Concept DORPSVISIE SCHALKHAAR

Concept DORPSVISIE SCHALKHAAR Februari 2014 1

Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Andere rol gemeente... 3 1.2 Verantwoording Themakeuzes... 4 1.3 Leeswijzer... 4 2. Karakterisering dorp Schalkhaar... 5 2.1 Historie... 5 2.2 Samenleven... 5 2.3 Demografie... 6 2.4 Bevolkingssamenstelling... 7 2.5 Bewonersparticipatie... 7 3. Trends... 9 3.1 Maatschappelijke ontwikkelingen... 9 3.2 Demografische verkenning Deventer 2035... 9 4. Thema s... 11 4.1 Wonen... 11 4.2 Maatschappelijke voorzieningen... 13 4.3 Economie... 15 4.4 Verkeer... 15 4.5 Groene omgeving... 16 5. Toets demografische verkenning... 19 6. Vervolg... 20 7. Bijlages... 21 7.1 Overzicht (beleids)documenten... 21 7.2 Overzicht gesprekspartners... 21 7.3 Dorpsontwikkelingsplan Schalkhaar... 22 2

1. Inleiding Deze Dorpsvisie gaat over de toekomst van Schalkhaar: welke ontwikkelingen komen op het dorp af en hoe kan Schalkhaar ook in de toekomst vitaal blijven. De gemeente heeft in gesprekken met bewoners en diverse organisaties naar de ontwikkelingen en de mogelijke gevolgen gekeken. De Dorpsvisie geeft de richting aan hoe de gemeente wil handelen in Schalkhaar. Tegelijk zien bewoners wat ze van de gemeente kunnen verwachten bij initiatieven waarin de gemeente een rol speelt. Burgemeester en wethouders spraken in het Coalitieakkoord af om een Dorpsvisie te maken: Het platteland moet op eigen kracht kunnen functioneren en de dorpskernen moeten vitaal blijven. Dit vraagt om een passend woningaanbod en ruimte voor innovatieve ideeën, die passen en onderschikt zijn aan de overwegend agrarische functie van het buitengebied. We maken daartoe per dorp een visie op het gebied van wonen, werken en ondernemen. Ook de bewoners hebben een plan opgesteld, namelijk het Dorpsontwikkelingsplan (DOP). Daarin staan onderwerpen die de Schalkhaarse bevolking de komende jaren wil aanpakken, zelfstandig of samen met maatschappelijke organisaties of de gemeente. Een samenvatting van het DOP staat in bijlage 7.3. Bewoners en gemeente maken samen op basis van het DOP en de Dorpsvisie een Dorpsagenda van en voor Schalkhaar. Dorpsvisie (door gemeente) DOP (door het dorp) Dorpsagenda (gezamenlijk) relatie-dorpsvisie-dorpsontwikkelingsplan-dorpsagenda Voor alle duidelijkheid: in deze dorpsvisie gaat het om het dorp Schalkhaar, dus zonder het buitengebied en omliggende buurtschappen als Frieswijk en Averlo. Wel betrekken we de nabijgelegen Zandwetering erbij omdat daar kansen zijn voor recreatie gericht op het dorp. 1.1 Andere rol gemeente In het verleden nam de overheid vaak het initiatief voor ontwikkelingen en betrok daar de inwoners bij in de vorm van burgerparticipatie. Tegenwoordig gebeurt dat vaak andersom: op tal van terreinen nemen bewoners zelf meer verantwoordelijkheid en ontplooien zelf activiteiten. In veel gevallen is de gemeente daarbij slechts één van de partners. Er is in sprake van overheidsparticipatie. De rol van de gemeente wordt vooral het stimuleren, begeleiden en eventueel toetsen van initiatieven die bewoners of anderen nemen. Op het gebied van zorg en welzijn zijn er veel veranderingen. De vraag naar zorg groeit door de vergrijzing van de bevolking. Diverse regelingen worden samengevoegd, er is minder geld beschikbaar en de gemeente gaat veel taken uitvoeren die nu nog door het Rijk worden gedaan. In de toekomst komt worden zorg en welzijn meer wijk- en buurtgericht worden georganiseerd. Organisaties die in een gebied actief zijn zullen nauw gaan samenwerken. Zorg en welzijn zullen dan beter gaan aansluiten bij de behoeften van de inwoners. Bovendien kan er efficiënter en 3

slimmer worden gewerkt. De overheid doet vaker een beroep op bewoners om hun zorg zelf te organiseren, zo nodig met buren, vrienden of familie. Meedoen naar vermogen is het uitgangspunt. In het verleden voerde het Rijk een wijkenbeleid waaruit voorzieningen op terreinen zoals sport, bewegen, spelen, opvoeden/kinderopvang, ontmoeten en publieke dienstverlening werden betaald. Maar we gaan steeds meer vraaggericht werken door samen met lokale organisaties en bewoners te onderzoeken waar behoefte aan is en te kijken hoe de toekomst van deze voorzieningen eruit ziet. De gemeente doet daarbij een beroep op de creativiteit en de samenwerkingskracht van bewoners om de kwaliteit van hun leefomgeving op peil te houden. 1.2 Verantwoording Themakeuzes Bij het maken van de Dorpsvisie heeft de gemeente gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van inwoners en bedrijven uit Schalkhaar en maatschappelijke partners (zie bijlage 7.2). Daarbij werd duidelijk dat het belangrijk is om nu al rekening te houden met de veranderende samenstelling van de bevolking: in verhouding groeit het aantal ouderen en vermindert het aantal jongeren. Deze visie gaat daarom in op onderwerpen zoals wijk- en buurtgericht werken, het bundelen van voorzieningen en een actieve rol van bewoners. Daarnaast is er aandacht voor ruimtelijke en economische ontwikkelingen, zoals woningbouw en detailhandel. De Dorpsvisie werkt bovendien een aantal onderwerpen uit het Actieplan Platteland 2012-2013 verder uit. Het Actieplan legt voor wat betreft de leefbaarheid van de dorpen het accent op het in stand houden van voorzieningen, al dan niet in de vorm van een Kulturhus, de huisvesting van jongeren en ouderen en woonservicezones. Actieplan platteland 2012-2013 Begin 2012 heeft de raad het Actieplan platteland 2012-2013 vastgesteld. Doelen zijn: de landbouw behouden en ruimte bieden voor veranderingen; de plattelandseconomie verbreden en de recreatie versterken; de ruimtelijke kwaliteiten van het platteland behouden en versterken op terreinen zoals landschap, natuur, cultuurhistorie, milieu en water; de leefbaarheid van de dorpen behouden en waar mogelijk versterken.. 1.3 Leeswijzer De Dorpsvisie begint met een beschrijving van Schalkhaar en belangrijke ontwikkelingen zoals de ontwikkeling van het aantal inwoners en de leeftijdsopbouw. Vervolgens worden ontwikkelingen voor een aantal belangrijke thema s uitgewerkt. In tekstkaders is de visie van de gemeente aangegeven. De ontwikkelingen zijn deels autonoom, worden ingezet door lokale initiatieven of zijn gewenst op basis van de gemeentelijke visie. 4

2. Karakterisering dorp Schalkhaar 2.1 Historie Het dorp Schalkhaar is in het begin van de 19 e eeuw ontstaan op een dekzandrug bij de splitsing van de Oerdijk en de Spanjaardsdijk, eeuwenoude routes vanuit Deventer naar Lettele en Heeten. Het dorp bestond uit enkele boerderijen tussen het Wechelerveld (heidegebied) en de landbouwgronden op de Rielerenk. De bewoners waren werkzaam op de grotere hoeven in de omgeving van Olst en Averlo. Sinds de bouw van een katholieke kerk aan het begin van de negentiende eeuw kreeg Schalkhaar een voornamere betekenis. Rond deze kerk ontwikkelde zich het dorp. Toen in 1895 op vrijwel dezelfde plaats een nieuwe kerk werd gebouwd was de dorpskern al aanwezig. Het dorp werd aanvankelijk Riele genoemd. De kerk vormt een belangrijk visueel element in het dorp. De wens van welgestelden uit Deventer om buiten de stad te gaan wonen, veroorzaakte vraag naar bouwterreinen in het nabij Deventer gelegen dorp. Hiertoe werd een vennootschap opgericht met het doel villapark Park Braband te exploiteren. De eerste villa (voormalig gemeentehuis) verrijst in 1898. naoorlogse groei Tot circa 1965 vindt in Schalkhaar slechts beperkte uitbreiding plaats in de vorm van verdichting van de bestaande bebouwing. In de tweede helft van de twintigste eeuw heeft Schalkhaar aansluiting gekregen met de bebouwing van Deventer, wat voor het gebied Raalterweg/hoek Oosterwechelsweg enigszins ten koste is gegaan van het dorpse aangezicht van Schalkhaar. Schalkhaar krijgt een duidelijke functie als forensendorp van Deventer. De villabebouwing langs de historische lanen - Kon. Wilhelminalaan en de Oerdijk - met tussen deze lanen een zekere vorm van verdichting aan de Pastoorsdijk, Smidsweg en Timmermansweg is nagenoeg onveranderd gebleven. Ook de hoofdfunctie van het dorp is onveranderd gebleven, namelijk wonen. Dit heeft te maken met de ligging van Schalkhaar nabij Deventer en met haar agrarische verleden. De bedrijvigheid die in de loop van de tijd is ontstaan heeft over het algemeen een plaatselijk verzorgend karakter. Het groeitempo van het dorp is dermate laag geweest dat ingrijpende wijzigingen niet noodzakelijk zijn geweest. Lanen en wegen als de Kon. Wilhelminalaan, de Oerdijk, de Pastoorsdijk, de Smidsweg en Kolkmansweg komen al sinds mensenheugenis in hun huidige structuur op kaarten voor. De dichtheid van de bebouwing langs de oude lanen is wel hoger geworden. De kerk blijft het meest opvallende gebouw van het dorp. De driehoek Oerdijk, Smidsweg- Pastoorsdijk, Ganzeboomsweg en Kolkmansweg wordt door haar veelheid aan functies als het centrum beschouwd. Eind vorige eeuw zijn vijf woonbuurten aan de historische structuur toegevoegd. Thans worden aan de oostzijde twee woongebieden gerealiseerd: De Wijtenhorst en Douwelerleide. 2.2 Samenleven Schalkhaar is voor veel bewoners een woondorp. Rustig, groen en dichtbij de stad. Het heeft een hoog voorzieningenniveau. Bewoners van Schalkhaar richten zich ook op de stad maar bewoners uit de stad ook op Schalkhaar. Bijvoorbeeld: vele sporters (voetbal, volleybal) van buiten het dorp sporten in Schalkhaar. Met alle positieve effecten voor het dorp. Schalkhaar heeft verschillende buurten. In de buurt Laarmanskamp/Aarninkskamp zijn nu, door verhuisbewegingen, verschillende leefstijlen en is er minder cohesie. De buurt Westenberg-Buiten is een nieuwe woonbuurt tegen Schalkhaar aan. De buurtvereniging zorgt voor contact met elkaar door het houden van buurtactiviteiten. Straks met de nieuwbouw Wijtenhorst zullen in rap tempo meer mensen van buitenaf in Schalkhaar komen wonen. Voor de huurwoningen staan bewoners uit de dorpen op de 5

wachtlijst, stadsbewoners onderaan omdat zij starten met minder punten. Schalkhaar heeft onder meer het Platform Schalkhaar die de belangen van de bewoners behartigt. Het platform is een actieve belangenvertegenwoordiger en stelt zich kritisch op ten opzichte van de maatregelen van de gemeente. De verenigingen van oudsher hebben het moeilijk of verdwijnen uit het dorp zoals de fanfare. Het zomer-kinderdagkamp verloopt elk jaar weer succesvol dankzij de vrijwilligers. Kinderactiviteiten worden op dit moment weer opgepakt door een paar actieve volwassenen. Er zijn geen specifieke jongerenactiviteiten. Jongeren in Schalkhaar zijn op dit moment niet allemaal in beeld. Basisonderwijs voert buitenschoolse opvang uit en ontwikkelen een brede school. Kinderopvang en peuterwerk zoeken samenwerking en wisselen uit, met elkaar en met de school. Er zijn twee plekken in Schalkhaar waar met name de ouderen gehuisvest zijn: Park Braband en De Lindenhof. Vrijwilligers voor deze ouderen zijn veelal vitale ouderen. De kerken zijn van oudsher actief in het dorp. 2.3 Demografie Het aantal inwoners in dorp Schalkhaar (donkerpaarse gebied) is de laatste jaren toegenomen van bijna 3.900 in 2003 naar bijna 4.700 in 2012. Een toename van 800 personen (20%). Deze toename is vooral te danken aan de bouwactiviteiten in de jaren 2003-2006. Figuur 1: Bevolkingsontwikkeling Schalkhaar 2003-2012 5000 4500 4000 3500 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bron: Gemeente Deventer Figuur 2: Bevolkingsprognose Schalkhaar 2013-2023 6

6500 6250 6000 5750 5500 5250 5000 Bron: Gemeente Deventer Het aantal woningen is vanaf 2003 gestegen van 1.542 naar 1.683 woningen op 1 januari 2012. De gemiddelde woningbezetting is in dezelfde periode toegenomen van 2,51 tot 2,77 in 2012. De laatste jaren neemt de gemiddelde woningbezetting echter weer af. Dit laatste sluit weer aan bij de gemeentelijke en landelijke trend. In landelijk gebied is de gemiddelde woningbezetting vaak wel hoger dan gemiddeld. Ter vergelijking in Nederland is deze 2,30 en Deventer 2,34. 2.4 Bevolkingssamenstelling Wanneer de bevolkingsontwikkeling van Schalkhaar en Deventer naast elkaar wordt gelegd zien we het volgende: De jongste leeftijdsgroep (0-19 jaar) schommelt de laatste jaren rond 25%. In 2012 is bijna 1 op de 4 inwoners van Schalkhaar jonger dan 20 jaar. Hiermee ligt het aandeel jongeren een fractie boven het gemiddelde voor totaal Deventer. In absolute aantalen is het aantal 0 t/m 19 jarigen in Schalkhaar toegenomen van 960 in 2003 tot bijna 1.140 in 2012. De verwachting is dat het aantal jongeren de komende jaren zal toenemen; het aandeel jongeren neemt af. De leeftijdsgroep 20-64 jaar, nagenoeg gelijk aan de potentiële beroepsbevolking, laat een ander beeld zien. In Schalkhaar is relatief gezien het aandeel in de leeftijdsgroep 20-64 jaar lager dan in Deventer. Het aandeel 20-64 jarigen in Schalkhaar schommelt de laatste jaren rond 55%. Absoluut gezien is er een toename in het aantal inwoners binnen deze leeftijdgroep te zien. In 2003 waren er ruim 2.100 inwoners tussen de 20 en 65 jaar en in 2012 waren dit er ruim 2.500. Het aandeel van deze leeftijdsgroep zal de komende jaren licht toenemen. Schalkhaar is sterker vergrijsd dan het Deventer gemiddelde. Het aandeel 65-plussers in Schalkhaar is, na een aanvankelijke daling in de periode 2003 tot 2007, vanaf 2007 weer toegenomen tot bijna 21% in 2012. Absoluut gezien zijn er de afgelopen 10 jaar bijna 200 ouderen bijgekomen. Op 1 januari 2013 zijn er ruim 1.000 65-plussers in Schalkhaar. Procentueel zal de komende 10 jaar het aandeel 65-plussers ongeveer gelijk blijven. 2.5 Bewonersparticipatie De bewoners kleuren Schalkhaar. Door hun inzet voor de buurt en het dorp blijven sociale verbanden merkbaar en zichtbaar. Driekwart van de bewoners zegt gehecht te zijn aan hun buurt. Zo n 60% van de bewoners doet vrijwilligerswerk en draagt zo bij aan het welzijn van en in het dorp. Hun werk is onder andere zichtbaar rond voorzieningen, jongeren en ouderen. Het aantal vrijwilligers is toegenomen, maar hun inzet verandert: ze richten zich vaker op kortdurende activiteiten. Vrijwilligerswerk is nu en in de toekomst onmisbaar. Een aantal voorbeelden: Platform Schalkhaar Platform Schalkhaar behartigt de belangen van de Schalkhaarse inwoners met als doel de leefbaarheid van het dorp Schalkhaar te behouden en te vergroten. Daarbij hecht het platform aan voorzieningen als scholen, dorpshuis, winkels en bibliotheek. Het platform wil fungeren als aanspreekpunt voor en schakel tussen inwoners en gemeente. 7

KiXxx! KiXxx! is in 2009 opgezet door een groepje enthousiaste moeders. Tijdens een wijkaanpakronde vonden leerlingen van beide basisscholen uit Schalkhaar dat er meer voor hen en met hen moest worden georganiseerd. De KiXxx! is er voor de groepen 3 t/m 8. Tegenwoordig is er ook een KiXxx! voor tieners tussen 12 en 15 jaar. Schalkhaar helpt elkaar Dit initiatief beoogt de informele zorg en hulp te versterken en sluit aan op de ontwikkeling van woonservicezones in de gemeente Deventer. Achterliggende wens is mensen het gevoel te geven dat ze in een dorp wonen waar je elkaar kent en voor elkaar klaar staat, als dat nodig is. Schalkhaar.nu Op dit digitale platform worden allerlei activiteiten in Schalkhaar bekend gemaakt en komen zaken terecht die het dorp aangaan. Het bevordert de samenwerking tussen inwoners en verenigingen, alleen al door het overzicht van wat er gebeurt in Schalkhaar. Regiegroep Schalkhaar Schalkhaar kent vele organisaties voor diverse terreinen. De regiegroep wil deze organisaties samenbrengen, een coördinerende rol vervullen en indien nodig coöperatieve structuren ontwikkelen. De regiegroep legt verbindingen met bestaande ontwikkelingen als wijkaanpak, D.O.P. en actieve groepen en besturen. Kerken In Schalkhaar is een protestantse en een katholieke gemeenschap actief. In de H. Nicolaaskerk en in Park Braband worden vieringen gehouden. De Schalkhaarse kerken zijn van oudsher actief in het sociale leven van Schalkhaar. Tal van kerkelijke vrijwilligers zetten zich in om de dorpse samenleving leefbaar te houden. De Groene Knoop Deze club van actieve (oudere) vrijwilligers zetten zich in voor de groene omgeving, waarbij zij zich niet beperken tot die van Schalkhaar. 8

3. Trends Een belangrijke aanleiding voor deze Dorpsvisie zijn maatschappelijke ontwikkelingen die zowel op fysiek als op sociaal terrein zijn invloed doen gelden. Projectbureau Overijssel heeft in opdracht van de provincie de belangrijkste op een rijtje gezet. Daarnaast hebben we een Demografische Verkenning Deventer 2035 opgesteld waarin hierondergenoemde algemene trends voor een belangrijk deel zijn terug te vinden. 3.1 Maatschappelijke ontwikkelingen 1. Krimp Nu laten de statistieken nog een lichte bevolkingsgroei zien, maar in de komende jaren wordt een krimp verwacht. Deze krimp zal in de eerste plaats in de dorpen merkbaar zijn. Ook een vitaal dorp als Schalkhaar zal te maken krijgen met een afname van de bevolking. 2. Vergrijzing en ontgroening In 2030 zal 25% van de Nederlandse bevolking ouder zijn dan 65 jaar. Van de Schalkhaarse bevolking is nu al bijna 21 % ouder dan 65 jaar. En dat percentage wordt alleen maar hoger. Het aantal 75+-ers zal verdubbelen. Ze zijn mobieler en waarschijnlijk gezonder en vitaler. De Schalkhaarse samenleving zal er ongetwijfeld anders uit gaan zien, niet in de laatste plaats door de afname van het aantal jongeren. 3. Welvaartsverschillen Schalkhaar is een tamelijk welvarend dorp. Het gemiddelde inkomen ligt nu al ruim boven dat in Deventer. Het is ook een aantrekkelijk dorp door de ligging in het landschap, ten opzichte van Deventer en de A1. Daarmee samenhangend is de huizenprijs ook bovengemiddeld. Mogelijk wordt dit onderscheid in de toekomst sterker, ondanks het aantrekkelijker worden van Deventer voor hogere inkomens. 4. Nieuwe sociale cohesie Met de ombouw van de verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving komen veel verantwoordelijkheden bij die samenleving terecht. Dat geldt voor zorg, maar bijvoorbeeld ook voor het verenigingsleven of de openbare ruimte. Die ontwikkeling doet zich voor op het moment dat traditionele sociale structuren veranderen. Er zijn meer dan vroeger nieuwkomers. Het nabuurschap is meer een keuze dan een noodzaak, en verandert daardoor. Vrouwen participeren steeds meer in betaalde arbeid. Deze ontwikkelingen betekenen iets voor de mogelijkheid om zorg te bieden aan de buurman of familie. Dorpelingen gaan steeds meer met elkaar om op basis van belangen of belangstellingen, en minder vanwege toevallige ruimtelijke nabijheid. 5. Dorp als woonplaats Mensen worden mobieler en een groot deel van het leven speelt zich buiten Schalkhaar af. Het dorp is in de eerste plaats een plek om te wonen. Allerlei voorzieningen richten zich op grotere groepen bezoekers en bevinden zich buiten Schalkhaar. Daardoor zal het aantal winkels, bedrijven en voorzieningen in het dorp eerder krimpen dan groeien. Dat hoeft niet per definitie te betekenen dat hierdoor de leefbaarheid terugloopt, want de bewoners raken meer en meer aan deze ontwikkeling gewend. 3.2 Demografische verkenning Deventer 2035 Medio 2012 hebben we een demografische verkenning uitgevoerd met als doel zicht te krijgen op mogelijke demografische ontwikkelingen binnen de gemeente Deventer. Deze ontwikkelingen waaronder de bevolkingssamenstelling (vooral de leeftijdsopbouw), werkt door op allerlei beleidsterreinen: het woningbouwprogramma, de werkgelegenheid, de arbeidsmarkt, de behoefte aan zorg en onderwijs, infrastructuur, grondaankoop, financiën en andere onderwerpen. De verkenning 9

geeft een beeld van de effecten van mogelijke demografische ontwikkelingen op deze beleidsterreinen. Daarbij is gewerkt met vier toekomstscenario s, gebaseerd op twee bepalende invloedsfactoren: de economische en de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Hoe die ontwikkelingen zullen verlopen, is onzeker. Vandaar samengevat de volgende scenario s: Economische groei, wonen en werken in de Randstad Economische groei, wonen en werken in Deventer Economische neergang, wonen en werken in de Randstad Economische neergang, wonen en werken in Deventer Grosso modo zal door de nabijheid van de stad elk scenario een bijpassende invloed hebben op de omliggende dorpen. Zo voorziet scenario De Ruilstad onder meer een slechtere gezondheidszorg, minder toerisme en afname van de sociale cohesie. De Snelle Stad daarentegen laat bijvoorbeeld meer groei van de dienstverlenende sector zien, meer flexwerkers en een hang naar wellness op het platteland. 10

4. Thema s De trends zoals die hiervoor zijn genoemd hebben hun weerslag in met name de thema s Wonen en Zorg. In afgeleide zin gaat het ook om de economische voorzieningen en de bereikbaarheid. 4.1 Wonen Meest in het oog springende woononderwerpen voor de toekomst zijn de stagnatie op de woningmarkt en de verduurzaming van de woningvoorraad. woningvoorraad De bebouwing in Schalkhaar bestaat hoofdzakelijk uit grondgebonden woningbouw (laagbouw). Het aantal woningen is vanaf 2003 gestegen van 1.542 naar 1.683 woningen op 1 januari 2012. Slechts op enkele plekken in het dorp zijn appartementen gerealiseerd. Het woonzorgcentrum Park Braband aan de Kon. Wilhelminalaan bestaat uit (zorg)appartementen in twee en deels drie lagen. De woningvoorraad in Schalkhaar is over het algemeen betrekkelijk jong. In de woongebieden lijkt vooralsnog geen sprake te zijn van structurele tekorten in de inrichting van de openbare ruimte. Gemiddeld zijn er minder huurwoningen dan koopwoningen en minder huurwoningen dan gemiddeld in Deventer. De meeste huurwoningen zijn van Woonstichting De Marken. De WOZ-waarde van de huizen is gemiddeld hoger dan van de huizen in de rest van Deventer. Er zijn minder verhuisbewegingen dan gemiddeld in Deventer. ontwikkelingen Als we naar de vier scenario s (zie blz. 9) kijken zijn er twee trends die dit thema raken: wonen en werken gaan richting de Randstad of omgekeerd. Deze trends zijn in de figuur op blz. 9 weergegeven op de horizontale as. Wij denken echter dat deze twee scenario-onderdelen niet of weinig invloed hebben op het wonen in Schalkhaar. Trek naar de Randstad zal de bouwactiviteit in Schalkhaar zeker niet stimuleren en bij een trek uit de Randstad mag verwacht worden dat die in de eerste plaats leidt tot vraag naar en aanbod van woningen in stedelijk gebied. Dat heeft gezien de ligging en het karakter, gevolgen voor de vraag naar woningen in Schalkhaar. De autonome behoefte naar nieuwe woningen zal de komende jaren opdrogen, maar of de geschetste demografische ontwikkelingen leiden tot meer vraag naar woningen in Schalkhaar of in Deventer, is onzeker. Immers samen vormen ze min of meer het stedelijk gebied als bedoeld in de trendscenario s. Los daarvan is er behoefte aan en mogelijk ruimte voor multifunctionele woningen, waarbij ook bestaande woningen getransformeerd kunnen worden. Het gaat om woningen die levensloop bestendig zijn en dus geschikt voor een brede groep inclusief ouderen. Daarnaast zijn zelfstandige woonvormen met ambulante zorg nodig. Multifunctionele woningen met de nodige domotica zijn onlangs in de Wijtenhorst gerealiseerd. In de toekomst zullen de woonlasten een groter deel van het huishoudbudget opslokken, te meer omdat lang niet zeker is of de koopkracht op peil blijft. Een deel van die woonlastenstijging wordt veroorzaakt door hogere energieprijzen. woningmarkt Ondanks een stagnerende woningmarkt vordert de invulling van de nieuwe woonwijk De Wijtenhorst en Douwelerleide gestaag. Locatie Grouwstra blijft moeilijk te ontwikkelen en zal naar verwachting voorlopig niet bebouwd worden. Daarnaast is de verwachting dat de vraag naar nieuwe woningen in Schalkhaar de komende jaren verder zal dalen. In datzelfde verband is de ontwikkeling van de locatie Landeweerd voorlopig niet aan de orde. Verder bleek uit het Woningmarktonderzoek Kleine Kernen in 2011 dat er grote verschuivingen zijn in de kwalitatieve vraag ten opzichte van een eerder uitgevoerd regionaal woningmarktonderzoek. 11

Gezien de te verwachten toename van het aantal senioren blijft daarbij van belang dat bij nieuwbouw en verbetering de woningen levensloop bestendig resp. geschikt voor senioren worden. Gemeente en woningcorporaties willen in 2014 weer deelnemen aan het Regionaal Woningmarktonderzoek. Uitkomsten van dit onderzoek kunnen door bewoners, ontwikkelaars, corporatie en gemeente gebruikt worden om tot een goed kwalitatief programma te komen voor nieuwbouw en woningverbetering. programmering en uitnodigingsplanologie Van oudsher hebben we vraag en aanbod op elkaar afgestemd in de woningbouwprogrammering. Zo is in 2008 de programmering vastgesteld voor het stedelijk gebied voor de komende 10 jaar. Hierin was voor Schalkhaar een groei voorzien van 440 woningen, die vooral gerealiseerd worden in de nieuwbouwwijken aan de oostkant. Voorlopig wordt daarmee tegemoet aan de huidige vraag. Hoe de woningmarkt in Schalkhaar zich verder ontwikkelt, is de komende jaren onzeker. Het is ook niet meer vanzelfsprekend dat er gebouwd wordt op geschikte locaties en ook nog eens overeenkomstig de gewenste kwaliteit. Wij hebben deze ontwikkeling laten doorwerken in het ruimtelijk instrumentarium. Door ruimere kaders te hanteren ontstaan er meer mogelijkheden om in te springen op maatschappelijke ontwikkelingen. Nog belangrijker is de ruimte voor bewoners en ontwikkelaars om in samenspraak tot invulling van bouwlocaties te komen. Zo ontstaat er meer verantwoordelijkheid bij de dorpssamenleving om initiatieven te ontwikkelen. We spreken dan ook van uitnodigingsplanologie. De rol van de overheid verandert bij uitnodigingsplanologie: van ontwikkelaar naar begeleider, procesmanager en facilitator. Voorlopig kan tegemoet gekomen worden aan de vraag naar woningen in Schalkhaar. Mogelijk is er ruimte voor de ontwikkeling van multifunctionele woningen en zelfstandige woonvormen met ambulante zorg. Initiatieven van burgers en bedrijven in samenspraak met ontwikkelaars zijn maatgevend voor invulling van enkele inbreidingslocaties. De gemeente faciliteert. Bevordering van doorstroming, zodat optimaal gebruik gemaakt wordt van de huidige woningvoorraad. verduurzaming Het energievraagstuk noopt tot verduurzaming van de huidige woningvoorraad. Dat kan door energiebesparing en de opwekking van duurzame energie. Energiekosten vormen in de toekomst een aanzienlijk deel van de woonlasten. Maar ook andere onderwerpen zoals watergebruik en lokaal voedsel, passen bij dit thema. Op het gebied van energiebesparing kunnen huiseigenaren zich laten ondersteunen door het Energieloket Deventer. Dat is een samenwerkingsverband van veelal lokale bouw- en installatiebedrijven dat door advisering en met financiële regelingen, huiseigenaren helpen bij het energiezuinig maken van hun woning. Deze aanpak past bij de doelstelling om Deventer klimaatneutraal te maken. Door de verwachte stijging van de energieprijzen, verdienen energiebesparende maatregelen zich terug, waardoor subsidies ter zake worden afgebouwd. Huiseigenaren worden via een energieloket ondersteund door het lokale bedrijfsleven bij het voorbereiden en uitvoeren van energiemaatregelen. Woningcorporaties zullen afhankelijk van hun financiële armslag, hun woningvoorraad verduurzamen, mede om de woonlasten binnen de perken te houden. 12

