 6.5 311 33.7 19:00 Kitchen faucet 5 6 0.50 19:15 Kitchen faucet 5 3 0.25 20:00 Kitchen faucet 5 30 2.50 Total tapped daily DHW Volume : 155,79 l KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 66
The BBRI test facility (5) Heat shock experiments weeks T production (tank) T heating ( thermal shock ) Heating duration Frequency Number of thermal shocks 1 and 2 45 C 60 C 30 min 1x / week 2 shocks 3 and 4 45 C 60 C 1 h 1x / week 2 shocks 5 45 C 60 C 30 min 1x / week with extra circulation on tank 6 and 7 45 C 60 C 1 h 1x / week with extra circulation on tank 8 and 9 45 C 60 C 1 h 1x / week with extra circulation on tank. + 30 minutes thermal disinfection of the sampling taps 1 shock 2 shocks 2 shocks KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 67
The BBRI test facility (6) Heat shock experiments weeks T production (tank) T heating ( thermal shock ) Heating duration 10 45 C 60 C Warming up +4 x 30 min (for taps disinfection) Frequency 1x / week with extra circulation on tank. + 4 x 30 minutes thermal disinfection for each of the sampling taps and draw-off pipes Number of thermal shocks 1 shock 11 45 C 60 C Warming up +30 min (for tank) + 4 x 30 min (for taps disinfection) 1x / week with extra circulation on tank. + 4 x 30 minutes thermal disinfection for each of the sampling taps and draw-off pipes 1 shock 14-18 45 C 60 C 1 h 2x / week with extra circulation on tank 19 45 C 60 C 1 h 7x /week with extra circulation on tank 9 shocks 7 shocks KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 68
05/01/2017 19/01/2017 02/02/2017 16/02/2017 02/03/2017 16/03/2017 30/03/2017 13/04/2017 27/04/2017 11/05/2017 25/05/2017 08/06/2017 22/06/2017 06/07/2017 20/07/2017 03/08/2017 Legionella conc. [cfu/l] log scale First results In the test facility: None of the thermal schocks lead to acceptable Legionella concentrations (< 1000 cfu/l) in the DHW installation DHW 45 C + schock 60 C 8.00 7.00 6.00 5.00 4.00 3.00 2.00 1.00 0.00 departure recirculation shower kitchen KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 69
First results (2) In laboratory conditions: - at 65 C no Legionella bacteria survived, even if the thermal schock only lasted 5 min. - At 60 C for 60 min, Legionella concentration decreased from 100.000 cfu/l to 250 cfu/l. Cultivable bacteria remained Biofilm monitoring: - Progressive decrease (from 3.3 10 6 to 2.5 10 3 ) of the Legionella concentrations - After 15 days without thermal shock: return to initial concentration KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 70
Preliminary conclusions Important to standardise sampling methodology and to disinfect the sampling valves In a contaminated installation, with DHW production temperature of 45 C, a regular thermal schock at 60 C seems insufficient to stabilise the Legionella concentration below 1000 cfu/l As laboratory tests are promising at 65 C and 70 C, more combinations will be studied: - Higher thermal shock temperature, duration and frequency - Higher DHW production temperature (50 C, 55 C) Test will be continued till September 2018 KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 71
V. Epidemiologische studie : brononderzoek Legionellose - staalname Identificatie van de besmettingsbron: wateranalyse Patient : Analyse naar oplosbare antigenen in urine- Cultuur-Sérologie- Directe Immunofluorescentie op respiratoire staalname KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 72
V. Analyse Legionella in water Staalname : Aandachtspunten Wateranalyses naar de aanwezigheid van Legionella spp heeft enkel zin indien dit gericht wordt uitgevoerd: Legionella spp. : zijn potentieel aanwezig in alle waterige milieu s Een positief resultaat moet in de juiste context gezet worden en met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd De bacteriologische wateranalyse is een punctuele situatieschets. In éénzelfde watercircuit kan de concentratie Legionella spp. variëren in functie van het moment, de plaats en de wijze van staalname KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 73 Analyse de Leginella 29.05.07 73
V. Analyse Legionella in water Staalname : aandachtspunten Sanitair water, dinkwater kan Legionella spp. bevatten zonder dat er een pathologie zich voordoet. Het «Legionella specie» dat wordt geïdentificeerd is daarom niet altijd pathogeen voor de mens. Zeer belangrijk is het opstellen van een staalnameprotocol, en steeds gebruik te maken van dezelfde technieken (reproduceerbaarheid) KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 74
V. Analyse Legionella in water Staalname : aandachtspunten Waterstalen worden in principe genomen binnen de normale gebruiksomstandigheden van de installatie: Kranen, douches en onderkant van reservoirs. De staalnameplaatsen moeten representatief zijn voor de totale installatie. Het aantal stalen hangt af van de situatie Tappunten van het systeem Aan douches, kranen, opgelet met mengkranen Op kritische punten Stagnerend water, warmwaterproductietoestel. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 75
V. Analyse Legionella in water De staalname moet uitgevoerd worden op een gestructureerde manier, zodat vergelijking tussen 2 staalnamemomenten mogelijk is. Indien een contaminatie wordt opgezocht bij normale gebruikscondities: Neem de eerste uitstroom bij gebruikstemperatuur, eventueel aan een kraan na stagnatie gedurende de nacht. indien een gecentraliseerde contaminatie wordt gezocht: Staalname na doorstroming (na enkele minuten bij constante temperatuur). KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 76
V. Analyse Legionella in water 2 types van analyse Kwantitatieve analyse (waterstaal) en/of Kwalitatieve analyse : aan/afwezigheid (via frottis, of waterstaal). Op de begeleidende fiche noteert men Datum en uur staalname, Identificatie staalnamepunt en wijze van staalname, type dwater en temperatuur. KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 77
BEDANKT VOOR UW AANDACHT K. Dinne CSTC K. DINNE KD / Preventie Legionella in installaties- Pagina 78