DUP Gemeente Zuidhorn januari 2016

Transcriptie

1 1 DUP 2016 Gemeente Zuidhorn januari 2016

2 2 Inleiding Voor u ligt het Duurzaamheidsuitvoeringsplan (DUP) voor het jaar Op 9 februari 2015 heeft uw raad het Duurzaamheidsbeleid vastgesteld. In deze beleidsnota zijn een aantal concrete doelen, ambities, beleidsprioriteiten voor de komende jaren vastgelegd. Het DUP 2016 dient te worden gelezen als een concrete uitwerking hiervan: een actieplan dat jaarlijks wordt geëvalueerd en bijgesteld. Met dit uitvoeringsplan houden we rekening met en voldoen we aan de geldende wettelijke eisen ten aanzien van milieubeleid Wat kunt u als lezer verwachten? De belangrijkste beleidsprioriteiten zijn vastgelegd in het Duurzaamheidsbeleid Dit uitvoeringsplan legt duurzame acties voor het komend jaar, ingegeven door de prioriteiten die uit het nieuwe meerjarig beleid naar voren zijn gekomen. Geplande acties hebben betrekking op de stimulerende, faciliterende rol die de gemeente wenst te vervullen ten aanzien van duurzaamheid. Daarnaast zijn acties geformuleerd voor verduurzamen van de gemeentelijke organisatie. In aanloop naar het opstellen van het DUP 2016 heeft een evaluatie van het DUP 2015 (edup 2015) plaatsgevonden. Deze evaluatie bevat twee onderdelen: een evaluatie van uitgevoerd acties en monitoringoverzicht met de verschillende beleidsindicatoren die voor het planet-thema s geformuleerd zijn. Het DUP 2016 is een bijgesteld actieplan ten opzichte van afgelopen jaar. Enkele acties lopen door. Daarnaast zijn een aantal nieuwe acties gepland voor komend jaar. Voor de indeling van het DUP is gekozen voor dezelfde look en feel als het Duurzaamheidsbeleid Vervolgens worden hier steeds concrete acties aan gehangen. Op één specifiek punt is de indeling van het stuk aangepast. Het Duurzaamheidsbeleid is opgezet op basis van de triple-p benadering: people, planet, profit. In dit actieplan is gekozen om het onderdeel profit bij iedere actie te vermelden. Met profit wordt bedoeld: te verwachten voordelen (in brede zin) of te verwachten resultaten. Veel acties (met name energiemaatregelen) brengen ook kostenbesparingen met zich mee. Daar waar financiële opbrengsten bekend zijn, staan deze vermeld. In 2016 ligt het accent op het verduurzamen van onze eigen organisatie (bedrijfsvoering, nutsvoorzieningen en dienstverlening). Ook wordt extra geïnvesteerd in het monitoren van onze inspanningen en routines omtrent communicatie van duurzame resultaten. Acties hieromtrent zijn expliciet opgenomen in het voorliggend uitvoeringsplan. Enkele acties die in 2015 nog niet (volledig) zijn uitgevoerd (o.a. duurzaam ondernemen, inzet agrarische sector) krijgen ook de nodige aandacht. Formatie en budgetten De uitvoering van dit actieplan raakt uiteenlopende werkzaamheden, uitgevoerd door verschillende afdelingen in de gemeentelijk organisatie. Coördinatie en ondersteuning van activiteiten wordt uitgevoerd door een beleidsmedewerker duurzaamheid (0,8 fte). Onze medewerker wordt in 2016 voor een deel van zijn uren uitgeleend aan de gemeente Leek. Hiervoor wordt vervangende capaciteit ingezet. Voor wat betreft milieucomponenten zetten we 0,4 fte in om milieubeleidstaken uit te voeren en milieuwetgeving te implementeren. Ook komend jaar zetten we 0,5 fte in op het behandelen van zaken rondom hinderreductie (laagfrequent geluid en aardgaswinning en/of gevolgen ervan) en beleidsmatige bodemzaken. We hebben milieuuitvoeringstaken onderdeel budget klimaatbeleid (structureel (milieuvergunningen, controles, metingen) bij de bestuursakkoord) incidentele middelen klimaatbeleid ODG ondergebracht. incidentele middelen duurzaamheid Ook voor expertise over subsidie mobiliteitsmanagement specialistische natuur- en milieueducatie milieuvraagstukken kunnen we de ODG benaderen. totaal

