W e r k b l a d In bos of park Als je in het bos of park bent aangekomen, zoek dan een plek waar je kunt zitten. Zit je gemakkelijk? Maak de opdrachten en vul de antwoorden in. Kijk, luister en ruik op je gemak. Er valt veel te ontdekken! De naam van dit bos (park) is Het is een dicht / dun bos. Het is hier licht / vrij donker. De plek waarop ik zit is hard / zacht. Het is droog / vochtig. Kleur het rondje voor alles wat je ziet. O naaldbomen O loofbomen O struiken O jonge boompjes O varens O kruiden O grassen O mossen O vruchten O Herken je bomen? Nee / ja, ik zie 4. Kies een boomblad. Teken het hieronder na. 7. Luister 3 minuten naar vogelgeluiden. Ik hoor verschillende vogels. Kleur de rondjes voor de geluiden die je ze hoort maken. O piepen O roepen O krijsen O fluiten O zingen O 8. Zie je ook andere dieren lopen, vliegen, kruipen enz.? Nee / ja, ik zie 4. 9. Zie je sporen van dieren? Nee / ja, ik zie 10. Zie je op de bodem verrotte (of vermolmde) resten? Nee / ja, nl. 1 Zie je paddestoelen? nee / ja Zo ja, teken (en kleur) er een. 5. Voel je wind in het bos? ja / nee 6. Ruik je het bos (park)? Nee / ja, het ruikt naar 1 Hoe vind je het hier? Ik vind deze plek natuur natuur buiten-gewoon 15 15
In bos en park GROEP 7 Soort werkblad: belevingsblad Geschikte periode: j f m a m j j a s o n d Dit werkblad sluit aan bij het thema bomen van de methode Natuur Buiten- Gewoon. Het werkblad sluit ook aan bij lessen over: bosleven parken landschappen Suggesties / opmerkingen Om recht te doen aan dit 'belevingsblad' kunt u het beste een plek zoeken waar weinig kans op storing is. Laat de kinderen niet 'op een kluitje' zitten. In de inleiding van de kopieerband (pagina 4) is een toelichting te vinden met betrekking tot de 'belevingsbladen'. Het blad is te combineren met een tekenles buiten. Het verdient aanbeveling eerst het belevingsblad te doen. Dit i.v.m. de benodigde concentratie, de vereiste stilte en de eerste indrukken. Belevingsbladen nodigen kinderen uit om de natuurlijke leefomgeving op zich in te laten werken. Het gaat niet om kennis maar om waardering. n.b. De belevingsbladen uit de kopieerbanden van groep 5, 6 en 8 zijn ook geschikt voor gebruik in groep 7! Antwoorden / oplossingen 'Juiste' antwoorden zijn hier niet van toepassing. Materiaal: pen / potlood (kleur) onderlegger 16 natuur buiten-gewoon
Dit werkblad doe je met z'n tweeën. Je hebt nodig: - een potlood of een recht latje - twaalf korte stokken om in de grond te steken - eventueel een houten hamer Hoe hoog is een boom? Je meet het zo: Persoon 1 staat bij de voet van de boom. Persoon 2 staat zover van de boom, dat hij/zij de boom evengroot ziet als het potlood, rechtop in de hand van een gestrekte arm (tek. 1). Daarna 'legt' persoon 2 het potlood horizontaal. De onderkant is nog steeds bij de voet van boom is. De boomtop ligt nu 'op de grond' (tek. 2). Persoon 1 loopt nu naar 'de punt van het potlood'. Persoon 2 roep 'stop' als 1 er is. De gewandelde afstand is ongeveer de boomhoogte in meters (een grote stap is één meter). tek. 1 boomhoogte meten Opdrachten (na 1, 2 en 3): Kies een boom en meet hem. Hoogte: ± meter (zie ) Dikte: handen (zie ) W e r k b l a d tek. 2 hoeveel meter gelopen? Meet een boom De dikte van een boom meet je op ongeveer 1 meter van de grond. Meet daar hoeveel handen er naast elkaar rond de stam