LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Workshop 4 Dynamische wisselwerking tussen samenleving en natuurlijke omgeving The past is the key to the present (and future ) P. Degryse, M. Sintubin, G. Verstraeten, P. Van Peer Departement Aard- & Omgevingswetenschappen Onderzoekseenheid Archeologie LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Workshop 4 Dynamische wisselwerking tussen samenleving en natuurlijke omgeving Een diep tijdsperspectief voor maatschappij-milieu relaties: Homo sapiens als Jager/Verzamelaar Ph. Van Peer Eenheid Prehistorische Archeologie Faculteit Letteren LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
Gedurende 95% van haar aanwezigheid op aarde, heeft onze soort uitsluitend bestaan uit Jagers-Verzamelaars gemeenschappen Ook de vroegste Homo sapiens Jagers-Verzamelaars onderhielden actieve interacties met hun omgeving en brachten culturele landschappen tot stand Voorbeeld Ondergrondse exploitatie van grondstoffen (vuursteenmijnen) in de Beneden-Nijlvallei
In bepaalde periodes bereikten deze interacties zelfs een kritisch niveau (bvb overexploitatie), tengevolge van demografische en klimatologische druk. Dit leidde tot technologische en sociale innovatie en tot nieuwe productiemodi. Voorbeelden De verspreiding van het expansieve jongpaleolithische sociaal systeem in de Oude Wereld tussen 60 en 40 ka, als ultiem gevolg van de MIS4 desertificatie De ontwikkeling van de landbouw tegen 9500 BCE door sedentaire groepen die te maken kregen met de Jonge Dryas De Paleolithische culturele ecologie kan een evolutionair macroperspectief bieden voor historische en hedendaagse ontwikkelingen
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Workshop 4 Dynamische wisselwerking tussen samenleving en natuurlijke omgeving 5000 jaar zoutexploitatie in Egypte P. Degryse Geologie & Centre for Archaeological Sciences Departement Aard- & Omgevingswetenschappen LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
5000+ jaren van zout exploitatie in Egypte Uitbating van natuurlijke afzettingen Extractie uit zoutmeren Archeologisch: gebruik voor mummificatie, hygiëne & medisch, voedsel & koken, artisanale processen (glas, linnen, leer ) Modern: gebruik voor voedselproduktie, zeep & detergent en de chemische industrie
Pliny & the Dog Star Antieke uitbating
Moderne uitbating 1
Moderne uitbating 2
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Workshop 4 Dynamische wisselwerking tussen samenleving en natuurlijke omgeving Hoe gaan we om met georisico s? M. Sintubin Geodynamics & Geofluids Research Group Departement Aard- & Omgevingswetenschappen LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics De dreiging van aardbevingen Jackson 2006 LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics De dreiging van aardbevingen Jackson 2006 Teheran LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Naar een nieuwe benadering van archeoseismologie LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Aardbevingen en archeologie STAP 1 het archeologisch perspectief deus ex machina House of the fallen blocks, Knossos, Kreta A. Evans 1928 LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Aardbevingen en archeologie STAP 1 het archeologisch perspectief deus ex machina neocatastrofisme of wetenschap? probleem van amalgamatie & duplicatie gevaar van cirkelredenering LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics gebroken gebouw Cnidus, Turkije Aardbevingscatalogus STAP 2 het seismologisch perspectief aanwijzingen voor aardbevingen in het archeologische archief naar een probabilistische benadering! aardbevingstypologie Nimrod magnitude? tijd? LSUE Launch Event, verwoestingslaag Leuven, 19 juni 2009 Petra
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Seismoscoop Petra, Jordanie STAP 3 het archeoseismologisch perspectief meetinstrument voor antieke aardbevingen MACROSEISMOLOGIE naar een deterministische benadering! intensiteit? grondbeweging? kwetsbaarheid! LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Seismische cultuur STAP 4 het sociologisch perspectief hoe gaat een samenleving om met aardbevingen? naar een seismische cultuur weerbaarheid! Disasters are social phenomena Shimoyama 2002 LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics ees.kuleuven.be/igcp567/ LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics Workshop 4 Dynamische wisselwerking tussen samenleving en natuurlijke omgeving Mens, natuur en rivieren G. Verstraeten Departement Aard- & Omgevingswetenschappen LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009
LSUE Launch Event, Leuven, 19 juni 2009 LSUE SED Leuven Sustainable Earth Society Environment Dynamics
0 Neolithic (5300-2000 BC) Bronze & Iron Age (2000-57 BC) Roman Period (57 BC AD 476) Middle Ages (AD 476 1500) -10-20 -30-40 -50-60 -70 Bilande korbeek Sint-Joris-Weert Beauvechain Nodebais trench Nethen Cerise Falise Ijsse Loonbeek Suzeril Thyle Sclage -80-90 -100-10000 -8000-6000 -4000-2000 0 2000
Een stabiele rivier? Een rivier is sowieso een dynamisch gegeven Verstedelijking Dijlebekken -> toename piekdebieten -> toename in dwarssectie met 45% tijdens de laatste 40-50 jaar. Verbreding van ong. 3.3 m en verdieping van 0.49 m 117/02-3 39 38 height a.s.l. (m) 37 36 35 1969 2008 34 0 5 10 15 20 25 horizontal distance (m)
Sterke toename in sedimentatiesnelheid ~lokale factoren Impact van stuwmeren (backwater effect) bevers Afname van de sedimentatiesnelheid ~herbebossing en implementatie conservatiemaatregelen
implicaties voor beleid Hermeandering: creatie van een natuurlijke omgeving? Of herstel van een Middeleeuws cultuurlandschap?
Is de natuurlijke morfologie herstellen een doelstelling van het beleid? In het najaar 2004 werd het oude traject over een afstand van 150 m hersteld. In totaal werden vier meanders heraangelegd. De beek werd overgedimensioneerd, zodat ze extra veel water kan bergen en niet jaarlijks moet worden geruimd. Enkele poelen en stroomversnellingen zorgen voor extra structuurvariatie. De oude meander was voor een groot deel dichtgegroeid met moerasplanten, wilgen en elzen. Bij de herinrichting is deze oude meander uitgediept en is het profiel aangepast zodat er voldoende water door kan stromen.
duurzaam beheer van riviervalleien Eigenschappen natuurlijk rivierlandschap Opbouw van de vallei op lange termijn Rivier = dynamisch; niet statisch Interacties abiotische en biotische factoren in riviervallein Antropogene impact in het verleden Wensen van de gebruikers van een riviervallei Beperken overstromingsfrequentie Verhogen biodiversiteit Esthetische aspecten Conflicten met aangelanden en begrenzing van valleigebied Nieuwe initiatieven; bv ecotoerisme