4.2 Maatschappelijke voorzieningen Schalkhaar beschikt over een op de kern gericht voorzieningenniveau. De centrumvoorzieningen zijn met name geconcentreerd langs de Oerdijk en de Pastoorsdijk. Ten oosten van het centrum zijn de kerk en de begraafplaats gelegen. Aan de oostzijde van Schalkhaar ligt tegen het Overijssels Kanaal een nieuw sportveldencomplex. Verder zijn er regionale gezondheidsvoorzieningen gelegen aan de zuidzijde: Deventer Ziekenhuis en zorginstelling Brinkgreven. In Schalkhaar zijn onderwijs, ontmoeting, sport en zorg toegesneden op de maat van het dorp. De samenhang en de wijze waarop een deel van deze voorzieningen is gehuisvest, verdienen met het oog op de toekomst nadere beschouwing. Ontwikkelingen Herijking van gemeentelijke inzet op allerlei maatschappelijke voorzieningen betekent onder meer een efficiënter en slimmer gebruik van het maatschappelijk vastgoed. Ook het opvangen van de gevolgen van het scheiden van wonen en zorg, is een gezamenlijke opgave voor maatschappelijke organisaties, instellingen en de gemeente. Voorzieningen en activiteiten die een onderkomen vergen, worden als het even kan ondergebracht in de meest geschikte ruimte, al dan niet met dubbelgebruik. Het clusteren van o.a. welzijnsvoorzieningen past daarbij. De zorg ontwikkelt zich naar een vraaggericht, betaalbaar en samenhangend stelsel van voorzieningen voor burgers met beperkingen op lichamelijk, geestelijk of psychosociaal gebied. Daarbij spelen de volgende uitgangpunten: Keuzevrijheid voor de burgers; Gebiedsgerichte aanpak rond een basis van bestaande sociale samenhang; Welzijn waar kan, zorg waar moet; Oud worden in eigen wijk. Met het oog op deze uitgangspunten betekent dat in de praktijk: a. verschillende vormen van zelfstandig en onzelfstandig wonen voor ouderen en gehandicapten en waar ouderen en mensen met een beperking kunnen wonen; b. welzijnsactiviteiten aan huis of in ieder geval in de buurt vanuit een wijkvoorzieningencentrum of een dorpshuis; c. een zodanig ingerichte fysieke en sociale woonomgeving dat deze goed bereikbaar, toegankelijk en veilig is. De voorzieningen richten zich op preventie, welzijn en behandeling/begeleiding om burgers zelfstandig en zelfredzaam te houden. Deze voorzieningen nieuwe stijl kunnen niet zonder de inzet van het dorp zelf. Wij willen hen daarin waar nodig steunen. onderwijs (scholen, kinderopvang) Het dorp heeft een tweetal basisscholen, gelegen aan de Pastoorsdijk en De Bakkerskamp. Aan de Colmschaterstraatweg is een peuterspeelzaal en aan de Ganzeboomsweg en buiten Schalkhaar aan de Frieswijkerweg zijn kinderdagverblijven gevestigd. Gezien de bevolkingsprognoses zal het aantal leerlingen eerder toe- dan afnemen. Bovendien lijken de Schalkhaarse basisscholen aantrekkelijk te zijn voor leerlingen uit Deventer. De permanente huisvesting van deze scholen is de komende jaren voldoende voor de leerlingen uit Schalkhaar. welzijnsvoorzieningen Aan de Lindeboomsweg is de Openbare Bibliotheek met de Wijkwinkel en het gemeentelijk loket gevestigd. Samen met Zalencentrum De Lindeboom vormen deze een cultureel en sociaal/ maatschappelijke cluster in het centrum van Schalkhaar. Hier zijn vergaderruimtes en (les)lokalen voor cursussen en verenigingen. Ook zijn er horeca-activiteiten. Aan de Ganzeboomsweg ligt het Haarhuus. Deze voorziening bestaat vooralsnog uit een sportzaal met ruimtes die thans in gebruik zijn voor o.a. kinderopvang. 13

Het geheel van welzijnsvoorzieningen staat onder druk. De financiële omstandigheden en de versnippering van activiteiten maakt de exploitatie er niet makkelijker op. Zoals hiervoor opgemerkt is het zaak om het gebruik van deze voorzieningen tegen het licht te houden. In het dorp onderzoekt de Regiegroep de behoefte en de mogelijkheden voor meer samenwerking. Daarbij gaan we ervan uit dat de dorpssamenleving goed inzicht heeft in de eigen behoeften, mogelijkheden op het gebied van welzijn en de inzet van vrijwilligers. Verder voorzien we een clustering met De Lindeboom als zwaartepunt voor sociaal-culturele voorzieningen. AZC De vestiging van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers in de voormalige Westenbergkazerne is het tijdelijke onderkomen voor ca. 600 asielzoekers. Deze vestiging is sinds begin 90-er jaren in gebruik en afhankelijk van het landelijk beleid behoudt het voorlopig zijn functie als opvanglocatie. sportvoorzieningen Schalkhaar kent een flink aantal sportverenigingen. De veldsporten zoals voetbal en honkbal, hebben hun velden in Sportpark Horsterhoek ten oosten van Schalkhaar en aan de Parksingel zijn de tennisbanen te vinden. Aan de Garderegimentsweg ten oosten van de Westenbergkazerne is een sporthal waarin onder meer de volleybal-, handbal- en de badmintonvereniging onderdak hebben. Het Haarhuus heeft ook een sportzaal. Afgezien van de tennisbanen, zijn deze voorzieningen van recente datum en voldoen de komende jaren aan de behoefte. medische voorzieningen In het dorp zijn verschillende (para)medische voorzieningen aanwezig, zoals fysiotherapie, tandartsenpraktijk, psychotherapie en logopedie. Deze voorzieningen zijn kleinschalig georganiseerd (praktijk aan huis). Aan de Pastoorsdijk is een huisartsencluster met apotheek. Het Deventer Ziekenhuis ligt op steenworp afstand evenals locatie Brinkgreven voor geestelijke gezondheidszorg. Beide instellingen maken deel uit van het beoogde gezondheidspark Rielerenk aan de zuidzijde van Schalkhaar. Zorgvoorzieningen Aan de Pastoorsdijk is het woonzorgcentrum Park Braband gelegen. Dit woonzorgcentrum biedt niet alleen zorg aan haar bewoners, maar speelt ook een belangrijke rol in het zorgaanbod voor ouderen die elders in het dorp woonachtig zijn. Deze zorgvoorzieningen worden aangeboden door het regionaal opererende Carinova. Verder ligt aan de Kolkmansweg een complex seniorenwoningen (60 stuks voor 60+) van Stichting De Lindenhof. Stichting De Parabool biedt opvang aan en begeleidt mensen met een verstandelijke handicap. Door een verdere scheiding van wonen en zorg en het streven om ouderen zolang mogelijk in eigen huis te laten wonen, is de verwachting dat bv. in Park Braband ruimte vrijkomt voor andere (maatschappelijke) activiteiten. Deze ruimte kan ook ingevuld worden door kleinschalig wonen op deze locatie te introduceren. Gemeente ondersteunt initiatieven die vanuit het dorp ontstaan. Specifieke aandacht voor clustering van voorzieningen. Huisvestingscapaciteit basisscholen voorlopig op peil. 14