3 3 Leeswijzer Bovenaan iedere pagina staat een aantal beleidsambities, voorzien van paragraafnummering. Deze nummering is afkomstig uit het Duurzaamheidsbeleid waarin de verwoorde ambities en bijbehorende onderbouwing zijn terug te vinden. Onder de ambities vindt u vervolgens steeds concrete acties die een directe bijdrage leveren aan een of meerdere bovenstaande ambities. Tot slot wordt in het DUP 2016 onderscheid gemaakt tussen projecten/initiatieven in de gemeenschap (grijze kaders) en aan acties die raken aan een duurzame gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening (groene kaders) en de voorbeeldfunctie van de gemeentelijke organisatie. ambities Duurzaamheidsbeleid Proces Doelen/ambities 7.3 We monitoren de resultaten voor het grondgebied uit het duurzaamheidsbeleid. verschillende 7.3 In 2016 en 2018 zijn we tien plaatsen gestegen in de gemeentelijke duurzaamheidsindex. score in GDI Inwoners weten wat er gebeurt op het gebied van duurzame ontwikkeling in de gemeente n.v.t. + acties DUP 2016 gemeentelijk grondgebied V acties DUP 2016 gemeentelijke bedrijfsvoering/ dienstverlening

4 4 1. Proces Proces Doelen/ambities 7.3 We monitoren de resultaten voor het grondgebied uit het duurzaamheidsbeleid. 7.3 In 2016 en 2018 zijn we tien plaatsen gestegen in de gemeentelijke duurzaamheidsindex. 7.4 Inwoners weten wat er gebeurt op het gebied van duurzame ontwikkeling in de gemeente n.v.t. verschillende score in GDI 2.0 Geplande acties Profit Budget Toelichting Faciliteren nieuwe, duurzame initiatieven vanuit Inwoners hebben zich ingezet voor een betere, Deze middelen zijn vrij besteedbaar gelaten. gemeenschap (o.a. energiecoöperaties, buurtmoestuinen). duurzame woonomgeving. Het opstellen van een tussentijdse rapportage Duurzaamheidsbeleid Inwoners en raad kunnen middels een toegankelijke rapportage zien welke resultaten op het duurzame ontwikkeling er zijn geboekt in de gemeente Deze actie komt voort uit monitoringafspraken in het Duurzaamheidsbeleid De rapportage verschijnt in vierde kwartaal Hij wordt geplaatst op de website. Databases zijn publiek toegankelijk. Subtotaal

