ING Economisch Bureau International Trade Research Internationale groeikansen: de visie van MKB-ondernemers
1
Voorwoord Ondernemers en het MKB zijn belangrijk voor de Nederlandse economie. Zij dragen zorg voor werkgelegenheid, groei, dynamiek en innovatie. Ook over grenzen heen: zo is het MKB verantwoordelijk voor bijna twee-derde van de Nederlandse export, een veel hoger percentage dan in de ons omringende landen. Tegelijkertijd wordt er vaak gewezen op de barrières die MKB-bedrijven juist op het vlak van internationalisering tegenkomen. Met name in verre markten lijkt het veel lastiger zaken doen dan om de hoek. Toch liggen ook hier kansen voor toekomstige groei. Het ING Economisch Bureau heeft deze kansen in een eerder rapport ( Internationale groeikansen voor het MKB ) in kaart gebracht. Het huidige rapport is de opvolger van die studie naar groeikansen, en laat de Nederlandse ondernemers zelf uitgebreid aan het woord. We presenteren de resultaten van een survey onder 383 Nederlandse ondernemers en diverse interviews, waarin we vroegen naar hoe Nederlandse ondernemers zelf denken over hun internationale activiteiten en groeikansen. Ook de winstgevendheid van de internationale activiteiten en de manier waarop internationale activiteiten worden georganiseerd worden uitgebreid behandeld. Tenslotte geven de casestudies over Lensveld (transport), Zytec (magnetische koppelingen) en De Molen (brouwerij) nog meer inzicht in hoe individuele Nederlandse bedrijven uit allerlei sectoren succesvol actief zijn in het buitenland. dr. Fabienne Fortanier Senior Economist & manager International Trade Research ING Economisch Bureau 2
Inhoud 1. Internationalisering in het MKB 6 Ondernemersblik (1): internationaal zakendoen 13 2. Bedrijfsgrootte en lokatie 14 1. Ondernemersblik (2): LV Shipping & Transport17 3. Prestaties en internationalisering 18 4. Organisatie van internationale activiteiten 22 1. Ondernemersblik (3): Zytec 26 5. Groeiverwachtingen 28 1. Ondernemersblik (4): Brouwerij De Molen 35 6. Belemmeringen 36 3
Internationalisering van het Nederlandse MKB 1 4
Inleiding Het MKB is verantwoordelijk voor twee-derde van de Nederlandse export. Hiermee speelt het Nederlandse MKB een relatief grote rol in de totale export van ons land. Internationalisering en buitenlandse markten zijn daarmee dus van groot belang voor het Nederlandse MKB. In het eerder gepubliceerde ING rapport Internationale groeikansen voor het MKB is de internationalisering van het Nederlandse MKB in detail geanalyseerd, waarbij met name aandacht was voor de door het ING Economisch Bureau geïdentificeerde groeikansen in de traditionele Nederlandse afzetmarkten, grote markten in Zuid- en Oost-Europa, en de opkomende verre markten. In het huidige rapport staat de visie van de ondernemer centraal. Tijdens de Week van de Ondernemer van 2013 is een survey uitgevoerd onder bijna 400 ondernemers over hun huidige en toekomstige internationale activiteiten, de kansen en barrières die zij zien en ervaren, en de manier waarop zij hun internationale activiteiten vormgeven en organiseren. De resultaten van deze survey worden in dit rapport gepresenteerd, verdeeld over een zestal thema s: aard en spreiding van internationale activiteiten; de rol van bedrijfsgrootte; internationalisering en performance; groeiverwachtingen; management en organisatie; en het overwinnen van belemmeringen. 5
Nederlands MKB internationaal zeer actief De survey die is uitgezet tijdens de Week van de Ondernemer 2013 is door een totaal van 383 respondenten beantwoord. Daarvan is bijna tweederde (65%) internationaal actief. Daarnaast is 16% van plan om binnen 2 jaar internationaal actief te worden. Het grootste deel van deze bedrijven wil gaan exporteren (60%). 18% geeft aan niet internationaal actief te zijn en dit in de nabije toekomst ook niet te worden. Het grootste gedeelte van de internationaal actieve MKB ers is een exporteur. Opvallend is dat er ook veel bedrijven zijn die zowel importeren als exporteren. Ook de groep anders is zeer groot. Deze categorie bevat ondernemingen die bijvoorbeeld internationaal advies geven en bedrijven die handelsmissies opzetten. Is uw bedrijf internationaal actief? 65% 16% 18% ja binnen 2 jaar nee Internationale activiteiten (% van alle internationaal actieve bedrijven) Importexport 18% Importeur 11% Meerdere activiteiten 9% Anders 16% Exporteur 37% Buitenland investering 9% 6