passen. Neem één van de twaalf stokken. Loop van de stam naar de buitenrand van de kroon. Steek of sla daar de stok in de grond. Doe dit ook met de andere stokken. Meet de afstanden tot de boom en maak een plattegrond. Steekt de kroon overal even ver uit? Steek de stokken in de grond (zie ) en teken de 'plattegrond' van de boom in het vak hiernaast. Streep het verkeerde woord door in de volgende zinnen: - De kroon steekt wel / niet bijna overal even ver uit buiten de stam. - De kroon steekt verder buiten de stam uit waar veel / weinig licht is. plattegrond van de gekozen boom natuur natuur buiten-gewoon 17 17
Meet een boom GROEP 7 Soort werkblad: ontdekblad (buiten) Geschikte periode: Suggesties / opmerkingen Het ontdekblad kan een aanleiding zijn om een boompaspoort met de kinderen te maken. Daarbij tekenen ze de bladvorm, een knop, een vrucht / zaad, het silhouet en een stukje schors. j f m a m j j a s o n d Dit werkblad sluit aan bij het thema bomen van de methode Natuur Buiten- Gewoon. Het werkblad sluit ook aan bij lessen over: bosleven parken landschappen Antwoorden / oplossingen 'Juiste' antwoorden zijn hier niet van toepassing. Materiaal: zie werkblad 18 natuur buiten-gewoon
Je hebt nodig: - pen - mesje - potlood - loep Pas op dat je geen vlekken van vlierbessen in je kleren krijgt! W e r k b l a d Een vlier Is de vlier een boom of een struik? Ik vind de vlier... O een boom, O een struik, omdat. Teken op het stammetje hiernaast een stukje van de bast (de buitenkant) van de vlier. Aan de bast kun je de vlier voortaan goed herkennen. 4. Teken in het vak hieronder een trosje met bessen. de bast van de vlier 5. Welk dier zou die bessen er hebben afgehaald? Ik denk een 6. De vlier draagt veel / weinig / geen bessen. De bessen hebben een kleur. Welke kleur hebben de steeltjes waaraan de bessen vastzitten? Ze zijn 7. Snijd een bes open. Wat zit erin? Ik zie 8. Hoeveel zaden tel je? Ik tel er 9. Teken in het vak hieronder vergroot de binnenkant van een doorgesneden vlierbes. trosje met vlierbessen Zitten alle bessen nog aan het trosje? Nee / ja, dat zie ik aan doorgesneden vlierbes natuur natuur buiten-gewoon 19 19
Een vlier GROEP 7 Soort werkblad: ontdekblad (buiten) Geschikte periode: j f m a m j j a s o n d Dit werkblad sluit aan bij het thema bomen van de methode Natuur Buiten- Gewoon. Het werkblad sluit ook aan bij lessen over: zaadverspreiding vogels en hun voedsel Suggesties / opmerkingen De nadruk ligt op het bekijken van de bessen. Vogels eten graag vlierbessen. De harde zaadjes (pitjes) worden via de vogelpoep verspreid. De zaadjes met mest belanden op allerlei plekken. Spontane groei van de vlier zie je dan ook op plaatsen waar veel vogels langstrekken. Vlierstruiken (-bomen) kun je herkennen aan de grijze bast. Snijd je een tak door, dan zie je het zachte, witte merg. Een vliertak laat zich gemakkelijk uithollen. Let op: vlierbessen zijn giftig Alleen gekookt, kun je er vlierbessenjam van maken (of vlierbessenwijn). Trosjes met bessen kunnen door leerkracht / kinderen worden meegenomen. Je vindt de vlier in windsingels langs sportvelden en wegen, rond boerderijen en in veel tuinen. Dit werkblad is ook geschikt als huiswerkblad. Antwoorden / oplossingen Materiaal: zie werkblad De vlier is een struik, omdat hij niet één hoofdstam heeft maar verschillende. De bessen zijn zwart en de steeltjes roodachtig. 6. een vogel 8. In de bes zitten de zaden (pitjes). De antwoorden op de andere vragen spreken voor zich. 20 natuur buiten-gewoon
