Topjaar soorten overig jarig riet

Transcriptie

1 Beste tellers van zeldzame broedvogels in Gelderland! Het jaar 2018 loopt alweer ten einde. Tijd dus om terug te blikken op het broedvogelseizoen De terugblik op de koloniebroeders zal nog even op zich laten wachten, vanwege het ontbreken van te veel cruciale aantallen. Voor nu dan ook even een uitgebreide terugblik op 2018 van verschillende soorten binnen het Grote Rivierendistrict (D13). De weergegeven aantallen zijn gebaseerd op bmp gegevens en waarneming.nl. Binnen D13 bevinden zich 4 kerngebieden: Gelderse Poort, Neder-Rijn (Heteren-Wijk bij Duurstede), Waal (Nijmegen-Waardenburg) en Linge Oevers. Door Matthias Koster, districtscoördinator D13, Grote Rivieren Topjaar soorten overig jarig riet Net als de voorgaande jaren bevindt zich het zwaartepunt als het gaat om broedvogels als Roerdomp en Grote Karekiet al jaren in het Natura2000-gebied De Gelderse Poort. Het broedvogeljaar 2018 is hier dan ook geen uitzondering op. Zoals ik in eerdere publicaties al vermeldde moet het hanteren van een meer natuurlijk waterpeil in het Rijnstrangengebied de ontwikkeling van gezond riet stimuleren en zal dit hoogstwaarschijnlijk ook een positief effect gaan hebben op soorten die overjarig gezond riet zoals de Roerdomp en Grote Karekiet prefereren. Het broedjaar 2018 was een goed jaar voor beide soorten. Roerdomp Waar het aantal territoria Roerdompen in 2017 op slechts 4 territoria stokte en het gemiddelde in de periode op 5 territoria uitkwam, kwam het aantal in 2018 beduidend hoger uit. Het aantal territoria komt in 2018 namelijk uit op 13 territoria. Van deze 13 territoria bevinden 9 territoria in de Gelderse Poort, namelijk in het Rijnstrangengebied. Vergeleken met de voorgaande jaren, toen het gemiddelde rond de 4-5 territoria lag, is het aantal dus beduidend hoger. Buiten het Rijnstrangengebied bevinden zich nog 4 territoria. Deze territoria bevinden zich in vier verschillende gebieden. Twee van deze gebieden vallen in het oostelijk deel van het district namelijk, Waterrijk Oost te Arnhem en Wageningse Bovenpolder te Wageningen. De overige twee gebieden bevinden zich in het westelijk deel van het district: de rietvelden van de Boezem van Brakel te Brakel en Klein Hoogland te Asperen. Bij het territorium in Waterrijk Oost is zelfs een geslaagd broedgeval vastgesteld. Grote Karekiet Eenzelfde ontwikkeling is terug te zien bij de Grote Karekiet. Alle territoria bevinden zich dit jaar in het Rijnstrangengebied. Gemiddeld over de periode komt in dit gebied het aantal territoria uit op 7 territoria. Het dieptepunt binnen het gehele district ligt in de periode met 4 territoria, het hoogtepunt in 2015 met 10 territoria (verspreid over 4 gebieden). In het gehele district lag in de periode het gemiddelde op 8 territoria. Waar in het verleden binnen D13 meerdere gebieden bezet waren, is dat in 2018 maar in 1 gebied, het Rijnstrangengebied. In 2018 bereikte het aantal territoria weer het oude aantal van 2015 van 10 territoria. Opmerkelijk aangezien de aantallen in heel Nederland nog steeds een negatieve trend laten. Een uitzondering hierop is dus het Rijnstrangengebied waar de aantallen de laatste jaren stabiel dan wel zeer licht toenemen.

