Exploitatie Zwembad de Bronspot Een onderzoek in het kader van artikel 213a Gemeentewet
Afdeling controlling Mei 2011 Exploitatie zwembad de Bronspot 2
Inhoudsopgave Blz. Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Onderzoeksplan doelmatigheid en doeltreffendheid 2010 4 1.1 Het object van onderzoek 4 1.2 De reikwijdte van het onderzoek 4 1.3 Onderzoeksmethode 4 1.4 De wijze van uitvoering van het onderzoek 4 1.5 Rapportage en gevolgtrekking 4 Hoofdstuk 2 Doelmatigheid en doeltreffendheid 5 2.1 Doelmatigheid 5 2.2 Doeltreffendheid 5 Hoofdstuk 3 Exploitatie zwembad de Bronspot in cijfers 6 Hoofdstuk 4 Doelmatigheid 7 Hoofdstuk 5 Doeltreffendheid 9 5.1 De programmabegroting 9 5.2 De sport- en beweegnota 9 Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen 11 6.1 Doelmatigheid 11 6.2 Doeltreffendheid 11 Exploitatie zwembad de Bronspot 3
Inleiding Jaarlijks wordt door het college van burgemeester en wethouders bepaald welk organisatieonderdeel, product, proces of programma in het kader van de verordening 213a Gemeentewet, aan een onderzoek naar een doelmatige en doeltreffende uitvoering zal worden onderworpen. Een dergelijk onderzoek richt zich op de manier waarop de middelen die beschikbaar zijn, worden gebruikt (doelmatigheid) en of met inzet van deze middelen het gewenste resultaat wordt behaald (doeltreffendheid). Dit onderzoek is al weer het vijfde op rij en heeft betrekking op de exploitatie van zwembad de Bronspot. Hoe doelmatig en doeltreffend is dit organisatieonderdeel, welke zaken gaan goed en welke kunnen beter? In hoofdstuk 1 van de voorliggende rapportage wordt het gevolgde onderzoeksplan uit de doeken gedaan. Hoofdstuk 2 gaat in op de termen doelmatigheid en doeltreffendheid. Hoofdstuk 3 zet de exploitatielasten van de afgelopen vijf jaar op een rij en geeft een analyse van de lasten en baten. In hoofdstuk 4 komt het onderdeel doelmatigheid aan de orde. In hoofdstuk 5 is doeltreffendheid verwoord. In hoofdstuk 6 tenslotte worden de uit het onderzoek voortkomende conclusies vermeld en worden er (voor zover mogelijk) aanbevelingen voor de toekomst gedaan. Exploitatie zwembad de Bronspot 4
Hoofdstuk 1 Onderzoeksplan doelmatigheid en doeltreffendheid 2009 1.1 Het object van onderzoek In het kader van de verordening 213a Gemeentewet bepaalt het college van B&W jaarlijks welke organisatieonderdelen, producten of programma s aan een onderzoek naar doelmatigheid en doeltreffendheid van het door het college gevoerde bestuur zal worden onderworpen. Het object van onderzoek voor 2010 is de doelmatigheid en doeltreffendheid van de exploitatie van zwembad de Bronspot. 1.2 De reikwijdte van het onderzoek Het onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van, richt zich op de volgende onderdelen: zijn de exploitatielasten aan schommelingen onderhevig; wat is de verhouding tussen bezoekersaantallen gerelateerde inkomsten versus uitgaven eigen middelen; indien ja, welke oorzaken kunnen hiervoor worden aangegeven; zijn er gegevens voorhanden om te beoordelen of de middelen doelmatig zijn ingezet; indien ja, welke conclusies kunnen hier uit worden getrokken; indien nee, wat dient er dan te gebeuren om dit wel mogelijk te maken; zijn er gegevens voorhanden om een oordeel te geven over de doeltreffendheid van het productieproces; indien ja, welke conclusies kunnen hier uit worden getrokken; indien nee, wat dient er dan te gebeuren om dit wel mogelijk te maken. 1.3 Onderzoeksmethode Als onderzoeksmethode wordt een kosten/baten analyse berekening gehanteerd; deze methode geeft invulling aan de vraag in hoeverre de huidige exploitatie doelmatig is. 1.4 De wijze van uitvoering van het onderzoek De exploitatiegegevens van de jaren 2006 t/m 2010 zullen worden verzameld en naast elkaar worden gezet. Vervolgens zullen de ontwikkelingen in de tijd met elkaar worden vergeleken, waarbij zal worden ingezoomd op substantiële toe- of afnamen. Vervolgens zullen de bezoekersaantallen over de jaren 2007-2010 verzameld en naast de uitgaven worden gezet. Tevens zal worden bezien in hoeverre de programmabegroting 2010 en de sport- en beweegnota bruikbare gegevens bevatten met betrekking tot de exploitatie van zwembad de Bronspot en zal worden bezien in hoeverre deze geschikt zijn om een oordeel te geven over doeltreffendheid. 1.5 Rapportage en gevolgtrekking Het onderzoek zal worden afgerond met een rapportage met daarin de onderzochte items, de conclusies van het onderzoek en aanbevelingen ter verbetering. Genoemde rapportage vindt plaats aan het college van B&W. Het complete onderzoek zal conform de verordening 213a Gemeentewet ten tijde van de jaarrekening voor raads- en commissieleden ter inzage liggen. Exploitatie zwembad de Bronspot 5
Hoofdstuk 2 Doelmatigheid en doeltreffendheid Het college van burgemeester en wethouders verricht jaarlijks een onderzoek naar doelmatigheid (efficiency) en doeltreffendheid (effectiviteit). 2.1 Doelmatigheid Een onderzoek naar doelmatigheid richt zich op de mate waarin de gewenste prestaties worden gerealiseerd met een zo beperkt mogelijke inzet van middelen. Bij doelmatigheid wordt de verhouding weergegeven tussen de gewenste productiviteit en de gerealiseerde productiviteit. Zijn de middelen die voor de productie gebruikt zijn, zuinig genoeg aangewend? Om op deze vraag een antwoord te kunnen geven, dient de verhouding tussen de werkelijke inzet van middelen en de vooraf bepaalde of gewenste inzet van middelen te worden beoordeeld. Een uitspraak over een al dan niet doelmatig gebruik van middelen veronderstelt dus de aanwezigheid van een norm of een nulpunt, waarmee vergeleken kan worden. 1.2 Doeltreffendheid Doeltreffendheid beoordeelt de mate waarin de beoogde maatschappelijke effecten van het beleid ook daadwerkelijk worden behaald. Doeltreffendheid of effectiviteit gaat over de verhouding tussen de gerealiseerde en de gewenste effectproductiviteit. Zijn de doelstellingen, die vastgesteld zijn in het beleid, bereikt? Om op deze vraag een antwoord te kunnen geven wordt gekeken naar de verhouding tussen de gerealiseerde en de gewenste effecten. Zijn de doelstellingen, die vastgesteld zijn in het beleid, volledig of ten dele, bereikt. Effectiviteit beoordeelt dus niet het productieproces zelf, maar beoordeelt de uitkomst hiervan. Exploitatie zwembad de Bronspot 6
Hoofdstuk 3 Exploitatielasten zwembad de Bronspot in cijfers Om een vergelijking te kunnen maken zijn de werkelijke exploitatielasten van zwembad de Bronspot van de afgelopen vijf jaar (2006 tot en met 2010) verzameld en naast elkaar gezet. Exploitatie zwembad de Bronspot 2006 2007 2008 2009 2010 Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten 263.076 699.602 229.677 726.835 265.499 797.928 275.736 828.653 282.471 908.228 Exploitatietekort -436.526-497.158-532.429-552.917-625.757 Dekkingspercentage 37,6% 31,6% 33,3% 33,3% 31,1 % Bovenstaande cijfers laten zien dat jaarlijks gemiddeld 33,3 % van de uitgaven gedekt wordt door de inkomsten. Analyse van de lasten Onderstaande tabel geeft de grootste uitgavenposten weer in werkelijke bedragen. 