5 5 Proces Ambities 4.1 / 5 In 2018 kopen wij 100% duurzaam in criteria inkoopbeleid Westerkwartier 7.1 wij vergroten onze kennis over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen 7.1 Werknemers meer en vaker betrekken bij acties op het gebied van maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen medewerkertevredenheidsonderzoek 7.1 Wij hebben duidelijke afspraken gemaakt over de coordinatie van duurzame acties 7.4 Inwoners zien ons als een duurzame organisatie score in 'Waar staat je gemeente' Geplande acties Profit Budget Toelichting Invullen Milieubarometer voor gehele bedrijfsvoering (gemeentewerkplaatsen) Inzicht in de milieuvoetafdruk en CO 2-voetafdruk van de totale gemeentelijke bedrijfsvoering. 250 (structureel) Milieubarometerverslagen maken we jaarlijks en vormen onderdeel van het DUP en worden besproken in de Arbo en Milieuwerkgroep. Ontwikkelen nieuwe voorstellen voor verduurzamen bedrijfsvoering. Ideeën uit de organisatie zijn verzameld en geëvalueerd door de Arbo- en Milieuwerkgroep en kunnen worden ingezet om de bedrijfsvoering verder te verduurzamen. Coördinatie van duurzame acties is belegd bij de Arbo- en Milieuwerkgroep. Deze stelt een jaarlijks programma op het gebied van veilig, gezond en milieuvriendelijk werken. Programma voor medewerkers over integratie van duurzaamheidsaspecten in hun werkzaamheden. Medewerkers kennen concrete mogelijkheden om vanuit hun dagelijkse werkzaamheden bij te dragen aan de duurzame gemeentelijke doelen. - Dit is tevens benoemd in de HRM-cyclus van de organisatie onder het speerpunt Zorgen voor morgen. Actualiseren handboek + factsheets duurzaam inkopen (versie Leek) Medewerkers hebben aanvullende handvatten om bij inkoop sociale en milieucriteria mee te laten wegen. - Actualisatie wordt gelijk getrokken met inpassing vernieuwde EU-regelgeving. Cursus CO 2-prestatieladder Wij hebben bij inkoop van grond-, weg- en waterbouwwerkzaamheden het instrument CO2- prestatieladder toegepast Bureau Inkoop Westerkwartier wordt betrokken bij inzet Duurzaam GWW-instrumenten zoals CO 2- prestatieladder. Opzetten cursus duurzaamheid in bouw en (stedenbouwkundige) planvorming Samenwerking met kennisinstellingen (en de Gebiedscoöperatie) voor uitvoering duurzaamheidsaspecten (grote) projecten. Het opstellen van communicatiekalender met duurzame communicatieacties voor 2016 Periodiek communiceren op intranet en internet over duurzaamheidsprestaties van de organisatie. Medewerkers kennen de mogelijkheden, overwegingen en instrumenten om duurzaamheidsaspecten mee te nemen in planvorming en helpen inwoners om hen op een groen spoor te zetten. Bij grote projecten hebben we in wisselwerking met Contacten lopen zoveel mogelijk via de kennisinstellingen duurzame oplossingen geïntegreerd in Gebiedscoöperatie Westerkwartier. de planvorming. Er is meer planmatige gecommuniceerd over Ook wordt blijvend aandacht besteed aan duurzaamheid. communicatie over grote projecten. Duurzaamheidsprestaties zijn duidelijk zichtbaar en - Dit is tevens benoemd in de Routeplanner 3.0. De vindbaar op de website (inkoop, grote projecten, Milieubarometer en overige verslagen helpen bedrijfsvoering, dienstverlening etc.) hierbij. Subtotaal

6 6 2. People People mensenrechten woon- en leefomstandigheden eerlijk handelen maatschappelijke ontwikkeling Doelen/ambities 4.1 Wij hebben samen met bewoners invulling gegeven aan een schone, veilige, woonomgeving met passende voorzieningen 4.2 Wij hebben als Millenniumgemeente concreet invulling gegeven aan de nieuwe Millenniumdoelen afspraken woonvisie westerkwartier indicatoren projectplan 4.3 Wij hebben bewustwording, voorlichtende activiteiten op een effectieve manier vormgegeven n.v.t. 4.4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen is actief gestimuleerd bij bedrijven in gemeente Zuidhorn sociaal domein, Milieubarometer etc. Geplande acties Profit Budget Toelichting Ontwikkelen aanpak duurzame dorpshuizen Dorpshuizen zijn ondersteund in het uitbreiden van activiteiten en functies, die helpen om onze dorpshuizen - Hiervoor is surplusgeld in het kader van de begroting beschikbaar. toekomstigbestendig te maken. Slim Verbouwen Beurs Bezoekers hebben inzicht in kansen en financiële mogelijkheden voor verduurzamen eigen woning. 500 Dit wordt georganiseerd door de lokale Rabobank. Gemeente en Slim Wonen nemen hieraan deel. Buurtbijeenkomsten organiseren campagne Slim Wonen Westerkwartier. Vraag en aanbod van energiebesparingsproducten is dichtbij elkaar gebracht. Het lokale consortium heeft twintig extra woningen in de gemeente duurzaam gerenoveerd Deze bijeenkomsten promoten de duurzaamheidslening, energieloket en worden georganiseerd samen het consortium Slim Wonen Westerkwartier. Informeren sportverenigingen over mogelijkheden energiebesparing. Sportverenigingen zijn gestimuleerd om concreet aan de slag te gaan met energiemaatregelen Landelijke subsidies zijn jaarlijks beschikbaar. Watereducatieproject Basisschoolleerlingen kennen het belang van schoon (drink)water en weten wat daar voor nodig is. Zwerfvuilcampagne ( Zuidhorn Buiten Gewoon Minder zwerfvuil door bewustwording Schoon ) continueren (basisschooljeugd). Bewustwording door zichtbaar zwerfvuil op te ruimen. Realisatie van participatiebanen. Continueren gemeentelijke aanpak LFG Op basis van meetresultaten van de ODG worden verdere acties ondernomen en belangen zo goed mogelijk behartigd. Uitvoeren energiebesparingscampagne voor Ondernemers hebben een kennispartner voor het verder middenverbruikers helpen van het verduurzamen van een dienst of product. Nacht van de Nacht 2016 organiseren Aandacht is gevraagd voor de negatieve effecten van lichthinder Samenwerking met NDCE en IVN; hiermee leveren we een bijdrage aan milieubewustzijn van leerlingen in het PO Deze campagne is vorig jaar opgezet met subsidie en inzet van aanwezige SWmedewerkers en wordt gecontinueerd. Ook bijdrage aan jaarlijks zwerfvuilproject NDCE. - De provincie Groningen heeft een financiële geleverd aan het LFG-onderzoek. - Deze campagne wordt georganiseerd door de ODG. Verschillende instrumenten (waaronder Milieubarometer) worden hiervoor ingezet. Er wordt aangesloten met de mogelijkheden binnen het nieuwe provinciale beleid. 500 Indien mogelijk wordt ook aandacht gegeven aan gemeentelijk beleid omtrent Licht in de

