Rabobank Groep Jaarverslag 2004

Rabobank Groep Jaarverslag 2004

2 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Kerngegevens 3 Profiel 6 Voorwoord 7 Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland 9 Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland 10 Belangrijke ontwikkelingen 13 Strategie 15 Financiële doelstellingen en vooruitzichten 19 International Financial Reporting Standards 20 Klantwaarde 22 Ledenbeleid 24 Medewerkers 26 Kernactiviteiten 29 - Binnenlands retailbankbankbedrijf 30 - Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 35 - Vermogensbeheer en beleggen 39 - Verzekeren 42 - Leasing 45 - Vastgoed 47 Organisatiebesturing en risicomanagement 50 - Corporate governance 51 - Risicomanagement 55 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 61 Geconsolideerde balans 63 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 64 Kasstroomoverzicht 65 Mutaties eigen vermogen 66 Toelichting op de belangrijkste balansgegevens 67 Toelichting op de belangrijkste winst- en verliesrekeningposten 69 Accountantsverklaring 71 Personalia Rabobank Groep 72 Verklarende woordenlijst 74 Overzicht binnen- en buitenlandse vestigingen 76 Profielen groepsonderdelen 77 Organigram 80 Colofon 81 Verslag raad van bestuur Jaarcijfers 2004 Aanvullende gegevens

3 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Kerngegevens Kerngegevens 2004-2000 2004 2003 2002 2001 2000 Omvang dienstverlening (in miljoenen euro s) Balanstotaal 475.089 403.305 374.720 363.679 342.920 Kredieten aan private sector 252.996 235.425 212.323 197.262 179.137 Toevertrouwde middelen 192.123 172.571 171.632 172.174 146.705 Beheerd vermogen 1 195.000 184.000 168.000 194.400 166.100 Premieomzet verzekeringen 4.012 3.893 3.660 3.926 3.417 Vermogen en solvabiliteit (in miljoenen euro s) Eigen vermogen 2 18.143 15.233 14.261 12.380 1 12.458 Kernkapitaal 22.621 19.660 17.202 15.092 1 14.653 Toetsingsvermogen 22.586 19.892 17.414 15.542 1 15.093 Totaal gewogen posten 198.552 182.820 165.843 152.812 142.278 Solvabiliteitseis 15.887 14.626 13.268 12.225 11.382 Tier 1-ratio (kernvermogen) 11,4 10,8 10,3 9,9 1 10,3 BIS-ratio (toetsingsvermogen) 11,4 10,9 10,5 10,2 1 10,6 Resultaatgegevens (in miljoenen euro s) Totaal baten 2, 3 10.055 9.018 8.518 8.388 7.714 Bedrijfslasten 6.732 6.243 5.839 5.965 5.459 Waardeveranderingen van vorderingen 525 575 500 480 360 Waardeveranderingen van financiële vaste activa 3-11 -148 252 59 9 Toevoeging aan fonds voor algemene bankrisico s 0 0 0 0 52 Bedrijfsresultaat vóór belastingen 2.809 2.348 1.927 1.884 1.834 Nettowinst 1.536 1.370 1.222 1.178 1.166 Ratio s Rendement op eigen vermogen 10,1% 9,6% 9,9% 9,5% 10,4% Efficiencyratio 67,0% 69,2% 68,5% 71,1% 70,8% Dichtbij Lokale Rabobanken 288 328 349 369 397 Vestigingen: - kantoren 1.299 1.378 1.516 1.648 1.727 - contactpunten 2.965 2.800 2.697 2.618 2.693 Geldautomaten 3.062 2.981 2.979 2.889 2.676 Buitenlandse vestigingsplaatsen 244 222 169 137 142 Medewerkers - aantallen 56.324 57.055 58.096 58.120 55.098 - mensjaren 50.216 50.849 51.867 52.173 49.711 Medewerkerstevredenheid 85% 85% 84% 83% 82% Klantgegevens Leden (x 1.000) 1.456 1.360 1.108 825 550 Leden-klantenratio 16,7% 16,0% 13,2% 9,7% 6,1% Rating Standard & Poor s AAA AAA AAA AAA AAA Moody s Investor Service Aaa Aaa Aaa Aaa Aaa SAM-rating (maatschappelijk verantwoord ondernemen) 4 74% 64%

4 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Kerngegevens Kerngegevens 1999-1995 1999 1998 1997 1996 1995 Omvang dienstverlening (in miljoenen euro s) Balanstotaal 281.218 249.718 194.222 152.068 133.192 Kredieten aan private sector 161.074 129.554 117.569 99.717 86.115 Toevertrouwde middelen 127.527 114.826 98.307 79.854 74.139 Beheerd vermogen 1 139.800 124.100 83.700 32.800 26.800 Premieomzet verzekeringen 2.867 2.485 2.168 1.656 1.542 Vermogen en solvabiliteit (in miljoenen euro s) Eigen vermogen 2 11.217 10.381 9.708 8.791 7.938 Kernkapitaal 13.007 11.817 11.113 10.280 9.427 Toetsingsvermogen 13.650 12.660 11.947 10.973 10.026 Totaal gewogen posten 129.801 114.445 107.163 96.095 82.976 Solvabiliteitseis 10.384 9.156 8.573 7.688 6.638 Tier 1-ratio (kernvermogen) 10,0 10,3 10,4 10,6 9,5 BIS-ratio (toetsingsvermogen) 10,5 11,1 11,1 11,3 12,0 Resultaatgegevens (in miljoenen euro s) Totaal baten 2, 3 6.801 5.832 5.280 4.375 3.906 Bedrijfslasten 4.826 4.099 3.730 2.921 2.583 Waardeveranderingen van vorderingen 350 340 254 381 381 Waardeveranderingen van financiële vaste activa 3 0 0 0 0 0 Toevoeging aan fonds voor algemene bankrisico s 100 0 0 0 0 Bedrijfsresultaat vóór belastingen 1.525 1.393 1.296 1.073 942 Nettowinst 1.017 936 865 741 648 Ratio s Rendement op eigen vermogen 9,8% 9,6% 9,8% 9,3% 8,8% Efficiencyratio 70,9% 70,3% 70,6% 66,8% 66,1% Dichtbij Lokale Rabobanken 424 445 481 510 547 Vestigingen: - kantoren 1.795 1.797 1.823 1.854 1.879 - contactpunten 2.719 2.727 2.750 2.798 2.793 Geldautomaten 2.546 2.430 2.268 2.056 1.873 Buitenlandse vestigingsplaatsen 147 150 112 87 77 Medewerkers - aantallen 53.147 49.465 44.667 40.275 37.437 - mensjaren 48.224 45.310 40.927 36.828 34.019 Medewerkerstevredenheid 80% Klantgegevens Leden (x 1.000) 510 515 525 585 595 Leden-klantenratio Rating Standard & Poor s AAA AAA AAA AAA AAA Moody s Investor Service Aaa Aaa Aaa Aaa Aaa SAM-rating (maatschappelijk verantwoord ondernemen) 4

5 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Kerngegevens Marktaandelen in procenten 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 Hypotheken Sparen Midden- en kleinbedrijf Agrarisch Totale baten naar activiteiten Binnenlands retailbankbedrijf 54% Wholesale en internationaal retailbankbedrijf 21% Vermogensbeheer en beleggen 7% Verzekeren 10% Leasing 6% Vastgoed 1% Overig 1% Kredietverlening naar regio Nederland 80% Rest Europa 9% Amerika 7% Australië/Nieuw Zeeland 3% Azië 1% Algemeen: Bij groepsonderdelen genoemde bedragen tellen vanwege consolidatie-effecten niet altijd op tot het totaal van de Rabobank Groep. Procentuele mutaties kunnen als gevolg van afrondingen afwijken. 1) Bij de stand van het vermogen en de berekening van de tier 1-ratio en de BIS-ratio per 31 december 2001 is rekening gehouden met de gevolgen van de per 1 januari 2002 doorgevoerde stelselwijzigingen pensioenen. 2) De cijfers zijn aangepast naar aanleiding van de stelselwijziging met betrekking tot de verantwoording van de Trust Preferred Securities. 3) De cijfers van 2003 zijn aangepast naar aanleiding van de stelselwijziging met betrekking tot de verantwoording van beleggingsresultaten van de verzekeringsactiviteiten. 4) De SAM-rating wordt iedere twee jaar berekend.

