Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden Oktober 2017
Een arbeidsmarkt in verandering De Nederlandse arbeidsmarkt verandert: de werkgelegenheid blijft aantrekken, het aantal vacatures groeit en de werkloosheid krimpt. Ook wordt de arbeidsmarkt steeds flexibeler en hebben technologische veranderingen hun weerslag op de arbeidsmarkt. Nieuwe beroepen en banen ontstaan, terwijl er ook werk verdwijnt en andere vaak hogere - eisen worden gesteld aan bestaande banen. Vooral in het middensegment dreigen door de technologische vooruitgang banen te verdwijnen. De groei van de werkgelegenheid is omvangrijk genoeg om de werkloosheid te laten dalen, maar niet sterk genoeg om voor alle groepen een daling te realiseren. De tweedeling op de arbeidsmarkt is de afgelopen jaren toegenomen. De sterkste positie op de arbeidsmarkt is er voor vakspecialisten in de ICT, techniek en de zorg. Werkenden in deze richtingen zullen weinig moeite hebben hun baan te behouden; werkzoekenden beschikken over een gunstige concurrentiepositie. Er zijn echter ook groepen met een structureel slechte arbeidsmarktpositie. Het gaat dan om laagopgeleiden, specifieke beroepsrichtingen, mensen met een niet-westerse migratieachtergrond, oudere langdurig werklozen en arbeidsbeperkten. Een groeiende werkgelegenheid en vacaturemarkt in Haaglanden De economie in Nederland groeit. De werkgelegenheid trekt in vrijwel alle sectoren aan. Het aantal vacatures groeit fors. Voor de arbeidsmarktregio Haaglanden verwacht UWV dat het aantal banen van werknemers in 2018 met 1,9% toeneemt tot 443.400. Dat ligt iets boven de landelijke groei van het aantal banen met 1,8%. Dit komt vooral doordat sterk groeiende dienstverlenende sectoren (ICT, zakelijke dienstverlening) relatief zijn oververtegenwoordigd in de regio, maar ook doordat de werkgelegenheid in de collectieve sector regionaal zelfs meer in omvang toeneemt dan landelijk. De meeste nieuwe banen in absolute aantallen gezien - ontstaan in 2018 in de overige zakelijke dienstverlening (inclusief uitzendarbeid), zorg & welzijn ondanks een aantal branches met krimp en specialistische zakelijke dienstverlening. De werkgelegenheid bij industrie is min of meer stabiel, terwijl die bij financiële diensten krimpt. In het eerste halfjaar van 2017 ontstonden 16% meer vacatures in Haaglanden dan in dezelfde periode in 2016, dat wil zeggen 27.000 tegenover 23.300 in 2016. Landelijk nam het aantal vacatures met 15% toe. UWV verwacht dat de vacaturemarkt in 2017 en 2017 blijft groeien. Ontstane vacatures per kwartaal, Haaglanden, 2016-2017 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 I II III IV I II 2016 2017 Bron: CBS, bewerking UWV WW daalt, bijstand neemt toe Eind 2016 telt de potentiële beroepsbevolking in Haaglanden 604.100 personen. Hiervan ontvangt een deel een sociale zekerheidsuitkering, zoals WW, bijstand of een arbeidsongeschiktheidsuitkering. In Haaglanden hebben relatief meer mensen een uitkering dan landelijk. Dat komt vooral door het grote aantal bijstandsuitkeringen en hangt samen met het grootstedelijk karakter van de regio. WWen arbeidsongeschiktheidsuitkeringen hebben een lager aandeel dan landelijk. Het aantal WW-uitkeringen in Haaglanden is in 2016 gedaald tot 18.300, dit is 5% minder dan een jaar eerder. Verwacht wordt dat in 2017 de WW in Haaglanden met 16% verder daalt. Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 1
Eind 2016 waren er in Haaglanden 33.990 personen met een bijstandsuitkering. Een jaar eerder waren dat er 33.300, een toename met 2,1%. Landelijk was de stijging in 2016 omvangrijker met 3,5%. Landelijk gezien komt de stijging vooral door nieuwe wetgeving en de toestroom van asielzoekers. In 2016 stroomden in Haaglanden 1.770 mensen in aansluiting op de WW door naar de bijstand, een doorstroompercentage van 8,4%. Vanuit de bijstand gezien is dit een belangrijk deel van de nieuwe uitkeringen. Het gaat dan om een vijfde van het aantal nieuwe bijstandsontvangers. Sociale zekerheidsuitkeringen en hun aandeel in de beroepsbevolking, Haaglanden en Nederland, december 2016 Beroepsbevolking 407.000 Haaglanden Nederland aandeel in aandeel in aantal beroepsbevolking beroepsbevolking WW 18.310 4,5% 4,6% Bijstand tot AOW-leeftijd 33.990 8,4% 5,2% Arbeidsongeschiktheid (AO) 33.480 8,2% 8,9% waarvan Wajong 9.560 2,3% 2,8% waarvan WAO 