1 DUP 2017 Gemeente Zuidhorn april 2017
2 Inleiding Voor u ligt het Duurzaamheidsuitvoeringsplan (DUP) voor het jaar 2017. Op 15 mei 2017 heeft uw raad een herziene versie van het Duurzaamheidsbeleid 20152018 vastgesteld. In deze beleidsnota zijn een aantal concrete doelen, ambities, beleidsprioriteiten voor de komende jaren vastgelegd. Het DUP 2017 dient te worden gelezen als een concrete uitwerking hiervan: een actieplan dat jaarlijks wordt geëvalueerd en bijgesteld. Met dit uitvoeringsplan houden we rekening met en voldoen we aan de geldende wettelijke eisen op ten aanzien van milieubeleid (Wm). In aanloop naar het opstellen van het DUP 2017 heeft een evaluatie van het DUP 2016 (edup 2016) plaatsgevonden. Deze evaluatie bevat twee onderdelen: een evaluatie van uitgevoerd acties en monitoringoverzicht met scores voor de verschillende beleidsindicatoren. Wat kunt u als lezer verwachten? De belangrijkste beleidsprioriteiten zijn vastgelegd in het duurzaamheidsbeleid. Dit uitvoeringsplan legt duurzame acties vast die dit jaar in de gemeente Zuidhorn gaan lopen, ingegeven door de prioriteiten die uit het nieuwe meerjarig beleid naar voren zijn gekomen. Geplande acties hebben betrekking op de stimulerende, faciliterende rol die de gemeente wenst te vervullen ten aanzien van duurzaamheid. Een aantal acties van vorig jaarlopen door in het DUP 2017. Hiertoe worden enkele incidentele budgeten overgeheveld (zie budget). Voor de indeling van dit document is gekozen om dezelfde look en feel als het Duurzaamheidsbeleid 20152019 te gebruiken. Vervolgens worden hier steeds concrete acties aan gehangen. Op één specifiek punt is de indeling van het stuk aangepast. Het Duurzaamheidsbeleid 20152019 is opgezet op basis van de triplep benadering: people, planet, profit. In dit actieplan is gekozen om het onderdeel profit bij iedere actie te vermelden. Met profit wordt bedoeld: te verwachten voordelen (in brede zin) of te verwachten resultaten. Veel acties (met name energiemaatregelen) brengen ook kostenbesparingen met zich mee. Daar waar financiële opbrengsten ( total cost of ownership ) bekend zijn, staan deze vermeld. In 2017 ligt het accent op alle energietransitieonderdelen: projecten die samen met inwoners, agrariërs, bedrijven willen uitvoeren. Deze acties dragen bij aan de geïntensiveerde beleidsdoelen op dit onderdeel. Formatie en budgetten De uitvoering van dit actieplan raakt uiteenlopende werkzaamheden, uitgevoerd door verschillende afdelingen in de gemeentelijk organisatie. Coördinatie wordt uitgevoerd door twee beleidsmedewerkers duurzaamheid/ruimte (2 fte). In 2017/2018 wordt 0,6 fte extra tijdelijke ondersteuning aangetrokken. Voor wat betreft milieucomponenten zetten we 0,4 fte in om milieubeleidstaken uit te voeren en milieuwetgeving te implementeren. Ook komend jaar zetten we 0,5 fte in op het behandelen van zaken rondom hinderreductie (laagfrequent geluid en aardgaswinning en/of gevolgen ervan) en beleidsmatige bodemzaken. We hebben 2,3 fte bij de ODG ondergebracht voor milieuuitvoeringstaken (milieuvergunningen, controles, metingen). onderdeel budget Ook voor expertise over Klimaatbeleid/bestuursakkoord 25.000 specialistische geplande overhevelingen 41.700 milieuvraagstukken kunnen we de ODG benaderen. incidentele middelen versnellingsaanpak bestaande woningvoorraad 150.000 incidentele middelen duurzaamheid 27.000 mobiliteitssubsidie provincie 12.500 natuur en milieueducatie 4.700 totaal 260.900
3 Leeswijzer Bovenaan iedere pagina staat een aantal beleidsambities, voorzien van paragraafnummering. Deze nummering is afkomstig uit het Duurzaamheidsbeleid 20152019 waarin de verwoorde ambities en bijbehorende onderbouwing zijn terug te vinden. Onder de ambities vindt u vervolgens steeds concrete acties die een directe bijdrage leveren aan een of meerdere bovenstaande ambities. Tot slot wordt in het DUP 2017 onderscheid gemaakt tussen projecten/initiatieven in de gemeenschap (grijze kaders) en aan acties die raken aan een duurzame gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening (groene kaders) en de voorbeeldfunctie van de gemeentelijke organisatie. ambities Duurzaamheidsbeleid 20152019 Proces Doelen/ambities 7.3 We monitoren de resultaten voor het grondgebied uit het duurzaamheidsbeleid. verschillende 7.3 In 2016 en 2018 zijn we tien plaatsen gestegen in de gemeentelijke duurzaamheidsindex. score in GDI 2.0 7.4 Inwoners weten wat er gebeurt op het gebied van duurzame ontwikkeling in de gemeente n.v.t. + acties DUP 2017 gemeentelijk grondgebied V acties DUP 2017 gemeentelijke bedrijfsvoering/ dienstverlening
4 1. Proces Proces Doelen/ambities 7.3 We monitoren de resultaten voor het grondgebied uit het duurzaamheidsbeleid. 7.3 In 2016 en 2018 zijn we tien plaatsen gestegen in de gemeentelijke duurzaamheidsindex. 7.4 Inwoners weten wat er gebeurt op het gebied van duurzame ontwikkeling in de gemeente n.v.t. verschillende score in GDI 2.0 Geplande acties Profit Budget Toelichting Opstellen kwartaalrapportages DUP Er is een efficiënt systeem opgezet waarin resultaten per kwartaal worden besproken en betrokken zelf acties kunnen bijhouden. Er is gesproken over de voortgang van beleidsdoelen en de intensivering van enkele beleidsdoelen (energieopwekking, energiereductie, klimaatverandering). Brainstormbijeenkomst met fractiespecialisten over beleid, leereffecten, intensivering beleid Er is gesproken over de voortgang van beleidsdoelen en de intensivering van enkele beleidsdoelen (energieopwekking, energiereductie, klimaatverandering). Monitoringinformatie verzamelen doelen Duurzaamheidsbeleid 20152019 Er is gesproken over de voortgang van beleidsdoelen en de intensivering van enkele beleidsdoelen (energieopwekking, energiereductie, klimaatverandering). 3.200 Subtotaal 3.200
5 Proces Ambities 4.1 / 5 In 2018 kopen wij 100% duurzaam in criteria inkoopbeleid Westerkwartier 7.1 wij vergroten onze kennis over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen 7.1 Werknemers meer en vaker betrekken bij acties op het gebied van maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen medewerkertevredenheidsonderzoek 7.1 Wij hebben duidelijke afspraken gemaakt over de coordinatie van duurzame acties 7.4 Inwoners zien ons als een duurzame organisatie score in 'Waar staat je gemeente' Geplande acties Profit Budget Toelichting Actieplan Maatschappelijk verantwoord inkopen Westerkwartier Alle inkoopprocessen binnen de organisaties zijn doorgelicht. Duurzaamheid is geintergreerd binnen deze processen 6.000 Dit project wordt uitgevoerd gezamenlijk met het Inkoopbureau Westerkwartier Periodiek communiceren op intranet over duurzame resultaten en acties Medewerkers met mogelijk interessante communicatie zetten dit door naar afd. communicatie De interne communicatieacties worden meegenomen in de communicatiekalender (zie volgende actie) Uitvoeren communicatieplan Westerkwartier duurzaamheid Een kalenderoverzicht is gemaakt met interne en externe communicatie voor aantal duurzame acties in Westerkwartier Subtotaal 6.000
6 2. People People mensenrechten woon en leefomstandigheden eerlijk handelen maatschappelijke ontwikkeling Doelen/ambities 4.1 Wij hebben samen met bewoners invulling gegeven aan een schone, veilige, woonomgeving met passende voorzieningen 4.2 Wij hebben als Millenniumgemeente concreet invulling gegeven aan de nieuwe Millenniumdoelen afspraken woonvisie westerkwartier indicatoren projectplan 4.3 Wij hebben bewustwording, voorlichtende activiteiten op een effectieve manier vormgegeven n.v.t. 4.4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen is actief gestimuleerd bij bedrijven in gemeente Zuidhorn sociaal domein, Milieubarometer etc. Geplande acties Profit Budget Toelichting Opstellen woonzorgvisie Corporaties, Westerkwartiergemeenten en zorgpartijen hebben in de woonzorgopgave in het Westerkwartier voor het doen van doelmatige meerjarige investeringen in zorg en(zorg)vastgoed. Dit betreft een uitwerking van de Woonvisie Westerkwartier 20152020. Uitvoeren project Sociaal ++ Bewoners van het project hebben zelf hun sociale huurwoning vormgegeven. Dit project is onderdeel van innovatieve bouw in het gebied "Tussen de Gasten". Stimuleringsaanpak duurzame dorpshuizen uitvoeren Dorpshuizen zijn ondersteund in het uitbreiden van activiteiten en functies, die helpen om onze dorpshuizen toekomstigbestendig te maken. Hiervoor is surplusgeld in het kader van de begroting beschikbaar. Project Energy Challenges uitvoeren Basisschoolleerlingen in gemeente Zuidhorn hebben zelf mogelijkheden odnerzocht voor energiebesparing in de school. 5.000 De gemeente draagt de monitoringkosten voor de scholen á 500 per school voor tien scholen. Zwerfvuilcampagne basisscholen voortzetten Minder zwerfvuil door bewustwording (basisschooljeugd). Bewustwording door zichtbaar zwerfvuil op te ruimen. Nacht van de Nacht 2017 Aandacht is gevraagd voor de negatieve effecten van lichthinder 750 Koploperproject duurzaam ondernemen Westerkwartier Er zijn 12 nieuwe Westerkwartierbedrijven die een voorbeeld (koploper) zijn op het gebied van duurzaam ondernemen. 7.000 De gemeente draagt 2000 per organisatie bij + 1000 voor een symposium. Er is ruimte voor drie bedrijven uit Zuidhorn. Stimuleringsaanpak duurzame agrarische sector uitvoeren Er zijn vier tot zes agrarische bedrijven (veeteelt en akkerbouw) die een voorbeeld zijn op het gebied van duurzaam boeren en biobased economy. 15.000 Dit project wordt opgezet in samenwerking met LTO Noord. subtotaal 27.750
7 People mensenrechten woon en leefomstandigheden Ambities 4.3 Het is duidelijk waar inwoners en bedrijven terecht kunnen met vragen/voor informatie over duurzaamheid Waar staat je gemeente 4.3 Bij vergunningverlening & handhaving, nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zijn wij alert op kansen voor verduurzaming Geplande acties Profit Budget Toelichting BRAVOplan uitvoeren Medewerkers zijn zelf aan de slag gegaan met BRAVOthema's om gezonder te werken en leven. BRAVO staat voor bewegen, stoppen met roken, minder alcohol, gezonde voeding en ontspanning. Afspraken maken met ODG over toezicht energiezuinige maatregelen Toezicht energiemaatregelen activiteitenbesluit wet Milieubeheer is vormgegeven in afspraken Dit toezicht sluit aan bij de nieuwe aanpak van de provincie en de ODG voor energietoezicht Afspraken maken met ODG over EEDcontroles in 2017 Twee uit te voeren EEDcontroles zijn afgehandeld door ODG Inzetten omgeving Energieloket en dienstverlening energiebesparing Het energieloket is toegankelijk voor onze inwoners en is continu verbetert in gebruik. 6.000 Realisatie van een overzichtspagina op gemeentewebsite met overzicht van tools, regelingen en informatie Op de website van de gemeente Zuidhorn is een eenvoudige overzichtspagina te vinden met alle informatie over duurzame zaken. subtotaal 6.000
8 3. Planet Planet milieumanagement vervuiling duurzaam gebruik van grondstoffen klimaatverandering bescherming natuurlijk milieu Ambities 5.1.1 Wij hebben ons zwerfafval signifcant verminderd indicatoren in schouwresultaten 5.1.2 Wij hebben in onze bodemproblematiek de belangrijkste knelpunten aangepakt Bodematlas/indicatoren provinciaal 5.1.3 / 5.3.2 Wij hebben volledig uitvoering gegeven aan de Kaderrichtlijn Water en het Waterakkoord indicatoren in vgrp 5.2.1 Een reductie van 5% op het totale energieverbruik voor zakelijke en particuliere aansluitingen in 2017 (t.o.v. 2013) Energie in Beeld 5.2.1 Wij hebben duurzame vormen van mobiliteit (en bijbehorende infrastructuur) gestimuleerd Klimaatmonitor 5.2.2 Een aandeel van 7% van duurzame energie in 2017 Klimaatmonitor 5.2.2 Wij hebben blijvend geinvesteerd in zeer energiezuinige, duurzame nieuwbouw verantwoording Excellente Gebieden 5.3.1 Wij hebben onze totale CO 2 uitstoot in 2017 met 5% gereduceerd (t.o.v. 2010) Klimaatmonitor/Haskoning DHV 5.4 Wij hebben onze groenstructuren en de lokale biodiversiteit versterkt indicatoren groenvisie Geplande acties Profit Budget Toelichting Continueren werkzaamheden cleanteam zwerfvuil Cleanteam heeft inwoners geholpen om gezamenlijk zwerfvuil op te ruimen. Bodemacties ontwikkellocaties in kaart brengen Voor de verwachte ontwikkellocaties zijn acties met betrekking tot bodemkwaliteit vooraf in kaart gebracht en afgestemd met het bevoegd gezag. Wateroverlastkaart opstellen Plekken met een risico voor wateroverlastsituaties zijn in kaart gebracht. Dit gebeurt binnen in de waterketen Groningen NoordDrenthe. Plaatsen van nieuwe bemetering in water en rioleringsystemen Meterstanden maken waterafspraken in het Westerkwartier kwantificeerbaar. SVn Duurzaamheidslening inzetten Inwoners kunnen geld lenen tegen rentekorting om duurzame maatregelen te nemen in hun woning. Kosten voor gemeente Zuidhorn zijn de jaarlijkse rentelasten voor deze leenmogelijkheid (3,5% van 400.000) Organiseren isolatieveiling en overige acties Energieloket Tenminste 4% van alle woningeigenaren in onze gemeente heeft gezamenlijk isolatie ingekocht. 10.000
9 Versnellingsaanpak verduurzaming bestaande woningvoorraad uitvoeren Woningeigenaren hebben toegang tot financiering, ondersteuning en een premieregeling voor verduurzaming van de woning 150.000 Er wordt gefocust op een inwonergerichte aanpak en samenwerking gezocht met de provincie, Westerkwartiergemeenten, VNG, gemeente Groningen Onderzoek energieneutrale zwembaden Griffioen en Electra Haalbaarheidsonderzoek en investeringsplannen zijn op gesteld om De Griffioen en Electra energieneutraal te maken. 7.500 Project "Stap Op en Probeer" Werknemers is het Westerkwartier kunnen gedurende één week een e bike uitproberen bij het fietsenhandelen in de regio. 12.500 Dit betreft een provinciale subsidie aangevraagd met de vier Westerkwartiergemeenten en Regio GA Legesvoorstel duurzame energieprojecten De legesverordening is aangepast en geeft een korting op leges voor duurzame energieprojecten in gemeente Zuidhorn. Voorbeelden uit andere gemeenten zijn onderzocht. Ruimtelijk visiedocument zonneweides opstellen Mogelijke locaties van zonneweides in het buitengebied zijn bekend en afgestemd met Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen. 6.000 Dit doen we samen met Libau, provincie, maatschappelijke organisaties en de andere Westerkwartiergemeenten. Faciliteren diverse initiatieven voor zonneweides (Grijpskerk, Aduard) Met de reeds beschikbare zonneweide initiatieven wordt in totaal 5 á 6% van de energievraag in de gemeente duurzaam ingevuld. Onderzoek energieopwekkingsmogelijkheden Middag Humsterland Handelingsruimte rondom energieneutraliteit voor (agrarische) bedrijven in het Middag Humsterland is bekend. Uitvoeren maatregelen duurzame gebiedsontwikkeling stationspark Zuidhorn Benoemde duurzame maatregelen in het kader van instrument Ambitieweb zijn uitgevoerd. Promotiemateriaal en kopersbegeleiding zeer energiezuinige woningbouwconcepten Oostergast fase 2 Verkopersmappen vrije kavels zijn voorzien van actuele informatie over financiering/rekenvoorbeelden Pilot NulopdeMeterwoningen Enkele woningen in Oostergast fase 2b worden ontwikkeld, gerealiseerd en verkocht waarbij de energierekening aan het eind van het jaar op nul staat. 14.000 Deze woningen realiseren we met een ontwikkelaar als voorbeeld voor het nieuwe aanbod dat in 2018 beschikbaar komt in De Oostergast.
10 Huis van de Toekomst realiseren Nieuwe, duurzame technieken zijn zichtbaar en toepasbaar gemaakt in dit project. Hiervoor is surplusgeld in het kader van de begroting beschikbaar. Premieregeling zeer energiezuinge nieuwbouw vormgeven Woningeigenaren die kozen voor zeer energiezuinige concepten krijgen een premie/kavelkorting. Deze regeling gaat in 2018 pas worden uitgevoerd. Gebiedsontwikkeling Tussen de Gasten Duurzame randvoorwaarden ontwikkeling Tussen de Gasten zijn verkend en bepaald. Subtotaal 210.000
11 Planet milieumanagement vervuiling duurzaam gebruik van grondstoffen klimaatverandering bescherming natuurlijk milieu Ambities 5.2.1 15% besparing op elektriciteit en 10% op gas in het maatschappelijk vastgoed (scope: MJOP) Slimme meters/milieubarometer/nader 5.2.1 20% reductie op elektriciteitsverbruik door openbare verlichting (OVL) in 2017 (t.o.v. 2008) Provinciale data/tauw 5.2.1 reductie van 10% brandstofverbruik voor zakelijk verkeer in 2017 (t.o.v. 2013) CO 2 meter in de Milieubarometer 5.2.1 Het aandeel van autokilometers in het woonwerkverkeer met 15% verminderd in 2017 (t.o.v. 2013). Milieumeter in de Milieubarometer 5.2.2 wij hebben 2 extra gemeentelijke gebouwen van zonnepanelen voorzien. Milieumeter in de Milieubarometer 5.2.4 wij hebben gekozen voor duurzame en innovatieve oplossingen voor materiaalgebruik bij wegbeheer/riolering Aparte berekeningen voor milieu 5.3.1 reductie van 30% CO 2 uitstoot per fte in de gemeentelijke bedrijfsvoering in 2017 (t.o.v. 2013) CO 2 meter in de Milieubarometer 5.4 wij hebben gekozen voor volledig duurzaam groenbeheer Barometer Duurzaam Geplande acties Profit Budget Toelichting Energiebesparingsplan gemeentelijk vastgoed afronden en uitvoeren Gerichte maatregelen zijn in kaart gebracht en geselecteerd met het meeste besparingspotentieel. 6.000 Monitoring is onderdeel van de uitvoering (budget 2.750). Warmetruiendag 2017 Medewerkers en inwoners van de gemeente zijn bewust gemaakt van energiebesparing (door de temperatuur te verlagen) 250 Uitvoeren energiebesparingsplan openbare verlichting Alle geplande vervangingen in 2017 zijn in LED uitgevoerd met een besparing van ca. 15.000 kwh Hiervoor is surplusgeld in het kader van de begroting beschikbaar. Twee diesel dienstauto s en diesel werkbus vervangen Er is een duurzaam alternatief gekozen. De verwachte besparing voor de dienstauto's is 10 ton CO 2uitstoot. Dit wordt opgepakt met gemeente Leek en bureau inkoop. Interne papierbesparingsactie Medewerkers zijn bewust van papierverbruik en hebben middelen aangereikt gekregen om dit te verminderen. 200 In 2016 is al met deze actie gestart. Vervangen ruwterreinvoertuig ('gator') Dieselgator is vervangen voor een electrisch exemplaar Sporthal De Kooi renoveren led verlichting, technische installatie, sensorgestuurde douches en plaatsing zonneenergie zijn gerealiseerd VV Aduard verbouwen led verlichting, technische installatie, sensorgestuurde douches zijn gerealiseerd Uitvoeringsprogramma Groen uitvoeren De buitendienst heeft uitvoering gegeven aan duurzame werkwijze in het Groenbeleid 20162019 Baggerplan opstellen Een werkplan is gemaakt om milieuverantwoord om te gaan met baggerspecie en waar mogelijk dit opnieuw te benutten als grondstof. Subtotaal 9.200 Deze actie gebeurt in Westerkwartierverband.
12 Begrippen en afkortingen DUP Duurzaam bouwen EPC LFG Milieubarometer MVO MJOP OVL ODG SDE SVn Total cost of ownership vgrp Duurzaamheidsuitvoeringsplan Duurzaam bouwen betekent dat woningen, ontwikkeld en gebruikt worden met respect voor mens en milieu. Het gaat bij duurzaam bouwen niet alleen om energiebesparing in huizen en gebouwen, maar bijvoorbeeld ook om milieu impact van materialen, materiaalgebruik, binnenmilieu, watergebruik. Energieprestatiecoëfficiënt laagfrequent geluid Een online instrument, ontwikkeld door de Stichting Stimular, waarmee eenvoudig de milieu en CO 2 footprint van een bedrijf of organisatie inzichtelijk kan worden gemaakt. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Meerjaren Onderhoudsplan Openbare verlichting Omgevingsdienst Groningen Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie. Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten De totale kosten (over de levensduur) die de aanschaf van een product met zich meebrengt. verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan