De Vrije Vogel Ontwerp je eigen vogel Type landschap: plas-dras, opdracht gebaseerd op Wevers inlaag te Schouwen Duivenland Samenvatting: De leerlingen ontwerpen een eigen vogel door na te denken over vorm en functie en koppelen dit ontwerp aan vogels in het veld. Sleuteltermen: Vorm-functie relatie, veldwerk, natuurbeleving, tekenen, vogelen. Niveau en leerjaar: 1 havo/vwo E. van Dijke J. van Es M. Hart J. van der Wiele Feedback: Leuke uitgebreide opdracht. In de praktijk is gebleken dat het goed werkt om eerst te ontwerpen en vervolgens je ontwerp terug te zoeken in de natuur. Dit zorgt ervoor dat leerlingen gericht gaan kijken. Verbeterpunten zijn het niveau. Meer verdieping en vorm/functie duidelijker noemen maakt de opdracht inhoudelijker. Kleine aanpassingen aan het werkblad zijn wenselijk om meer continuïteit te verkrijgen. Het niveau van de eindquiz werd gezien als te makkelijk. 1
Veldwerkopdracht De Vrije Vogel: Ontwerp je eigen vogel De Vrije Vogel De komende twee lessen gaan we ons bezig houden met vogels. Als je buiten om je heen kijkt, zie je dat er heel veel verschillende vogels zijn: van kleine koolmeesjes tot grote roofvogels, van grauwe duiven tot felgekleurde ijsvogels. Waarom al die verschillen? Sommige biologen zeggen wel eens dat Moeder Natuur al deze verschillende soorten vogels heeft ontworpen. In deze lessen speel je zelf voor Moeder Natuur. Je gaat zelf een vogel ontwerpen! Doelen: 1. Je kunt met behulp van een determinatiekaart vogels benoemen. 2. Je kunt in eigen woorden uitleggen dat keuze voor voedsel van invloed is op vorm van snavel en poten. 3. Je gaat verschillende vogels zien in hun leefomgeving en je ervaart hoe het is om te vogelen (=vogels kijken). Werkwijze: De komende twee lessen werk je in duo s. Wat ga je doen? De eerst les is in de klas. Lees eerst bron 1 en 2 goed door. Vervolgens maak je de vragen op blad A. Met behulp van deze vragen ga je je eigen vogel ontwerpen (Blad B). De volgende les ga je het veld in. Zorg ervoor dat je in het veld goed samenwerkt. Een iemand kan bijvoorbeeld door de verrekijker kijken, terwijl de ander de zoekkaart doorloopt. Halverwege draai je de rollen om. In het veld ga je op zoek naar de vogel die het meeste lijkt op de door jouw ontworpen vogel. Deze ga je op naam brengen (zie bron 3). Voor de volgende opdracht in het veld ga je met je verrekijker opzoek naar een vogel die zo min mogelijk lijkt op de vogel die jij hebt ontworpen. Ook deze breng je op naam en bepaal waarom deze vogel er zo uit ziet. Volg de instructies op werkblad C. Als je weer terug bent in de klas, maak je een korte eindquiz. Daarna zullen we nabespreken wat iedereen heeft geleerd. Meenemen op veldwerk: fiets, papier, pen, opdrachtenbladen, verrekijker, zoekkaart voor weidevogels en de ecologische zoekkaart voor water- en weidevogels, een vogelgids en evt. regenkleding. 2
Bron 1: Vogels in de Wevers inlaag Ken je de film de Storm? Die speelt zich af in Zeeland. In 1953 gebeurde er daar namelijk iets heel ergs: de dijken braken door en het land werd overstroomd. Om er zeker van te zijn dat er niet nog een keer zo n ramp gebeurde werd er achter de eerste dijk een tweede dijk gebouwd. Het gebied dat tussen die twee dijken ligt noemen we de inlaag. Hieronder zie je een plaatje van de Wevers inlaag in Zeeland. Deze inlaag bestaat voor het grootste gedeelte uit zout water. Tussendoor zijn stukjes drassig grasland zichtbaar. De inlaag is een natuurgebied waarin je heel veel verschillende vogels kunt vinden. Weidevogels, zoals de kievit, bevinden zich voornamelijk op en boven land. Waadvogels, zoals de scholekster, lopen door het water om voedsel zoeken. Tenslotte zijn er zwemvogels, zoals de eend. Bron 2: Wat eten vogels in de Wevers Inlaag? Bij de Wevers Inlaag zijn verschillende voedingsbronnen voor vogels te vinden. Elke vogel heeft een voorkeur voor een bepaalde voedingsbron; zijn eigen lievelingsmaal. Hieronder staan de verschillende voedingsbronnen die bij de inlaag te vinden zijn: - Op de drassige stukken groeit gras. Het gras zit met de wortels stevig vast in de bodem. In de bodem van de drassige stukken leven heerlijk sappige wormen. - Op de bodem van de ondiepe plassen zijn verschillende krabben en schelpsoorten, zoals mosselen, te vinden. Sommige schelpsoorten, zoals het nonnetje, liggen dieper in de bodem verscholen. Omdat de plassen op sommige plekken erg ondiep zijn, hoeven de vogels niet onder water te duiken om bij de krabben en schelpen te komen. De schelpen en krabben moeten wel eerst opengemaakt worden, voordat het feestmaal kan beginnen... Ook zijn de krabben soms moeilijk te vinden, omdat ze zich verschuilen tussen en onder de stenen. - In de plassen komen verschillende waterplanten voor, zoals wieren en algen. Daarnaast zwemmen er verschillende waterdieren in het rond. Denk bijvoorbeeld aan vissen en kleine garnaaltjes. 3