4.3 Economie De lokale economie is grotendeels gericht op het dorp en de regio, hoewel het dienstverlenende segment niet plaatselijk gebonden is. De hoofdfunctie van Schalkhaar is en blijft wonen afgewisseld met bedrijvigheid. Deze ruimtelijke karakteristiek van het dorp wordt voorlopig als een gegeven beschouwd. Detailhandel Specifiek voor de kom van Schalkhaar geldt dat er een tweedeling in de winkelstructuur is ontstaan. Van oudsher zijn de winkelfuncties gevestigd aan de Oerdijk. Aan de Pastoorsdijk is een nieuwe winkelconcentratie ontstaan. Daarmee is centrumfunctie nabij de kerk versterkt. De detailhandelsfunctie van de Oerdijk blijft overeind. Dit betekent dat er geen substantiële toevoegingen plaatsvinden, maar dat centrumvorming tot stand komt vanuit verplaatsingen. Gestreefd wordt naar een aantrekkelijk kleinschalig winkelgebied met een dorps karakter. De functie van het centrum voor de eigen bewoners, maar ook voor die van bewoners uit bijvoorbeeld Lettele en Okkenbroek blijft gehandhaafd. Echter, onder invloed van de ICT en de opkomst van webwinkels krijgen dorpen als Schalkhaar te maken met een overschot aan winkeloppervlak. Verder staat ook het aantal soorten winkels onder druk. Er blijft behoefte aan winkels voor de dagelijkse boodschappen maar het voortbestaan van meer gespecialiseerde winkels is op termijn onzeker. Woonwerkruimtes In het dorp zijn diverse vormen van woonwerkcombinaties, waaronder het kantoor aan huis. Door ontwikkelingen op de arbeidsmarkt is een toename van het aantal zelfstandigen te voorzien. Een deel daarvan heeft niet de behoefte of de mogelijkheid om zelf een werkruimte in te richten. Het concept gemeenschappelijke ondernemersruimte is een mogelijkheid om aan de vraag naar werkruimte te voldoen. Zo n voorziening biedt ook mogelijkheden voor beginnende (retail)ondernemers. Denkbaar is dat vrijkomende winkelpanden een nieuwe bestemming krijgen, waarbij ook woonwerkfuncties in beeld komen. Wij zullen dat planologisch ondersteunen, zeker als het gaat om panden buiten het winkelgebied. De behoefte aan winkeloppervlak neemt af. Gemeente geeft planologische ondersteuning aan functieveranderingen van met name winkels. Combinatie met andere voorzieningen. 4.4 Verkeer De belangrijkste wegen van en naar het dorp zijn de Kon.Wilheminalaan, de Brinkgreverweg, de Oerdijk en de Spanjaardsdijk. Deze wegen vormen de ontsluiting naar Deventer, de N348, het Hanzetracé (N337) en naar de Raalterweg (N766). Schalkhaar is grotendeels ingericht als 30 km/hgebied. De Kon.Wilhelminalaan en de Oerdijk zijn de historische hoofdroutes en bepalen voor een belangrijk deel de identiteit van het dorp. Zo zijn deze wegen verdeelroutes voor het autoverkeer en in combinatie met de Brinkgreverweg belangrijke fietsroutes naar het centrum van Deventer. Verder zijn langs deze wegen veel publieksfuncties gevestigd met bijbehorende parkeermogelijkheden. Onlangs is de Oerdijk (erftoegangsweg) heringericht als 30 km/h-weg en is de Kon. Wilhelminalaan opnieuw geasfalteerd. 15

Ontwikkelingen Met de intentie de verkeersintensiteiten op de Oerdijk nu en in de toekomst niet toe te laten nemen is een aantal maatregelen genomen: een nieuwe aansluiting van de wijk Wijtenhorst op de Nico Bolkesteinlaan en de invoering van 30 km/h op de Oerdijk. Onlangs is de rotonde Oerdijk/Kon.Wilhelminalaan veiliger gemaakt. In het kader van het lopende convenant dat eerder met Platform Schalkhaar en Ondernemersvereniging Schalkhaar is afgesloten, wordt een aantal afgesproken maatregelen uitgevoerd. Als nieuwe maatregelen nodig zijn zullen deze in samenspraak met betrokken partijen worden ontwikkeld. Veiligheid en bereikbaarheid van het dorp en haar voorzieningen blijven hierbij een aandachtspunt. Fietsverkeer Gezien de omvang van het dorp en de ligging ten opzichte van Deventer is de fiets een goed alternatief is voor de auto en ligt een toename van het fietsgebruik voor lokale bestemmingen voor de hand. De fietsontsluiting van het dorp Schalkhaar verloopt voor het grootste deel via de wegenstructuur voor het gemotoriseerd verkeer, waarlangs in een aantal gevallen ook fietspaden en stroken zijn aangelegd. Het fietsverkeer op de Oerdijk en Kon. Wilhelminalaan blijft de aandacht vragen op gebied van veiligheid. De intensiteitspieken in het fietsverkeer worden veroorzaakt door schoolgaande jeugd en de fietsritten van en naar de sportvelden. Veiligheid en recreatie worden gediend door een netwerk van fietsroutes. In de toekomst zal door vergrijzing en de verdere groei van het e-bikeverkeer de behoefte hieraan alleen maar toenemen. Een fietsverbinding door het Zandweteringspark met aansluitingen vanuit het dorp, is een welkome toevoeging aan het fietsnetwerk. Realisatie laat echter nog enige tijd op zich wachten. Openbaar Vervoer Buslijn 4 tussen Deventer en Raalte rijdt 2x per uur door Schalkhaar. Lijn 5 over de Nico Bolkesteinlaan vervult ook een OV-functie voor Schalkhaar. Daarnaast is er voor het deur-totdeurvervoer de Regiotaxi (Salland), bestemd voor ritten van maximaal 25 kilometer lang en op vervoersrelaties en tijdstippen waar geen rechtstreekse busverbinding is tussen het vertrekpunt en de bestemming. Echter, het reguliere openbaar vervoer staat als gevolg van bezuinigingen bij het Rijk en de Provincie Overijssel (vervoerautoriteit) onder druk. Mocht het nodig zijn dan vormt de buurtbus een goed alternatief die qua routering en organisatie door bewoners in samenspraak met de provincie kan worden opgezet. Een ander voorbeeld van zelforganisatie is het met behulp van ICT netwerken opzetten voor (on)regelmatig personenvervoer in particuliere auto s naar bekende bestemmingen (ziekenhuis, sportlocaties, etc.). De (hoofd)wegen in Schalkhaar blijven aandacht vragen op gebied van veiligheid en bereikbaarheid, met het streven de verkeersintensiteiten niet toe te laten nemen. De busverbinding door Schalkhaar staat vanwege bezuinigingen onder druk. Buurtbus vormt alternatief voor regulier openbaar busvervoer. Bewoners kunnen vergelijkbaar met de opzet van een buurtbus, via zelforganisatie vervoer regelen naar specifieke bestemmingen. Intensiever gebruik van fietsroutes o.a. vanwege groei e-bikeverkeer. 4.5 Groene omgeving De omgeving van het dorp Schalkhaar heeft een grote landschappelijke waarde. Het dorp grenst aan een aantal groengebieden (Brinkgreven, Rielerenk-Douwelerkolk, Zandwetering en het Overijssels kanaal) die deel uitmaken van de stedelijke hoofd groenstructuur. De groengebieden zijn belangrijk voor de leefomgeving. De gebieden maken deel uit van het wandel- en of fietsnetwerk en zorgen voor een ruimtelijke scheiding van het dorp Schalkhaar met de overige woonwijken van Deventer. De omgeving van het dorp Schalkhaar heeft een grote landschappelijke waarde. Landbouw gaat samen met een mooi landschap en extensieve recreatie. De gronden aan de rand van het dorp vormen een overgang naar het omliggende agrarisch gebied, aan de oostzijde als groene vingers die in het dorp reiken en langs de Zandwetering waar ze een overgang vormen tussen de wetering en de 16

aangrenzende bebouwing. Deze gronden geven het dorp een groen en open karakter en zorgen voor een (ver)binding met het omliggende landschap. Kenmerkend voor de kern van Schalkhaar is de combinatie van een groen centrumdeel en een meer stenig centrum. De kern van het groene centrum wordt gevormd door het kerkhof en de aangrenzende parkstrook. Ook de laanbeplanting langs onder andere de Oerdijk, de Koningin Wilhelminalaan (en Spanjaardsdijk), de Colmschaterstraatweg en Kolkmansweg is zeer kenmerkend voor het dorp en verbindt de kern met het buitengebied en Deventer. Uit de realisatie van een aantal ommetjes blijkt de behoefte aan een recreatieve verbinding tussen het dorp en de groen-blauwe omgeving toeneemt. Dorpelingen nemen nu al het intiatief in de realisatie van de ommetjes maar ook voor het onderhoud van het omringende gebied. Aan de noordkant van het dorp en in het gebied Rielerenk-Douwelerkolk zijn ommetjes aangelegd. De Groene Knoop is actief in het onderhoud van bijvoorbeeld het gebied rondom de Douwelerkolk. Schalkhaar in de stadsrandzone van Deventer De stadsrandzone is een bijzonder gebied. De zone heeft een functie voor de inwoners van Deventer en Schalkhaar als gebied om te recreëren, te genieten van de aanwezige natuur- en cultuur, of om (agrarische)producten af te nemen. Daarnaast is het een zone waar (agrarische)ondernemers hun inkomen uit genereren. De gemeente Deventer zal in 2014 een visie opstellen voor de stadsranden. Veel van de ambities en opgaven zijn genoemd in bestaande (master)plannen voor bijvoorbeeld de Zandwetering en de Rielerenk-Douwelerkolk. Zandwetering Het gebied ten noorden van Schalkhaar maakt deel uit van het Masterplan Zandwetering (2005). Het deelgebied tussen de Raalterweg en het Overijssels kanaal is de nu nog ontbrekende schakel voor wat betreft de optimalisatievan het watersysteem en de ecologische en recreatieve opwaardering van de Zandwetering bij Deventer. Het gebied Zandwetering-Schalkhaar sluit aan op het gebied Baarlerhoek/Gooiermars en het in 2012 gerealiseerde Zandweteringpark. In de reeds uitgevoerde gebieden zijn ecologische en hydrologische maatregelen getroffen (waterberging en verbeterne waterkwaliteit) en is de toegankelijkheid van het gebied voor recreanten toegenomen. Voor het deelgebied Schalkhaar is er vanuit water en ecologie een aantal doelen gesteld waaronder de realisatie van natuurvriendelijke oevers en waterberging. De planvorming is in handen van het Waterschap Groot Salland (trekker); de gemeente Deventer participeert in het project. Binnen de mogelijkheden van het project wordt gekeken waar en hoe de recreatieve toegankelijkheid en de belevingswaarde van de Zandwetering vergroot kunnen worden. Rielerenk-Douwelerkolk Voor dit gebied is een Masterplan opgesteld (2010). Het gebied Rielerenk-Douwelerkolk is een boeiende lappendeken van functies. De Douwelerkolk en de voormalige buitenplaats Wijtenhorst zijn parels in het gebied, bijzonder en uniek door hun cultuurhistorische, ecologische en landschappelijke waarde. Het is een idyllisch (wandel)gebied in een verstedelijkte omgeving. In het masterplan is een groot aantal opgaven voor het gebied benoemd, zoals het selectief toegankelijk maken van het gebied vooor fietsers en wandelaars, het behoud van de Rielerenk als groene buffer en het koesteren van de natuurwaarden van de Douwelerkolk. De weilanden ten zuiden van Schalkhaar vormen een natuurlijke laagte tussen het dorp en de Rielerenk. Het contrast met de Rielerenk is in de loop van de jaren vervaagd en wordt in het Masterplan weer aangezet. Waar ruimte aanwezig is kan de bestaande sloot worden verbreed met flauwe taluds, zodat zich een soortenrijke oevervegetatie kan ontwikkelen. Enkele maatregelen uit het masterplan zijn uitgevoerd; voor het vervolg ligt een gemeentelijk plan klaar. Het Brinkgreventerrein is visueel een min of meer besloten en autonoom, door bosranden en groenwallen omzoomd element op de Rielerenk. Het heeft een functie als park voor Schalkhaar: 17

inwoners maken een ommetje door het gebied. Vooral het voormalige landgoed vormt een meerwaarde voor de omgeving. Brinkgreven is samen met het RISO en het Deventer Ziekenhuis onderdeel van het beoogde Gezondheidspark Rielerenk. Er is een groeiende behoefte aan zorg. Zorgaanbieder Dimence wil daarom graag uitbreiden met aandacht voor de balans tussen de groene omgeving en de wens tot uitbreiding. Laanbomen Laanbomen langs de wegen in het dorp en in het buitengebied rond Schalkhaar zijn waardevol en karakteristiek voor de groene omgeving. In enkele gevallen worden deze wegen als onveilig ervaren. In het beleidsplan verkeersveiligheid zijn laanbeplanting en wegprofiel niet in algemene zin als knelpunt genoemd. Ook gezien het aantal ongevallen (in het algemeen) zijn deze wegen niet onveilger dan andere wegen in de gemeente. Vanuit verkeersveiligheid is er daarom geen reden voor aanpassing van de laanbeplanting. Bij regulier onderhoud maar ook bij laanboomverjonging wordt gelet op vorm en locatie van laanbeplanting, waarbij verkeersveiligheid een aspect is. De bomen staan van oudsher redelijk dicht op de rand van de weg. Bij reconstructie en verjonging wordt bekeken of er meer ruimte gegeven kan worden, maar door de beperkte breedte van de berm is dit niet altijd mogelijk. Verbreding is een te kostbare oplossing voor een probleem dat in de praktijk meestal door de weggebruikers zelf kan worden opgelost. De recreatieve functie van het buitengebied rond Schalkhaar is van toenemend belang. Het vergroten van de recreatieve toegankelijkheid door realisatie van ommetjes en aansluiting van fietspaden op het fietsnetwerk, past daarin. Laanbeplanting is karakteristiek voor Schalkhaar en omgeving en wordt zoveel mogelijk in stand gehouden. 18

5. Toets demografische verkenning Hieronder zijn de belangrijkste visies per thema samengevat. Het gaat om ontwikkelingen zoals hiervoor verwoord, rond de woningbouw, de detailhandel, de maatschappelijke voorzieningen en het verkeer. thema visie woningbouw Aanbod sluit aan bij de vraag detailhandel De behoefte aan winkeloppervlak neemt af; functieverandering ligt voor de hand maatschappelijke voorzieningen verkeer Maatschappelijke voorzieningen worden vraaggericht hervormd vanuit de Schalkhaarse samenleving; clustering is één van de gevolgen. Verschuiving openbaar vervoer naar maatvoorzieningen en zelforganisatie door bewoners Als we deze ontwikkelingen beschouwen in het licht van de vier scenario s uit paragraaf 3.2 dan passen die bij de twee scenario s van economische neergang, maar ook bij economische groei zien wij dat de ontwikkelingen rond de thema s detailhandel en verkeer ook bij deze scenario s onomkeerbaar zijn: de ontwikkelingen qua winkel- en het mobiliteitsgedrag resp. het gebruik van het OV zijn min of meer autonoom. De ontwikkelingen op de woningmarkt en van de maatschappelijke voorzieningen relateren we enigszins aan de economische situatie: economische groei heeft invloed op de woningbehoefte en op de mogelijkheden voor energiemaatregelen. Wij zien dat in drie van de vier scenario s de woningbehoefte voor een belangrijk deel moet worden opgelost binnen de huidige woningvoorraad en de druk op hervorming en clustering van maatschappelijke voorzieningen groter wordt. Wij stellen dan ook vast dat de visies voor de thema s woningbouw en maatschappelijke voorzieningen zodanig in de vier scenario s herkenbaar zijn dat deze als redelijk robuust aangemerkt kunnen worden. De visies voor de thema s detailhandel en verkeer passen bij alle scenario s en zijn dan ook robuust te noemen. 19

6. Vervolg Deze Dorpsvisie is gebaseerd op informatie afkomstig van het Trendbureau Overijssel, gemeentelijke beleidsdocumenten, interne werkateliers en gesprekken met bewoners en maatschappelijke partners (zie bijlage 7.2). Met het afronden van de Dorpsvisie kan een start worden gemaakt met het opstellen van de gezamenlijke Dorpsagenda. Bij het opstellen van deze Dorpsvisie is er met vele partijen contact geweest zoals Platform Schalkhaar, woningstichting De Marken, Stichting IJssellandschap en Carinova. Elke partij levert zijn eigen bijdrage aan de toekomst van Schalkhaar. Om in de toekomst tot een duurzame samenwerking te komen, stelt de gemeente voor een gezamenlijke Dorpsagenda te formuleren. Op de dorpsagenda worden door de gezamenlijke partijen punten geagendeerd waaraan in de periode die volgt, gewerkt gaat worden. Daarbij worden afspraken gemaakt over de rollen van partijen, verantwoordelijkheden en benodigde middelen. De gemeente biedt aan om in eerste instantie het voortouw te nemen bij het opstellen van een gezamenlijke agenda. Duidelijk moet zijn dat de gemeente slechts één van de verantwoordelijke partijen is. De Dorpsagenda is een dynamische agenda. De partijen beheren deze in gezamenlijkheid. Om deze agenda uit te voeren en actueel te houden (permanent herijken) spreken we met alle partijen af elkaar structureel gezamenlijk te ontmoeten. We denken daarbij aan een frequentie van eens per twee jaar. Hierbij kan de ontvangende partij en de voorzittersrol steeds rouleren om op die manier duidelijk te maken dat de Dorpsagenda en de uitvoering daarvan een verantwoordelijkheid van allen is. Naast deze ontmoetingen, zet de gemeente het tweejaarlijks overleg tussen en de portefeuillehouder platteland voort. Tijdens dit overleg kunnen de voortgang van de agendapunten en overige actuele onderwerpen besproken worden. We spreken elkaar daarbij aan op onze rollen en verantwoordelijkheden. 20

7. Bijlages 7.1 Overzicht (beleids)documenten gemeente Economische Visie 2020 Detailhandelsvisie Beleidsnota Meedoen Structuurvisie Schalkhaar Visie Duurzaam Deventer Bestemmingsplan kom Schalkhaar Aktieplan platteland 2012-2013 Masterplan Zandwetering OV-visie Demografische Verkenning Deventer 2035 bewoners Schalkhaar Dorpsontwikkelingsplan Schalkhaar dorp en dorps 7.2 Overzicht gesprekspartners Carinova Ondernemersvereniging Schalkhaar Overijsselse Vereniging van Kleine Kernen Platform Schalkhaar Provincie Overijssel Raster Stichting Stimuland Overijssel Stichting IJssellandschap Waterschap Groot Salland Woonstichting De Marken 21

7.3 Dorpsontwikkelingsplan Schalkhaar Dorpsontwikkelingsplan Schalkhaar in samenhang met wijkaanpak In dit document is beschreven welke stappen zijn genomen om een DorpsOntwikkelingsPlan te maken in samenhang met wijkaanpak. U leest wat bewoners vinden van het wonen, werken en leven in Schalkhaar en welke thema s er toe doen voor de toekomst van Schalkhaar (langere termijn). Als laatste onderdeel het uitvoeringsplan op korte termijn. Dit document is tot stand gekomen door de actieve inzet van enthousiaste bewoners uit Schalkhaar. Inleiding In het Provinciaal Meer Jaren Plan en actieplan programma platteland 2009-2013 staan 6 dorpsontwikkelingsplannen onder het provinciaal thema leefbaarheid opgenomen. In de wijkaanpakronde 2011-2012 is gestart met het maken van een DOP voor Schalkhaar. Met Schalkhaar wordt bedoeld de kern Schalkhaar In Schalkhaar wonen ongeveer 4500 inwoners. In een dorpsontwikkelingsplan benoemen bewoners de thema s die er toe doen in een tijdspanne vooruit van ongeveer 10 jaar. Iedere twee jaar worden (meelopend met de wijkaanpakrondes) de thema s geactualiseerd op de situatie van dat moment. Dit kan betekenen dat thema s als afgerond worden beschouwd, of dat er nieuwe thema s bijkomen. Tijdens de wijkaanpakronde worden op de thema s uitvoeringsplannen van twee jaar vastgesteld. Deze uitvoeringsplannen worden opgenomen in het dorpenprogramma wijkaanpak. Dit dorpsontwikkelingsplan van Schalkhaar bestaat uit een lange termijnagenda van 7 thema s die onderling in relatie met elkaar staan en een uitvoeringsplan voor 2 jaar. Het uitvoeringsplan is opgenomen in het dorpenprogramma wijkaanpak 2011-2012. Het kernteam Schalkhaar dorp en dorps heeft aangegeven de verbindende factor te willen blijven voor dit uitvoeringsplan. Het dorpsontwikkelingsplan is gemaakt door de bewoners van Schalkhaar en deze blijven eigenaar van hun DOP. Relatie tot de dorpsvisie van de gemeente. De gemeente Deventer heeft in het coalitieakkoord opgenomen 6 dorpsvisies te maken voor de kernen in Deventer Buiten. Deze dorpsvisies maakt de gemeente nadat de kernen hun DOP gemaakt hebben. De dorpsvisies worden in samenspraak met diverse betrokken partijen opgesteld. De dorpsvisie geeft naast de DOP input voor de gezamenlijke dorpsagenda. Daar staan punten in die het dorp zelf oppakt, die gezamenlijk opgepakt worden of door de gemeente en/of andere partijen. Proces om te komen tot een DOP In Schalkhaar is een kernteam gevormd met bewoners die min of meer een afspiegeling van de dorpse gemeenschap vormen. (man,vrouw,jong, oud, verschillende buurtjes). Aan het kernteam nemen 6 bewoners deel met ieder een zeer uitgebreid netwerk binnen de Schalkhaarse gemeenschap. 22