2006 2007 2008 2009 2010 Personeelskosten 367.577 374.164 404.047 409.729 491.564 Doorbelasting 104.845 105.812 106.641 136.755 146.581 kostenplaatsen Huren 78.993 78.993 79.783 81.977 81.977 Aardgas 56.681 78.581 99.188 82.851 87.962 Electriciteit 42.943 39.758 42.768 48.542 44.467 Kosten buffet 12.712 11.289 13.868 15.117 14.497 Onderhoudskosten 6.722 8.290 8.838 7.852 7.610 De personeelskosten zijn ten opzichte van 2006 jaarlijks gestegen. In 2010 zijn de personeelskosten hoger dan voorgaande jaren als gevolg van de hernieuwde functiewaardering die een nabetaling tot gevolg had en het feit dat 1 medewerker in 2010 afwezig is geweest en vervangen diende te worden. Het aantal fte s bedroeg in 2006 8,54 fte en met ingang van 2007 9,10 fte uitgaande van begrotingscijfers. De kosten voor aardgas zijn in de loop van de jaren gestegen. De doorbelasting kostenplaatsen is in 2010 ten opzichte van 2008 met 40.000,- gestegen. De post doorbelasting kostenplaatsen is niet beïnvloedbaar door de exploitatie van de Bronspot. Het zwembad betaalt jaarlijks huur aan de gemeente Brunssum. In dit huurbedrag zit klein onderhoud verdisconteerd en een jaarlijkse storting in de voorziening groot onderhoud gebouwen. Exploitatie zwembad de Bronspot 7
Analyse van de baten Uitsplitsing baten Werkelijke baten 2006 2007 2008 2009 2010 Totaal 263.076 229.677 265.499 275.736 282.471 Entreegelden 72.577 59.189 73.377 85.183 82.447 Zwemlessen 62.508 61.592 65.504 66.034 68.184 particulieren Schoolzwemmen 45.781 43.198 47.759 46.936 48.347 Buffet 31.982 27.515 29.089 28.274 28.628 Huurvergoeding 33.009 29.934 34.323 31.405 32.517 verenigingen Diploma zwemmen 7.302 14.740 8.457 8.019 6.991 Doelgroepen 6.213 4.704 6.329 8.904 14.056 Het grootste gedeelte van de omzet wordt gegenereerd door diverse entreegelden en zwemlessen particulieren. De totale baten stijgen jaarlijks met uitzondering van 2007, toen is het zwembad gesloten van 23 juni t/m 31 augustus in verband met het opnieuw betegelen van het grote bad. Tijdens de sluiting werden geen inkomsten gegenereerd. De tarieven worden jaarlijks geïndexeerd. De tariefstijging bedraagt in 2010 ten opzichte van 2006 gemiddeld 14 % voor de entreegelden en zwemlessen. De gemeente Brunssum betaald een bedrag per leerling voor het schoolzwemmen. Bezoekersaantallen 2006 2007 2008 2009 2010 Aantal bezoekers 108.813 98.184 108.520 109.564 107.427 % van totaal % van totaal % van totaal % van totaal % van totaal Schoolzwemmen 22,3 27,9 28,3 26,7 26,5 Recreatie en baantjeszwemmen 25,2 22,0 23,4 23,7 23,5 Verenigingen 23,0 21,4 20,3 20,1 20,5 Kinderzwemles 17,8 18,3 17,0 16,8 16,9 Overig 11,6 10,3 11,0 12,8 12,6 Het onderdeel schoolzwemmen levert met uitzondering van 2006 jaarlijks het hoogste bezoekersaantal op. In 2007 is het zwembad van 23 juni t/m 31 augustus gesloten geweest in verband met het opnieuw betegelen van het grote bad hetgeen invloed heeft op het bezoekersaantal van dat jaar. Na de stijging van de bezoekersaantallen in 2008 en 2009 laat 2010 weer een daling zien. Exploitatie zwembad de Bronspot 8
Hoofdstuk 4 Doelmatigheid Nemen we de in hoofdstuk 2 gegeven definitie van de term doelmatigheid als leidraad, namelijk de verhouding tussen de werkelijke inzet van middelen en de vooraf bepaalde of gewenste inzet van middelen, dan zouden we op totaal niveau een vergelijking over de afgelopen jaren kunnen maken tussen begrote middelen en de werkelijke inzet van middelen. Deze vergelijking ziet er als volgt uit: Product B 2007 W 2007 B 2008 W 2008 B 2009 W 2009 B 2010 W 2010 Lasten 725.357 726.835 761.415 797.928 838.717 828.653 852.739 908.228 Baten 247.168 229.677 268.893 265.499 275.049 275.736 281.375 282.471 Saldo -478.189-497.158-492.522-532.429-563.668-552.917-571.364-625.757 % kostendekkend 34,1 31,6 35,3 33,3 32,8 33,3 33,0 31.1 Als we het begrootte kostendekkingspercentage vergelijken met het werkelijke kostendekkingspercentage dan wordt in 2009 het begrootte kostendekkingspercentage behaald en is het werkelijke kostendekkingspercentage in de andere jaren lager dan begroot. Als in 2010 geen nabetaling Fuwa en geen extra inhuur ter vervanging van personeel zou hebben Plaatsgevonden dan was het begrootte kostendekkingspercentage ook in 2010 behaald. Er is echter geen norm vastgesteld in de programmabegroting ten aanzien van het te behalen kostendekkingspercentage. De tabel maakt zichtbaar dat de inkomsten jaarlijks blijven stijgen. Het percentage kostendekkendheid stijgt niet omdat met name de personeelskosten en de energiekosten blijven stijgen. Vergelijking met andere zwembaden Er is informatie opgevraagd over kostendekkingspercentages bij 6 andere zwembadexploitanten maar deze gegevens waren niet voorhanden of werden niet verstrekt. Er is binnen de reikwijdte van dit onderzoek geen vergelijking mogelijk met de exploitatiecijfers van andere zwembaden. Exploitatie zwembad de Bronspot 9
Hoofdstuk 5 Doeltreffendheid Ter beoordeling van de effectiviteit van het gevoerde beleid, dient in ogenschouw te worden genomen welke effecten er met de exploitatie van het zwembad de Bronspot worden beoogd en vervolgens dient te worden onderzocht of en in hoeverre deze effecten ook daadwerkelijk worden bereikt. Als basis voor dit onderzoek dienen de programmabegroting 2010 en de sportnota. 5.1 De programmabegroting In de programmabegroting wil de gemeente Brunssum in pijler 5, de maatschappelijke pijler het volgende bereiken: Het sportbeleid is erop gericht dat zoveel mogelijk inwoners van Brunssum gaan, c.q. blijven sporten en bewegen. Dit vanuit de overtuiging dat sporten en bewegen een positieve bijdrage levert aan de gezondheid, de ontspanning en de leefbaarheid. De inwoners moeten in staat worden gesteld om te kunnen sporten en bewegen vanuit hun eigen interesse en omstandigheid, in een bereikbare en geschikte omgeving en tegen een betaalbare prijs. De gemeente schept voorwaarden, waarbinnen inwoners en organisaties een eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Deelconclusie Het exploiteren van een zwembad draagt bij aan de doelstelling om voorwaarden te scheppen voor sportbeoefening. 5.2 De sportnota In de sportnota worden de volgende vijf doelstellingen uitgewerkt: 1. Sporten en bewegen mogelijk maken en houden voor alle inwoners van Brunssum en daarmee zoveel mogelijk mensen te stimuleren om te gaan sporten; 2. Het verhogen van de kwaliteit van sportbeoefening; 3. Het realiseren van maatschappelijke doelen, waarbij sport als instrument wordt ingezet; 4. Het stimuleren van specifieke doelgroepen om te gaan sporten en bewegen; 5. Sporten en bewegen inzetten als middel om een positieve uitstraling voor Brunssum te verkrijgen. Om deze doelstellingen te realiseren wordt het sportbeleid vormgegeven aan de hand van de navolgende vijf thema s te weten: A. Sportvoorzieningen; B. Sportaanbod; C. Sportstimulering; D. Sportinfrastructuur en; E. Subsidies en tarieven. Ad A Sportvoorzieningen Een sportvoorziening vormt de basis om te kunnen sporten. De kwaliteit van sportbeoefening wordt mede bepaald door de kwaliteit van de sportaccommodatie. Deelconclusie De gemeente houdt de kwaliteit van de zwemaccommodatie op peil door het plegen van jaarlijks onderhoud. Ad B Sportaanbod In de sportnota ligt hierbij de nadruk op georganiseerde sport. Deelconclusie Deze doelstelling heeft in mindere mate betrekking op het zwembad omdat een groot deel van de bezoekersaantallen niet in verenigingsverband sporten. Exploitatie zwembad de Bronspot 10
C. Sportstimulering De gemeente Brunssum voert een gericht doelgroepenbeleid. De prioriteit ligt bij jongeren, ouderen en mensen met een lichamelijke beperking. Deelconclusie De Bronspot biedt diverse activiteiten voor ouderen aan zoals meer bewegen voor ouderen en meer bewegen voor hart en vaatpatiënten. De bezoekersaantallen blijven de laatste 3 jaren constant. Voor de doelgroep jongeren is er aanbod van zwemlessen, schoolzwemmen en recreatief zwemmen. In de vakanties is er de mogelijkheid tot recreatief zwemmen met speeltoestellen. Er is geen specifiek aanbod voor mensen met een lichamelijke beperking. D. Sportinfrastructuur De sportinfrastructuur wordt in de sportnota omschreven als het netwerk van taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden en communicatielijnen van alle organisaties die een rol hebben binnen het veld van sport en bewegen. De gemeente Brunssum heeft hierbij als doelstelling het invulling geven aan het sportbeleid. De gemeente heeft hierbij een voorwaardenscheppende, stimulerende en regisserende rol. De voorwaardenscheppende rol wordt ingevuld in de vorm van investeringen in bestaande en nieuwe sportaccommodaties, het verstrekken van subsidies en het hanteren van een redelijk tarievenstelsel. Deelconclusie Voor wat betreft het investeren in bestaande accommodaties (voorwaardenscheppende rol) is dit het geval bij de Bronspot. Voor wat betreft de overige rollen zijn er onvoldoende gegevens voorhanden om dit aan te tonen. E. Subsidies en tarieven Subsidies en tarieven zijn instrumenten om de beoogde beleidsdoelstellingen van de gemeente te helpen realiseren. Vergelijking met tarieven van zwembaden in de regio is niet goed mogelijk omdat deze zwembaden andere faciliteiten bieden dan de Bronspot. Deelconclusie De zwemverenigingen worden gesubsidieerd door de gemeente conform de subsidieverordening Welzijn, cultuur en sport gemeente Brunssum 2009. Schoolzwemmen wordt door de gemeente gesubsidieerd. De kosten hiervoor bedragen 1,85 per leerling per zwemles. Het is op dit moment niet meetbaar op welke wijze subsidiëring en de tariefstelling de bezettingsgraad van het zwembad beïnvloeden. Exploitatie zwembad de Bronspot 11
Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Doelmatigheid De analyse van de exploitatiecijfers laat zien dat gemiddeld over de jaren 2006 tot en met 2010 33% van de uitgaven wordt gedekt door inkomsten. Er is echter in de programmabegroting geen norm bepaald ten aanzien van het niveau van kostendekkendheid. Naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoek kan geconcludeerd worden, dat er geen uitspraak kan worden gedaan over doelmatigheid. Geadviseerd wordt om een norm te bepalen ten aanzien van het gewenste niveau van kostendekkendheid. Tevens wordt geadviseerd om te onderzoeken of een vergelijking met de kostendekkingspercentages van andere zwembaden mogelijk is. 6.2 Doeltreffendheid Op een aantal onderdelen van de programma begroting en de sportnota kan geconcludeerd worden dat het zwembad bijdraagt aan het behalen van de beleidsdoelstellingen. In welke mate is echter niet meetbaar omdat er geen meetbare beleidsdoelstellingen zijn geformuleerd in de sportnota en de programmabegroting. Aanbevolen wordt om bij een herziening van de sport- en beweegnota te onderzoeken of het mogelijk is om meetbare doelstellingen op te nemen. Exploitatie zwembad de Bronspot 12