W e r k b l a d Een vlierefluit De vlier is een boom, die zich gemakkelijk laat snoeien. In de lente groeit hij zo weer uit. Dat is handig voor de tuin. Door te snoeien, zorg je ervoor dat de vlier niet te groot wordt. Van de takken kun je vlierefluitjes maken. Met dit werkblad leer je hoe je dat moet doen. Je hebt nodig: - een tak van de vlier - een aardappelschilmesje of zakmes - een ijzerzaag - metalen 'staaf' (bijv. breipen of schrobzaagje) - een plastic boterhamzakje - een elastiekje Zaag de tak in stukken van ongeveer 15 cm. Schil de bast van de tak met het mesje. Let op: Snijd van je af en nooit naar je toe! Hoeveel laagjes zie je? Merk je hoeveel water er in de bast zit? 4. Zaag een hoekje uit de tak, zodat er een opening ontstaat. Doe dat in het midden van één van de beide helften. 5. Sluit de 'fluit' af met een stukje plastic en het elastiekje. Doe dat vlak bij de opening, die je zojuist hebt gesneden. Let op: Bij dit fluitje zit het plastic zakje te los! Maak het iets strakker. Hol de tak uit met de breinaald of het schrobzaagje. Het zachte merg gaat er gemakkelijk uit. Bij andere boomsoorten kan dat niet. Het binnenste is daar heel hard: hout. Let op: Bij dit fluitje zit het plastic zakje te strak! Maak het iets losser. 6. De vlierefluit is klaar. Blaas in de opening. Wat hoor je? Fluit eens een melodietje. natuur natuur buiten-gewoon 21 21
Een vlierefluit GROEP 7 Soort werkblad: knutselblad Geschikte periode: j f m a m j j a s o n d Dit werkblad sluit aan bij het thema bomen van de methode Natuur Buiten- Gewoon. Het werkblad sluit ook aan bij lessen over: wintertakken natuurbeheer techniek muziek Suggesties / opmerkingen Het woordt 'vlierefluit' is vanzelfsprekend een woordspeling, afkomstig van het woord flierefluit en de boomsoort waarmee de kinderen bezig zijn. Wat de kinderen maken is eigenlijk geen fluit, maar een 'kazoo'. Maak zelf eerst de vlierefluit. Het geluid lijkt niet op fluiten, maar kan wel worden gebruikt om met de hele klas 'muziek te maken'. Tip: Boots met de klas een autorace na of de TT in Assen. Soms is enige oefening nodig om het gewenste geluid te krijgen. Het ontstaat door de trillingen van het plastic. Lukt het niet, laat u niet ontmoedigen om deze activiteit toch met de klas te doen. Er zijn altijd genoeg kinderen die de kunst beheersen en het de anderen duidelijk maken. Maak eventueel een 'vlierefluit in stapjes'. Elke fase moet daarbij worden uitgewerkt en dient als voorbeeld voor de klas. Denk aan de veiligheid. De kinderen zijn met messen bezig. Beoordeel zelf of extra hulp nodig is van ouders. Ook is het mogelijk om de klas groepje voor groepje aan het werk te zetten, al dan niet onder begeleiding. Het maken van een 'vlierefluit' is voor de kinderen een echte 'klapper' en zal niet gauw worden vergeten! Antwoorden / oplossingen Al werkend aan opdracht 2 ontdekken de kinderen de laagjes waaruit de takken zijn opgebouwd. - De schors (of bast) is bruin. - De 'groeilaag' van de boom (cambium) is groen (dunne laag). - Het hout is 'wit'. Materiaal: zie werkblad 22 natuur buiten-gewoon