2 Woudaap Een heel ander beeld laat de Woudaap zien. Een vaste plek voor Woudapen in D13 is het Rijnstrangengebied. Echter in 2018 zijn geen blaffende exemplaren waargenomen in dit gebied. Terugkijkend in de gegevens is dit sinds de jaren 2001 en 2002 niet meer voorgekomen. De jaren volgend op dit dieptepunt lag het gemiddelde 4 territoria in D Ontwikkeling Territoria soorten overjarig riet (D13) Territoria Roerdomp Territoria Grote Karekiet Territoria Woudaap Afbeelding 1: Ontwikkeling territoria Roerdomp, Grote Karekiet & Woudaap in District Grote Rivieren Gelderland Andere moeras- en rietvogels Buidelmees De terugval van de Buidelmees die in 2017 ingezet was, zet in 2018 door. Waar in 2016 nog 6 territoria en in 2017 nog 4 territoria aanwezig waren in het Rijnstrangengebied bleef het aantal in 2018 slechts steken op 2 territoria. Alle territoria bevonden zich traditiegetrouw, op enkele territoria in het verleden na in andere gebieden in D13, in het Rijnstrangengebied. De huidige aantallen steken schril af met het aantal territoria (14-68 territoria) van de jaren Daarentegen ligt het gemiddelde van de periode toevallig genoeg op 2 territoria. Buiten het Rijnstrangengebied zijn in 2018 geen territoria bekend. Baardman Een andere rietbroedvogel, de Baardman, bleek wederom een stabiel jaar te hebben gehad in het Rijnstrangengebied. Gemiddeld over de periode ligt het aantal territoria op 2 territoria in dit gebied. In de grote rietvelden van Waterrijk Oost (Arnhem) kwam minimaal 1 broedpaar tot een geslaagd broedsel. Hoogstwaarschijnlijk lag het aantal territoria in dit gebied hoger dan dit ene territorium/broedgeval. Bruine Kiekendief Daarnaast waren minimaal 3 territoria aan Bruine Kiekendieven in het district. Twee zijn afkomstig uit het Rijnstrangengebied. Het overige territorium bevindt zich in het kerngebied Neder-Rijn, namelijk in de Maurikse Waarden. Mogelijk bevindt zich nog een territorium in de Amerongse Bovenpolder. Dit is een bekende plek, maar zijn tot op heden geen gegevens van bekend dat ook dit jaar hier een territorium van de Bruine Kiekendief was. Het beeld van het aantal territoria is dus niet compleet. Vanwege de aanwezigheid van meerdere geschikte gebieden binnen het district kan men er ook van uit gaan dat het aantal hoger ligt dan het

3 aantal van 3 territoria. Dit heeft te maken met het feit van veel losse meldingen buiten bmp gebieden die gebaseerd zijn op rondhangende exemplaren in geschikte gebieden. Echter zijn hier geen vastgestelde waarnemingen gedaan die duiden op een territorium. Goed rallen en hoenenjaar Voor zeldzame hoenen en rallen als de Porseleinhoen en Kwartelkoning was 2018 in D13 een goed jaar vergeleken met de voorgaande jaren. Kwartelkoning Waar de voorgaande jaren in de geschikte gebieden binnen D13 voor de Kwartelkoning maar weinig territoria aanwezig waren, kan dat van 2018 niet gezegd worden. Het aantal territoria in het gehele district komt in 2018 uit op 8 territoria. De roepende Kwartelkoningen bevonden zich dit jaar in drie verschillende regio s: Wageningen, Arnhem en Nijmegen. In de regio Arnhem waren 3 territoria, allen in Waterrijk Oost. De regio Nijmegen waren eveneens 3 territoria aanwezig, namelijk 2 in de Kleine Grindgat te Weurt en 1 territoria in de Ooijpolder. De complementaire laatste 2 territoria bevonden zich in de Wageningse Bovenpolder. Porseleinhoen Ook de Porseleinhoen kende een relatief goed jaar in het Grote Rivierendistrict. In 2018 werden van minimaal 6 exemplaren het welbekende zweepslagje gehoord. Alle bekende territoria bevinden zich in het oostelijke en midden deel van het district. Regio Arnhem heeft met 5 territoria een groot aandeel in het aantal territoria dit jaar. Het merendeel, 4 territoria, waren afkomstig uit Waterrijk Oost. Een ander roepende exemplaar is aangetroffen in het Rijnstrangengebied. Het aantal wordt gecomplementeerd door een roepend exemplaar binnen de datumgrenzen in de Plasserwaard te Wageningen. Afbeelding 2: Ontwikkeling territoria Kwartelkoning & Porseleinhoen in District Grote Rivieren Gelderland Nieuwkomer Cetti s zet groei en verspreiding verder door Het aantal territoria aan Cetti s Zanger blijft maar doorgroeien. Aan de hand van bmp gegevens en heel veel waarnemingen lijkt het aantal territoria in 2018 tegen de territoria aan te zitten. In gebieden waar in het verleden nog geen territoria aanwezig waren, zijn deze nu wel bezet. Zo zitten in 2018 de Gelderse Poort 7-8 territoria. Noemenswaardig is de terugmelding van een geringde vogel uit de Ooyse Graaf die nu zijn territorium heeft in een wilgenbos ter hoogte van de wijk Schuytgraaf in Arnhem.

