Beleidsplan Natuuractiviteitencentrum De Koppel 2009-2014 Foto: F. Huisman Juni 2009
Inhoud Voorwoord 3 Historie 4 De lange termijn: missie en visie 5 De middellange termijn: doelgroepen en activiteiten bij De Koppel 6 Mensen en middelen 9 Communicatie 10 Realisatie 10 2
Voorwoord In 2006 heeft De Koppel haar beleidsplan tot 2010 vastgesteld. In 2008 en 2009 hebben bestuur, team en het Groen Overleg Platform dit plan tegen het licht gehouden en geactualiseerd. In dit beleidsplan 2009-2014 is te lezen wat de missie en visie op de lange termijn is, en wat De Koppel in het licht van deze lange termijn de komende vijf jaar wil betekenen voor Hardenberg en wijde omgeving. Niet alle doelen kunnen en hoeven tegelijkertijd gerealiseerd te worden. Ieder jaar maakt De Koppel een jaarplan, het bestuur toetst of het jaarplan bijdraagt aan de doelen die in dit beleidsplan gesteld zijn. Ook houdt het bestuur deze lange termijn doelen regelmatig tegen het licht of ze nog kloppen, actueel zijn en nog steeds wenselijk. Welke doelen prioriteit krijgen hangt af van actualiteit, middelen en ruimte. 3
Historie Tijdens de internationale milieuconferentie Rio de Janeiro 1992 en de daaruit voortkomende Lokale Agenda 21, wordt het belang van duurzaamheid en biodiversiteit voor het milieubeleid en het natuurbeleid benadrukt. Als methode wordt het bottom up werken geadviseerd: middels lokale samenwerking van de overheid met groeperingen uit de samenleving. De gemeente Hardenberg heeft samen met enkele groene groepen een stuurgroep opgericht waaruit het natuuractiviteitencentrum De Koppel voortgekomen is. Momenteel werken binnen de Stichting De Koppel 14 groene groepen samen in het Groen Overleg Platform en in het natuuractiviteitencentrum (NAC) De Koppel. Onder verantwoordelijkheid van het stichtingsbestuur wordt het NAC gerund door een team van professionals en vele vrijwilligers. Belangrijkste partner en financier is de gemeente Hardenberg. De gemeente heeft ingezet op een positief milieubeleid, dus niet alleen restrictief beleid met veel normen, regels en erbij horende sancties, maar ook (en veel meer) aandacht voor educatie en positieve activiteiten gericht op kennis, waardering en beleving. Liefde voor de natuur stimuleert verantwoord milieugedrag en versterkt de gezamenlijke verantwoordelijkheid van burgers en overheden voor natuur en milieu. NAC De Koppel speelt daarin een belangrijke rol. 4
De lange termijn: missie en visie Doelstelling De algemene doelstelling van Stichting De Koppel is een bijdrage te leveren aan het in stand houden en waar nodig bevorderen van flora en fauna, landschap en milieu in de gemeente Hardenberg, met name door het beheren en in stand houden van het natuuractiviteitencentrum in genoemd gebied. Missie Het NAC De Koppel is hét activiteitencentrum voor natuur en milieu van de gemeente Hardenberg. Voor het onderwijs, maar ook voor inwoners, recreanten en bedrijven. Zo vervult het in de gemeente Hardenberg een belangrijke rol in de communicatie tussen gemeente en inwoners over natuur- en milieu vraagstukken. De Koppel is ook het een centrum waarin groene instanties samenwerken: groene groepen uit de gemeente, diverse terreinbeheerders, de gemeente Hardenberg en provinciale organisaties als Natuur en Milieu Overijssel. Voor vragen op natuur en milieugebied kan iedereen bij De Koppel en de groene groepen terecht. De Koppel biedt veel vrijwilligers met passie voor natuur en milieu de mogelijkheid om deze passie om te zetten in daden, die omgekeerd voor het centrum van onmisbare waarde zijn. De Koppel ontleent haar bestaansrecht aan de wens van de gemeente en haar inwoners dat er inspanning nodig is om natuur en milieu in stand te houden en te bevorderen, en dat de gemeente daarbij inzet op een positief natuur- en milieubeleid gericht op kennis, waardering en beleving. Uitgangspunt is dat kennis, liefde en waardering voor de natuur leiden tot meer verantwoord milieugedrag. Activiteiten binnen De Koppel willen de mensen hiervan bewust maken. Respect voor het milieu en de natuur is daarvoor een belangrijke voorwaarde. De natuur heeft intrinsieke waarde. Samenwerking tussen belanghebbenden die gebaseerd is op respect voor elkaar en elkaars mening is daarbij een belangrijke voorwaarde. Visie De visie geeft het wensbeeld op de lange termijn weer: waar staan we over 10 tot 15 jaar? Omgevingsbeeld De gemeente Hardenberg is dan een gemeente met veel groen. Duurzaamheid, milieu en natuur zijn inmiddels verankerd in het beleid van de gemeente en bij inwoners en recreanten binnen de gemeente Hardenberg. Gedroomde positie De Koppel zal, als onafhankelijke organisatie, een belangrijke en herkenbare bijdrage leveren aan het in stand houden en bevorderen van de natuur en het milieu in onze gemeente. Zij is een vanzelfsprekende partner voor vraagstukken hierover. Succesformule De Koppel zal aansprekende activiteitenprogramma s voor verschillende doelgroepen aanbieden, die het bewust omgaan met natuur en milieu bevorderen. Dit doet zij samen met het team, de vrijwilligers, de groene groepen en vertegenwoordigers van doelgroepen. 5
De middellange termijn: doelgroepen en activiteiten bij De Koppel De Koppel heeft vier kernfuncties: activiteitencentrum, educatiecentrum, samenwerkingscentrum en kenniscentrum. De belangrijkste doelgroepen zijn scholen, inwoners van de gemeente Hardenberg, recreanten, groene (vrijwilligers) organisaties, overheden, bedrijven en landbouw. De lange termijn visie zoals hiervoor geschetst is uitgewerkt in concrete doelen voor de komende vijf jaar. Deze zijn in drie hoofdgroepen te verdelen: - Verbetering van de strategische positie van De Koppel; - Verhoging van de kwaliteit van het aanbod; - Verbreding van de financiële basis. Deze doelen worden hieronder per kernfunctie beschreven. De doelen zijn gesteld op nieuwe onderdelen of versterking van bestaande. In de intro s wordt kort een beeld van de huidige onderdelen geschetst. De Koppel als activiteitencentrum In deze rol bieden De Koppel en de groene groepen korte, inhoudelijke activiteiten voor vrijwilligers, inwoners en recreanten, vooral gericht op kennisvergroting. Zo organiseert zij nu themabijeenkomsten en lezingen voor volwassenen, themamiddagen voor kinderen en kunnen bezoekers zes middagen per week terecht voor doeactiviteiten. De activiteiten vinden voornamelijk plaats in De Koppel en de Koppeltuin. Activiteiten op locatie elders zijn meer het terrein van de groene groepen, collega-organisaties en -bedrijven maar worden wel via De Koppel aangeboden. Doelen De Koppel wil tenminste twee maal per jaar, samen met groene groepen, vrij toegankelijke discussiesessies organiseren rond natuur en milieuthema s. Er zal een programma voor bedrijven worden opgezet rond duurzaamheid. Voor volwassenen worden voor groepen burgers die De Koppel nu nog weinig bezoeken, nieuwe programma s opgezet. Groepen die De Koppel bezoeken kunnen dan op aanvraag een activiteit op maat krijgen. Voor recreanten wil De Koppel samen met de recreatieondernemers een zomerprogramma gaan maken. Per jaar moet op deze manier één nieuwe (sub)doelgroep bediend worden. Welke dat is wordt aan de hand van de actualiteit vastgesteld. De Koppel als educatiecentrum Bij deze rol gaat het meer om het leereffect bij zowel jongeren als volwassenen: leren om het eigen handelen meer natuur- en milieuvriendelijk te maken: door exposities met bijbehorende programma s, cursussen en onderwijsprogramma s. De Koppel richt zich daarbij op activiteiten in het eigen centrum, leskisten voor in de klas worden (via De Koppel) geleend bij Natuur en Milieu Overijssel. De meeste basisscholen weten De Koppel goed te vinden, alsmede de Groene Welle en een deel van de onderbouw voortgezet onderwijs. Doelen Jaarlijks worden afwisselende en kwalitatief goede exposities georganiseerd, gebaseerd op een wisselend thema, rekening houdend met de volle breedte van milieu, natuur en landschap, en brede doelgroepen. De rol van de groene groepen daarbij zal versterkt worden. Het thema duurzaamheid zal naast natuur vastere vorm krijgen in het aanbod. 6