Hoe groter, hoe vaker internationaal Bijna twee-derde van de bedrijven in het onderzoek zijn internationaal actief. Uit de data blijkt dat voornamelijk bedrijven met meer dan 50 werknemers internationaal actief zijn. Daarentegen is slechts 57% van de respondenten met 1-5 werknemers internationaal actief via bijvoorbeeld import, export of investeringen. % bedrijven dat internationaal actief is 57% 70% 1-5 werknemers 6-50 werknemers 83% meer dan 50 werknemers De meeste bedrijven in het onderzoek zijn internationaal actief via export, ongeacht de bedrijfsgrootte. Wel is het zo dat grotere ondernemingen vaker investeren in het buitenland en ook vaker in buitenlands eigendom zijn dan kleinere bedrijven. Bedrijven met 1-5 werknemers doen voornamelijk import en export. Daarnaast valt op dat juist kleinere ondernemingen vaker internationaal actief zijn op andere manieren (bvb advies, consultancy). % bedrijven met bepaalde internationale activiteit anders investering 80% export 60% 40% 20% 0% import eigendom 1-5 werknemers 6-50 werknemers meer dan 50 werknemers 7
Focus voornamelijk op West-Europa Duitsland is overduidelijk de belangrijkste partner voor het Nederlandse MKB. 51% van de internationaal actieve bedrijven doet op enige manier (import, export of investeringen) zaken met Duitsland. Ook België (38%) en overig West-Europa (30%) zijn belangrijke partners. Opvallend is dat de respondenten meer zaken doen in China en andere Aziatische landen dan in Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk. Internationale activiteiten* naar land, in % van internationaal actieve bedrijven Duitsland lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 51% België llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 38% Overig West-Europa llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 30% China llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 24% Overig Azië llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 23% VK llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 21% Frankrijk llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 20% Overig Oost-Europa llllllllllllllllllllllllllllllllllllll 19% VS llllllllllllllllllllllllllllllllllllll 19% Rusland llllllllllllllllllllll 11% Afrika llllllllllllllllllll 10% India llllllllllllllllllll 10% Zuid- en Latijns Amerikallllllllllllllll 8% Brazilië llllllllllll 6% Canada llllllllllll 6% *via export, import of buitenlandse investeringen 8
Export en import De meeste internationaal actieve bedrijven uit de enquête exporteren naar Duitsland (51%) en België (46%). Duitsland is ook het land waar de meeste bedrijven uit importeren (37% van alle internationaal actieve bedrijven). Ook China is een belangrijke import partner (34%). Daarnaast importeert een behoorlijk deel van de internationaal actieve bedrijven ook uit overig West-Europa en Azië. Export en import per partner, in % van internationaal actieve bedrijven België Duitsland Frankrijk VK 0% 20% 40% 60% Overig West-Europa Rusland Overig Oost-Europa VS Canada Brazilië Zuid- en Latijns China India Overig Azië Afrika Export Import 9
Buitenlandse investeringen zijn verspreid In de enquête zijn er 39 ondernemingen met buitenlandse investeringen. Gezamenlijk hebben zij 90 investeringen in het buitenland. Bedrijven met meer dan 50 werknemers zijn verantwoordelijk voor 69 van deze 90 investeringen (=77%), terwijl bedrijven met 1 tot 5 werknemers verantwoordelijk zijn voor 6% van alle investeringen in een buitenlandse dochteronderneming. De investeringen zijn geografisch zeer verspreid. Van de 39 bedrijven met een buitenlandse investering, heeft 95% een investering in (een van de) traditionele markten (West-Europa en Noord- Amerika). Daarnaast hebben 21 bedrijven (54%) een investering in een van de BRIC landen en 32 bedrijven (82%) een investering in overige opkomende markten (overig Azië, Oost-Europa en Afrika). Van de in totaal 90 investeringen, zijn er 37 in de traditionele markten (41%), 21 in BRIC-landen (23%) en 32 (36%) in overige opkomende markten. Buitenlandse investeringen, in % van alle bedrijven met een investering Duitsland België Overig West-Europa China Overig Azië VK Frankrijk Overig Oost-Europa VS Rusland Afrika India Zuid- en Latijns Amerika Brazilië 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Canada 10
Ondernemersblik (1) Antwoorden op de vraag: wat is er nodig om succesvol internationaal zaken te doen? 11
Bedrijfsgrootte en locatie 2 12
Waar doen Nederlandse bedrijven zaken? Kleine bedrijven (1-5 werknemers) blijken voornamelijk gericht op Duitsland en België. Daarnaast doen deze ook veel handel met landen in overig Azië. Ook grotere ondernemingen doen voornamelijk zaken met Duitsland en België. Grotere ondernemingen zijn daarentegen wel meer vertegenwoordigd in Brazilië en andere Latijns Amerikaanse landen, Canada en Rusland. Totale internationale activiteiten (export, import en investeringen) per bedrijfsgrootte en land, in % van internationaal actieve bedrijven 20% 18% 16% 14% 1-5 werknemers 6-50 werknemers meer dan 50 werknemers 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% België Duitsland Frankrijk VK Ovg West- Europa Rusland Ovg Oost- Europa VS Canada Brazilië Latijns Amerika China India Overig Azië Afrika 13
Export dichtbij, import verspreid De export van kleine bedrijven richt zich sterk op Duitsland en België, terwijl de afzetmarkten van grotere bedrijven meer verspreid zijn over de wereld. De diversiteit in geografische herkomst van import is groter dan die van export. China is het belangrijkste herkomstland van import voor zowel grote als kleine ondernemingen. Percentage internationale bedrijven dat exporteert naar 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% België Duitsland Frankrijk VK Overig West- Europa Rusland Overig Oost- Europa VS Canada Brazilië Zuid- en Latijns Amerika 1-5 werknemers 6-50 werknemers meer dan 50 werknemers China India Overig Azië Afrika Percentage internationale bedrijven dat importeert uit 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% België Duitsland Frankrijk VK Overig West- Europa Rusland Overig Oost- Europa VS Canada Brazilië Zuid- en Latijns Amerika China India Overig Azië Afrika 14
Ondernemersblik (2) LV Shipping & Transport: Lokale mensen weten de weg Lensveld (LV) is een Vlaardings transportbedrijf dat al sinds 1921 actief is in de transport en logistiek. Succesvol is LV vooral in de offshore industrie, waar ze in de jaren 80 groot in zijn geworden. Inmiddels heeft het bedrijf activiteiten wereldwijd, van Singapore tot aan Houston. Een nieuw kantoor openen doet LV niet zomaar. We kunnen overal wel goederen brengen, maar gaan niet overal starten. Alleen met de goede mensen op locatie overwegen we internationale expansie. Alles valt of staat immers met de juiste dienstverlening. Door de organisatie decentraal aan te sturen profiteert LV van de kennis en expertise van lokale medewerkers. Zonder internationalisering is groei onmogelijk LV haalt het meeste van zijn omzet inmiddels uit de buitenlandse activiteiten. Maar liefst 70% van de omzet is direct gerelateerd aan het buitenland en de verwachtingen zijn dat dit alleen nog maar zal groeien. Zoals directeur Mark van Herk aangeeft: Zonder internationalisering is groei onmogelijk. Vooral in Zuidoost Azië verwacht Lensveld te groeien. Met Singapore als centraal punt in de regio, hoopt LV na Indonesië ook in Myanmar logistieke diensten te leveren. Scan de QR code en bekijk het video-interview met Mark van Herk Overal kunnen we goederen brengen, maar we openen niet overal een vestiging 15