12.200 3,0% 3,3% waarvan WIA 11.720 2,9% 2,8% Bron: CBS en UWV Meer kansen op werk in Haaglanden De spanning op de arbeidsmarkt dat is de verhouding tussen openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden neemt in Haaglanden toe. Spanning arbeidsmarkt, 35 arbeidsmarktregio s, 2e kwartaal 2017 en 2e kwartaal 2016 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2017 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2016 Bron: UWV De arbeidsmarkt in Haaglanden heeft zowel in het tweede kwartaal 2017 als een hetzelfde kwartaal een jaar eerder de typering gemiddeld. Wel is binnen deze typering de spanning opgelopen. Een gemiddelde spanning op de arbeidsmarkt betekent dat vraag en aanbod op totaalniveau nog redelijk in evenwicht zijn. Werkgevers ondervinden steeds meer knelpunten bij het invullen van vacatures. Werkzoekenden beschikken gemiddeld genomen over een verbeterde concurrentiepositie, zij hebben meer kans op het vinden van werk. Er zijn echter grote verschillen tussen beroepsgroepen als het gaat om de kans op werk. Vooral werkzoekenden met veel voorkomende beroepen die zich in Haaglanden richten op laaggeschoold werk in administratie en productie ervaren veel concurrentie bij het solliciteren. Dat geldt ook voor conciërges, inpakkers, beveiligers, medewerkers bedrijfsrestaurant en agrarisch medewerkers. Van de beroepen die veel voorkomen onder werkzoekenden in Haaglanden hebben alleen commercieel medewerkers binnendienst, medewerkers klantenservice en logistiek medewerkers een goede Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 2
concurrentiepositie. Voor veel voorkomende beroepen als financieel-administratief medewerker, schoonmaker, magazijnmedewerker en autokoerier is de concurrentiepositie gemiddeld. De beste concurrentiepositie hebben werkzoekenden wanneer zij solliciteren op vacatures voor vaklui in bouw of techniek en op zorgfuncties. Niet iedereen profiteert dus evenredig van de economische groei. Zo neemt het aantal bijstandsuitkeringen toe en zijn er veel mensen die vanwege een arbeidsbeperking langs de kant staan. Laagopgeleiden, arbeidsbeperkten, 55-plussers en mensen die een beroep uitoefenen waar weinig vraag naar is beschikken over een kwetsbare arbeidsmarktpositie. Ondanks hun zwakke arbeidsmarktpositie biedt de groeiende economie ook hen kansen. Laagopgeleiden zijn vaker werkloos Laagopgeleiden zijn mensen zonder startkwalificatie. Zij hebben basisonderwijs, vmbo of mbo-1 als hoogst afgeronde opleiding. De gemiddelde werkloosheid onder laagopgeleiden in Nederland is met 9% hoger dan onder middelbaar (6%) en hoogopgeleiden (4%). In Haaglanden worden in 2016 circa 83.000 mensen tot de laagopgeleiden (inclusief scholieren en mbo-studenten) gerekend. Dat is 20% van de beroepsbevolking. In 2016 ontstonden in Haaglanden 14.900 vacatures op laag niveau. De meeste daarvan bij detailhandel, horeca en landbouw. In Haaglanden vond 60% van de laagopgeleide WW ers binnen een jaar werk. Uitzendwerk is voor laagopgeleiden belangrijk voor het vinden van een baan. Vooral voor laagopgeleiden met beroepen gericht op de tuinbouw, administratie, bouw en industrie zijn uitzendbureaus een belangrijke route naar werk. Economisch-administratief personeel op laag niveau vindt het minst vaak werk vanuit de WW. De concurrentiepositie is gunstig voor laagopgeleiden die werk zoeken in de techniek, transport & logistiek of zorg & welzijn. Concurrentiepositie laagopgeleiden naar beroepsrichting, Haaglanden, 6-maandsgemiddelde november 2016 april 2017 Concurrentie van werkzoekenden weinig veel Transport en logistiek Dienstverlenend Commercieel Economisch en administratief Technisch Zorg en welzijn Agrarisch Bron: UWV Er zijn zeker kansen voor laagopgeleiden, maar verschillende belemmeringen kunnen het moeilijker maken om werk te vinden of te behouden: werkgevers en laagopgeleiden weten elkaar niet altijd even goed te vinden; laagopgeleiden hebben vaak minder toegang tot uitgebreide sociale netwerken; laagopgeleiden ondervinden relatief veel concurrentie op de arbeidsmarkt van andere groepen (scholieren, studenten, arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa en hoger opgeleiden; laagopgeleiden voelen zich gemiddeld genomen vaker ongezond, terwijl beroepen met goede kansen voor laagopgeleiden juist fysiek zwaar zijn; de laagopgeleide beroepsbevolking