4 De overige territoria zijn langs het overige deel van D13 te vinden, vooral de omgeving Heukelum zijn meerdere clusters van territoria bekend. Exacte aantallen moet ik jullie nog verschuldigd blijven. Om hier toch een goed beeld bij te krijgen, zijn de plannen vanuit mij als SOVON Distritscoördinator en eveneens vanuit SOVON samen met jullie als tellers een integrale telling voor deze soort uit te voeren in Hoe en wat zal in een latere editie van de Provinciale SOVON-nieuwsbrief vermeld worden. Bos- en heidesoorten Waar D13 voornamelijk uit uiterwaarden bestaat, liggen er ook enkele bos- en heidegebieden in het district waar de nodige relatief schaarse soorten elk jaar hun territoria hebben. Middelste Bonte Specht & Kortsnavelboomkruiper Een opmerkelijke toename is te zien in de enige regio, regio Nijmegen, waar deze soort (Middelste Bonte Specht) voorkomt. Waar de voorgaande jaren het aantal territoria op 3 uitkwam, komt het aantal territoria in 2018 uit op 7-8 territoria. Alle territoria zijn gebaseerd op waarnemingen vanuit waarneming.nl. Mogelijk ligt het bezoeken van andere gebieden aan de toename ten grondslag. Opvallend is dat wederom in dezelfde regio geen territoria aan Kortsnavelboomkruipers genoteerd konden worden. Al blijken de bossen in deze omgeving geschikt te zijn (wat eveneens blijkt uit waarnemingen uit het verleden). Nachtzwaluw Het aantal territoria aan Nachtzwaluwen bleef vergeleken met 2017 stabiel met 4-5 territoria. Ten opzichte van het gemiddelde, 3 territoria, van de periode kan men spreken van een zeer lichte toename. Overige broedvogels Grote Gele Kwikstaart Waar in de periode het aantal territoria Grote Gele Kwikstaarten op 2 territoria uitkwam en in territoria, was 2018 een nog beter jaar. In 2018 konden zelfs 4 territoria genoteerd worden. Buiten de bekende gebieden (De Bruuk te Groesbeek en Ooijpolder) is territorium indicerende gedrag (balts en paar in broedbiotoop) waargenomen binnen de datumgrenzen in de gebieden rondom de stuwwal van Ubbergen en de sluis ter hoogte van de Loonse Waard te Balgoij. Alle territoria bevinden zich dus in de regio Nijmegen. Steltkluut Waar 2017 nog de boeken in ging als een goed broedjaar voor de Steltkluut in het Grote Rivierendistrict, was 2018 dat alles behalve een goed jaar. Slechts 1 broedpaar deed een broedpoging in het Grote Rivierendistrict, namelijk in het Rijnstrangengebied. Tot broeden is het helaas niet gekomen. De reden voor het niet broeden is niet bekend. IJsvogel Na de strenge winter heeft de IJsvogelstand in D13 een behoorlijke klap te verwerken gehad. In de 4 kerngebieden komt het aantal in vergelijking met 2017 beduidend lager uit. In 2017 zijn binnen de 4 kerngebieden minimaal 34 territoria van de IJsvogel vastgesteld (bmp en waarneming.nl). In 2018 bedroeg dit slechts 10 territoria(!). Hierbij moet vermeld worden dat nog niet duidelijk is of enkele bmp gebieden waar in eerdere jaren 1 of meerdere IJsvogelterritoria aanwezig waren ook in 2018 geteld zijn. Echter komt de verhouding qua

5 aantal getelde gebieden overeen met Buiten de kerngebieden zijn in 2018 in totaal minimaal 8 territoria vastgesteld, in 2017 was dit minimaal 10 territoria. Zoals onderstaande grafiek weergeeft, maakt de IJsvogel de laatste jaren een behoorlijke duikeling als het gaat om territoria binnen D13. Deels is dit te verklaren door de strenge winterperioden die de afgelopen jaren zijn geweest. Een andere verklaring is het minder beschikbaar hebben van geschikte gegevens (bmp plots en in geschikte gebieden en waarnemingen uit waarneming.nl in geschikte gebieden). Mogelijk geeft dit ook een vertekend beeld. Kluut Met minimaal 53 broedparen in D13 gaat 2018 de boeken in als een goed jaar voor de Kluut. Niet eerder kon een hoger aantal dan de 53 broedparen in 2018 genoteerd worden. De hoogste aantallen bevonden zich in de regio Arnhem-Nijmegen: minimaal 25 broedparen in Waterrijk Oost en 6 broedparen in de Gelderse Poort. De overige broedparen zijn vastgesteld in het uiterwaardengebied van de Waal. Zo zijn 12 broedparen vastgesteld in Liendense Waard, 2 in de uiterwaarden van Maasbommel, 3 in de uiterwaarden van Alphen en 4 broedparen rondom Slot Loevestein. Het laatste vastgestelde broedpaar is afkomstig in de uiterwaarden van de Neder-Rijn ter hoogte van Culemborg. Afbeelding 3: Ontwikkeling territoria IJsvogel & Kluut in District Grote Rivieren Gelderland Dankwoord Dan rest mij nu alleen maar om alle tellers te bedanken voor hun inzet en fijne samenwerking dit jaar! Bij deze wil ik iedereen dan ook een goed, gezondheid en vogelrijk 2019 toewensen! Matthias Koster Districtscoördinator SOVON Grote Rivieren Gelderland