7 7 Openbare Ruimte (LIOR). Faciliteren samenwerking tussen ondernemers en gebiedscoöperatie (de Kenniswerkplaats) Uitvoeren Koploperproject Duurzaam Ondernemen. Ondernemers hebben een kennispartner voor het verder helpen van het verduurzamen van een dienst of product. Er zijn 8 bedrijven die een voorbeeld (koploper) zijn op het gebied van duurzaam ondernemen Dit project is begin 2016 gestart en heeft een doorlooptijd van een jaar. De Gebiedscoöperatie Westerkwartier is projectpartner. Het instrument Milieubarometer wordt hiervoor gebruikt. Subtotaal

8 8 People mensenrechten woon- en leefomstandigheden Geplande acties Profit Budget Toelichting Realisatie van een overzichtspagina op gemeentewebsite met overzicht van tools, regelingen en informatie Verbeteringen omgeving Energieloket en dienstverlening energiebesparing Duurzame regelingen, stimuleringsmaatregelen voor inwoners en bedrijven zijn overzichtelijk te vinden op de gemeentewebsite. Inwoners kunnen relevante informatie, tools en subsidiemogelijkheden makkelijk vinden en onafhankelijk advies vragen over het verduurzamen van hun woning en vragen over de duurzaamheidslening Duurzame aanbesteding van doelgroepenvervoer De dienstverlening rondom leerlingenvervoer is goed Ambities 4.3 Het is duidelijk waar inwoners en bedrijven terecht kunnen met vragen/voor informatie over duurzaamheid Waar staat je gemeente 4.3 Bij vergunningverlening & handhaving, nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zijn wij alert op kansen voor verduurzaming Afspraken uitvoeren met ODG over toezicht op energiebesparende maatregelen. geregeld en nieuwe voertuigen zijn groen aanbesteed. Afspraken zijn uitgevoerd over aanpak energiebesparing om zo in 2018 te voldoen aan de gestelde vermindering van energieverbruik. subtotaal Dit wordt nader onderzocht binnen de mogelijkheden van nieuwe gemeentewebsite Kosten zijn met name loonkosten. Deze actie sluit aan op regionale ondersteuningsstructuur SER Energieakkoord en de provinciale werkgroep Energieloket Groningen. - Het contract hiervoor loopt dit jaar af. Provinciaal overleg over duurzame aanbesteding. - Het gebruik van de Milieubarometer wordt gestimuleerd. De energiecampagne van de ODG draagt bij aan het nemen van maatregelen. Alleen bedrijven die niet aan de slag gaan krijgen direct te maken met handhaving.