Winstgevendheid van internationale activiteiten 3 16
Positieve relatie export & winstgevendheid Winstgevendheid van internationale activiteiten 4,6 4,4 De mate van internationalisering is verdeeld in 4 groepen. De groepen geven het belang van export, dan wel import weer. Het belang wordt bepaald door te kijken naar hoeveel procent van de totale omzet van export komt en hoeveel procent van de totale inkopen uit het buitenland komt. Prestaties 4,2 4 3,8 3,6 3,4 Export Import Naarmate de export een groter deel van de totale verkopen uitmaakt, blijkt dat de prestaties van de ondernemingen licht toenemen. Er is een lichte positieve relatie. Voor import blijkt geen duidelijke relatie te bestaan tussen het % van inkopen wat gerealiseerd wordt door import en de prestaties. 3,2 3 % 0-25 % 25-50 % 50-75 % 75-100 % van internationale activiteiten (export/totale sales; import/totale inkopen) Noot: prestaties zijn weergegeven op een schaal van 1 tot 5, waarbij 1 zeer verliesgevend is en 5 zeer winstgevend is. 17
Internationalisering & winstgevendheid Niet alleen de mate van internationalisering, maar ook de diversiteit aan internationale activiteiten en het aantal landen waar een onderneming actief in is, zijn vergeleken met hun prestaties. Wanneer het aantal internationale activiteiten toeneemt, blijkt dat de prestaties ook toenemen. Daarentegen blijkt er geen duidelijke relatie te bestaan tussen het aantal landen waar een onderneming actief in is en hun prestaties. Internationale activiteiten & prestaties 4,5 Aantal landen & prestaties 4,5 Prestaties 4 Prestaties 4 Export Import 3,5 0 1 2 3 Aantal internationale activiteiten (export, import, etc.) 3,5 1 2 3+ Aantal landen actief Noot: De grootte van de cirkels reflecteert het aantal bedrijven in die categorie. Prestaties zijn weergegeven op een schaal van 1 tot 5, waarbij 1 zeer verliesgevend is en 5 zeer winstgevend. 18
19
Organisatie van internationale activiteiten 4 20
Internationalisering vaak gespreksthema in directieoverleg Internationalisering is een regelmatig terugkerend gespreksthema in het directieoverleg van MKBondernemingen (alhoewel thema s als internationaliseringsstrategie en buitenlandse marktkansen minder vaak worden besproken dan de financiële prestaties). Internationalisering staat vanzelfsprekend hoger op de agenda bij bedrijven die exporteren en importeren dan bij bedrijven die dit (nog) niet doen. Thema s in directieoverleg (alle bedrijven) Financiele prestaties Internationalisering Personeel Nooit Altijd Internationalisering vaker besproken bij internationaal actieve bedrijven Niet Import Export Nooit Altijd Photo nr File #16733439 21
vooral bij bedrijven met uitbreidingsplannen Internationalisering is vaker een apart discussiepunt in het directieoverleg naarmate bedrijven in meer landen actief zijn en naarmate het aandeel van internationale activiteiten in de totale bedrijfsvoering groter is. Hieronder is te zien dat wanneer we de bedrijven opsplitsen in twee groepen (internationalisering weinig besproken en regelmatig besproken in directieoverleg), de verwachte exportgroei, importgroei en de verwachte groei in winstgevendheid van internationale activiteiten alle drie significant hoger zijn bij bedrijven waar internationalisering regelmatig wordt besproken. De huidige winstgevendheid van internationale activiteiten heeft geen relatie met de mate waarin het thema terugkomt in het directieoverleg. Vraag Hoe zal de export van uw bedrijf zich de komende jaren ontwikkelen? (schaal: 1 = sterk afnemen --- 7 = sterk toenemen) Hoe zal de import van uw bedrijf zich de komende jaren ontwikkelen? (schaal: 1 = sterk afnemen --- 7 = sterk toenemen) Hoe kwalificeert u de winstgevendheid van uw activiteiten in het buitenland? (schaal: 1 = zeer verliesgevend --- 5 = zeer winstgevend) (schaal: 1 = sterk afnemen --- 7 = sterk toenemen) Internationalizering in directieoverleg? waarde t Weinig 5.80 lllllllllllllllllllllll Regelmatig 6.26 lllllllllllllllllllllllll 2.23** Weinig Regelmatig Weinig Regelmatig Hoe zal de winstgevendheid van uw internationale Weinig activiteiten zich de komende jaren ontwikkelen? Regelmatig 4.86 lllllllllllllllllll 5.61 llllllllllllllllllllll 3.82 lllllllllllllllllllll 3.96 llllllllllllllllllllll 5.17 llllllllllllllllllll 5.76 lllllllllllllllllllllll 2.13** 1.63** 2.96** Internationalisering vaker besproken bij bedrijven die actief zijn in meer landen en waar export een groter deel uitmaakt van de omzet Aantal exportlanden Nooit -------------- Altijd 1 2 3+ Export % in omzet Nooit -------------- Altijd 0-25 26-75 76-100 22
Hoofdkantoren weten wat er speelt bij buitenlandse dochterondernemingen Er wordt meestal maandelijks gerapporteerd aan het hoofdkantoor over de financiële prestaties van de dochteronderneming 20% rapporteert minder vaak 26% rapporteert wekelijks 54% rapporteert maandelijks Het hoofdkantoor heeft een goed idee van wat er leeft op de werkvloer bij de dochteronderneming(en) speelt een grote rol bij het vaststellen van de strategische prioriteiten van de dochteronderneming(en) specificeert de financiële targets van de dochteronderneming(en) Gemiddelde (n=46) Spreiding (95% c.i.) 23
Ondernemersblik (3) Karel van Mucek van Zytec: Als je product de moeite waard is, moet je ervoor gaan Karel van Mucek Zytec is producent en distributeur van magnetische koppelingen die worden gebruikt om allerlei soorten pompen aan te drijven. Zytec (voorheen actief onder de naam Benco) is opgericht in 2013 en gevestigd te Vlaardingen. Enkele van Zytec s bekende klanten zijn Evides, Sappi, de Nederlandse marine en het UMC Groningen. De halffabricaten die nodig zijn voor het produceren van de koppelingen worden uit heel de wereld geïmporteerd en op meerdere locaties geassembleerd. Internationaal wordt het product door middel van distributeurs verkocht. Zo n twee-derde van de omzet komt uit Europa en Noord-Amerika, het overige deel uit de rest van de wereld. Zytec heeft zich tot doel gesteld om in 2018 een omzet van 100 miljoen euro te realiseren en te groeien tot 200 medewerkers. Blijf jezelf, maar houdt rekening met cultuur van je zakenpartner. Gevraagd naar de factoren die hebben bijgedragen aan het succes van Zytec, geeft directeur Karel van Mucek aan dat het hebben van een goed netwerk belangrijk was om het innovatieve product op de internationale markt te brengen. Zo maakt Zytec onder andere gebruik van Nederlandse ambassades om in contact te komen met grote ondernemingen en mogelijke klanten. Het gaat bij Zytec niet alleen om de nieuwe techniek. Om succesvol zaken te doen is de commerciële kant van het bedrijf net zo belangrijk. Internationaal zijn vooral goede partners van groot belang. Van Mucek: Een ondernemer moet zichzelf blijven, maar zich ook verdiepen in de cultuur en achtergronden van zijn partners om succesvol te zijn. 24
25
Groeiverwachtingen 5 26
Groeiverwachtingen Dit hoofdstuk laat de groeiverwachtingen van de ondernemers zien. Alle ondernemers die internationaal actief zijn of dat binnen 2 jaar willen worden, is gevraagd aan te geven hoe zij de ontwikkelingen van hun internationale activiteiten zien. Per internationale activiteit (export, import of buitenlandse investering) is de ondernemers gevraagd om op een schaal van 1 tot 7 aan te geven hoe zij verwachten dat hun activiteit zal veranderen, waarbij 1 een sterke afname en 7 een sterke toename is. Van de exporterende bedrijven, verwacht 83% in meer of mindere mate groei van hun export. Voor importerende ondernemingen ligt dit percentage lager. Van de importeurs verwacht 67% meer te importeren. Van de ondernemers die een investering in het buitenland hebben verwacht 79% groei van hun buitenlandse dochters. 27