Er worden cursussen en lezingen aangeboden passend bij de doelstelling van de Koppel. De meeste basisscholen weten De Koppel goed te vinden. Streven is dat binnen twee jaar alle basisscholen De Koppel bezoeken. Voor het voortgezet onderwijs gaat De Koppel, samen met docenten, op zoek naar een aanbod: in elk geval via het programma actief burgerschap en een praktijkopstelling waaraan leerlingen metingen kunnen verrichten rond het thema energie en klimaat in huis. Met de Groene Welle worden jaarlijks ongeveer drie groene activiteiten uitgevoerd. De Koppel als samenwerkingscentrum Binnen De Koppel werken de groene vrijwilligersgroepen (inhoudelijk) samen in het Groen Overlegplatform en in bijdragen aan het jaarprogramma. Daarbuiten wordt de samenwerking gezocht met overheden, collega-organisaties (natuurorganisaties en nme-organisaties binnen en buiten de gemeente), bedrijven en anderen bij vormgeving van het jaarprogramma of in projecten. Doelen De Koppel moet de spil in de regionale groene samenwerking blijven. Groene groepen worden gestimuleerd meer te gaan samenwerken door samen beleidsmatige onderwerpen aan te pakken of samen activiteiten te organiseren. De Koppel faciliteert, coördineert en adviseert het GOP, dat als zelfstandig instituut een belangrijke rol moet gaan vervullen bij de (beleidsmatige) samenwerking tussen de groene groepen, gemeente en andere organisaties. Met vertegenwoordigers van LTO wordt in de toekomst jaarlijks overleg gevoerd gericht op wederzijdse ondersteuning. Eens per 2 jaar wordt samen met hen een activiteit georganiseerd. Daarmee komt deze samenwerking meer op het niveau van partners als waterschap en terreinbeheerders. Met maatschappelijke organisaties, verenigingen en zorgcentra in de Hardenbergse samenleving en daarbuiten wordt actief samenwerking gezocht om via hen nieuwe doelgroepen te bereiken en zo het bereik van de Koppel te vergroten. De Koppel als kenniscentrum Het kenniscentrum biedt antwoord op vragen, zowel van algemeen publiek als deskundigen. Dit gebeurt onder meer via de mediatheek en de eigen groene vrijwilligers. Omdat niet alle kennis in huis te halen is, heeft De Koppel ook een loketfunctie voor het doorverwijzen van vragen. Ook is zij een loket in de zin van een locatie waar bijvoorbeeld overheidsplannen in te zien zijn. Het Groen Overlegplatform is de inhoudelijk adviseur aan de gemeente, waterschap en anderen bij allerlei beleidsontwikkelingen rond natuur en milieu, de directeur van de Koppel is daarbij ondersteunend. De databank KISAL biedt (onder voorwaarden) een schat aan inventarisatiegegevens over flora en fauna in de gemeente. Doelen De Koppel kan vragen doorspelen aan een netwerk van deskundigen. Dit netwerk moet beter operationeel en toegankelijk gehouden worden. De inzet van de Kisal databank met natuurgegevens wordt verder ontwikkeld en productief gemaakt voor educatie over biodiversiteit en ondersteuning van planvorming bij overheden. Een netwerk van hierbij betrokken vrijwilligers wordt goed onderhouden. Het publiek kan bij De Koppel ook terecht voor informatie over beleidsmatige ontwikkelingen in de gemeente: 7
o Gemeente, waterschap, provincie en andere overheden of semi overheden houden informatiebijeenkomsten in De Koppel. o Stukken en plannen over natuur en milieu liggen er ter inzage. Desgewenst organiseert De Koppel zelf naar aanleiding van de actualiteit discussieavonden voor een breed publiek, zie onder activiteitencentrum. 8
Mensen en middelen Om al deze doelen te realiseren zijn voorzieningen, mensen en financiële middelen nodig. We hebben een prachtig gebouw op een mooie plek, maar het is wel krap bemeten. Het vaste team bestaat uit drie medewerkers, wat onvoldoende is om aan alle wensen invulling te geven. Uiteindelijk is voor al deze zaken meer geld nodig. Hieronder volgen de plannen voor de verschillende onderdelen. Structuur Het bestuur wil eindverantwoordelijk zijn en besturen op hoofdlijnen. Het bestuur heeft een bestuursdirecteur, een educatief/administratief medewerker en een beheerder in dienst. De informatievoorziening van het bestuur loopt via jaarplan, begroting, maandrapportages, halfjaarcijfers, jaarverslag en jaarrekening. Personeel De bestuursdirecteur werkt met een team van professionele medewerkers, vrijwilligers en incidenteel stagiaires. Jaarlijks worden functioneringsgesprekken gehouden en worden o.a. de taakomschrijvingen van de medewerkers geëvalueerd. De professionele bezetting is op dit moment aan de krappe kant. Het dienstverband van de bestuursdirecteur wordt zo mogelijk uitgebreid met een werkdag per week. Verder wordt getracht een extra medewerker op projectbasis aan te stellen om de educatieve