9 9 3. Planet Planet milieumanagement vervuiling duurzaam gebruik van grondstoffen klimaatverandering bescherming natuurlijk milieu Ambities Wij hebben ons zwerfafval signifcant verminderd indicatoren in schouwresultaten Wij hebben in onze bodemproblematiek de belangrijkste knelpunten aangepakt Bodematlas/indicatoren provinciaal / Wij hebben volledig uitvoering gegeven aan de Kaderrichtlijn Water en het Waterakkoord indicatoren in vgrp Een reductie van 5% op het totale energieverbruik voor zakelijke en particuliere aansluitingen in 2017 (t.o.v. 2013) Energie in Beeld Wij hebben duurzame vormen van mobiliteit (en bijbehorende infrastructuur) gestimuleerd Klimaatmonitor Een aandeel van 7% van duurzame energie in 2017 Klimaatmonitor Wij hebben blijvend geinvesteerd in zeer energiezuinige, duurzame nieuwbouw verantwoording Excellente Gebieden Wij hebben onze totale CO 2 -uitstoot in 2017 met 5% gereduceerd (t.o.v. 2010) Klimaatmonitor/Haskoning DHV 5.4 Wij hebben onze groenstructuren en de lokale biodiversiteit versterkt indicatoren groenvisie Geplande acties Profit Budget Toelichting SVn Duurzaamheidslening inzetten Inwoners kunnen geld lenen tegen rentekorting om duurzame maatregelen te nemen in hun woning (structureel) Kosten voor gemeente Zuidhorn zijn de jaarlijkse rentelasten voor deze leenmogelijkheid (3,5% van ) Bij ontwikkeling en uitvoering nieuw groenbeleid stimuleren meer duurzame beplanting. Een beter inzicht in natuurkwaliteiten en beleidsinstrumenten voor verbetering natuurkwaliteit en - Het nieuwe groenbeleid wordt in 2016 opgeleverd. biodiversiteit in kernen. Nieuwe energieprestatieafspraken maken met Wold en Waard Concrete afspraken zijn gemaakt over energielabels van de huurwoningvoorraad. - De afspraken in de Woonvisie zijn hier mede kader stellend. Promoten zeer energiezuinige woningbouwconcepten Oostergast fase 2 Alle potentiele kopers in fase 2b zijn bekend met te kiezen energieconcepten voor hun nieuwbouwwoning en twee derde kiest daadwerkelijk voor extra geboden opties Plegt realisitie een nul-op-de-meter demowoning. We gebruiken de aanwezige communicatiekanalen optimaal. Subsidiemogelijkheden zijn beschikbaar vanuit het rijk (ISDE) voor vrijekavels en projectmatige woningen in fase 2b. Opstellen gemeentelijke waterkaart Samenhang tussen de waterhuishouding, riolering en ruimtelijke ordening is beeld gebracht en helpt als - Deze waterkaart wordt opgesteld voor de vier Westerkwartiergemeenten. communicatief instrument. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan afspraken KRW/Waterakkoord. Dialoog met landbouworganisaties over broeikasgassen agrarische sector Samen met landbouworganisatie stimuleren van ontwikkelingen en kansen om CO 2 en overige broeikasgassen te reduceren Best practices worden getoond.

10 10 Gesprekken met agrariërs over energiezuinige bedrijfsvoering. Stimuleren van ontwikkelingen en kansen om bedrijfsvoering energiezuiniger te maken - De relatie zoeken met de zakelijk energiebesparingscampagne van de ODG. Onderzoeken en implementeren gemeentelijke campagne elektrisch fietsen voor inwoners Minder autogebruik (en CO 2-uitstoot door wegverkeer) afkomstig van forensen door gebruik elektrische fietsen. Start herontwikkeling Transferium Zuidhorn Er wordt duurzaam, hoogwaardig gebied gerealiseerd. Gebruikers van het gebied zijn betrokken bij duurzame ambities en duurzame mobiliteitsoplossingen. In Westerkwartierverband en met de Regio Groningen-Assen. Een voorbeeld van zo n campagne is de Stap Op en Probeer -campagne in Assen. - In het kader van de aanpak Duurzaam GWW zijn alle duurzaamheidsambities geformuleerd. Opstellen factsheet kleinschalige windturbines Mogelijkheden en onmogelijkheden van kwt s zijn helder voor inwoners en bedrijven in gemeente. Kwt s dragen bij aan doelstelling duurzame opwekking. - Ruimtelijk beleid en proeven met kleinschalige turbines zijn aanwezig. Ontwikkelingen in de markt, waaronder houten turbines, bieden nieuwe mogelijkheden. Provinciaal beleid is bepalend. subtotaal