Voornamelijk groei van export verwacht Vooral de grote ondernemingen verwachten de komende twee jaar internationale groei te realiseren, met name op het gebied van export en internationale investeringen. Behalve bij de groep kleine bedrijven (tot 5 werknemers), is de verwachte groei in import relatief het laagst. Groeiverwachtingen per activiteit en bedrijfsgrootte Export Import Investeringen 1 2 3 4 5 6 7 1 tot 5 werknemers 6 tot 50 werknemers meer dan 50 werknemers Schaal: 1= sterke afname 7= sterke toename 28
Exportgroeiverwachtingen grote bedrijven en importgroeiverwachtingen internationale bedrijven het hoogst Locatie en grootte Grote bedrijven verwachten op veel markten exportgroei Kleine bedrijven (1-5 werknemers) verwachten voornamelijk exportgroei te realiseren in landen zoals Duitsland, België en overige West-Europese landen. De grootste bedrijven in dit onderzoek daarentegen verwachten voornamelijk exportgroei te realiseren in Duitsland, China en andere opkomende markten. De verwachte exportgroei van grotere ondernemingen is over meer markten verspreid is dan dat van kleinere ondernemingen. Mate van internationalisering Internationaal actieve bedrijven verwachten hogere importgroei Er is geen groot verschil tussen de groeiverwachtingen van bedrijven die zeer internationaal actief zijn en bedrijven die minder internationaal actief zijn. Alleen voor import geldt dat zeer internationaal actieve bedrijven een hogere groeiverwachting hebben dan bedrijven die minder internationaal actief zijn. 29
Verwachte export- en importgroei vooral hoog in sectoren industrie en handel Ondernemers verwachten voor de komende paar jaar met name voor hun export aanzienlijke groei. De groei van de import wordt daarentegen wat minder hoog ingeschat. De verwachtingen verschillen per sector. Zo verwachten bedrijven in de agri & food sector veel exportgroei maar gelijkblijvende import. De ondernemers in de sectoren industrie en handel verwachten een grote stijging in zowel import als export. Bouwbedrijven zien geen grote groei in export maar wel in import, terwijl respondenten in de dienstensector zowel voor de export als de import relatief lage groei verwachten. Groeiverwachtingen per sector Export 1 2 3 4 5 6 7 Agri Industrie Bouw Handel Diensten Overig Import Agri Industrie Bouw Handel Diensten Overig 1 2 3 4 5 6 7 Noot: De groeiverwachtingen zijn weergegeven op een schaal van 1 tot 7, waarbij 1 een sterke afname en 7 een sterke toename is (en 4 is gelijk blijvend). 30
Exportgroei vooral verwacht naar traditionele afzetmarkten Canada 5% 8% VS 18% 18% Overig Latijns-Amerika 6% Frankrijk 22% 18% Brazilie 13% 6% 13% VK Belgium 17% 4% % van exporteurs N=170 % bedrijven dat exportgroei verwacht te realiseren Duitsland Overig West-Europa N=141 46% 28% 28% 25% Afrika 8% 13% 51% 41% Rusland Overig Oost-Europa 15% 18% India 8% 8% 12% 12% China 11% 20% Overig Azië 18% 19% Uitleg In totaal zijn er in de survey 170 bedrijven die naar 1 of meerdere markten exporteren. In de witte, bovenste helft van de cirkels staat aangegeven welk deel van deze bedrijven naar een bepaalde markt exporteren. Zo handelt 46% van de exporteurs met België, en 11% met China. Er zijn 141 bedrijven in de steekproef die in de komende jaren exportgroei verwachten naar 1 of meerdere markten. In het oranje, onderste deel van de cirkels staat aangegeven welk deel van deze bedrijven naar een bepaalde markt groei verwacht. Zo denkt 41% van de bedrijven exportgroei naar Duitsland te realiseren, en 19% naar overig Azië. 31
