RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Voortgezet Onderwijs bij Scholengemeenschap Bonaire - Unit VMBO Vmbo-b en vmbo-k Plaats : Kralendijk, Bonaire BRIN-nummer : 30GR Datum schoolbezoek : 26 september 2016 Rapport vastgesteld te Tilburg op 5 december 2016
Inhoud 1 Inleiding 4 2 Bevindingen 6 3 Conclusies en afspraken 10 Pagina 3 van 10
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 26 september 2016 een onderzoek uitgevoerd op de Scholengemeenschap Bonaire - Unit Vmbo, afdelingen vmbo-b en vmb-k naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De conclusies van dit onderzoek kunnen worden beschouwd als een integrale beoordeling op basis waarvan de scholen en hun besturen kunnen werken aan het consolideren en borgen van bestaande kwaliteit, alsmede gerichte maatregelen kunnen treffen om geconstateerde tekortkomingen op te heffen. De inspectie heeft over een periode van vijf jaar (2012-2016) jaarlijks op alle scholen aspecten van de kwaliteit van het onderwijs beoordeeld en volgt nauwgezet de verbeteractiviteiten. Context In de themarapportage van maart 2014 'Onderwijsverbetering in Caribisch Nederland' heeft de inspectie de context en de omstandigheden waaronder de BES eilanden onderwijs vormgeven, uitgebreid beschreven. Toezichthistorie Vanaf 2011 heeft de Inspectie van het Onderwijs jaarlijks verschillende toezichtactiviteiten uitgevoerd op de school. Na het kennismakingsgesprek in mei 2011 heeft de inspectie kwaliteitsonderzoeken uitgevoerd en voortgangsgesprekken gehouden. In 2014 heeft er een onderzoek naar bestuurlijk handelen plaatsgevonden. In het huidige kwaliteitsonderzoek is de kwaliteit van het onderwijs opnieuw beoordeeld. Ze is vergeleken met de kwaliteit die in 2015 werd vastgesteld. Op deze wijze wordt in beeld gebracht in hoeverre de verbeteractiviteiten tot zichtbare resultaten leiden. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het document De Basiskwaliteit van het Primair en Voortgezet Onderwijs in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011). Dit document sluit aan op het Toezichtkader po/vo 2011. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Hoofdstuk 3 geeft de conclusies en afspraken met de school weer. Onderzoeksopzet Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie de kwaliteit van de volgende kwaliteitsdomeinen: Leerstofaanbod, Onderwijstijd, Schoolklimaat, Pedagogischdidactisch handelen, Zorg en begeleiding, Leerprestaties en Kwaliteitszorg en Voorwaarden voor kwaliteitszorg 1 1 Kwaliteitsdomeinen zoals beschreven in 'De Basiskwaliteit van het Primair en Voortgezet Onderwijs in Caribisch Nederland', Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011 Pagina 4 van 10
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten: conceptnotitie visie onderwijs SGB 2020 en Plan van aanpak VMBO. Schoolbezoek, waarbij verschillende lessituaties in de praktijk zijn geobserveerd. Gesprekken met de directie en de zorgcoördinatoren over de kwaliteit van verschillende aspecten waaronder kwaliteitszorg en leerlingenzorg. Gesprek met een aantal leerlingen. Een gesprek met leraren. Een gesprek met teamleiders. Een eindgesprek met de unitdirectie en algemeen directeur(ad) na afloop van het schoolbezoek. Een afzonderlijk gesprek met de AD en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Pagina 5 van 10
