Griffie Commissie Bestuur en Middelen Datum commissievergadering : 8 september 2006 DIS-stuknummer : 1220151 Behandelend ambtenaar : Mr. K.S.R. van Driel Directie/afdeling : Economie & Mobiliteit Nummer commissiestuk : BM-0324A Datum : 13 maart 2006 Bijlagen : 1 Onderwerp: Notitie over de aangenomen motie in PS d.d. 4 november 2005 betrefffende dividend en energielasten Voorstel van GS aan PS: X Ter kennisneming X uitvoerende rol Opmerkingen van het Presidium/Griffie: In de vergadering van 12 mei jl. heeft uw Commissie aangegeven deze notitie te willen bespreken. Bij de bespreking op 8 september a.s. kunnen tevens de ontwikkelingen rond Essent zoals weergeven in de persberichten van begin augustus (halfjaarresultaten en verkoop Essent Kabelcom) worden betrokken. Griffier van Provinciale Staten, namens deze, ing. A.J.Brul Bijlage 1: motie PS 4 november 2005
Notitie ten behoeve van de commissie voor Commissie Bestuur en Middelen, over de aangenomen motie in PS d.d. 4 november 2005 betrefffende dividend en energielasten Samenvatting Er is nader bezien wat de technische en juridische mogelijkheden zijn om al of niet via Essent iets aan de burgers terug te geven van de dividenduitkering van Essent. Op basis van diverse aspecten wordt geconcludeerd dat op basis van de motie er geen passende oplossing kan worden geboden. Wel zijn er ter overweging, alternatieven mogelijk. Inleiding PS hebben op 4 november 2005 bij gelegenheid van de begrotingsbehandeling 2006 van de provincie Noord-Brabant een motie aangenomen om te onderzoeken wat de technische en juridische mogelijkheden zijn om al of niet via Essent iets aan de burgers terug te geven van de dividenduitkering van Essent. De motie luidt als volgt: Bij de begrotingsbehandeling 2006 van de provincie Noord-Brabant namen Provinciale Staten een motie, ingediend door de VVD, aan m.b.t. dividenduitkeringen van Essent luidend: constaterend dat - de dividenduitkeringen van Essent de afgelopen jaren fors zijn gestegen - de energielasten voor de burgers tegelijkertijd zijn toegenomen. overwegende dat - de financiële positie van de provincie Noord-Brabant riant is te noemen dragen het college op te onderzoeken wat de technische en juridische mogelijkheden zijn om al of niet via Essent iets aan de burgers terug te geven van de dividenduitkering van Essent In het navolgende zullen de diverse van belang zijnde aspecten nader worden toegelicht. 1. Het standpunt van het Nederlandse kabinet. GS spreken haar waardering uit voor de aangenomen motie. De energielasten vallen voor de burgers zwaarder uit dan was voorzien. De situatie op de oliemarkt lijdt wereldwijd tot zorgen en nadere bezinning. Ook het Nederlandse kabinet en de Tweede Kamer hebben hierover reeds beraadslaagd. Via de kamerbrede motie Verhagen, werd het kabinet verzocht om de ecotaks (energiebelasting) te verlagen als zou blijken dat de olieprijs hoger is dan $ 50 per vat. De achterliggende redenering is dat als de olieprijs stijgt, de rijksoverheid meer aardgasbaten krijgt. Die baten lopen deels in het Fonds Economische Structuurversterking. Meevallers in dat fonds zijn bestemd voor infrastructuur en kenniseconomie. Door het aftoppen van een eventuele meevaller kan een deel ervan aan burgers en bedrijven worden teruggeven, in dit geval via een lagere ecotaks. Op basis van de motie heeft het kabinet het standpunt ingenomen de hogere energielasten van burgers te willen compenseren. Dat zal gebeuren via verlaging van de ecotaks, of via andere fiscale instrumenten. Aldus toegezegd in de algemene politieke beschouwingen in het najaar van 2005. Bij de voorjaarsnota wordt hierover nader beraadslaagd. Op basis van het kabinetsstandpunt kan het provinciale oordeel zijn om, gegeven de compensatie, geen compensatie meer te bieden. Hierna wordt er echter vanuitgegaan dat het standpunt van het kabinet niet bepalend is voor de besluitvorming van PS maar dat een zelfstandige afweging wordt gemaakt louter op basis van de motie. 1/5
Van belang is daarom op te merken dat de Nederlandse regering een ecotax heeft ingevoerd. De ecotax strekt ertoe dat er bewuster (zuiniger) met het gebruik van gas en elektriciteit wordt omgegaan. Op basis van de motie -het bieden van compensatie door de regionale overheid- kan de ecotax, geheel of ten dele teniet gedaan kan worden. Dat staat op gespannen voet met elkaar. 2. Energienota Essent. Het zou voor de hand liggen om een mogelijke provinciale compensatie te laten meeliften met de energienota. Van belang is daarbij onderscheid te maken naar twee onderdelen in de activiteiten van Essent. 1. Netwerkbeheer Essent 2. Essent als leverancier Beide aspecten zijn nadrukkelijk te onderscheiden. De activiteiten zijn weliswaar binnen één organisatie opgenomen maar binnen deze organisatie wel juridisch, administratief en bestuurlijk gescheiden. De motie werpt de vraag op of een compensatie technisch of juridisch via Essent, en dus via voornoemde activiteiten, kan plaatsvinden. Er zijn daarin drie mogelijkheden: 1. Via het meeliften op de netwerknota; 2. Via het meeliften op de leveranciersnota; 3. Alternatieve aanwending op voorstel van Essent. Ad. 1. Via het meeliften op de netwerknota Essent levert gas en elektriciteit. Daartoe heeft Essent een netwerk van kabels en leidingen in en boven de grond. Het netwerkbeheer wordt als een publieke verantwoordelijkheid gezien. Ook het wetsvoorstel van minister Brinkhorst tot splitsing van de energiebedrijven, gaat uit van een blijvend meerderheids-aandeel van de overheid in het netwerkbedrijf. Het publieke belang wordt zeker gesteld via de Nederlandse Mededingingsautoriteit (Nma). De Directie Toezicht Energie (DTe) vormt een onderdeel van de Nma, en stelt de tarieven vast voor het netwerk. Dte heeft het volgende standpunt ingenomen: Directie Toezicht Energie (DTe) is belast met de uitvoering van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet en met het toezicht op de naleving van deze wetten. De haalbaarheid en uitvoering van lastenverlichting vallen buiten de reikwijdte van DTe. Daarmee wordt gezegd dat een compensatie niet direct gekoppeld mag zijn aan de tarieven van het netwerk. De compensatie toekennen via een extra factuurregel op de netwerknota, zou in theorie nog wel kunnen. Er blijken echter twee redenen te zijn dat dit niet haalbaar is te achten. Ten eerste is dit voor Essent via haar netwerknota technisch niet te realiseren omdat Essent het leveranciersmodel hanteert. Dit houdt in dat de netwerkkosten zo veel mogelijk worden gefactureerd aan de leverancier (ook andere dan Essent), die deze kosten vervolgens doorberekent aan haar klanten. Er zijn daarmee slechts zeer weinig klanten die feitelijk een netwerknota van Essent ontvangen. Ten tweede mag door de compensatie niet een situatie ontstaan dat een (totaal)tarief wordt gehanteerd dat weer onder het vastgestelde netwerktarief komt. Daarnaast kan de redenering van concurrenten van Essent zijn dat, op basis van de motie, het dividend niet alleen naar de burgers van Brabant maar in feite ook gedeeltelijk naar Essent vloeit, die hierdoor in een verbeterde concurrentiepositie komt. Een doorslaggevend feit betreft met name ook het gegeven dat Essent niet de enige netwerkbeheerder in Brabant is. Te denken valt aan bedrijven als Intergas, Obragas/RWE en NRE. Dit houdt in dat via Essent alleen, niet alle burgers in Brabant kunnen worden bereikt. Afspraken met andere netwerkbeheerders zouden dan moeten volgen. De andere netwerkbeheerders moeten dan bereid zijn de compensatie te verwerken op hun netwerknota. Dit zou het voornoemde concurrentie aspect kunnen wegnemen. 2 /5