6 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Profiel Rabobank Groep Profiel Rabobank Groep De Rabobank Groep is een financiële dienstverlener op coöperatieve grondslag met een zeer breed aanbod van financiële producten en totaalconcepten. Zij vindt haar oorsprong in de lokale kredietcoöperaties die ruim honderd jaar geleden in Nederland werden opgericht door ondernemende mensen die nagenoeg geen toegang hadden tot de kapitaalmarkt. De lokale Rabobanken die hieruit zijn voortgekomen, hebben een lange traditie in de agrarische sector en het midden- en kleinbedrijf. De Rabobank Groep bestaat uit 288 zelfstandige lokale coöperatieve Rabobanken in Nederland en hun centrale organisatie Rabobank Nederland met haar (internationale) dochterondernemingen. De Rabobank bedient ruim 9 miljoen particuliere en zakelijke klanten in Nederland en een groeiend aantal in het buitenland, heeft 56.324 medewerkers en is vertegenwoordigd in 37 landen. De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor kredietwaardigheid (Triple A) van de bekende internationale ratinginstituten Moody s en Standard & Poor s. Gemeten naar kernvermogen behoort de organisatie tot de vijftien grootste financiële instellingen ter wereld. Ambitie De Rabobank Groep wil in Nederland de grootste, beste en meest innovatieve Allfinanzdienstverlener zijn. Met hun coöperatieve structuur met inmiddels bijna 1,5 miljoen leden staan de lokale Rabobanken midden in de maatschappij. De Rabobank mag zich in Nederland met recht betrokken, dichtbij en toonaangevend noemen. Internationaal wil de Rabobank Groep de beste food & agribank zijn met een sterke aanwezigheid in de belangrijkste food & agrilanden in de wereld. Daarbij wordt de jarenlange ervaring op dit gebied in Nederland ingezet. De groep wil daarnaast mondiaal excelleren op het gebied van duurzaam ondernemen en bankieren, passend bij haar identiteit en maatschappelijke positie. De komende jaren zal maatschappelijk verantwoord ondernemen verder worden geïntegreerd in de kernactiviteiten. Onze waarden De Rabobank Groep biedt alle financiële diensten die voor deelname aan het economische verkeer in een moderne samenleving noodzakelijk zijn. De groep wil haar diensten op eigentijdse wijze vormgeven voor mensen en ondernemingen. Wij vinden dat een duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn een zorgvuldige omgang met natuur en leefmilieu vergt. Hieraan willen we met onze activiteiten bijdragen. We respecteren de cultuur en de gebruiken van het land van vestiging voorzover die niet strijdig zijn met onze doelstelling en waarden. De lokale Rabobanken en hun klanten vormen het coöperatieve kernbedrijf van de Rabobank Groep. De banken zijn lid en aandeelhouder van de overkoepelende coöperatie Rabobank Nederland. Deze adviseert en ondersteunt ze op haar beurt bij hun lokale dienstverlening. Daarnaast opereert Rabobank Nederland als (internationale) wholesalebank en als bankers bank van de groep. Rabobank Nederland fungeert tevens als houdstermaatschappij van een groot aantal gespecialiseerde dochterondernemingen. In ons handelen staat het belang van de klant voorop. Het creëren van klantwaarde realiseren we door: het bieden van de best mogelijke financiële diensten die klanten als passend ervaren; het bieden van continuïteit van onze dienstverlening, overeenkomstig het langetermijnbelang van de klant; betrokkenheid van de bank bij de klant en zijn omgeving, waardoor realisatie van ambities mede mogelijk wordt gemaakt. De Rabobank Groep combineert het beste van twee werelden: de lokale betrokkenheid en persoonlijke bediening van de lokale Rabobanken en de deskundigheid en schaalvoordelen van Rabobank Nederland en haar dochterondernemingen.

7 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Voorwoord Voorwoord Als Rabobank Groep hebben we onze wortels in de Nederlandse agrarische sector. Meer dan honderd jaar geleden opgericht, zijn we intussen op tal van terreinen onbetwist marktleider. Maar we willen meer. We hebben ook de ambitie wereldwijd de nummer één in food & agri te zijn. Het thema van dit jaarverslag maakt die ambitie letterlijk zichtbaar. Het illustreert de rol die wij vandaag de dag wereldwijd spelen als (financiële) schakel in de voedselketen. Diverse nieuwe, concrete initiatieven zijn genomen om die rol te versterken: van Polen tot Utrecht, van China tot het westen van de Verenigde Staten. Het zijn stappen die 2004 voor de Rabobank Groep tot een bijzonder jaar hebben gemaakt. Een jaar tussen hoop en vrees Het jaar 2004 valt wellicht het best te omschrijven als een jaar tussen hoop en vrees. Vrees heerste op de financiële markten vanwege de onvoorspelbare gevolgen voor de wereldeconomie van het grillige verloop van de olieprijzen ten gevolge van de crisis in Irak. Rampspoed trof niet alleen grote delen van Azië na de tsunami, maar ook Afrika en het Midden-Oosten, smeulende en oplaaiende politieke brandhaarden die maar niet willen doven. Toch gloorde er hoop. Ondanks alle somberheid nam de wereldhandel flink toe. Ook leek de economie in Europa de weg terug omhoog gevonden te hebben. De groei was echter zowel bij onze Europese buren als in ons eigen Nederland nog pover en leunde grotendeels op de sterk toegenomen export. Geconfronteerd met het al te strenge en slecht getimede bezuinigingsbeleid, hield de Nederlandse consument ook in 2004 de hand nog op de knip, al gaf hij wel iets meer uit dan in 2003. Een succesvol resultaat Te midden van al die wisselvalligheden behaalde de Rabobank Groep een succesvol resultaat. De nettowinst steeg met 12%. Dit is conform de langetermijndoelstelling. Over de hele breedte van de groep werd goed gepresteerd. Het binnenlands retailbankbedrijf - voor het overgrote deel gevormd door de lokale Rabobanken - bleef ondanks de kwakkelende economie goed overeind. Het wholesalebankbedrijf, inclusief het daarin opgenomen internationale retailbankbedrijf, liet opnieuw een duidelijke resultaatverbetering zien. Ook het verzekeringsbedrijf noteerde, net als in 2003, een duidelijke resultaatgroei vóór belastingen. De resultaten uit vermogensbeheer, leasing en vastgoed lieten eveneens een fraaie groei zien. Marktleiderschap in Nederland De behaalde prestaties hebben het fundament onder onze ambities verder verstevigd. In Nederland wil de Rabobank Groep marktleider zijn op het gebied van Allfinanz. Om onze spelbepalende positie nog verder te versterken, zijn in het verslagjaar belangrijke stappen gezet. Zo werden intern de krachten gebundeld om ons aandeel in de markt van vermogende particulieren te vergroten, de basis voor succesvol opereren op de grootzakelijke markt is versterkt en er is een gerichte campagne begonnen om het marktaandeel in de grote steden te verbeteren, met name onder allochtonen. Marktleiderschap in Allfinanz vergt ook een leidende positie in de verzekeringsmarkt. Een eerste stap in die richting werd gezet via de samenwerkingsovereenkomst van de Rabobank Groep met Eureko/Achmea, die begin 2004 werd gesloten. Die overeenkomst kreeg gestalte door een deelname van 5% in het kapitaal van de Eureko Groep en door de start van een intensieve samenwerking tussen onze verzekeraar Interpolis en Zilveren Kruis Achmea op het gebied van zorgverzekeringen. Wereldwijd nummer één in food & agri De investeringen om wereldwijd de nummer één in food & agri te zijn werden in het verslagjaar opgevoerd. Zo hebben we eind 2004 voor een bedrag van circa EUR 150 miljoen een 35%-belang genomen in de Poolse Bank Gospodarki Zywnosciowej (BGZ). Met 300 kantoren verspreid over het gehele land is dit de belangrijkste bank in de Poolse agrarische sector. De wens om in de VS versneld te groeien ondervond een terugslag, omdat de voorgenomen overname van Farm Credit Services of America uiteindelijk niet doorging. Onze doelstelling blijft echter onverkort om in de VS in de komende vijf jaar, via organische groei en kleinere acquisities, een van de belangrijkste financiers van de Amerikaanse farmers en ranchers te worden. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Om wereldwijd leidend te zijn op het gebied van duurzame ontwikkeling, wil de Rabobank Groep maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) nog meer profiel geven. Het komt erop aan fraaie principes in de alledaagse werkelijkheid te verankeren. Dit betekent onder meer de invoering van relevante MVO-maatstaven in de kredietverlening en bij andere vormen van dienstverlening, het duurzamer maken van onze bedrijfsvoering, vergroting van ons marktaandeel in duurzame financiële producten en stimulering van de maatschappelijke inzet van Rabobankmedewerkers. De maatschappelijke betrokkenheid krijgt over de grens vorm via het Rabobank Development Program (RDP), een

8 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Voorwoord programma dat gestart is in het afgelopen jaar en waarbij verschillende, soms al langer bestaande, activiteiten en nieuwe initiatieven werden gebundeld. Al meer dan 30 jaar - in 2004 werd het zesde lustrum gevierd - ondersteunt de Rabobank Foundation tal van projecten in ontwikkelingslanden om de plaatselijke bevolking op weg te helpen naar economische zelfstandigheid. Dit heeft nieuwe impulsen gekregen. Na de tsunami is via de Foundation actie ondernomen om getroffen gebieden weer op te bouwen. Daarnaast is een nieuw initiatief ontwikkeld, dat erop gericht is via deelname in bestaande kredietcoöperaties in een beperkt aantal ontwikkelingslanden de toegankelijkheid van financiële diensten voor de lokale bevolking te verbeteren. Het is de bedoeling in het kader van het RDP ook Rabobankmedewerkers in te zetten. Grotere en meer geprofessionaliseerde lokale Rabobanken De aangesloten Rabobanken vervullen een sleutelrol bij het realiseren van het doel om marktleider in Nederland te zijn. Om die rol met succes te kunnen spelen, is het noodzakelijk de kwaliteit en de professionaliteit bij de lokale banken te versterken. In 2004 is een omvangrijk opschalingsproces gestart om via onderlinge fusies te komen tot een kleiner aantal lokale banken, die voldoende omvang hebben om zelfstandig complexe financiële diensten te verlenen. Dat is van groot belang om onze ambities aan de bovenkant van de particuliere en de zakelijke markt - meer marktaandeel - te kunnen waarmaken. De beweging naar een kleiner aantal banken met meer omvang zal niet ten koste gaan van het beleid om de dichtbijbank van Nederland te zijn - en te blijven. Dankzij gebruikmaking van innovatieve distributieformules zal de opschaling juist gepaard gaan met een uitbreiding van het aantal klantencontactpunten. belangrijk, aan de aangesloten Rabobanken - via een betere service op een nog hoger niveau vanuit het centrale apparaat. Het is mijn wens, en die van mijn collega s in de raad van bestuur, dat 2005 het jaar wordt waarin het woord service binnen de gehele Rabobank Groep met grote, dikke letters wordt geschreven. Met dezelfde inzet als die waarmee onze 56.000 medewerkers en managers hun bijdrage aan het succesvol verlopen verslagjaar hebben geleverd, moet dat kunnen lukken. De toewijding van de ruim 3.000 bestuurders en toezichthouders van onze lokale banken is daarbij onmisbaar. Medewerkers, managers en bestuurders verdienen dank voor de vele inspanningen die zij zich in het verslagjaar hebben getroost. De leden van de lokale banken verdienen respect voor de betrokkenheid die zij aan de dag hebben gelegd. Hun inbreng en die van onze andere klanten houden ons scherp. Hun gezamenlijke oordeel over onze dienstverlening bepaalt uiteindelijk of 2005 het jaar van service zal worden. Gematigd positief over 2005 We zijn gematigd positief over het lopende jaar 2005. We verwachten een verdere, zij het lichte groei van de economie, met een afvlakkende stijging van de export en een gematigd verder aantrekken van de binnenlandse bestedingen. De Rabobank Groep kan daarvan profiteren, mits het verschil tussen de lange en de korte rente niet veel verder zal afnemen. In 2005 zal er voor het eerst volgens de International Financial Reporting Standards worden gerapporteerd, waardoor de resultaten volatieler worden. Niettemin, verwacht de Rabobank Groep, onvoorziene omstandigheden daargelaten, dat de opgaande lijn van de structurele resultaatontwikkeling kan worden vastgehouden. Operatie Service De beweging naar een hoger serviceniveau bij de lokale banken bleef niet zonder gevolgen voor Rabobank Nederland. Om de ondersteuning nog beter toe te spitsen op de servicebehoefte van een kleiner aantal geprofessionaliseerde lokale banken, is bij het centrale ondersteuningsapparaat een omvangrijke reorganisatie in gang gezet. Deze reorganisatie - Operatie Service - beoogt een besparing van EUR 200 miljoen, onder meer via een personeelsreductie van 1.200 fte s. De uitkomst van Operatie Service voor de lokale banken zal een betere, efficiëntere en transparantere service vanuit Rabobank Nederland zijn, tegen - per saldo - lagere kosten. 2005: het jaar van service Het afgelopen jaar stond in het teken van veranderingen. Veranderingen die slechts één doel hadden: de basis leggen voor een nóg betere dienstverlening aan onze klanten. In de eerste plaats natuurlijk aan onze cliëntele in binnen- en buitenland, maar ook, en dat is zeker zo Bert Heemskerk, voorzitter van de raad van bestuur van Rabobank Nederland

9 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland * Raad van bestuur (met aandachtsgebieden) drs. Bert Heemskerk (H.), voorzitter Personeel Toezicht Audit Juridische en Fiscale Zaken Communicatie Bestuurssecretariaat Kennis en Economisch Onderzoek drs. Rik baron van Slingelandt (D.J.M.G. ) Rabobank International Network Global Financial Markets Corporate Finance Wholesale Support drs. Hans ten Cate (J.C.) Rabobank Nederland Corporate Clients Kredietrisicomanagement (fiattering) Bijzonder Beheer Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen prof.dr.ir. Bert Bruggink (A.) Accounting & Control Risicomanagement Treasury ir. Piet van Schijndel (P.J.A.) Particulieren Private Banking Groep ICT dr. Piet Moerland (P.W.) Coöperatie & Bestuur MKB Shared Services & Facilities Bestuurssecretaris drs. Rens Dinkhuijsen (L.A.M.) Raad van commissarissen prof. dr. Lense Koopmans (L.), voorzitter ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.), plaatsvervangend voorzitter mr. Sjoerd Eisma (S.E.), secretaris drs. Leo Berndsen (L.J.M.) ir. Bernard Bijvoet (B.) dr. ir. Teun de Boon (T.) dr. Wim Duisenberg (W.F.) Marinus Minderhoud (M.) ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.) ir. Herman Scheffer (H.C.) prof. dr. ir. Martin Tielen (M.J.M.) dr. ir. Aad Veenman (A.W.) prof. dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.) Raad van advies drs. Jan Brouwer (J.G.B.) Wout Dekker (W.) drs. Derk Haank (D.) Herman Hazewinkel RA (H.J.) ir. Hans Huis in t Veld (J.C.) Dick van Hedel (T.J.M.) mr. Roelof Hendriks (R.R.) ir. Rokus van Iperen (R.L.) Leonor Lindner (L.) drs. Dick Sluimers (D.M.) drs. Claudia Zuiderwijk (C.J.G.) * Per 1 april 2005

10 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland Samenstelling van de raad van commissarissen In de profielschets van de raad van commissarissen zijn eisen met betrekking tot deskundigheid en samenstelling opgenomen. Naast een brede en deskundige samenstelling van de raad is het van belang dat de raad van commissarissen onafhankelijk is en dat het ontstaan van ook maar een schijn van belangenverstrengeling wordt voorkomen. Zowel bij de benoeming als bij de herbenoeming van commissarissen bestaat uitgebreid aandacht voor het onafhankelijkheidsaspect. De algemene vergadering van Rabobank Nederland van 16 juni 2004 heeft dr. W.F. Duisenberg en prof.dr. A.H.C.M. Walravens als nieuwe leden van de raad van commissarissen benoemd. De laatstgenoemde benoeming vloeide voort uit de uitbreiding van de strategische samenwerking die Rabobank Nederland en Eureko/Achmea nastreven. Daarbij werd afgesproken om over te gaan tot de wederzijdse benoeming van een commissaris. De algemene vergadering van 16 juni 2004 herbenoemde dr.ir. T. de Boon en ir. B. Bijvoet in de raad van commissarissen. De raad van commissarissen kent sinds 24 juni 2004 de volgende samenstelling (zie hieronder). Commissies van de raad van commissarissen De raad van commissarissen kent vier commissies. Deze commissies stellen adviezen op aan de raad van commissarissen, die op zijn beurt mede op basis hiervan besluiten neemt. De samenstelling van deze vier commissies is sinds 2 december 2004 als volgt (zie volgende pagina). Werkwijze Om goed toegerust te zijn voor de vervulling van zijn taken, laat de raad van commissarissen zich regelmatig informeren over bancaire en nietbancaire onderwerpen. In 2004 werd specifiek aandacht besteed aan de activiteiten die gericht zijn op het in control zijn, de invoering van de IFRS-regels, de code-tabaksblat en de door de interne accountantsdienst ingestelde onderzoeken naar complexe financieringen en garanties. De raad van commissarissen kwam in 2004 achtmaal in vergadering bijeen, de audit committee en de commissie voor coöperatieve aangelegenheden vijfmaal, de benoemings- en honoreringscommissie viermaal en de beroepscommissie driemaal. De voorzitter van de raad van commissarissen onderhoudt minimaal op maandbasis contact met de voorzitter van de raad van bestuur en overlegt maandelijks met de interne accountant. Verder vindt minimaal vier keer per jaar een gesprek plaats tussen de voorzitter van de raad van commissarissen, de voorzitter van de audit committee, de externe accountant en de interne accountantsdienst. Raad van commissarissen prof.dr. Lense Koopmans (L.) ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M. ) mr. Sjoerd Eisma (S.E.) drs. Leo Berndsen (L.J.M.) ir. Bernard Bijvoet (B.) dr.ir. Teun de Boon (T.) dr. Wim Duisenberg (W.F.) Rinus Minderhoud (M.) ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.) ir. Herman Scheffer (H.C.) prof.dr.ir. Martin Tielen (M.J.M.) dr.ir. Aad Veenman (A.W.) prof.dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.) voorzitter plaatsvervangend voorzitter secretaris lid lid lid lid lid lid lid lid lid lid Samenstelling van de raad van bestuur Op 15 november 2004 is prof.dr.ir. A. Bruggink als Chief Financial Officer (CFO) toegetreden tot de raad van bestuur. De taken behorende bij deze functie werden eerder waargenomen door de voorzitter van de raad van bestuur. De heer Bruggink was tot 15 november 2004 binnen Rabobank Nederland hoofd Control Rabobank Groep. De heer J.J. Verhaegen is op 1 juli 2004 teruggetreden uit de raad van bestuur vanwege zijn pensionering. We danken de heer Verhaegen voor zijn jarenlange toewijding en inzet voor de Rabobank Groep en voor de belangrijke bijdrage die hij heeft geleverd aan de ontwikkeling van het betalingsverkeer in Nederland.

11 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland Commissie en taakomschrijving Audit committee Bereidt besluitvorming voor van de raad van commissarissen betreffende financiële aangelegenheden. Commissie voor coöperatieve aangelegenheden Bereidt besluitvorming voor van de raad van commissarissen betreffende beleidsvoornemens van de raad van bestuur inzake de coöperatieve inrichting van de aangesloten banken en Rabobank Nederland. Benoemings- en honoreringscommissie Bereidt besluitvorming voor van de raad van commissarissen betreffende benoeming, schorsing en ontslag van de leden van de raad van bestuur, alsmede het beleid inzake hun remuneratie. Beroepscommissie Fungeert als beroepsinstantie bij geschillen tussen aangesloten banken, of tussen een of meer aangesloten banken en Rabobank Nederland. Samenstelling Rinus Minderhoud (M.) drs. Leo Berndsen (L.J.M.) prof.dr. Lense Koopmans (L.) dr. Wim Duisenberg (W.F.) mr. Sjoerd Eisma (S.E.) dr.ir. Aad Veenman (A.W.) ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.) ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.) prof.dr. Lense Koopmans (L.) prof.dr.ir. Martin Tielen (M.J.M.) dr.ir. Teun de Boon (T.) ir. Bernard Bijvoet (B.) ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.) ir. Herman Scheffer (H.C.) prof.dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.) prof.dr. Lense Koopmans (L) ir. Herman Scheffer (H.C.) dr.ir. Aad Veenman (A.W.) ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.) prof.dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.) mr. Sjoerd Eisma (S.E.) ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.) prof.dr.ir. Martin Tielen (M.J.M.) voorzitter vast lid vast lid roulerend lid roulerend lid roulerend lid roulerend lid voorzitter vast lid vast lid roulerend lid roulerend lid roulerend lid roulerend lid roulerend lid voorzitter lid lid lid lid voorzitter lid lid Besloten is de benoemings- en honoreringscommissie in 2005 te splitsen in twee afzonderlijke commissies. Corporate governance De corporate governance van Rabobank Nederland wordt behandeld in het hoofdstuk Corporate governance. De raad van commissarissen onderschrijft volledig de inhoud van dit hoofdstuk. Reflectie op eigen functioneren De raad van commissarissen heeft zich in 2004 gebogen over het eigen functioneren, zowel van het collectief als van de individuele commissarissen. Zo is onder andere gekeken naar de aanwezigheid van commissarissen bij de vergaderingen van de raad en naar de mate waarin de raad voldoet aan het gewenste profiel, de samenstelling en de vereiste competenties van de raad van commissarissen. Het doel van deze evaluatie is om waar mogelijk verbeteringen aan te brengen in het functioneren van de raad door doelgericht te investeren in het kennisniveau van de leden van de raad. Besloten is deze evaluatie jaarlijks uit te voeren. Vervulling van de toezichthoudende rol De raad van commissarissen heeft in 2004 zoals gebruikelijk ook het functioneren van de raad van bestuur en dat van de individuele bestuurders beoordeeld en daaraan conclusies verbonden. Ook is toezicht gehouden op de algemene gang van zaken bij Rabobank Nederland en de daarmee verbonden ondernemingen. Daarnaast was de raad van commissarissen geregeld klankbord voor de raad van bestuur. In 2004 stonden enkele onderwerpen waarover al eerder besluiten waren genomen opnieuw op de agenda, zoals Visie Rabobank 2005+. Bij de reguliere onderwerpen zijn de strategie en de aan de onderneming verbonden risico s besproken, alsmede de opzet en de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen en significante wijzigingen daarin. De intensivering van de samenwerking met Eureko/ Achmea heeft veel aandacht gekregen.

12 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland De navolgende onderwerpen kregen bijzondere aandacht. 1) Jaarrekening 2003 Ten behoeve van de toetsing van de jaarrekening 2003 heeft de audit committee intensief voorwerk verricht. Dit betrof onder andere een gedetailleerde bespreking van de managementletter en het accountantsrapport met de raad van bestuur in aanwezigheid van de interne accountantsdienst en de externe accountant. 2) Begroting 2005 Conform de statuten is de begroting voor 2005 door de raad van commissarissen besproken en goedgekeurd. Ook hier heeft de audit committee belangrijk voorwerk geleverd. 3) Ledenvoordeelsysteem Al enige tijd wordt binnen de Rabobank indringend aandacht besteed aan de vraag of een ledenvoordeelsysteem wenselijk en haalbaar is. De impact van een eventuele introductie van zo n systeem is groot, niet alleen in termen van organisatie, maar ook in financiële zin. De commissie voor coöperatieve aangelegenheden heeft dit onderwerp in 2004 intensief gevolgd. De raad van commissarissen heeft de wens van de raad van bestuur onderschreven om hierover uitvoerig met de lokale banken van gedachten te wisselen. De verwachting is dat hieruit in de loop van 2005 definitieve conclusies kunnen worden getrokken. 4) Operatie Service De commissarissen hebben het doorlichten van Rabobank Nederland op de gewenste en noodzakelijke activiteiten ten behoeve van de lokale Rabobanken kritisch gevolgd. De ingezette reorganisatie met herschikking van activiteiten en de vermindering van de personeelsbezetting van 1.200 fte s zijn door de raad van commissarissen goedgekeurd. De raad is ervan overtuigd dat Rabobank Nederland hierdoor in staat is om meer klantgericht te handelen ten behoeve van de lokale banken en om de kosten te verminderen die aan de lokale banken worden doorbelast. Nadrukkelijk hebben de commissarissen hierbij geconstateerd dat de bijbehorende cultuurverandering bij Rabobank Nederland van groot belang is. 5) Strategische bewegingen De raad van commissarissen heeft zich met regelmaat gebogen over voorgenomen deelnemingen en acquisities. Internationaal vinden deze bewegingen vaak plaats in het licht van de buitenlandse retailbankingstrategie. Het bewaken van de samenhang, de besturing van de voorgenomen deelnemingen of acquisities en het solvabiliteitsbeslag krijgen hierbij de nodige aandacht. De beoogde uitbouw van de samenwerking met Eureko/Achmea is een regelmatig terugkerend onderwerp en wordt door de raad van bestuur zorgvuldig vormgegeven en intensief met de raad van commissarissen besproken. 6) Wijziging lokaal bestuursmodel In 2004 kreeg de wijziging van het bestuursmodel van lokale banken haar definitieve beslag. Behalve voor het sinds 1998 bestaande partnershipmodel konden lokale banken kiezen voor het directiemodel: benoemde professionele bestuurders in combinatie met gekozen toezichthoudende commissarissen en een ledenraad. De raad van commissarissen van Rabobank Nederland heeft nauwkeurig gevolgd hoe het nieuwe model naast het bestaande werd vormgegeven in herziene statuten, reglementen en profielen en hoe het werd geïntroduceerd in de organisatie. Voorstel aan de algemene vergadering In lijn met het bepaalde in de statuten van Rabobank Nederland heeft de raad van commissarissen het jaarverslag en de jaarrekening 2004 onderzocht. Een bespreking van deze stukken met de externe accountant maakte hiervan deel uit. Mede op grond van de goedkeurende accountantsverklaring van Ernst & Young Accountants en gelet op het bepaalde in artikel 20 sub i van de statuten stelt de raad van commissarissen de algemene vergadering van Rabobank Nederland voor om de jaarrekening 2004 vast te stellen en de winst te bestemmen overeenkomstig het gedane voorstel.