2 Bevindingen In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. Per kwaliteitsdomein, met uitzondering van het domein Leerprestaties, wordt beschreven hoe de kwaliteit zich verhoudt tot de Nederlandse inspectienormen. Deze bevindingen worden vooralsnog niet weergegeven in de vorm van een score maar in een beschrijving van de aangetroffen kwaliteit. Voor de leerprestaties geldt een andere benadering. De ontwikkeling van de opbrengsten wordt beschreven en vergeleken met eerdere leerresultaten van de school. Een definitieve inspectienormering voor de leerprestaties in Caribisch Nederland wordt nog ontwikkeld. Algemeen beeld De directie en het team van het vmbo hebben sinds het laatste inspectiebezoek in april een aantal verbeteringen gerealiseerd. Het vakcollege is gestart in het eerste leerjaar. Hiervoor is een programma ontwikkeld dat ook wordt uitgevoerd en indien nodig bijgesteld. Dit mag een goede prestatie worden genoemd. Verder is er een fysieke scheiding aangebracht tussen de lokalen van de onderbouw van de unit VMBO en die van het Liseo, wat leidt tot meer orde en rust rond de lokalen. Ook heeft de directie naar aanleiding van het laatste inspectierapport een helder en compact verbeterplan vastgesteld dat concrete handvatten biedt aan de docenten, bijvoorbeeld op het gebied van taalgericht onderwijs. Dit stuk sluit aan bij de het instellingsbrede concept 'Onderwijs SGB 2020'. Tenslotte zijn de docenten bezig met het voorbereiden van de vernieuwingen in het vmbo. Toch is er veel ontevredenheid onder leerlingen en docenten over onder meer het toepassen van de gedragsregels, de lesuitval en de organisatie. De docenten zijn door de vele veranderingen in beleid moe van weer een andere aanpak, die men vaak ervaart als top-down. Ook zijn ze soms verongelijkt door noodzakelijke bezuinigingen. De unit heeft belangrijke bouwstenen voor goed beroepsonderwijs geproduceerd, maar daadwerkelijke verbetering in het onderwijsproces is nog niet gerealiseerd. Het aantal kwaliteitsaspecten dat voldoet aan de basiskwaliteit komt overeen met het vorig jaar. Individuele leraren laten wel voorbeelden zien van goede lessen en ook van onderwijsverbetering, maar op het niveau van het gehele team is van een effectieve en eenduidige aanpak van de verbeteringen en van een professionele houding onvoldoende sprake. Hieronder volgt een toelichting per kwaliteitsdomein. Pagina 6 van 10
Toelichting Opbrengsten Leerresultaten vmbo-b 2014 2015 2016 % geslaagden 65 78 81 Gemiddelde SE 6,19 5,68 6,18 Gemiddelde CE 5,38 5,93 6,05 Verschil SE-CE 0,58 0,25-0,03 Doubleren/afstroom lj. 1 PM PM PM Doubleren/afstroom lj. 2 PM PM PM Doubleren/afstroom lj. 3 PM PM PM De gemiddelde cijfers van het centraal examen van het vmbo-b stijgt in de afgelopen jaren, maar de groei was het laatste jaar niet sterk. De discrepantie tussen het SE en CE ligt sinds 2015 binnen de norm en is nu nihil. Dat is een mooi resultaat. Bij sommige vakken is de discrepantie nog wel boven de norm van 0,5 punt. Leerresultaten vmbo-k 2014 2015 2016 % geslaagden 76 86 70 Gemiddelde SE 6,37 5,41 6,22 Gemiddelde CE 5,71 6,09 5,86 Verschil SE-CE 0,35-0,18 0,24 Het gemiddelde cijfer van het centrale examen van het vmbo-k was in 2015 gestegen ten opzichten van 2014, maar is in 2016 weer gezakt. De inspanningen voor betere resultaten hebben nog onvoldoende resultaat gehad. Positief is dat de discrepantie al drie jaar op een aanvaardbaar niveau ligt. Percentage leerlingen SGB dat niet succesvol is per leerjaar (zitten blijven, uitstroom of afstroom naar lagere leerweg) Basisberoepsgerichte leerweg Kaderberoepsgerichte leerweg 1 17% 19% 2 7% 11% 3 21% 31% 4 12% 30% Het aantal leerlingen dat vertraging oploopt of zonder bevordering de school verlaat is relatief groot in het eerste leerjaar. Verder valt op dat bijna een derde van de leerlingen op vmbo-k niet succesvol is in zowel het derde als het vierde leerjaar. Leerstofaanbod Evenals in 2015 voldoet het leerstofaanbod niet aan de basiskwaliteit, omdat het onderwijs nog onvoldoende is afgestemd op de taalbehoeften van de leerlingen. Wel hebben wij goede voorbeelden gezien van aandacht voor taalproblemen tijdens de lessen, maar van een eenduidige en systematische aanpak is nog geen sprake. Een planning voor de implementatie van concreet taalbeleid is overigens al vastgesteld. Er zal ook een taalcoach worden aangesteld. Het team zoekt nog naar pakkende en stimulerende werkvormen voor het taalbeleid. Bij zorg en welzijn is een methode aangeschaft die niet blijkt te voorzien in de werkplekkenstructuur die de vakgroep voor ogen heeft. De docenten werken aan het bijstellen van het lesmateriaal. Pagina 7 van 10
Onderwijstijd De onderwijstijd voldoet niet. Het vorig schooljaar voldeed het aantal lesuren niet aan de wettelijke eisen. De directeur kon zich hierover namelijk niet verantwoorden. Dit schooljaar kampt de unit met een vacature voor het vak Engels en vallen er veel lessen uit door ziekte van docenten. Wanneer die lessen door collega's worden vervangen is het leerrendement laag, omdat de leerlingen meestal zelf mogen weten waarmee ze zich bezig houden. Ook de bestrijding van de absentie van leerlingen is niet adequaat; het verzuim is hoog en de unitleiding heeft geen cijfers over het verzuim voorhanden. Tenslotte merken wij op dat de leerlingen te vaak onvoldoende efficiënt gebruik maken van de onderwijstijd. Schoolklimaat Ook het schoolklimaat voldoet, net als in 2015, nog niet. Er is weliswaar meer rust op het schoolterrein en in de klassen, maar de leerlingen voelen zich niet altijd veilig, vanwege vechten of pesten op de unit. Het zou goed zijn als de school zich zou kunnen verantwoorden tegenover alle betrokkenen over de daadwerkelijke veiligheid. Nu is er geen scherp zicht op het aantal incidenten van geweld, vernieling, ongelukken of pesten. De school is voornemens om de leerlingen te gaan bevragen over de veiligheidsbeleving. Ook de ontevredenheid van de docenten heeft een negatieve invloed op de werksfeer in de klassen. Pedagogisch-didactisch handelen Het pedagogisch-didactisch handelen voldoet nog niet aan de basiskwaliteit. Wij hebben echter wel goede voorbeelden gezien van lessen met een duidelijke structuur, veel afwisseling en actieve betrokkenheid van de leerlingen. Positief is verder dat het leerrendement van het vakcollege hoog is. Het gegeven dat de eerste klassen 14 uur vakcollege volgen bij dezelfde leerkracht werpt zijn vruchten af. Toch moeten de leerlingen gemiddeld meer kunnen leren tijdens de lessen. Het lestempo is veelal laag, waardoor de goedwillende leerling zich gaat vervelen. De leerlingen krijgen te vaak de kans zich met andere zaken bezig te houden. Het rendement van de lessen zou ook verhoogd kunnen worden als de docent individueel meer feedback geeft en de leerling duidelijk maakt bij welke aanpak hij gebaat is. Bovenal hebben de leerlingen behoefte aan feedback naar aanleiding van de toetsen die zij hebben gemaakt. Omdat de toetsen niet altijd worden nabesproken op een wijze waarbij de leerling kan leren van zijn fouten, blijven hier kansen onbenut om de leerresultaten te verbeteren. De ervaring leert dat goede feedback op toetsen of oefenexamens, in combinatie met gerichte examentraining, op korte termijn een duidelijke verbetering in leerresultaten kan bewerkstelligen. Zorg en begeleiding Ook de beoordeling van dit domein is hetzelfde als in 2015: de begeleiding voldoet aan de basiskwaliteit, de zorg voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften voldoet nog niet. De begeleiding voldoet omdat de school de ontwikkeling van de leerlingen volgt en analyseert met behulp van genormeerde toetsen. Ook is er voldoende overleg over de ontwikkeling van de leerlingen. De zorg voor leerlingen met specifieke problemen is verbeterd, omdat er nu remedial teaching is en omdat de ondersteuning vanuit het EOZ is verbeterd. Toch kan een adequaat zorgaanbod nog niet worden gewaarborgd, met name het bestrijden van leerachterstanden tijdens de lessen moet nog ontwikkeld worden. Positief is dat de resultaten en de specifieke onderwijsbehoeften worden bijeengebracht in een overzichtelijk schema. Naar aanleiding hiervan wordt een groepsoverzicht per klas gemaakt. Op basis hiervan moet de docent in zijn les rekening houden met zeer verschillende cognitieve achterstanden en sociaal-emotionele kenmerken van de leerlingen en zo recht doen aan de verschillen in onderwijsbehoeften. De Pagina 8 van 10