China ook in de toekomst belangrijke toeleverancier Canada 3% 0% VS 13% 5% Overig Latijns-Amerika 3% % van importeurs Frankrijk 12% 1% Brazilie 4% 0% 4% % bedrijven dat importgroei verwacht te realiseren VK 9% 3% Belgium Duitsland Overig West-Europa N=92 N=62 11% 4% 25% 12% Afrika 3% 3% 38% 11% Rusland Overig Oost-Europa 16% 14% India 9% 4% 3% 1% China 35% 25% Overig Azië 21% 12% Uitleg In totaal zijn er in de survey 92 bedrijven die uit 1 of meerdere landen importeren. In de witte, bovenste helft van de cirkels staat aangegeven welk deel van deze bedrijven vanuit een bepaald land importeert. Zo handelt 11% van de importeurs met België, en 35% met China. Er zijn 62 bedrijven in de steekproef die in de komende jaren importgroei verwachten vanuit 1 of meerdere markten. In het oranje, onderste deel van de cirkels staat aangegeven welk deel van deze bedrijven vanuit een bepaalde markt groei verwacht. Zo denkt 11% van de bedrijven meer te importeren uit Duitsland, en 25% uit China. 32
Ondernemersblik (4) John Brus van De Molen: Als experimentele brouwerij hebben we een niche in een wereldmarkt Brouwerij De Molen is een ambachtelijke bierbrouwerij, gevestigd in Bodegraven. De bieren die er gemaakt worden zijn gebaseerd op nieuwe stijlvarianten die aansluiten bij de veranderende smaak van de Nederlandse, maar met name ook de internationale klant. Driekwart van de omzet wordt gehaald uit export: Vooral in Azië en Latijns Amerika groeit de vraag naar ons speciaalbier. De levensstandaard wordt daar steeds hoger, en we merken dat er meer geld is voor importbieren van hoge kwaliteit, zoals die van ons, aldus directeur John Brus. In de afgelopen jaren is de omzet met 50% gestegen. Dit werd met name veroorzaakt door de export. Europa is nog steeds de grootste afzetmarkt, maar de groei komt uit de verre, opkomende markten. John Brus Met name in Azië en Latijns Amerika groeit de vraag naar ons speciaalbier John Brus verwacht dat de jaarlijkse bierproductie van brouwerij De Molen zal groeien naar maximaal 10.000 hectoliter per jaar (nu: 4,500 hectoliter): Bij dat volume ligt volgens ons de optimale balans tussen het pakken van kansen en het nemen van risico s. Wij worden actief benaderd door (internationale) klanten. Een goede relatie opbouwen is echter een langdurig proces, dat vaak gepaard gaat met vallen en opstaan. Zeker over de grens. We hebben door ervaring geleerd dat persoonlijk contact met de importeurs en distributeurs van ons bier van cruciaal belang is voor het laten slagen van de onderneming. We doen dat niet alleen, maar wisselen daar ook kennis over uit met onze partners, zowel in Nederland als in het buitenland. Scan de QR code en bekijk het video-interview met John Brus Internationale klantrelaties opbouwen is een proces van vallen en opstaan 33
Belemmeringen bij internationaal ondernemen 6 34
Internationaliseringsbelemmeringen De 383 respondenten hebben 10 verschillende belemmeringen voor verdere internationalisering geïdentificeerd. Deze zijn hieronder weergegeven waarbij de meest genoemde belemmeringen het grootst staan afgedrukt. Financiering en het vinden van goede zakelijke partners zijn de meest belangrijke belemmeringen voor verdere internationalisering, waarna geen belemmeringen het vaakst gekozen is. Ook wanneer er gekeken wordt naar de grootte van de bedrijven en het type van de internationale activiteiten blijven financiering en het vinden van goede zakelijke partners de meest belangrijke belemmeringen. 35
verschillen per exportmarkt en internationale ervaring Zowel voor exporterende als importerende bedrijven zijn het vinden van zakelijke partners, financiering en een gebrek aan tijd respectievelijk de grootste internationaliseringsbelemmeringen in de traditionele markten In de BRIC markten is daarnaast een gebrek aan managementcapaciteit een belemmering voor exporterende bedrijven. De wet- en regelgeving in het buitenland vormt een belemmering voor importerende bedrijven. Bovendien vormt de wet- en regelgeving in het buitenland een belangrijke belemmering voor exporterende bedrijven in opkomende markten. Ook wanneer we kijken naar de mate van internationalisering van een bedrijf en de tegengekomen belemmeringen zien we verschillen, met name bij exporterende bedrijven. Zo zegt 14% van de erg internationale exporterende bedrijven geen belemmeringen te hebben voor verdere internationalisering, tegenover 7% van de minder internationale exporterende bedrijven. Daarnaast vindt 15% van de minder internationale exporterende bedrijven wet- en regelgeving in het buitenland een barrière, tegenover slechts 8% van de erg internationale exporterende bedrijven. Bovendien lijken erg internationale exporteurs het drukker te hebben dan hun minder internationale collega s: 18% zegt geen tijd een obstakel te vinden tegenover 8%. 36