is sterker vergrijsd en ouderen komen moeilijker aan het werk. Arbeidsbeperkten kwetsbaar op de arbeidsmarkt Arbeidsbeperkten vormen een heterogene groep die varieert van hoogopgeleiden met een lichte fysieke aandoening tot mensen zonder diploma met een ernstige verstandelijke beperking. Ook de arbeidsmogelijkheden van arbeidsbeperkten lopen uiteen. De arbeidsdeelname verschilt per arbeidsongeschiktheidsuitkering. Eind 2015 werkte 18% van de Wajongers in Haaglanden. Dat is lager dan het landelijke aandeel van 23%. Bij gedeeltelijk arbeidsgeschikte WGA ers daalde het aandeel werkenden gestaag tot 39%. Ook landelijk was er een geleidelijke daling, en wel tot 43%. Bij volledig arbeidsongeschikte WGA ers stabiliseerde zich het aandeel werkenden op 7% tegenover een landelijk aandeel werkenden van 8% in Nederland. Het aandeel werkenden binnen de groep WIA 35-minners steeg landelijk voor het eerst sinds jaren, naar 43%. In Haaglanden is dit aandeel eind 2015 37%. Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 3
Onder WAO ers daalde het aandeel werkenden in 2015 verder. Van de WAO ers werkte eind 2015 18% in Nederland en 14% in Haaglanden Banen volgens banenafspraak, Haaglanden, 2012-2016 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2012 2015 q4 2016 q1 2016 q2 2016 q3 2016 q4 Indicatie Werkkamer eind 2016 Uitzendcontracten/detachering Regulier markt Regulier overheid Bron: UWV, Trendrapportage In Haaglanden wordt er alles aan gedaan om instroom op de baanafspraak te bevorderen en uitval te voorkomen. Eind december 2016 stonden in Haaglanden 8.312 personen in het doelgroepregister. Ten opzichte van de nulmeting is het aantal met 1.003 afgenomen. De netto ontwikkeling in het aantal banen volgens de definitie van de banenafspraak ten opzichte van de nulmeting ziet er in Haaglanden als volgt uit: 633 extra banen bij reguliere werkgevers via een dienstverband en 259 banen minder bij reguliere werkgevers via een uitzendcontract of detachering. Grotere kans op langdurige werkloosheid bij 55-plussers Oudere werknemers verliezen over het algemeen minder snel hun baan dan jongere werknemers. Maar als ouderen hun baan kwijtraken, komen ze moeilijker weer aan het werk. Eind 2016 ligt het aandeel langdurig werkloze 55-plussers in Haaglanden met 73% hoger dan landelijk. In Haaglanden gaat per juni 2017 42% van de 16.300 lopende WW-uitkeringen naar 50-plussers. Van die 6.900 WW-uitkeringen heeft ongeveer helft een verstreken uitkeringsduur van minimaal een jaar. Langdurige werkloosheid verzwakt de arbeidsmarktpositie van werkzoekenden. 37% van de 50-plussers in Haaglanden is binnen een jaar weer aan het werk. Voor jongere leeftijdsgroepen is het werkhervattingspercentrage duidelijk beter. Werkhervatting naar leeftijdsklasse, Haaglanden, werkhervatting in periode juli 2015-juni 2016 15 tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar 50 tot 60 jaar 60 jaar en ouder Bron: UWV 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 4
Er zijn verschillende redenen voor de hoge langdurige werkloosheid onder 55-plussers. Werkgevers vinden de verhoudingen tussen loonkosten en productiviteit van 55-plussers vaak een probleem, hoewel gemiddeld het salarisniveau van 55-plussers niet of nauwelijks hoger is dan van werknemers van 40-55 jaar in vergelijkbare functies. De deelname aan scholing, trainingen en cursussen van mensen met een hogere leeftijdsklasse is relatief laag. De scholingsachterstand is de afgelopen jaren wel wat kleiner geworden. In de ogen van werkgevers presteren 50-plussers slechter dan jongeren op fysieke en mentale belastbaarheid, flexibiliteit, creativiteit, opleidingsbereidheid en vaardigheid met nieuwe technologieën. Maar ze presteren volgens werkgevers juist beter op betrouwbaarheid, betrokkenheid, nauwkeurigheid, sociale vaardigheden en klantgerichtheid. Werkgevers denken dat het ziekteverzuim van oudere werknemers hoger is dan van jongere leeftijdsgroepen. Veel administratieve beroepen verdwijnen Vooral werkzoekenden met een opleiding, werkervaring en competenties waarnaar weinig vraag is, komen moeilijk aan de slag. Eén van de groepen waarvoor dit het duidelijkst zichtbaar is op de arbeidsmarkt zijn de administratieve beroepen. Een ongunstige concurrentiepositie hebben werkzoekenden met een veelvoorkomend administratief beroep in Haaglanden als zij werk