Bron 3: Hoe benoem je een soort? Hiervoor gebruik je de ZOEKKAART voor WEIDEVOGELS. Begin bij start. In ieder rondje staat een vraag. Is het antwoord op die vraag ja? Dan volg je de pijl met ja. Is het antwoord nee? Dan volg je nee. Ga zo door met de vragen totdat je bij een tekening uitkomt. Vergelijk de tekening nog eens goed. Is het dezelfde? Dan weet je de naam, want die staat bij de tekening. Als je de vogel niet met deze zoekkaart vindt, gebruik dan de ecologische zoekkaart water- en weidevogels. (Als je de vogel niet kan vinden, vraag dan aan je docent om een vogelgids). Plaats/route: Voor deze opdracht ga je naar de Wevers inlaag. Hieronder zie je een kaartje van dit gebied. Om bij de Wevers inlaag te komen volg je de weg naar Zierikzee, Na de twee stoplichten bij Serooskerke, neem je de eerste afslag rechts (Hoosjesweg). Deze weg blijf je volgen totdat je op de dijk staat. Je ziet nu aan de rechterkant de zee en aan de linkerkant de Wevers inlaag. Hier ga je kijken naar vogels. 4
Wat wordt er van je verwacht? Dat je alle drie de werkbladen zo goed en nauwkeurig mogelijk invult. Daarnaast maak je de eindquiz. Conclusie/discussie Aan het eind van de tweede les bespreken we klassikaal na wat jullie hebben geleerd. Terugblik en plaatsing: Volgende les gaan we naar de relatie tussen de vorm van de vis en hun voedsel kijken. Beoordeling: De opdracht wordt beoordeeld volgens het volgende beoordelingsmodel. Werkblad A: 3 ptn Werkblad B: 2 ptn Werkblad C: 4 ptn Eindquiz; 1 ptn Zoals je ziet zijn er voor de werkbladen veel punten te behalen. Al deze punten zijn te behalen door de werkbladen juist in te vullen en beargumenteer waar hier om gevraagd wordt. 5
Werkblad A: Vragenlijst Namen leerlingen: In deze opdracht ga je zelf een vogel ontwerpen die zou kunnen leven in de Wevers inlaag. Voordat je gaat beginnen aan dit werkblad is het belangrijk dat je bron 1 en 2 goed hebt bestudeerd. Dit moet je vogel sowieso hebben: Een snavel, bestaand uit twee delen. 2 poten onder de romp Aan die poten hebben ze vier tenen, waarvan 1 aan de achterkant en 3 aan de voorkant 2 vleugels Bedekt met veren Ontwerpvragen: 1. Wat eet je vogel? Kies 1 van de dikgedrukte voedselbronnen uit bron 2. 2. Waar in de Wevers inlaag vindt je vogel dit eten? 3. Welk probleem heeft de vogel bij het vinden en verkrijgen van dit eten? 4. Is jouw vogel een zwem, waad of weide vogel? _ 5. Is jouw vogel groot of klein? 6
De keuzes die je nu gemaakt hebt, bepalen hoe de poten en de snavel van je vogel eruit gaan zien. Beantwoord de volgende vragen over de poten en de snavel en leg uit waarom ze deze vorm hebben. Hoe zien de poten van jouw vogel eruit? Zijn de poten lang of kort? Zijn de poten dik of dun? Zitten er vliezen tussen de tenen? _ Hoe ziet de snavel van jouw vogel eruit? Is de snavel lang of kort? Is de snavel breed of smal? Heeft de snavel een rond of een spits uiteinde?.. _ 7
Werkblad B: De vrije vogel ontwerp je eigen vogel Namen leerlingen: Naam van je vogel: _ Wat eet jouw vogel: _ Vindplaats van het voedsel: _ Zwemvogel/waadvogel/weidevogel * Tekening: Maak een zo nauwkeurig mogelijke tekening van jou ontworpen vogel. W * Omcirkel het juiste antwoord 8
Werkblad C: In het veld Namen leerlingen: 1. De Vrije Vogel a. Zoek met je verrekijker een vogel die zoveel mogelijk lijkt op de vogel die jij hebt ontworpen. b. Gebruik de zoekkaart. Hoe heet deze vogel echt? c. Wat zijn de gelijkenissen tussen de vogel die je hebt gespot en jouw eigen verzonnen vogel. Kijk vooral naar de vorm van de poten en snavel. d. Wat eet deze vogel? Zoek op in een vogelboek. e. Is dit hetzelfde voedsel als dat jouw vogel eet? Hoe zou dit komen? 9
2. De andere vogel a. Zoek met je verrekijker een vogel die helemaal niet lijkt op de vogel die jij hebt ontworpen. En zoek ook deze op met de zoekkaart. b. Hoe heet deze vogel? c. Omschrijf de vorm van de snavel van deze vogel (kort/lang, smal/breed, rond/spits aan het uiteinde) d. Omschrijf de vorm van de poten van deze vogel (lang/kort, dik/dun, vliezen of niet) e. Zoek in een vogelboek op wat deze vogel eet. f. Verklaar waarom de snavel en de poten van de vogel deze vorm hebben. 10
Eindquiz De vrije vogel Namen leerlingen: Om te kijken wat je allemaal hebt geleerd de afgelopen twee lessen, eindigen we met een eindquiz! Zet steeds een kruisje bij het juiste antwoord. Vraag 1. Welke vogel eet gras? De Gans De Kluut Vraag 2. Welke vogel eet krabbetjes? De Lepelaar De scholekster 11
Vraag 3. Welke vogel eet waterplanten? De bergeend De wulp Vraag 4. Welke vogel eet vissen? De brandgans De reiger 12