W e r k b l a d Bomen als... Bomen zijn heel belangrijk voor mensen. Er zijn allerlei redenen. Denk maar eens aan de volgende functies. Bomen dienen als... - stadsverfraaier (O) - landschapsstoffeerder (K) - recreatiebos (V) - speelwerktuig (B) - zuurstofmaker (E) - woon- of schuilplaats (M) - windsingel (R) - houtleverancier (O) - tuinafscheiding (L) - bestrijder van luchtvervuiling (E) Bekijk de tekeningen hieronder. Waarvoor dienen bomen? Zet de letters, die achter de bovenstaande functies staan, onder de goede tekeningen. Vul tenslotte elke letter hieronder in bij hetzelfde nummer als van de tekening. Je leest dan de naam van de vogel die hiernaast is afgebeeld! De oplossing is: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 6. 9. 4. 7. 10. 8. 5. natuur natuur buiten-gewoon 23 23
Bomen als... GROEP 7 Soort werkblad: puzzelblad Geschikte periode: j f m a m j j a s o n d Dit werkblad sluit aan bij het thema bomen van de methode Natuur Buiten- Gewoon. Suggesties / opmerkingen Het lijkt ons het beste om de puzzel in 2-tallen te laten maken, zodat er over gepraat kan worden. Stimuleer de discussie! Door te kijken naar de vele functies van bomen, zullen de kinderen doordrongen raken van hun nut. De boom als schaduwgever is niet in de puzzel opgenomen. Deze functie is voor Nederland minder relevant, ook al is het soms wel prettig om bomen bij het huis, op het erf of op het schoolplein te hebben. Het werkblad sluit ook aan bij lessen over: landschappen recreatie Antwoorden / oplossingen De boombewoner heet: boomklever B 6. L O 7. E O 8. V 4. M 9. E 5. K 10. R Materiaal: pen 24 natuur buiten-gewoon
P u z z e l b l a d Bomen spreken Er zijn veel spreekwoorden over bomen. Vaak met het woord boom of bomen. Maar ook worden de delen van de boom genoemd: blad, tak of stam. Of woorden als plank en bos. Op de takken hieronder zie je er een aantal staan. Maar het zijn halve spreekwoorden. Wie repareert ze? Deze helften moet je op de goede tak schrijven:... voor zijn hoofd hebben.... vangen veel wind.... het bos insturen.... aan de boom omdraaien.... en tak uitroeien.... niet ver van de boom.... op de tak springen.... voor de mond nemen.... zaagt men planken.... het bos niet meer zien.... een blad aan de boom.... mis slaan. Hoge bomen De appel valt Als een blad Van de hak Door de bomen Iemand Met wortel Van dik hout Geen blad De plank Veranderen als Een plank natuur buiten-gewoon supplement groep 7 S 11
Bomen spreken GROEP 7 Soort werkblad: puzzelblad Suggesties / opmerkingen Het werkblad spreekt voor zich. De kinderen moeten de spreekwoorden herstellen. Geschikte periode: j f m a m j j a s o n d 123 234 23 234 234123 234 2341234123 234 23 1234 12345 123412345 1234 12342345123412341234 123451234 1234 1234 123412345 1234 12342345123412341234 123451234 123 2341234234 234123 234 234 234123 2341234 Dit werkblad sluit aan bij het thema bomen van de methode Natuur Buiten- Gewoon. Antwoorden / oplossingen Hoge bomen vangen veel wind Als een blad aan de boom omdraaien Door de bomen het bos niet meer zien Met wortel en tak uitroeien Geen blad voor de mond nemen Veranderen als een blad aan de boom De appel valt niet ver van de boom Van de hak op de tak springen Iemand het bos insturen Van dik hout zaagt men planken De plank mis slaan Een plank voor zijn hoofd hebben Het werkblad sluit ook aan bij lessen over: spreekwoorden en uitdrukkingen het bos Materiaal: pen / potlood S 12 supplement groep 7 natuur buiten-gewoon