224 het Archiefterrein, voormalige diamantslijperij Asscher restauratie van rijksmonument tot bedrijfsgebouw voor de creatieve industrie met woon-/werkwoningen i.o.v. Fortress en woningbouwvereniging Ymere documententatie bij het Voorlopige Ontwerp VILLANOVA architecten, Rotterdam, 2010
Ostade theater Cultuurplein horeca en theater Dora Tamanaplein woonplein voormalig Raadhuis en depotgebouw - Villanova Asschergebouw - Villanova Cinetolplein horeca en creatieve ondernemers het plan voor de locatie van het voormalige Archiefterrein
224 Archiefterrein Het pand maakt deel uit van de winnende prijsvraaginzending voor het Archiefterrein Amsterdam, 2008. Met daarin opgenomen de restauratie van 2 rijksmonumenten tot hotel/ horeca en bedrijfsgebouw voor de creatieve industrie met woon-/werkwoningen. Villanova werd gevraagd om mee te doen aan deze prijsvraag als specialist voor hergebruik en restauratie. Het was niet moeilijk om daar ja op te zeggen! Twee unieke rijksmonumenten van de fraaiste categorie restaureren in een van leven bruisende wijk aan de Amstel. Daar gaan we voor! Het Raadhuis van Nieuwer-Amstel (1892), een neo-renaissancistisch gebouw met een belangrijke functie als statussymbool, dat al een tweede leven had als archiefgebouw (>1914). Het Asschergebouw (1907), een voormalige diamantslijperij, in industriële Art Nouveau: een gebouw dat niet kon teruggrijpen op archetypen, maar een nieuw gebouwtype in een nieuwe stijl. Amsterdam... Maar allebei gebouwen waar veiligheid voorop stond. Waar het publiek niet kwam of op afstand moest blijven. Hierin zit de kern van de opgave. Hoe transformeer je ongenaakbare monumenten tot een inspirerende en ademende woon-/werkomgeving, zonder het monument geweld aan te doen. Goede straten, pleinen en wandelroutes vallen of staan met een levende plint, die bruist van de activiteiten, waar mensen zijn en publiek welkom is. Gebouwen vallen of staan met overtuigende gemeenschappelijke ruimtes en prachtige woningen met goede buitenruimtes. Daar willen we voor gaan! Villanova heeft ervaring met het toegankelijk maken van ongenaakbare gebouwen. Loods 6 en Pakhuis Afrika (een rijksmonument), van oorsprong gesloten pakhuizen, zijn nu een aanwinst voor de plek waar ze staan. De plint van De Nieuwe Akbar (oorspronkelijk gesloten bergingen) is nu uitnodigend door woonruimte op de begane grond en door de opengewerkte portieken en doorkijkjes naar de tuin. En we krijgen van de geschiedenis prachtige, met liefde gemaakte gebouwen cadeau, echte monumenten, die we nu voor een breed publiek toegankelijk kunnen maken. Andries Laane....en het voormalige Archiefterrein
voorstel voor de nieuw te maken entrees in de langsgevels details rondom de gevelopeningen
Asschergebouw Het Asschergebouw (1907), een diamantfabriek, in industriële Art Nouveau: een gebouw dat niet kon teruggrijpen op archetypen, maar een nieuw gebouwtype en een nieuwe stijl, die ontwikkeld werden door te bouwen. Uniek en schitterend in zowel de hoofdopzet als de details met een vrijzinnige mix van moderne en traditionele materialen: staal, vormbakstenen en hardsteen. Maar ook met zalen badend in daglicht door enorme ramen. Asscher: de diamantfabriek met een monumentaal hek erom met maar één ingang met portiersloge en één uitgang. Alles volledig onder controle. Geen diamantje ontsnapte. De opgave is om van deze gesloten enclave in de stad een publiek toegankelijke stadstuin te maken. En de ongenaakbare gevels te openen naar die tuin en de omliggende straten en pleinen. Om te beginnen wordt alle schade aan de gevels van het Asschergebouw door gebreken en de vroegere aanbouwen zorgvuldig gerestaureerd. We brengen in het monumentale hekwerk de oorspronkelijke gemetselde penanten met hardstenen bekroning terug die naast de poorten stonden. Het oude hekwerk in de Pieter Aertszstraat wordt langs de achtergevel van het kantoor van Asscher geplaatst. historische foto van het Asscher gebouw met de oorspronkelijke poorten het Asscher gebouw in de huidige situatie, met monumentaal hek, maar zonder poorten De Tolstraat met; het Asscher gebouw, studentenhuisvesting en het voormalige Raadhuis
de begane grond van het Asscher gebouw
Horeca in het Asschergebouw De hoofdentree geeft vanaf het Cinetolplein rechtstreeks toegang tot het horecagedeelte. Je loopt recht op de bar aan. De wanden tussen de huidige hal en de aangrenzende ruimtes worden vervangen door kolommen. Links ligt een grote zaal (het grand café), rechts komen meer intieme ruimtes met een entresol. De toiletten en dienstruimtes liggen in de kelder. We voegen een terras toe aan de rand van het nieuwe Cinetolplein. Naast de hardstenen hoofdentreetrap plaatsen we een nieuw hefplateau, dat zorgt voor de rolstoeltoegankelijkheid. De huidige hellingbaan kan dan verdwijnen en de monumentale hardstenen entreetrap kan hersteld worden. vierde verdieping De schitterende portiersloge krijgt een nieuwe fundering en wordt volledig gerestaureerd. Dit wordt een vooruitgeschoven post van de horeca op het Cinetolplein. Werken in het Asschergebouw De begane grond en de eerste verdieping omvatten een mix van grotere en kleine bedrijfsruimten. derde verdieping Aan de stadstuin komen individuele entrees voor de representatieve bedrijven op de begane grond, ontsloten via trapjes. Hierdoor wordt de tuin levendiger, veiliger en zal hij sneller gebruikt worden tijdens de lunch. Doordat de entrees van de begane grond in de beide langsgevels niet recht tegenover elkaar liggen is een flexibele indeling mogelijk, eventueel in kleinere bedrijfsruimteruimten. Voor de nieuwe entrees kan de borstwering van de bestaande ramen eenvoudig worden uitgezaagd. Het bestaande hardstenen hoekstuk ter hoogte van de raamdorpel wordt dan vervangen door een hoger element. De nieuwe deuren, trapjes en luifels laten in materiaal en detail zien dat ze later toegevoegd zijn. Zo blijft de ingreep leesbaar. Als steeds drie ramen gehandhaafd blijven tussen de nieuwe entrees is het oorspronkelijke gebouw nog heel goed leesbaar. Een van de entrees in de stadstuin ontsluit de kleine bedrijven aan een corridor op de 1 e verdieping. Deze bedrijfsruimten krijgen gemeenschappelijk sanitair en een pantry. Verdere gemeenschappelijke voorzieningen zoals vergaderruimte, print/repro e.d. zijn mogelijk, ideaal voor startende en kleinschalige bedrijvigheid. tweede verdieping eerste verdieping
met dakterras boven de gehele woning
Wonen in het Asschergebouw De nieuwe woningentree komt op maaiveld in de noordgevel nabij het woonplein. De lift krijgt hier een ingang ten behoeve van de rolstoeltoegankelijkheid. Postkasten worden achter een hardstenen plaat in de gevel opgenomen. De ramen met togen rondom in de oorspronkelijke liftschacht brengen we terug. De liftcabine wordt van glas. Zo wordt een beperkte ruimte toch spannend. Op de bovenste verdiepingen van dit gebouw komen woningen over drie lagen. Ze liggen aan een corridor op de 3 e verdieping. De corridor krijgt daglicht via daklichten die de grote hoogte van deze ruimte nog benadrukken. De trappen van de B-appartementen steken als hooghangende erkers in deze ontsluitingsgang. Dit breekt de lengte. Door een spleetraam kun je hier vanuit de woning de corridor en je eigen voordeur zien. De woningen hebben steeds een zeer riante woonruimte over twee resp. drie traveeën aan de zuidgevel en een dakterras van ruim 25 m 2 op het zuiden aan een dakkamer. De dakkamer heeft een geheel gesloten zinken noordgevel. Hierdoor kunnen de dakkappen voor de installaties onzichtbaar achter de bestaande borstwering aan de noordkant worden opgelost. De vrije hoogte onder de dakopbouw is slechts 2,1 m aan de noordgevel en 2,4 m aan de zuidgevel. Hierdoor is de opbouw vanaf maaiveld niet boven het bestaande hekwerk te zien vanaf het Cinetolplein of het Dora Tamanaplein. Binnen de bestaande borstwering komt, terugliggend, een nieuw onoverklimbaar hek. de dakopbouw met de dakterrassen voor de woningen Aan het trappen-/lifthuis liggen ook drie appartementen met elk een eigen buitenruimte. De oude loggia op de tweede verdieping boven de entree wordt weer open gemaakt. Het appartement op de 4 e verdieping krijgt een geweldig dakterras met een nog hoger uitkijkniveau. De verdiepingen van de woningen zijn net niet hoog genoeg om volwaardige entresols te maken, maar bieden een grote vrijheid om de woningen crea-tief te bewonen, bijvoorbeeld door hoogslapers en podia. Alle plattegronden kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld of als loftachtige ruimten worden bewoond. In de kelder wordt een fietsenstalling gemaakt. nieuw te maken entree voor de woningen aan het Dora Tamanaplein