Vanaf juli 2015 biedt de GGD in West-Brabant sociaal-medische verpleegkundigenzorg aan dak- en thuislozen aan vanuit de twee centrumgemeenten Breda en Bergen op Zoom. In acht maanden tijd, van juli 2015 tot en met februari 2016, hebben de verpleegkundigen bij 81 dak- en thuislozen een eerste consult, ofwel intake, afgenomen. Tijdens een intake brengt de verpleegkundige een aantal aspecten van de dak- en thuisloze in kaart: demografische kenmerken inkomen, onderdak & hulptrajecten verzekering & huisarts medische gezondheid geestelijke gezondheid & verslaving hulpvraag benodigde vervolgacties na intake. Deze factsheet rapporteert over bovenstaande aspecten van de 81 dak- en thuislozen gezien door de GGD verpleegkundigen. Het geeft een beeld van de sociaal-medische situatie van deze dak- en thuislozen, niet van de totale populatie dak- en thuislozen in de regio West-Brabant. Demografische kenmerken Verreweg de meeste dak- en thuislozen waarbij een intake is afgenomen, was man (82%). De leeftijd varieerde tussen de 23 en 67 jaar, met een gemiddelde van 45 jaar. Slechts een klein deel was niet van Nederlandse afkomst (1), hun nationaliteit was zeer divers. Met zekerheid verbleef illegaal in Nederland. Qua opleidingsniveau bleek het grootste deel, bijna de helft (46%), laag opgeleid. Dak- of thuisloosheid beperkt zich echter niet alleen tot deze groep, ruim een derde (39%) was middelbaar- en 13% hoog opgeleid.
Inkomen, onderdak en hulptrajecten Ongeveer een kwart (23%) van de dak- en thuislozen had geen inkomen. Veel genoemde redenen waren dat niet voldaan werd aan de eisen om een daklozenuitkering aan te kunnen vragen, zoals het hebben van een ID-kaart, of dat de uitkering nu of op korte termijn geregeld werd. De plek waar verreweg de meeste dak- en thuislozen verbleven, was de Maatschappelijke Opvang. Een kleiner deel verbleef bij vrienden en familie of buiten op straat. In tabel 1 staan de bijbehorende aantallen en percentages uitgesplitst naar centrumgemeente. Tabel 1: Plek waar de dak- en thuislozen onderdak vinden Onderdak Breda N=40 (%) Bergen op Zoom Totaal (N=81) N=41 (%) Maatschappelijke Opvang 25 (63%) 30 (73%) 55 (68%) Vrienden/familie 5 (13%) 4 (10%) 9 (11%) Buiten 4 (10%) 3 () 7 (9%) Tentje, camper, caravan, boot 3 (8%) 2 () 5 (6%) Kamer 2 () 1 (2%) 3 (4%) Her en der (o.a. kraakpanden) 1 (3%) - 1 (1%) Geen details 1 (3%) - 1 (1%) Een klein percentage dak- en thuislozen (1) is in Breda niet bij een hulpinstelling aangehaakt. In Bergen op Zoom is dat percentage twee keer zo hoog (29%), bijna een derde ontvangt geen hulp. Verzekering en huisarts Een ruime meerderheid van de dak- en thuislozen waarbij een intake is afgenomen, had een basisverzekering (71%, zie figuur 1). In Breda was het grootste deel verzekerd bij CZ, in Bergen op Zoom bij VGZ. Slechts weinig dak- en thuislozen waren met zekerheid aanvullend verzekerd (10%). Dit komt onder andere doordat dak- en thuislozen vaak een schuld hebben bij hun zorgverzekeraar die vervolgens de aanvullende verzekering mag beëindigen of mag weigeren deze te verschaffen. % Basisverzekering Breda % Basisverzekering Bergen op Zoom % Basisverzekering totaal 62% 33% 80% 1 71% 24% Figuur 1: Percentage dak- en thuislozen met een basisverzekering
De meerderheid van de dak- en thuislozen stond ten tijde van de intake ingeschreven bij een huisarts (6, zie figuur 2). Eén van de redenen dat zij niet hun eigen huisarts bezochten was dat de praktijk zich (ver) buiten de centrumgemeente bevond. Hiervan was met zekerheid sprake bij 22% van de dak- en thuislozen die een huisarts hadden. % Ingeschreven bij huisarts Breda 8% % Ingeschreven bij huisarts Bergen op Zoom % Ingeschreven bij huisarts totaal 69% 23% 59% 34% 6 28% Figuur 2: Percentage dak- en thuislozen ingeschreven bij een huisarts Medische gezondheid Tijdens een intake loopt de verpleegkundige de medische gezondheid van de dak- of thuisloze na. Een aantal resultaten lichten we eruit en vergelijken die indien mogelijk met resultaten uit de volwassenenmonitor (19-65 jaar) van de GGD West-Brabant uitgevoerd in 2012, het laatst beschikbare jaar. Chronische ziekten: de dak- en thuislozen benoemen verschillende klachten en aandoeningen maar er is geen chronische ziekte die opvallend vaak voorkomt. Allergieën: bijna een kwart (22%) van de dak- en thuislozen geeft aan een allergie te hebben. De meeste genoemde allergie is hooikoorts (44%). Medicijngebruik: ongeveer 30% gebruikt medicijnen. Veel gebruikt zijn: morfine-achtige pijnstillers (48%; opiaten bv. Methadon), benzodiazepinen (33%; angstremmers/ slaapmiddel), NSAID-pijnstillers (29%; bv. Naproxen) en atypische/klassieke antipsychotica (29%). Gewicht: net als onder volwassenen in West-Brabant heeft iets minder dan de helft (43%) van de dak- en thuislozen die op intake kwamen overgewicht inclusief obesitas. Staat gebit: het gebit van bijna de helft van de dak- en thuislozen bevindt zich in een (zeer) slechte staat (zie figuur 3). Iets minder dan de helft van de dak- en thuislozen geeft zelf ook aan gebitsklachten te hebben (42%). Meest genoemde klachten zijn: pijnklachten (4); afgebroken kiezen/ tanden (32%); gaatjes/rotte plekken/aanslag/tandplak (26%) en ontbrekende/geen tanden (24%).
Goed - Zeer Goed Redelijk Slecht - Zeer Slecht Geen tanden Breda (N=40) 2 40% 30% Bergen op Zoom (N=41) 12% 22% 49% 10% Totaal (N=81) 9% 24% 4 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 3: Inschatting staat gebit door verpleegkundige Geestelijke gezondheid en verslaving In Breda geeft de helft van de dak- en thuislozen (53%) aan geestelijke problemen te ervaren. Meest genoemd zijn stress, PTSS-klachten en depressieve gevoelens. In Bergen op Zoom ligt het percentage lager (24%) wat beter vergelijkbaar is met volwassenen in West-Brabant (18%). Vooral depressieve gevoelens spelen in Bergen op Zoom. Zowel in Breda als in Bergen op Zoom is ongeveer de helft van de dak- en thuislozen verslaafd (resp. 5 en 49%). Meerdere verslavingen kunnen tegelijkertijd spelen. Veel voorkomend in Breda is alcoholverslaving (76%), in Bergen op Zoom cocaïneverslaving (5) en alcoholverslaving (4). Ter vergelijking: 8% van de West-Brabantse volwassenen drinkt overmatig en 0, gaf in de monitor aan recentelijk harddrugs te hebben gebruikt. Het percentage rokers ligt met 83% (Breda) en 7 (Bergen op Zoom) ook vele malen hoger dan onder volwassenen in West-Brabant (2). Algemene beoordeling gezondheid Over het algemeen genomen beoordelen de verpleegkundigen de medische gezondheid van de meeste dak- en thuislozen tijdens de intake als redelijk (zie figuur 5). De beoordeling is op basis van de aanwezigheid van ziekten en/of aandoeningen die op zowel lichamelijk en/of geestelijk gebied het functioneren beperken. De beoordeling is gebaseerd op de informatie die de verpleegkundige krijgt tijdens de intake en betreft een momentopname.
Goed - Zeer Goed Redelijk Slecht - Zeer Slecht Breda (N=40) 50% 33% 13% Bergen op Zoom (N=41) 12% 66% 12% 10% Totaal (N=81) 9% 58% 22% 11% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 4: Algemene beoordeling gezondheid door verpleegkundige Hulpvraag In tabel 2 staan de tien meest voorkomende klachten waarmee de dak- en thuislozen naar de verpleegkundigen van de GGD kwamen. Sommigen hadden meerdere klachten. Vooral tandklachten en pijn aan gewrichten komen veel voor. Negen dak- en thuislozen kwamen zonder klachten bij de verpleegkundigen, het doel van hun bezoek was een algemene check-up. Tabel 2: top 10 gezondheidsklachten dak- en thuislozen Gezondheidsklachten patiënt Breda Bergen op Zoom Totaal 1. Tandklachten 3 11 14 2. Pijn aan gewricht(en) 6 7 13 3. Verwijzing nodig/ medicatie nodig 2 6 8 4. Hoofdpijn 5 2 7 5. Huidklachten 5 2 7 6. Rug/nekklachten 4 2 6 7. Oogklachten 3 2 5 8. Hoesten/benauwd/keelpijn 2 2 4 9. Voetklachten 3-3 10. Stress 3-3 Bij de meeste dak- en thuislozen schatten de verpleegkundigen de hulpvraag in als (matig) ernstig (zie figuur 5).
1 (niet ernstig) 2 3 4 5 (zeer ernstig) onbekend Breda (N=40) 8% 18% 28% 30% 10% 8% Bergen op Zoom (N=41) 22% 39% 24% Totaal (N=81) 20% 33% 2 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 5: Inschatting ernst van de hulpvraag door verpleegkundige (schaal 1-5) Vervolgacties naar aanleiding van de intake De verpleegkundigen van de GGD kunnen de meeste hulpvragen zelf behandelen, meer dan de helft van de dak- en thuislozen komt op vervolgconsult bij de verpleegkundige (68% Breda; 56% Bergen op Zoom). Het aantal vervolgconsulten tussen juli 2015 en februari 2016 lag op 189: 49 in Breda en 140 in Bergen op Zoom. Het aantal vervolgconsulten per dak- of thuisloze lag in Breda tussen de 1 en 5 keer, in Bergen op Zoom tussen de 1 en 12 keer. Doorverwijzen naar een reguliere huisarts of een tandarts blijkt in de praktijk lastig, vooral in Breda. Hier is het slechts eenmaal gelukt iemand te verwijzen naar een reguliere huisarts en eenmaal naar een tandarts, tegenover respectievelijk 12 en 9 keer in Bergen op Zoom. Het inschrijven van dak- en thuislozen bij een huisartsenpraktijk, is daarentegen vooral moeilijk in Bergen op Zoom. Hier is het slechts eenmaal gelukt, in Breda zevenmaal.