Overheidsondersteuning nodig bij matchmaking, marktinformatie en financiering 179 van de 383 bedrijven die deel hebben genomen aan het onderzoek zeggen behoefte te hebben aan ondersteuning van de Nederlandse overheid bij hun internationale activiteiten. De vier belangrijkste vormen van ondersteuning zijn respectievelijk: Match-making met zakelijke partners (26% van de respondenten) Meer en betere marktinformatie (22% van de respondenten) Financiering (21% van de respondenten) Hulp met wet- en regelgeving (18% van de respondenten)) 37
Voor meer informatie, contact: Naam Telefoon Email Robert-Jan Drenth Intern International Trade Research dr. Fabienne Fortanier Senior Econoom en Manager International Trade Research Serif Karsu Intern International Trade Research Mohammed Nassiri Researcher International Trade Research Jan Anton van Zanten Intern International Trade Research +31 6 1384 9701 Robert-.Jan.Drenth@ing.nl + 31 20 576 9450 Fabienne.Fortanier@ing.nl +31 6 5398 0095 Serif.Karsu@ing.nl + 31 20 563 4444 Mohammed.Nassiri@ing.nl +31 6 3633 4880 Jan.Anton.Poppe.van.Zanten@ing.nl 38
39
Disclaimer The views expressed in this report reflect the personal views of the analyst(s) on the subject on this report. No part of the compensation(s) of the analyst(s) was, is, or will be directly or indirectly related to the inclusion of specific views in this report. This report was prepared on behalf of ING Bank N.V. ( ING ), solely for the information of its clients. This report is not, nor should it be construed as, an investment advice or an offer or solicitation for the purchase or sale of any financial instrument or product. While reasonable care has been taken to ensure that the information contained herein is not untrue or misleading at the time of publication, ING makes no representation that it is accurate or complete in all respects. The information contained herein is subject to change without notice. Neither ING nor any of its officers or employees accept any liability for any direct or consequential loss or damage arising from any use of this report or its contents. Copyright and database rights protection exists with respect to (the contents of) this report. Therefore, nothing contained in this report may be reproduced, distributed or published by any person for any purpose without the prior written consent of ING. All rights are reserved. Investors should make their own investment decisions without relying on this report. Only investors with sufficient knowledge and experience in financial matters to evaluate the merits and risks should consider an investment in any issuer or market discussed herein and other persons should not take any action on the basis of this report. ING Bank N.V. is a legal entity under Dutch Law and is a registered credit institution supervised by the Dutch Central Bank ( De Nederlandsche Bank N.V. ) and the Netherlands Authority for the Financial Markets ( Stichting Autoriteit Financiële Markten ). ING Bank N.V., London branch is regulated for the conduct of investment business in the UK by the Financial Services Authority. ING Bank N.V., London branch is registered in the UK (number BR000341) at 60 London Wall, London EC2M 5TQ. ING Financial Markets LLC, which is a member of the NYSE, NASD and SIPC and part of ING, has accepted responsibility for the distribution of this report in the United States under applicable requirements. The final text was completed on 24 June 2013 40
41