Vogels en vraat in eutrofe rietmoerassen Ruud P.B. Foppen
Begrazing moeras en vogels????? Begrazing door wat? - Grote herbivoren (koeien, paarden, herten) - Vogels (ganzen, zwanen) - Evertebraten Vogels als oorzaak of als slachtoffer?
Gak-gak of Karre-Karre? Zit de gans andere soorten dwars? Ruud P.B. Foppen
Rol van gans als grazer/beheerder - Ervaringen Oostvaardersplassen, zie lezing Mennobart van Eerden hierna Ecosystem engineer die kan zorgen voor vergrote variatie/diversiteit in moerasvegetatie en daarmee verrijking van (avi)faunistische en floristische waarden
Effecten op riet Rietkwaliteit verbetert en meer nutriëntendynamiek, Maar Hoeveelheid en dynamiek van begrazing is sleutel voor toe- of afname rietareaal
Baardman profiteert van jonge geïnundeerde en begraasde rietvelden
Belangrijke voorwaarde Sturing van begrazingsproces door spelen met waterpeil - Nieuwe rietontwikkeling bij drooglegging - Handhaving oud riet bij voldoende waterdiepte
De dynamiek van de gans
200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 Soepgans Canadese gans Brandgans Grauwe Gans Knobbelzwaan 40000 20000 0
Ganzen en rietmoerassen Er zijn in Nederland geen rietmoerassen meer zonder (grote) aantallen ganzen (klei->veen- >rivier->zandgrond) De vraag is of en welke effecten die dichtheden/aantallen hebben op de helofytenvegetaties Zijn studies Oostvaardersplassen naar de effecten door te extrapoleren naar andere gebieden?
OBN onderzoek Loenen-Loosdrecht: Ganzen belemmeren terugkeer helofytenranden Lamers et al. 2010 OBN rapport
In laagveen spelen zeker ook waterkwaliteit, peil en golfwerking een rol 14.00 Winnie Rip
Probleem jonge verlandingsstadia Moeilijk om vanuit verlandingssituaties helofytenvegetaties te ontwikkelen Helofyten zoals riet zijn essentieel voor veel van onze moerasvogels
Rietranden van belang voor kritische moerasvogels
Rietranden onder druk Graveland & Coops (1997)
Situatie Grote karekiet hachelijk
Geldt zeker niet voor alle moerasvogels
Randensoort/waterriet
Wat rest is enkele kerngebieden
Totale populatie <150 paar Sinds 1990 jaarlijkse tellingen in kerngebieden (Gooi en Randmeren)
N territoria Sovon Vogelonderzoek Nederland Aantallen Randmeren dramatisch afgenomen: onder IHD 140 120 Ketelmeer Vossemeer Zwarte Meer Drontermeer 100 80 60 40 20 0 1989 1993 1997 2001 2005 2009 2013
Loosdrechtse plassen
Oorzaken achteruitgang Afrika, trekweg (?) Predatie, recreatie (???) Habitatkwaliteit broedperiode Verdwijnen goede rietranden: hoog, dik waterriet, brede rietkragen Verdwijnen grote insecten Begrazing Graveland-studies
Case study Loosdrechtse plassen Van der Winden (2016)
Gans als probleem
Waargenomen effecten Op veel plaatsen wordt, zelfs op kleine schaal, nieuwe (riet)moerasvegetatie ontwikkeling beïnvloed Bestaande rietranden worden beïnvloed
Op maat oplossingen
Maatregelen tegen ganzenvraat Benetting (evt in combi met verjaging)
Eerste resultaten bemoedigend
2017: veldscan overige grote karrengebieden Is er sprake van begrazing rietranden en in welke mate? - Drontermeer - Vossemeer - Zwarte meer - Ketelmeer
Elders ook maatregelen bijv. voor ontwikkelen nieuw moeras weren ganzen in o.a Gelderse Poort, Vechtplassen, Delta,. Linten en exclosures lijken te helpen, in combinatie met waterpeilbeïnvloeding (drooglegging)
Voorbeeld Park Lingezegen
Kwaliteit rietmoeras Hier en daar forse begrazing Veel dynamiek Veel diversiteit hoog Weinig dynamiek Verstarring Weinig diversiteit Snelle successie Overal forse begrazing Verdwijnen riet laag Gansdichtheid Grote per ha moeras rietmoerassen zoals OVP Veel kleine rietmoerassen met veel randen
Kennisbehoefte Hoe houden/krijgen we een optimale dichtheid herbiveren in het riet? Wat is effectiviteit? Zijn er andere maatregelen denkbaar? Hoe generaliseerbaar (werkt het overal?) Hoe groot is het probleem? Onderzoek naar de effecten op algemene vogelsoorten in rietmoeras/randen (kleine karekiet-rietzanger-rietgors) en andere rietbewoners
Rol OBN Meenemen begrazing als factor voor herstel verlandingsprocessen (zie praatje Winnie) Initiëren/stimuleren onderzoek naar effecten natuurwaarde op FAUNA/VOGELS Meedenken/doen ontwikkelen alternatieve werings/verjagingsmaatregelen
Bedankt voor uw aandacht