zoeken als administratief medewerker secretariaat, kantoorassistent of receptionist. Overstapberoepen voor administratief personeel vertonen overlap. In de administratieve sector zijn onder meer opties: incassomedewerker, projectassistent, medewerker personeel & organisatie en roostermaker. Buiten de administratieve sector zijn er mogelijkheden als callcentermedewerker, servicedeskmedewerker ICT of intercedent. Mensen kunnen in een overstapberoep vaak competenties inzetten, zoals sociale en communicatieve vaardigheden, commercieel talent en organisatievermogen, die ook in de oude functie van belang waren. UWV heeft behalve voor een aantal beroepen de mogelijkheden voor overstappen in beeld gebracht. Dat zijn behalve de hiervoor genoemde administratief medewerker secretariaat en receptionist, ook secretaresse, medewerker bedrijfsrestaurant, medewerker facilitaire dienst en sociaal-cultureel werker. Voor bijna al deze beroepen is in Haaglanden het aanbod van werkzoekenden groot ten opzichte van de beschikbare vacatures. Werkzoekenden in deze beroepen kunnen overstappen naar andere beroepen dan waar ze voorheen werkten of met een arbeidsmarktgerichte scholing hun kansen vergroten. De concurrentiepositie van (directie)secretaresses en hoofden secretariaat krijgt in de regio inmiddels de typering gemiddeld. Uitdagingen voor de regionale arbeidsmarkt Een inclusieve arbeidsmarkt waarop participatie in sterkere mate dan thans ook mogelijk is door laagopgeleide mensen, mensen met een arbeidsbeperking, ouderen èn jongeren, mensen met een migratieachtergrond (waaronder statushouders) en mensen met een weinig gevraagd beroep. Een gelijk speelveld, de zogeheten toolbox en bijvoorbeeld social return on investment (sroi) vergemakkelijken de bemiddeling van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bedrijven te voorzien van personeel in een markt waar het aanbod werkzoekenden zonder baan schaarser wordt en tekortberoepen ontstaan. Motivatie en bereidheid bij werkzoekenden een vak te leren opent steeds meer deuren. Werkgeversservicepunten kunnen in deze situatie kansen creëren voor mensen die niet geheel aan het sollicitantenprofiel van de werkgever voldoen. Verdere versteviging van de samenwerking bij de werkgeversbenadering door gemeenten en UWV. Afspraken en arrangementen met sectoren en werkgevers over instroom van werkzoekenden en inzet van middelen voor scholing om te voorzien in tekortberoepen, of om mensen een carrièrestart te bieden dan wel werkervaring te laten opdoen. Opties om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren zijn bijvoorbeeld oplossingsgericht maatwerk, bedrijfsscholen en een flexibele kortdurende vakgerichte voorziening die via tweedekans- of vervolgonderwijs werkvinding bevordert. Werken aan werknemersvaardigheden, employability en werkzekerheid. Een gefundeerde studie- of beroepskeuze op basis van competenties. In de opleidingsfase al netwerken opbouwen en onderhouden en werkervaring opdoen in een relevante beroepsomgeving buiten de geëigende sectoren met studentenbanen. Breed zoekgedrag ontplooien en stimuleren met oog voor alternatieve beroepen en kansen in andere regio s. Verbondenheid van de arbeidsmarkt met andere beleidsterreinen in het oog houden en vanuit een brede invalshoek op (boven)regionaal en lokaal niveau in onderlinge samenwerking en afstemming werken aan de ontwikkelen van een toekomstbestendige economie, daarbij passend onderwijs en toerusting voor hun taken van huidige en toekomstige werkenden. Keuzen worden ondersteunt door onder andere delen van informatie over de arbeidsmarkt. Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 5
Colofon Regio in Beeld Regio in Beeld is een jaarlijkse uitgave van UWV Auteur Jean-Paul Biever Inlichtingen arbeidsmarktinformatie@uwv.nl Redactieadres UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus 58285 1040 HG Amsterdam Eindredactie Suzanne IJzerman Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Haaglanden is het werkgebied van Werkplein Den Haag. De gemeenten Midden- Delfland, Delft, Rijswijk, s-gravenhage en Westland maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op www.werk.nl/arbeidsmarktinformatie. Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2017 Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 6
Einde rapport Samenvatting Regio in Beeld Haaglanden 7