13 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Belangrijke ontwikkelingen Belangrijke ontwikkelingen De Rabobank Groep heeft in het verslagjaar aansprekende successen geboekt. Om verder invulling te geven aan de groepsstrategie zijn belangrijke stappen voorwaarts gezet. De diensten en producten van de groepsonderdelen vielen meermalen in de prijzen en behaalden in diverse onderzoeken hoge rapportcijfers. Niet alles verliep echter even goed. Er is dan ook nog zeker ruimte voor verbetering. De groep wist het eigen vermogen te versterken met omgerekend EUR 2 miljard aan tier 1-kapitaal. Dat gebeurde via een succesvolle emissie van Trust Preferred Securities. De uitgifte vond plaats in drie verschillende valuta s en werd meerdere keren overtekend. Australische beleggers riepen de emissie uit tot Hybrid deal of the year en Euroweek, het magazine voor de financiële markten, tot Best Financial Bond in 2004. Begin 2004 werd een samenwerkingsovereenkomst met Eureko/Achmea ondertekend. De overeenkomst kreeg in het verslagjaar onder meer gestalte via een deelname van 5% in het kapitaal van de Eureko Groep en de start van een intensieve samenwerking tussen Interpolis en Zilveren Kruis op het gebied van zorgverzekeringen. In het laatste kwartaal van 2004 nam de Rabobank Groep een belang van 35% in de Poolse bank BGZ en kondigde zij aan een strategische samenwerking te willen starten met de Turkse Sekerbank. Het medio 2004 aangekondigde voornemen tot overname van Farm Credit Services (FCSA) of America kon helaas niet worden gerealiseerd door de politieke druk op FCSA om het Amerikaanse Farm Credit System niet te verlaten. Het in 2004 gestarte opschalingsproces om via onderlinge fusies van de lokale banken te komen tot een kleiner aantal krachtiger banken zonder dat dit ten koste gaat van de wens de dichtbijbank te zijn en te blijven, verliep voorspoedig. Het aantal lokale Rabobanken nam in het verslagjaar met 40 af tot 288. Deze opschalingsbeweging naar meer deskundigheid en professionaliteit is met name nodig voor een adequate bediening van het topsegment van de particuliere en de zakelijke markt. In lijn hiermee is bij Rabobank Nederland de Operatie Service in gang gezet, om de ondersteuning nog beter toe te spitsen op de servicebehoefte van de geprofessionaliseerde banken. Deze reorganisatie beoogt een kostenbesparing van EUR 200 miljoen, onder meer via een personeelsreductie van 1.200 fte s en levert voor de lokale banken behalve een betere service vanuit Rabobank Nederland ook een lagere kostendruk op. Eind 2004 was bij Rabobank Nederland al een reductie van 400 van de 1.200 te reduceren arbeidsplaatsen gerealiseerd. De lokale banken zijn er niet in geslaagd het tempo vast te houden van de al enige jaren geleden in het kader van een strak kostenmanagement ingezette lokale personeelsreductie. Deze bleef beperkt tot 934 fte s in 2004 tegenover 1.921 in 2003 en 1.643 in 2002. De spaarmarkt in Nederland groeide het afgelopen jaar met 8%. De Rabobank Groep is erin geslaagd in die groeiende markt haar aandeel met 1 procentpunt te laten stijgen tot 39%. Een uitstekend resultaat, gezien de nog steeds toenemende concurrentie op de spaarmarkt en tegen de achtergrond van het dalende marktaandeel in de afgelopen jaren. Het doel om in de al even concurrerende hypotheekmarkt het aandeel van de Rabobank Groep minimaal op het niveau van 2003 te houden, werd niet gehaald. Het totale marktaandeel daalde met 1 procentpunt tot 25%.

14 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Belangrijke ontwikkelingen De Rabobank Groep streeft naar een (wereldwijd) leidende positie op het gebied van duurzaam ondernemen. In dat kader passen hoge marktaandelen in duurzame financiële producten. Een voorbeeld daarvan vormen groenfinancieringen, waarin de Rabobank met een aandeel van 50% in Nederland op afstand marktleider is. De Rabo Groen Bank, die deze financieringen verstrekt, bereikte net voor het einde van 2004 een mijlpaal. Het balanstotaal overschreed de twee miljard euro. Bij maatschappelijk verantwoord ondernemen hoort ook het duurzamer maken van de eigen bedrijfsvoering. In dat kader werd in 2004 een raamcontract afgesloten, om vanaf 2005 meer dan 1.300 locaties binnen de Rabobank Groep in Nederland van 100% groene stroom te voorzien. De doelstelling om het papierverbruik binnen de Rabobank Groep in 2004 met 10% te verminderen werd niet gehaald. De papierreductie in het verslagjaar kwam uit op 7%. De Rabobanksite www.rabobank.nl werd in het verslagjaar uitgeroepen tot beste financiële website van het jaar en Alex tot de beste dienstverlener op het gebied van online beleggen. In een op de sector business finance gericht onderzoek van het nieuwe zakenblad Incompany scoorde de Rabobank als absolute nummer één onder de grootbanken. Het blad Management Team ondervroeg topmanagers naar de kwaliteit van de financiële dienstverlening. Volgens het blad kwam de Rabobank Groep hieruit naar voren als de glorieuze winnaar. Bij de tien financiële bedrijven met de hoogste score (drie sterren) waren maar liefst vijf groepsdochters.

15 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Strategie Strategische lijnen naar de toekomst De Rabobank Groep - de lokale Rabobanken, Rabobank Nederland en haar dochterondernemingen - heeft in 2004 belangrijke stappen voorwaarts gezet op de marsroute die leidt naar de realisatie van haar strategische doelstellingen. In Nederland wil de Rabobank Groep de grootste, beste en meest innovatieve Allfinanzdienstverlener zijn en wereldwijd de onbetwiste nummer één als food & agribusinessbank. Daarnaast wil de groep mondiaal ook leidend zijn op het gebied van duurzaam ondernemen. De kerndoelstelling van de Rabobank Groep is en blijft het realiseren van een zo hoog mogelijke klantwaarde bij een gezonde bedrijfseconomische ontwikkeling. Zij wil die doelstelling bereiken door diensten en producten aan te bieden met de best mogelijke prijs-kwaliteitverhouding. Onder klantwaarde wordt verstaan het samenspel van handelen uit klantbelang, de tevredenheid van klanten met de dienstverlening en de mate waarin klanten de merkwaarden van de Rabobank onderschrijven. De klantwaarde wordt ieder jaar gemeten in de zogeheten klantwaardemonitor (zie pagina 22). De leidende Allfinanzdienstverlener in Nederland Dichtbij, betrokken en toonaangevend Het merk Rabobank staat voor dichtbij, betrokken en toonaangevend. De Rabobank is door haar coöperatieve oorsprong stevig geworteld in de lokale samenleving. Als de dichtbijbank van Nederland kent de Rabobank haar klanten en marktmogelijkheden als geen ander. De Rabobank onderscheidt zich in Nederland van andere financiële instellingen doordat klanten lid kunnen worden van de organisatie. Het lidmaatschap biedt een unieke gelegenheid om een langdurige en betekenisvolle relatie met klanten aan te gaan. Door de zeggenschap die zij kunnen uitoefenen op het beleid, kunnen leden zich structureel betrokken voelen bij de continuïteit en toekomst van de Rabobank en die toekomst zelf mede helpen vormgeven. Met de vorig jaar gecreëerde statutaire mogelijkheid tot het installeren van ledenraden bij de lokale banken, is de weg geopend om de ledenzeggenschap nog hechter in de Rabobankorganisatie te verankeren (zie het hoofdstuk Corporate Governance op pagina 51). Het succes van het ledenbeleid kwam in 2004 onder meer tot uiting in een stijging van het aantal leden met 7% tot bijna 1,5 miljoen. De Rabobank is een toonaangevende en innovatieve speler en wil door klanten ook als zodanig worden gezien. Om dit te bereiken wordt gestreefd naar marktleiderschap op alle terreinen van financiële dienstverlening, inclusief verzekeren. Marktleiderschap: waarom? Marktleider zijn is geen doel op zich, maar een middel om een zo hoog mogelijke klantwaarde te kunnen realiseren. Substantiële marktposities zijn noodzakelijk om: gezien en ervaren te worden als de nummer één in financiële dienstverlening; de benodigde kennis en kunde in huis te kunnen halen en te kunnen houden; efficiënt en kosteneffectief in de markt te kunnen opereren; de vereiste omvangrijke investeringen te kunnen doen in productén procesinnovatie; de mate van innovativiteit wordt immers steeds belangrijker. Om als de nummer één op het gebied van financiële dienstverlening beschouwd te kunnen worden, wil de Rabobank voor klanten de eerste keus en de beste koop zijn. Dit kan betekenen dat de lokale Rabobanken ook producten van derden verkopen. Dit past in de trend van open architecture die erop gericht is zowel eigen producten als die van derden aan te bieden, zodat de klant kan kiezen uit een zo breed mogelijk assortiment. Zo bieden de lokale banken vanaf september 2004, naast de beleggingsfondsen van Robeco, ook fondsen aan van ABN AMRO, ING, Delta Lloyd, Fortis, Fidelity en Merrill Lynch. Klanten wensen zich in toenemende mate onafhankelijk van hun financiële dienstverlener op te stellen. Het blijft juist daarom de ultieme uitdaging om eigen producten te leveren die superieur zijn aan die van de concurrentie.

16 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Strategie Het behouden en verstevigen van de leidende marktpositie vraagt ook om een voortdurende verbetering van de prestaties. Dit wordt bereikt door een combinatie van hogere toegevoegde waarde en lagere kosten. Per saldo zal dit moeten resulteren in een hogere bancaire productiviteit. Deze beweging is noodzakelijk in verband met de structurele verkrapping van rentemarges, toenemende concurrentie van nieuwe, ook niet-financiële spelers, toenemende (prijs)transparantie van financiële producten en technologische ontwikkelingen als internetbankieren. In de komende jaren zijn de ambities van de Rabobank Groep in Nederland primair gericht op het bereiken van marktleiderschap via de lokale Rabobanken. De dochterbedrijven en productie-eenheden van de Rabobank Groep leveren hieraan een bijdrage via multidistributie en white labelling. Om de leidende en grootste Allfinanzdienstverlener in Nederland te kunnen zijn, wordt de komende tijd vooral gestreefd naar verdere versterking van de positie in de verzekeringsmarkt. Primair via lokale banken De Rabobank Groep neemt via de lokale banken in veel sectoren van de financiële retailmarkt in Nederland een spelbepalende en dominante positie in. Deze positie vloeit rechtstreeks voort uit meer dan honderd jaar dicht bij de klanten staan en het tonen van een grote mate van klantbetrokkenheid. Het behouden en uitbreiden van die positie gaat niet vanzelf. Het is zaak scherp te blijven om de toenemende concurrentie en andere marktontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden. Zo is in het verslagjaar een adequaat antwoord geformuleerd op de snel veranderende wensen van klanten met betrekking tot de distributiekanalen via welke zij financiële diensten wensen af te nemen. Differentiatie in kanalen én optimalisering van het vestigingennetwerk vormen hiervan de kern. Een juiste mix van beide zal leiden tot vergroting van het aantal contactpunten met de klant en een daling van de kosten voor kantoorruimte. Op deze wijze kan de Rabobank zich blijvend onderscheiden als de dichtbijbank in Nederland. In samenhang hiermee ligt ook een verdere uitbouw van de virtuele bank in het verschiet. De klant ervaart de Rabobank immers ook als dichtbij omdat ze 24 uur per dag, 7 dagen per week via telefoon of internet bereikbaar is. Niet voor niets is www.rabobank.nl in 2004 door het publiek uitgeroepen tot de beste financiële website van Nederland. Marktleiderschap via de lokale Rabobanken is binnen sommige klantgroepen en geografische gebieden en op sommige productmarkten nog niet bereikt. De komende jaren zullen de lokale Rabobanken daarom streven naar: versterking van de positie aan de bovenkant van de particuliere en zakelijke markt; versteviging van de marktposities in de grootstedelijke gebieden, en wel bij particulieren, allochtonen en het MKB; groei van het marktaandeel in verzekeringen, consumptief krediet en vastgoed; verdediging van het hoge marktaandeel in de agrarische sector. Complementair via multidistributie, white labelling en cost sharing In aanvulling op de activiteiten van de lokale Rabobanken kunnen multidistributie, white labelling en cost sharing bijdragen aan het gewenste marktleiderschap in Nederland. In de afgelopen jaren zijn concrete multidistributieactiviteiten ondernomen. Zo is in april 2002 samen met het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds de hypothekendochter Obvion opgericht, om het hoofd te bieden aan de toegenomen populariteit van intermediairs in de hypotheekmarkt. Voorts is in 2003 de bekende internetbroker Alex overgenomen van Dexia. Deze acquisitie leidde niet alleen tot een substantiële uitbreiding van het klantenbestand met actieve, prijsbewuste beleggers, maar ook tot een aanzienlijke toename van het aantal effectentransacties. De kosten per order konden hierdoor belangrijk dalen. Ook de in 2002 gestarte afhandeling van effectentransacties voor de Friesland Bank - een voorbeeld van white labelling - draagt bij aan de gewenste kostendaling. Een voorbeeld van cost sharing op effectengebied is het in 2004 samen met het Belgische KBC opgerichte grensoverschrijdende platform voor de afwikkeling van effectentransacties. Het doel van deze joint venture is een aanzienlijke verlaging van de kostprijs van effectentransacties, die uiteindelijk ten goede komt aan klanten. Toegevoegde waarde van de dochters De dochters van Rabobank Nederland moeten een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de marktleiderschapsambitie van de Rabobank Groep. Naast het behalen van een aantrekkelijk rendement uit de eigen autonome activiteiten hebben ze tot doel de strategische positie en het imago van de Rabobank in binnen- en buitenland te versterken en het algehele risicoprofiel te verbeteren. De dochters vervullen de rol van competentiecentrum voor de lokale banken. Bovendien bedienen ze vrijwel allemaal een eigen klantenkring buiten die van de aangesloten lokale Rabobanken. Identiteit als kracht De Rabobank maakt bewust gebruik van haar coöperatieve karakter bij het realiseren van marktleiderschap in Nederland. De leden van de lokale Rabobanken zijn het tastbare bewijs dat de Rabobank een andere bank is. Dankzij het lidmaatschap ontstaat een unieke gelegenheid voor de bank om de binding met de markt te versterken. Als klanten de bank daadwerkelijk als betrokken, dichtbij en toonaangevend ervaren, biedt dit tal van mogelijkheden. Het is aan de lokale banken om hier nader invulling aan te geven. Bijvoorbeeld door optimaal gebruik te

17 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Strategie maken van de mogelijkheid om vertegenwoordigers van het leden- en klantenbestand in ledenraden, klankbordgroepen en panels te raadplegen. Ook kunnen lokaal zogeheten communities worden opgezet, discussiegroepen rond bepaalde thema s. De nieuwe Rabobank De lokale Rabobanken ontwikkelen zich versneld tot grotere en meer zelfbewuste entiteiten die ook de bovenkant van de markt kunnen bestrijken. In het verslagjaar werd samen met de lokale banken consensus bereikt over de contouren van de nieuwe Rabobank. Het is de uitkomst van de discussie met de lokale banken over de najaar 2003 gezamenlijk vastgestelde uitgangspunten in het kader van de toekomstverkenning Visie Rabobank 2005+. De nieuwe Rabobank is een lokale bank die voldoende omvang en kwaliteit heeft om klanten zelfstandig complexe financiële diensten te kunnen verlenen en die tegelijkertijd klein genoeg is om de klantbeloften dichtbij en betrokken te kunnen blijven waarmaken. Opschaling via onderlinge fusies gericht op kwaliteitsverhoging en efficiencyverbetering is daarbij een voorwaarde. Getuige de vele lopende fusies van lokale Rabobanken wordt dit model breed onderschreven. Deze beweging zal zich voltrekken in lijn met de in het verslagjaar door de lokale Rabobanken geaccordeerde nieuwe Rabokaart van Nederland, bestaande uit 150 werkgebieden en evenzoveel grotere lokale banken. De beweging naar een kleiner aantal lokale banken met een grotere omvang zal echter niet ten koste gaan van de dichtbij -belofte, maar dankzij gebruikmaking van innovatieve distributieformules juist gepaard gaan met een uitbreiding van het aantal klantencontactpunten. Verwacht wordt dat het aantal contactpunten in de komende jaren met 10% zal toenemen tot 3.200. Schaalvergroting en professionalisering betekenen ook dat de lokale Rabobanken in de toekomst meer manoeuvreerruimte krijgen. Zij krijgen maximale ruimte om lokaal ondernemerschap te tonen. Zelfstandige bediening van steeds grotere zakelijke klanten met een complexere financiële behoefte vormt hiervan een voorbeeld. Wereldwijd nummer één in food & agrimarkt Internationale ambities Internationaal bouwt de Rabobank Groep voort op haar intrinsieke kracht. Die ligt in belangrijke mate opgesloten in de uitgebreide kennis van en ervaring met retailbankieren en de food & agribusiness. De internationale strategie van de Rabobank Groep is daarom primair gericht op het bereiken van een wereldwijd leidende positie als internationale food & agribank, waar mogelijk in samenhang met retailactiviteiten in de niet-stedelijke gebieden van veelbelovende landen. Mondiale food & agristrategie Deze internationale nichestrategie is gericht op aanwezigheid in de belangrijkste food & agrilanden van de wereld en het verwerven van een belangrijke financiële schakelfunctie binnen de internationale agrarische handelsstromen. De strategie wordt uitgevoerd door Rabobank International, de internationale corporate en investmentbank van de Rabobank Groep. Rabobank International streeft in dit kader naar een wereldwijd leidende positie in de bediening van de agri- en voedingsmiddelenindustrie, alsmede van de internationale agrarische handelshuizen. Om voor deze klanten concurrerend te kunnen zijn, heeft Rabobank International ook grote multinationals buiten de food & agrisector en financiële instellingen als klant. Leidend voor de verdere ontwikkeling van het internationale bedrijf is echter het zeker stellen van het vermogen om op continue basis in de financiële behoeften van kernklanten in de food & agribusiness te kunnen voorzien en om te kunnen voldoen aan de groepsbehoeften op het gebied van funding en van solvabiliteits- en liquiditeitsmanagement. Dankzij haar mondiale nichestrategie heeft Rabobank International inmiddels goede posities verworven in met name Australië/Nieuw- Zeeland en de VS, waar via selectieve acquisities ook aan food & agri gerelateerde retailactiviteiten zijn ontwikkeld. In opkomende food & agrilanden eerst focussen op retailactiviteiten Ook in opkomende landen met een groot food & agripotentieel wil de Rabobank een positie opbouwen. Kenmerkend voor deze landen is dat de agrarische sector aan de vooravond van een aantal consolidatieslagen staat. Dit betekent dat het merendeel van de daarin opererende food & agribedrijven aanvankelijk nog klein van omvang zal zijn. Daarom is Rabobank International in opkomende landen in eerste instantie geïnteresseerd in het verwerven van, of deelnemen in banken die een sterke retailpositie hebben buiten de grote steden bij particulieren, het MKB en in de primaire agrarische sector. Rabobank International kijkt in dit verband met name naar landen als China, India, Indonesië en Brazilië en naar enkele landen in Centraal- en Oost-Europa en Turkije. Eind 2004 nam Rabobank International een belang van 35,3% in de Poolse bank BGZ en werd een intentieverklaring getekend voor het verkrijgen van een meerderheidsbelang in de Turkse Sekerbank. De stap in Polen werd gezet in samenwerking met de EBRD, die een aandeel nam van 15%. Gezamenlijk zijn ze de nieuwe meerderheidsaandeelhouder van BGZ, waarin voordien de Poolse staat de meerderheid had. Eenmaal uitgegroeid tot volwassen economieën, bieden de opkomende landen nieuwe kansen. Partijen die zich tegen die tijd zullen hebben ontwikkeld tot grote spelers in de food- en agri-industrie, maar ook agrarische exporteurs kunnen dan vanuit het corporate- en investmentbankingnetwerk van Rabobank International worden bediend.

18 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Strategie De internationale retailactiviteiten, inclusief de aan food & agri gerelateerde retailactiviteiten, maken inmiddels een zeer sterke groei door. In 2004 kwam de belangrijkste groei voor rekening van de in 2002 overgenomen ACC Bank in Ierland, die haar kredietverlening met meer dan de helft zag toenemen. De doelstelling is erop gericht dat de internationale retailactiviteiten op lange termijn 50% van het resultaat van Rabobank International zullen uitmaken. Europese samenwerking Binnen Europa richt de Rabobank zich op intensivering van de samenwerking met de (coöperatieve) partners in de Groupement Européen des Banques Coopératives en de Unico Banking Group, die al in 1977 door de Rabobank en een aantal Europese coöperatieve zusterbanken werd opgericht. Unico Banking Group heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de toentertijd nog praktisch afwezige internationale oriëntatie bij de Rabobank. Vandaag de dag rekent de Rabobank het tot haar taak de mogelijkheden te verkennen om de samenwerking met de Unico-partners, die deels van commerciële, deels van operationele aard is, verder vorm te geven en uit te bouwen. Mondiaal ook leidend op het gebied van duurzaamheid Verankering van duurzaamheid Behalve als de onbetwiste nummer één in food & agri wil de Rabobank wereldwijd ook worden gezien als leidend op het gebied van duurzaam ondernemen. Deze ambitie sluit naadloos aan bij de identiteit en de maatschappelijke positionering van de bank. Om haar doel te bereiken gaat de Rabobank het beleid op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) verder integreren in haar dagelijkse activiteiten. Het gaat daarbij onder meer om: de invoering van relevante MVO-criteria in reguliere kredietverleningsprocessen en overige diensten; het bestendigen en waar mogelijk uitbouwen van het marktaandeel in duurzame financiële producten, zoals groenfondsen en groenobligaties, alsmede van de betrokkenheid bij de handel in CO 2 - en NO x - emissierechten; verbetering van een duurzame bedrijfsvoering; het stimuleren van de mogelijkheid voor Rabobankmedewerkers om zich maatschappelijk in te zetten. hands on -begeleiding van de betreffende instellingen, waarbij gebruikgemaakt wordt van de unieke Rabobankervaring op dit gebied. Dit gebeurt vanuit de overtuiging dat de coöperatie een belangrijke bijdrage kan leveren aan de economische ontwikkeling van de betreffende landen en aan de financiële emancipatie van hun bevolking. Het RDP zal nauw samenwerken met de Rabobank Foundation, die al meer dan 30 jaar tal van projecten in ontwikkelingslanden ondersteunt die erop gericht zijn de lokale bevolking economisch onafhankelijk te maken. De ambities voor 2005 In 2005 zullen de lokale Rabobanken in hoog tempo blijven fuseren in lijn met de beleidsuitgangspunten van Visie Rabobank 2005+. De verdere schaalvergroting en verhoging van professionaliteit en deskundigheid van de lokale banken zal onder meer moeten leiden tot versterking van de positie aan de bovenkant van de particuliere en de zakelijke markt. De ondersteuning door Rabobank Nederland van de lokale banken zal in 2005 verder worden aangepast aan de veranderende behoefte die deze schaalvergroting met zich meebrengt. Daartoe is in het verslagjaar Operatie Service van start gegaan. Deze leidt tot een afslanking van de ondersteunende activiteiten die gepaard gaat met een reductie van de personeelsbezetting met 1.200 fte s. Daarnaast zal samen met Eureko/Achmea worden onderzocht, hoe verder invulling kan worden gegeven aan de groeiambities op het gebied van verzekeren. Internationaal zal fors worden geïnvesteerd in groei op het gebied van dienstverlening aan food & agriklanten. Verder zal actief worden gezocht naar interessante acquisitiekandidaten in opkomende landen met een groot food & agripotentieel. Het Rabobank Development Program zal naar verwachting zijn eerste investering in coöperatieve kredietinstellingen in ontwikkelingslanden doen. Daarmee wordt invulling gegeven aan de overtuiging dat de Rabobank een belangrijke bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de economie van deze landen. Rabobank Development Program Daarnaast is in 2004 het Rabobank Development Program (RDP) opgezet om buitenlandse kredietcoöperaties in een beperkt aantal ontwikkelingslanden te helpen bij het uitgroeien naar volwaardige coöperatieve banken. Deze betrokkenheid krijgt gestalte door financiële participaties en een

19 Rabobank Groep jaarverslag 2004 Financiële doelstellingen en vooruitzichten Financiële doelstellingen en vooruitzichten Met een winstgroei van 12% heeft de Rabobank Groep in 2004 een goed resultaat behaald. De tier 1-ratio steeg mede dankzij de uitgifte van Trust Preferred Securities tot 11,4 (10,8) en het rendement op het eigen vermogen kwam uit op 10,1%. Hiermee heeft de Rabobank Groep voldaan aan haar financiële doelstellingen voor de lange termijn. Financiële hoofddoelstellingen De Rabobank Groep streeft naar het realiseren van een zo hoog mogelijke klantwaarde met handhaving van gezonde financiële ratio s alsmede van medewerkerswaarde. Daarbij wordt gestreefd naar een gelijkmatige ontwikkeling van een drietal financiële ratio s: de tier 1-ratio, het rendement op het eigen vermogen en de nettowinstgroei. De Rabobank Groep heeft ten aanzien van deze ratio s de volgende langjarige doelstellingen geformuleerd: - jaarlijks een tier 1-ratio van 10,0; - een nettowinststijging van 12,0% per jaar; - ieder jaar een rendement op het eigen vermogen van 10,0%. Tier 1-ratio ruim boven de doelstelling De tier 1-ratio die inzicht geeft in de solvabiliteitspositie nam in het verslagjaar toe van 10,8 naar 11,4. Dit is ruim boven de langetermijndoelstelling van 10,0. De tier 1-ratio geeft de verhouding weer tussen het kernvermogen en het totaal van de gewogen posten. Het kernvermogen nam in het verslagjaar toe met EUR 2,9 miljard tot EUR 22,6 miljard, met name door de uitgifte van Trust Preferred Securities (TPS) en door de toevoeging van de nettowinst aan de reserves. Hiermee kwam het gemiddelde kernvermogen uit op EUR 21,1 miljard. Het totaal van de gewogen posten groeide met 9% tot EUR 199 miljard. Nettowinst stijgt met 12% De nettowinst nam met EUR 166 miljoen toe tot EUR 1.536 (1.370) miljoen. Dit is een stijging van 12%. Daarmee is voldaan aan de doelstelling van een jaarlijkse stijging vande nettowinst met tenminste 12%. De baten stegen met 11% en de bedrijfslasten met 8%. De waardeveranderingen van vorderingen, die inzicht geven in de debiteurenverliezen, daalden met 9%. Per saldo resteerde een nettowinstgroei van 12%. De nettowinst over 2003 is neerwaarts bijgesteld met EUR 33 miljoen tot EUR 1.370 miljoen. Dit is het gevolg van het besluit om uitgiftes van de TPS vóór 2004 conform de International Financial Reporting Standards (IFRS) niet langer onder het eigen vermogen te verantwoorden, maar als achtergestelde schulden. Op grond daarvan is de vergoeding aan beleggers niet als dividend maar als rentelast verantwoord, met als gevolg een daling van het resultaat. Rendement op eigen vermogen conform langetermijndoelstelling In 2004 bedroeg het rendement op het eigen vermogen 10,1%. Ook hiermee voldoet de Rabobank aan haar doelstelling van minimaal 10%. Vooruitzichten De Rabobank Groep verwacht een verdere, zij het zeer lichte groei van de economie, met een afvlakkende stijging van de export en een licht verder aantrekken van de binnenlandse bestedingen. De Rabobank Groep kan daarvan profiteren, mits het verschil tussen de lange en de korte rente niet veel verder zal afnemen. In 2005 zal er voor het eerst volgens de International Financial Reporting Standards worden gerapporteerd, waardoor de resultaten volatieler worden. Niettemin, verwacht de Rabobank Groep, onvoorziene omstandigheden daargelaten, dat de opgaande lijn van de structurele resultaatontwikkeling kan worden vastgehouden.

20 Rabobank Groep jaarverslag 2004 International Financial Reporting Standards International Financial Reporting Standards De Rabobank Groep zal met ingang van het jaar 2005 rapporteren conform de door de Europese Commissie goedgekeurde International Financial Reporting Standards (IFRS). Deze standaarden komen voor beursgenoteerde ondernemingen in de plaats van de huidige Nederlandse Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ), alsmede van Titel 9 van van het Burgerlijk Wetboek (BW 2). De IFRS-standaarden beogen grotere transparantie en betere internationale vergelijkbaarheid van ondernemingsresultaten. Ook aan de toezichthouder moet worden gerapporteerd met IFRS als uitgangspunt. De veranderingen hebben niet alleen betrekking op de waarderingsgrondslagen, maar ook op de te verstrekken additionele informatie in de toelichting op de jaarrekening. De Rabobank Groep heeft vanaf 2002 veel aandacht besteed aan de implementatie van IFRS en de daarbijbehorende training van de financiële staf. Voor de Rabobank Groep waren de belangrijkste onderwerpen in het kader van IFRS: - software - onroerende zaken - eigen versus vreemd vermogen - goodwill - Fonds voor algemene bankrisico s - consolidatiekring - beleggingsportefeuille obligaties - personeelsbeloningen - voorziening voor kredietverliezen - derivaten en hedgeaccounting Software Onder IFRS worden investeringen in software verwerkt als immaterieel vast actief en niet langer als materieel vast actief. De omvang van de geactiveerde bedragen zal onder IFRS toenemen. Onroerende zaken Tot en met 2004 werden de gebouwen gewaardeerd tegen actuele waarde, afgeleid uit de vervangingswaarde op basis van continuïteit en functionaliteit. Onder IFRS zullen de onroerende zaken in eigen gebruik gewaardeerd worden tegen kostprijs. Eigen versus vreemd vermogen De in 1999 en 2003 uitgegeven Trust Preferred Securities I en II classificeren onder IFRS niet als eigen vermogen. Onder IFRS vindt rubricering plaats onder de (achtergestelde) schulden en de vergoeding op de Trust Preferred Securities I en II wordt verantwoord via de winst-enverliesrekening. Bezien vanuit de toezichthouders blijven Trust Preferred Securities I en II deel uitmaken van het kernvermogen. Goodwill Goodwill wordt in de geconsolideerde jaarrekening niet langer direct ten laste van het vermogen gebracht. Vanaf 2004 betaalde goodwill wordt geactiveerd. Op geactiveerde goodwill wordt niet afgeschreven. Ten minste eenmaal per jaar wordt een goodwill-impairmenttest uitgevoerd. Fonds voor algemene bankrisico s Het Fonds voor algemene bankrisico s, dat diende ter dekking van de algemene risico s verbonden aan het bankbedrijf, voorzover dat geboden was om redenen van voorzichtigheid, is onder IFRS niet toegestaan. Consolidatiekring De overgang op IFRS heeft ertoe geleid dat met name enkele participaties die voorheen niet meegeconsolideerd werden, onder IFRS wel worden meegeconsolideerd. Het omgekeerde komt ook voor. Een beperkt aantal belangen die tot en met 2004 werden meegeconsolideerd, zal onder IFRS niet meer worden geconsolideerd. Beleggingsportefeuille obligaties Tot 2005 werden de resultaten bij de verkoop van obligaties en andere rentedragende waardepapieren verantwoord onder het eigen vermogen, rekening houdend met latente belasting. Deze resultaten worden, op basis van de resterende looptijd van de betreffende stukken, in de winst-en-verliesrekening volgtijdelijk als rentebaten verantwoord. Onder IFRS worden de resultaten verantwoord op het moment van verkoop van de stukken.