docenten hebben echter nu nog niet voor ogen hoe dit gerealiseerd zou kunnen worden en passen nu nog nauwelijks differentiatie toe in hun lessen. Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg voldoet nog niet aan de basiskwaliteit. De unit heeft weliswaar goed zicht op de onderwijsbehoeften van haar leerlingen en beoordeelt de kwaliteit van het lesgeven van de docenten, maar is in dit stadium nog onvoldoende in staat om haar onderwijs planmatig en effectief te verbeteren. Ook bleken de afgelopen twee jaar de organisatorische voorbereidingen voor het nieuwe schooljaar onvoldoende. Bij aanvang van dit schooljaar waren bijvoorbeeld de boeken niet op tijd aanwezig en niet alle vacatures vervuld. De school kampt met de naweeën van een roerige tijd met veel managementwisselingen. In het verleden zijn er veel eisen gesteld aan het personeel op het gebied van schoolontwikkeling, maar het beleid werd vaak niet afgemaakt en leverde meer frustratie op dan resultaat. Dat heeft zijn weerslag op de attitude van het personeel op dit moment. Momenteel stelt de directie echter prioriteiten die goed aansluiten bij de rapporten van de inspectie. In dit stadium is expliciet onderwijskundig leiderschap nodig. Het team van docenten heeft behoefte aan een duidelijke onderwijskundige koers, 'good practice' en aan perspectief voor het behalen van de basiskwaliteit. Pagina 9 van 10
3 Conclusies en afspraken Onderwijskwaliteit Het onderwijs van de Unit VMBO voldoet nog niet aan de basiskwaliteit. De inspectie zal volgend jaar opnieuw een kwaliteitsonderzoek uitvoeren. Tot dat basiskwaliteit is bereikt, zal het document 'De Basiskwaliteit van het Primair en Voortgezet Onderwijs in Caribisch Nederland' (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011) de basis voor het onderzoek blijven. Uiterlijk in 2019 zal de inspectie op alle scholen toezicht houden volgens het vernieuwde toezichtkader. Naleving De unitdirectie kan niet aantonen dat er voor het vmbo in het schooljaar 2015-2016 het wettelijk vereiste aantal lesuren is geprogrammeerd en gerealiseerd. Afspraken Op grond van de hierboven beschreven de bevindingen en conclusies heeft de inspectie de volgende afspraken met de school gemaakt: - De directie informeert de inspectie over de gerealiseerde lesuren van het huidige schooljaar tot 15 november 2016. En informeert de inspectie hierover voor 1 december 2016; - de AD informeert de inspectie voor 1 december over de wijze waarop de docenten (per vak) hun lessen afstemmen op de groepsoverzichten/handelingsplannen en stuurt de uitwerking op van een lessenserie van drie vakken als voorbeeld; - De AD stuurt inspectie een analyse toe (onder meer naar aanleiding van de lesbezoeken) met onderbouwde conclusies over: o de herkenbaarheid van het taalbeleid in de lessen o de wijze waarop de docenten naar aanleiding van gemaakte toetsen bewerkstelligen dat de leerlingen leren van hun fouten (toets-analyse, nabespreking, vervolgopdrachten in de les). - Voorafgaand aan het voortgangsgesprek in het voorjaar ontvangt de inspectie een analyse van de meest actuele doorstroomgegevens (doublures, uitstroom of afstroom naar een lagere onderwijssoort) en een plan van aanpak. Vervolgtoezicht - Het volgende inspectiebezoek is voorzien voor het voorjaar van 2017. - Het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering vindt plaats in het najaar van 2017. Pagina 10 van 10