ontwikkeling van De Koppel naar milieu meer vorm te geven. Dit moet bekostigd worden uit extra (project)gelden. Het personeelshandboek wordt actueel gehouden. Vrijwilligers Er zal vrijwilligersbeleid worden geformuleerd waarin de rol, plaats, vergoeding, coaching, training en scholing en werving worden vastgelegd. Gebouw en inventaris Een bijgebouw als opslagplaats en werkplaats van en voor exposities en educatiemiddelen is op korte termijn nodig, evenals uitbreiding in grond om de gewenste doelstellingen te realiseren. Er komt een investeringsplan om de aanwezige inventaris en mediatheek up to date te houden. Zo nodig wordt het gebouw aangepast aan verbetering van het binnenklimaat en eisen die nieuwe activiteiten stellen. Financiën De Koppel is afhankelijk van het geld van derden en met name van de gemeente als subsidiegever. Elk jaar moet met een sluitende begroting worden gewerkt. Administratie en archief worden voor zover nodig geprofessionaliseerd. Verbreding van samenwerking met diverse partijen die in de vorm van geld, menskracht of middelen aan De Koppel kunnen bijdragen wordt nagestreefd. Dit kunnen overheden zijn, en maatschappelijke organisaties, maar ook projectfondsen en bedrijfsleven (sponsoring). Voor deze sponsoring wil het bestuur een Stichting Vrienden van De Koppel oprichten. Bedrijven die hier donateur van worden wordt de mogelijkheid geboden gebruik te maken van diensten en faciliteiten van De Koppel voor groene personeelsuitjes. Tenslotte worden inkomsten gegenereerd door de boodschap van De Koppel te verpakken in een meer commercieel aantrekkelijke vorm zoals groene personeelsuitjes en pleisterplaats van groene tochten. 9
Communicatie Interne communicatie Er is een formele structuur voor intern overleg. Het bestuur vergadert maandelijks, en er is wekelijks teamoverleg. De overlegstructuur wordt geëvalueerd en zo nodig aangepast. Er is regelmatig overleg met vrijwilligers. Belangrijk is ook dat de sfeer voor informele communicatie goed is. Externe communicatie Door bestuur en bestuursdirecteur wordt op strategische manier aandacht besteed aan externe netwerken. Deze activiteiten moeten resulteren in samenwerkingsverbanden of projecten. Aan de samenwerking met de gemeente zullen het bestuur en de directeur alle aandacht besteden die wenselijk is, zowel naar gemeentebestuur en ambtenaren als politiek. Bestuur en bestuursdirecteur hebben minimaal 2 maal per jaar overleg met de wethouder, daarnaast is er structureel overleg op strategisch en ambtelijk niveau. In samenwerking met de werkgroep PR wordt de informatievoorziening aan onze bezoekers geëvalueerd en geoptimaliseerd. Op basis daarvan wordt een communicatieplan ontwikkeld. Realisatie De geformuleerde doelen op de middellange termijn gaan over een termijn van circa vijf jaar. Welke doelen het eerst worden nagestreefd wordt bepaald in de jaarplannen. Criteria daarbij zijn de bijdrage aan elk van de genoemde hoofdgroepen (verbetering van de strategische positie, verhoging van de kwaliteit en verbreding van de financiële basis), actualiteit en beschikbaarheid van middelen en menskracht. Van belang is ook of de betrokken vrijwilligers, een belangrijke groep binnen de stichting, het tempo van de verandering kunnen bijhouden. De jaarlijkse vaststelling van prioriteiten leidt automatisch tot het tegen het licht houden van het beleidsplan, om te zien of voortschrijdend inzicht leidt tot koerswijziging of bijstelling van de doelen. Vaak zal de invulling een projectmatig karakter hebben. Zo is in het jaarplan 2009 het project Duurzaamheid opgenomen, met projectsubsidie. Dit draagt bij aan verbreding van netwerk, inhoudelijke verbreding van het aanbod, meer doelgroepen, eventueel een nieuwe rol voor groene groepen, scholing van vrijwilligers en het aanboren van nieuwe projectsubsidies en sponsoren. Door de subsidie is menskracht inzet baar om het te realiseren. Voor de toekomst liggen dergelijke mogelijkheden ook bij het thema De Vecht. Vergelijkbare zaken als hierboven, aangevuld met verbreding van het thema biodiversiteit, hebben hierin kansen. Streven is dat de resultaten van de projecten blijvend in het aanbod worden opgenomen, en dat met structurele uitbreiding van menskracht hieraan uitvoering gegeven kan worden. 10