Daarnaast moet tevens een controlemiddel worden toegepast om er op toe te zien dat de geboden compensatie ook daadwerkelijk bij de burger terecht komt. Dit alles vergt een vergaande administratieve inzet en een duidelijk handhavingsregime. Het spreekt daarbij voor zich dat de kosten die moeten worden gemaakt door de diverse leveranciers, bij de provincie in rekening zullen worden gebracht. Voorts zal het aan de burger moeilijk uit te leggen zijn dat dividend van Essent naar de burgers van Brabant wordt doorgesluisd, via concurrenten van Essent (waar de provincie geen investeringen heeft gedaan c.q. geen aandeelhouder van is). Ad. 2. Via het meeliften op de leveranciersnota Door de liberalisering van de energiemarkt zijn consumenten vrij in het kiezen van een stroomleverancier. Consumenten betrekken in Brabant dus niet alleen stroom of gas van Essent. Brabantse burgers ontvangen dus energienota s van verschillende energieleveranciers. Via de diverse leveranciers (er zijn er al ruim meer dan tien) moeten dan afspraken worden gemaakt om via hun energienota de gewenste verrekening op te voeren. Dit nog los van de vraag of alle bestaande en nieuwe leveranciers ook daartoe bereid zijn. Daarbij moet bij bereidheid, ook in dit geval een controlemiddel worden toegepast om er op toe te zien dat de geboden compensatie ook daadwerkelijk bij de burger terecht komt. Dit alles vergt een vergaande administratieve inzet en een duidelijk handhavingsregime. De kosten die moeten worden gemaakt door de diverse leveranciers, zullen bij de provincie in rekening worden gebracht. De liberalisering houdt in dat burgers (continu) kunnen switchen van leverancier. Tevens komen er nieuwe leveranciers bij. Ook deze aspecten staan een praktische uitvoering in de weg. Contractvorming Nog onbesproken maar relevant is dat Essent feitelijk contracten sluit. Als contractspartij gelden uiteraard burgers, maar ook woningbouwverenigingen (zij berekenen energiekosten vaak door aan de bewoners) en gemeentelijke sociale diensten. Afspraken moeten derhalve ook volgen met voornoemde partijen op bereidheid, kosten en controle/handhaving. 3. Relatie dividend en energielasten Het overleg met Essent heeft ook nog het volgende beeld opgeleverd. Essent heeft aangegeven dat het dividend van Essent NV niet herleidbaar is naar de energieprijs. Het dividend is afgeleid van het geconsolideerde groepsresultaat en omvat daardoor tevens incidentele baten en lasten en marges op niet-energieactiviteiten. Bovendien worden in de energiewaardeketen (productie, transport, distributie, verkoop, service) op verschillende momenten (handels-)marges gemaakt. Echter, per bedrijfsonderdeel (juridisch afgesplitst binnen het consortium) is sprake van een eigen financiële en juridische verantwoordelijkheid. Binnen Essent zijn diverse bedrijfsonderdelen in de segmenten Energie, Milieu en Kabelcom. Het segment Energie kent zo n 20 groepsmaatschappijen. De opbouw van de energieprijs is als volgt. Opbouw energieprijs (globale percentages): 1. leveringsdeel (commerciële deel) 38 % 2. netwerkdeel 22 % 3. Belasting ecotax 24 % 4. BTW deels 6 % deels 19 % 3 /5
Het dividend wordt in hoofdzaak gevormd door (sterk) winstgevende bedrijfsonderdelen. De levering van energie aan consumenten maakt daar geen onderdeel van uit. Het netwerk levert wel een aantrekkelijke winstmarge op, maar de investeringen om het netwerk in goede conditie te houden zijn navenant. Het grootste deel van de winst moet echter gevonden worden in andere (zelfstandige) bedrijfsonderdelen. 5. Dividend en begroting De motie gaat er vanuit dat (een deel van) het ontvangen dividend van Essent gebruikt kan worden om de energielasten van de Brabantse burger ten dele te compenseren. Dit uitgangspunt is begrijpelijk, waarbij echter niet uit het oog mag worden verloren dat ontvangen dividend toevloeit aan de algemene middelen. Op basis van de behandeling van de provinciale begroting kan nadere afweging en besluitvorming plaatsvinden over de besteding van de beschikbare financiële middelen. Voorlopige conclusie Het is niet mogelijk om via Essent alle Brabantse burgers te bereiken. Er liggen diverse praktische, technische en juridische obstakels die uitvoering op zich alsmede een goede en betrouwbare uitvoering, in de weg staan. 6. Alternatieve mogelijkheden en afwegingen Dit kan: I. Via Essent II. Buiten Essent om I. Via Essent: Essent heeft de suggestie meegegeven tot het creëren van een subsidiemogelijkheid voor financiering van onrendabele top energiebesparende maatregelen zoals zonnecollectoren, zonneboilers, HR ketels en dergelijke. In de visie van Essent zouden de provincie, Essent en andere energiebedrijven een onafhankelijke subsidieorganisatie kunnen oprichten waarbij de bemensing plaatsvindt met schoolverlaters en werkzoekenden (werkervaringsplaatsen) waar burgers van Brabant hun subsidie aanvragen kunnen indienen. Wij zien als college hiervan het voordeel dat dit bijdraagt aan de doelstelling van CO 2 reductie. II. Buiten Essent om: Er zijn mogelijk drie andere opties om de compensatie toe te passen. Dit kan via: 1. de waterschapsbelasting 2. het waterleidingbedrijf 3. de aanslag wegenbelasting Ad. 1. Er zijn in Brabant diverse waterschappen actief (Waterschap De Dommel, Aa en Maas, Brabantse Delta, Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch). Via overleg kan bereikt worden dat via hun aanslag een verrekening plaatsvindt door eveneens mee te liften op de nota die via het waterleidingbedrijf wordt geïnd. De bereidheid daartoe is nog niet verkend. Kostenaspecten en het fiscale vraagstuk komen ook hier aan de orde. Bij de Waterschapsheffing wordt wel rekening gehouden met de gezinssamenstelling. Via de verontreiniging wordt namelijk een tarief gehanteerd voor gezin of alleenstaand. De inning van deze heffing verloopt via het waterleidingbedrijf. 4 /5
De ingezetenenomslag is een heffing per woning. Ook dit wordt geheven via de nota van de waterleidingmaatschappij. Ad. 2. Brabant Water bedient vrijwel geheel Brabant. Op een klein deel na in het westen van Brabant waar Evides (via Delta) nog een leveringsgebied heeft (Putte, Ossendrecht, Woensdrecht, Huijbergen, Halsteren, Hoogerheide en Lepelstraat). Via een rechtstreekse afspraak (en dus niet via waterschap) kan een verrekening op de nota worden meegenomen. Ook hier is de vraag van bereidheid, kosten en fiscale standpunt van belang. Ad. 3. Niet iedereen heeft een auto. Hiermee wordt niet iedere burger bereikt zodat dit de minst aantrekkelijke optie is. Conclusie: De motie heeft een onderzoek tot gevolg gehad met de volgende uitkomsten: Op basis van het vorenstaande concluderen wij dat de optie via Essent niet haalbaar is. De mogelijkheden als geschetst onder alternatief 1 (waterschap) en 2 (waterleidingbedrijf), komen nog het dichtst bij de intentie van de motie. Ook deze roepen echter de nodige uitvoeringstechnische en juridische beletselen op. Daarbij moet in ieder geval rekening worden gehouden dat er uitvoeringskosten in rekening zullen worden gebracht. Eén van deze opties zou nader verkend kunnen worden indien dit wenselijk wordt geacht. 's-hertogenbosch, 13 maart 2006 Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant 5 /5