11 11 Planet milieumanagement vervuiling duurzaam gebruik van grondstoffen klimaatverandering bescherming natuurlijk milieu Ambities % besparing op elektriciteit en 10% op gas in het maatschappelijk vastgoed (scope: MJOP) % reductie op elektriciteitsverbruik door openbare verlichting (OVL) in 2017 (t.o.v. 2008) reductie van 10% brandstofverbruik voor zakelijk verkeer in 2017 (t.o.v. 2013) Het aandeel van autokilometers in het woon-werkverkeer met 15% verminderd in 2017 (t.o.v. 2013) wij hebben 2 extra gemeentelijke gebouwen van zonnepanelen voorzien. Geplande acties Profit Budget Toelichting Organiseren Warme Truiendag Er is aandacht gevraagd voor energieverspilling. 500 Slimme meters/milieubarometer/nader Milieumeter in de Milieubarometer Milieumeter in de Milieubarometer wij hebben gekozen voor duurzame en innovatieve oplossingen voor materiaalgebruik bij wegbeheer/riolering Aparte berekeningen voor milieu reductie van 30% CO 2 -uitstoot per fte in de gemeentelijke bedrijfsvoering in 2017 (t.o.v. 2013) 5.4 wij hebben gekozen voor volledig duurzaam groenbeheer Provinciale data/tauw CO 2 -meter in de Milieubarometer CO 2 -meter in de Milieubarometer Barometer Duurzaam E-bikeregeling voor medewerkers Dit resulteert in minder autogebruik, gezondere medewerkers en reductie van de CO 2-uitstoot in de Milieubarometer. Aanschaffen e-bike en/of speedbike dienstfietsen Minder autogebruik voor zakelijk verkeer levert en oplaadpunten voor medewerkers brandstofbesparing en reductie van de CO 2-uitstoot in de Milieubarometer. Onderzoeken kortingsregeling OV-abonnementen Het aandeel autoverkeer in het woon-werkverkeer is voor medewerkers gedaald door betere benutting van aanwezige OVvoorzieningen. Dit levert reductie van de CO 2-uitstoot in de Milieubarometer. Thuiswerken extra stimuleren Afspraken over thuiswerken en telefonische bereikbaarheid zijn verbeterd en productiviteit is toegenomen. Dit levert reductie van de CO 2-uitstoot in de Milieubarometer. Organiseren Mobiliteitsmarkt Werknemers van de gemeenten kennen mobiliteitsregelingen vanuit de werkgever, ook ter bevordering van hun eigen gezondheid Dit is promotiebudget. Deze actie wordt bekostigd met subsidie vanuit Regio GA. Medewerkers ontvangen via Regio GA een premie van 250 bij aanschaf van een e-bike Deze actie wordt bekostigd met subsidie vanuit GA Slimmer Reizen en Werken van de Regio GA Medewerkers ontvangen een jaarlijkse korting van 250 op OV-jaarabonnement of trajectkaart. - De resultaten van het MTO bieden aanknopingspunten voor deze actie. 500 Koppeling wordt gemaakt met duurzame inzetbaarheid. Onderzoek vervanging oude dieselauto s wagenpark Door vervanging van de laatste oude dieselauto s wordt extra milieuwinst behaald en brandstofkosten bespaard. - Vervanging is pas in 2017 aan de orde bij de vervangingsinvesteringen. Doorontwikkelen en uitvoeren visie papierloos werken Grotere efficiëntie door digitaal werken, minder milieubelasting van kantoorpapier. - Dit is gekoppeld aan LEAN-werken, nieuwe softwarepakketten, gebruik tablets. Acties worden vormgegeven met het ICT-bureau.

12 12 Aanvullend onderzoek zonnepanelen bij renovatiewerkzaamheden vastgoed Opstellen plan van aanpak energiebesparing in maatschappelijk vastgoed Uitvoering acties duurzame vervangingen (erftoegangs)wegen Aanvullende werkzaamheden zijn verricht om twee extra gemeentelijke gebouwen kunnen van zonne-energie worden voorzien. Een plan beschrijft welke energiemaatregelen in welke gebouwen de meeste milieuwinst en de meeste kostenbesparingen met zich mee brengen. Per jaar zijn besparingen in beeld. Bij vervanging van gemeentelijke wegen is gekozen voor materialen die verantwoord zijn gelet op het gebruik van de weg en is minder negatieve milieu-impact hebben Het gaat om aanvullende onderzoeken naar de haalbaarheid van maatregelen. Denk aan toezicht/constructieberekeningen/aanpassingen voor plaatsing zonnepanelen Zoeken van betaalbare monitoring is onderdeel (structureel) van deze actie. Afstemming met onze eigen vastgoedvisie. Voor verdere uitvoering zijn surplusgelden beschikbaar. - Acties zijn beschreven in de aanvullende nota Erftoegangswegen Opstellen beleidsplan Licht in de Openbare Ruimte Duurzaam verlichten is verankerd in dagelijkse werkzaamheden openbare verlichting. Testlocaties duurzame vervanging armaturen De effecten van nieuwe armaturen en lichtbronnen op de omgeving zijn goed in beeld en kunnen worden opgeschaald in de gemeente. - Er wordt gewerkt aan nieuwe visie ( Donker waar mogelijk, licht waar nodig ) en een technisch uitvoeringsprogramma met meetinstrumentarium voor energiedoelen. - Hiervoor is deze collegeperiode surplusgeld beschikbaar. Opnieuw inregelen balansventilatie en installeren energiezuinige verlichting in CCZ Na uitvoering van alle geplande maatregelen heeft het CCZ energielabel A++. - Verlichting wordt afgestemd met de bibliotheek. Budget is reeds gereserveerd/apart gezet. Toepassen milieuvriendelijke vervangingsmaterialen voor riolering Bij vervanging van delen van de gemeentelijke riolering is gekozen voor duurzame materialen. - In bestaande situaties wordt de techniek relinen toegepast. in Noordhorn en Zuidhorn (totaal 1200m ) Opstellen Baggerplan Een werkplan is gemaakt om milieuverantwoord om te gaan met baggerspecie en waar mogelijk dit opnieuw te benutten als grondstof. - Dit gebeurt in Westerkwartierverband. subtotaal

13 13 Begrippen en afkortingen DUP Duurzaam bouwen EPC GWW ISDE IVN LFG LEAN Milieubarometer MVO NDCE OVL ODG SDE SVn Total cost of ownership vgrp Duurzaamheidsuitvoeringsplan Duurzaam bouwen betekent dat woningen, ontwikkeld en gebruikt worden met respect voor mens en milieu. Het gaat bij duurzaam bouwen niet alleen om energiebesparing in huizen en gebouwen, maar bijvoorbeeld ook om milieu impact van materialen, materiaalgebruik, binnenmilieu, watergebruik. Energieprestatiecoëfficiënt Afkorting voor grond-, weg- en waterbouw Landelijke investeringssubsidie (RVO) voor kleinverbruikers om duurzame warmte op te wekken. Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid laagfrequent geluid Management- en organisatiefilosofie, richting op afslanken en efficiënter maken van werkprocessen. Een online instrument, ontwikkeld door de Stichting Stimular, waarmee eenvoudig de milieu- en CO 2 -footprint van een bedrijf of organisatie inzichtelijk kan worden gemaakt. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Natuur-, Duurzaamheids- en CultuurEducatie. Richt zich op basisschooljeugd in het Westerkwartier. Openbare verlichting Omgevingsdienst Groningen Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie. Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten De totale kosten (over de levensduur) die de aanschaf van een product met zich meebrengt. verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan