KRW Biotamonitoring in vis Resultaten in Getijden Maas, Hollands Diep, IJsselmeer en Ketelmeer Edwin Foekema & Michiel Kotterman Email: edwin.foekema@wur.nl
Wat u kunt verwachten. Evaluatie van de praktische uitvoering Getijden Maas, Hollands Diep, IJsselmeer en Ketelmeer. Evaluatie van de keuze voor sub-adulte blankvoorn Representativiteit voor risico doorvergiftiging Representativiteit voor risico humane consumptie 3. Compliance toets bemonsterde waterlichamen
Vangstlocaties IJSSELMEER GETIJDENMAAS KETELMEER HOLLANDS DIEP 3
De monsterset able Overview of fish samples collected in and 5 (bold) that were nalysed for this study. Whole : sample composed of whole fish; filet: sample composed of lets; numbers between brackets indicate the number of fish used in the sample; - : no epresentative sample available. Waterbodies Species Size class IJsselmeer Getijdenmaas Hollands Diep Ketelmeer Roach Sub-adult whole (6) whole (9) - whole (9) filet (7) Adult filet (8) filet (8) filet () filet (8) Bream Sub-adult whole () whole () whole (7) whole () filet (9) Adult - filet (6) filet (6) filet (7) Perch Sub-adult whole (9) whole (8) - whole () filet (9) Adult filet (7) filet () - filet (9) Pikeperch Sub-adult whole (5) whole (8) whole () whole (9) filet (9) Adult - filet (5) filet (6) filet (9) Voldoende geschikte vis soms lastig Monstergrootte ind niet overal gehaald Vooral grote vis problematisch
Lengte selectie sub-adulte vis
Lengte selectie adulte vis ()
Lengte selectie adulte vis () 7
Evaluatie keuze voor sub-adulte blankvoorn Voor risico doorvergiftiging zijn gehele sub-adulte vissen meest relevant Hoe verhoudt het gehalte zich tot andere soorten? 8
fractie tov blankvoorn fractie tov blankvoorn fractie tov blankvoorn fractie tov blankvoorn Vergelijking met andere vissoorten () TEQ HBCD 8 8 6 6 kwik PFOS 8 8 6 6 9
fractie tov blankvoorn fractie tov blankvoorn fractie tov blankvoorn fractie tov blankvoorn Vergelijking met andere vissoorten () HBCD HEPO 8 8 6 6 HCB PBDE 8 8 6 6
Evaluatie keuze voor sub-adulte blankvoorn Voor risico doorvergiftiging zijn gehele sub-adulte vissen meest relevant Hoe verhoudt het gehalte zich tot andere soorten? Muv PFOS zijn gehalten in sub-adulte blankvoorn gelijk aan andere sub-adulte vissen Hoe verhouden de gehalten in sub-adulte gehele zich tot gehalten in de filet van adulte vissen?
HEP+ox (µg/kg 5%fat) HEP+ox (µg/kg 5%fat) adulte filet vs sub adult geheel Heptachlor (HEPO) QSs 33.3 IJsselmeer Getijdenmaas Hollands Diep Ketelmeer Gehalten in filet (fig boven) vaak beneden detectie limiet Maar QSh is lager... Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch QSh < < < < < < < < < <. QSs 33 Pikeperch.8 IJsselmeer Getijdenmaas Hollands Diep Ketelmeer.6.. QSh. Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch
filet : sub adult geheel filet : sub adult geheel filet : sub adult geheel filet : sub adult geheel adulte filet vs sub adult geheel per soort () 5 3 HBCD 5 HCB 3 5 TEQ 5 PFOS 3 3 3
filet : sub adult geheel filet : sub adult geheel filet : sub adult geheel filet : sub adult geheel adulte filet vs sub adult geheel per soort() 5 PBDE 5 HBCD 3 3 5 HEPO 5 kwik 3 3
filet : sub adult blankvoorn filet : sub adult blankvoorn filet : sub adult blankvoorn filet : sub adult blankvoorn Filet adult vs sub adult blankvoorn () 5 5 HEPO HCB 3 3 5 TEQ 5 HCBD 3 3 5
filet : sub adult blankvoorn filet : sub adult blankvoorn filet : sub adult blankvoorn filet : sub adult blankvoorn Filet adult vs sub adult blankvoorn () 5 HBCD 3 5 PBDE 3 5 kwik 6 PFOS 3 6
Evaluatie keuze voor sub-adulte blankvoorn Voor risico doorvergiftiging zijn gehele sub-adulte vissen meest relevant Hoe verhoudt het gehalte zich tot andere soorten? Muv PFOS zijn gehalten in sub-adulte blankvoorn gelijk aan andere sub-adulte vissen. PFOS is lager in blankvoorn. Hoe verhouden de gehalten in sub-adulte gehele zich tot gehalten in de filet van adulte vissen? Muv kwik en PFOS zijn gehalten in sub adulte blankvoorn gelijk aan filet van adulten van andere soorten. PFOS en kwik zijn lager in sub-adulte blankvoorn. 7
Conclusies mbt gebruik sub-adulte blankvoorn Voor meeste stoffen gehalten in sub adulte blankvoorn hoger of gelijk aan andere soorten en filets Uitzondering mbt risico doorvergiftiging: PFOS gehalte tot 8 x hoger in andere sub-adulte soorten Uitzondering mbt risico humane voedselveiligheid: PFOS en kwik gehalten tot 6 x hoger in filet 8
Ecological Quality Standards (EQS) µg/kg WW* voedselveiligheid doorvergiftiging EQS HEPO.67 33.67 HCB 6.7 PFOS 9. 33 9. PBDE.85.85.85 TEQ.65.65.65 HBCDD 6 67 67 Kwik 5 * = standaard vis 9
De standaard vis 6 % droge stof 5% vet Trofisch niveau
Droge stof percentages Location Roach Bream Perch Pikeperch Sub-adult whole IJsselmeer 6 9 6 Getijdenmaas 7 6 3 Hollands Diep - 5 - Ketelmeer 7 5 3 6 Average sub-adult whole 7 6 Sub-adult filet Ketelmeer 3 Adult filet IJsselmeer - - Getijdenmaas - Hollands Diep - Ketelmeer 3 3 Average adult filet 3 Geringe verschillen tussen soorten, range -9%
Vet percentages Roach Bream Perch Pikeperch Sub-adult whole IJsselmeer.6 7.. 5. Getijdenmaas.6 3.6.6.6 Hollands Diep -. -. Ketelmeer 5.3 3..3 5. Average small fish whole.8.5. 3.3 Sub-adult filet Ketelmeer..3.3.9 Adult filet IJsselmeer. -.7 - Getijdenmaas.5.8. - Hollands Diep.8 5. -.9 Ketelmeer 3....8 Average large fish filet...3.9 Grote verschillen tussen soorten, range.9-7.%
standaardisatiefactor vocht standaardisatiefactor vet Effect van standaardisatie droge stof en vet sub adult hele vis sub adult hele vis 6 Qua droge stof en vetgehalte is de sub-adulte blankvoorn de standaard vis 3
Effect van standaardisatie droge stof en vet op verhouding hele vis en filet
Mercury (mg/kg WW) Mercury (mg/kg WW) PBDEs (µg/kg WW) PBDEs (µg/kg 5% fat) Standaardisatie Ruwe meetdata Gestandaardsiseerd 8 Roach Bream Perch Pikeperch 5 Roach Bream Perch Pikeperch 6 5 whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet.5 Roach Bream Perch Pikeperch 5 Roach Bream Perch Pikeperch..5 5. whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet whole filet 5
Standaardisatie naar Trofisch niveau () TL= (δ5n(fish) - δ5n(mussel))/3. + BISON Mossel (Dresissena) Location (δ5n) Quagga mossel Ketelmeer.8 Quagga mossel IJsselmeer 3.93 Zebra mossel Getijdenmaas.33 Zebra mossel Hollands Diep 5.85
Standaardisatie naar Trofisch niveau () C TL =C gemeten * TMF (-TLgemeten) TMF: Trophic Magnification factor stof specifiek nog niet vastgesteld Indicatief beschikbaar voor kwik en HCB 7
HCB (µg/kg 5%fat) HCB (µg/kg 5%fat TL=) Standaardisatie naar Trofisch niveau (3) sub-adult fish IJsselmeer Getijdenmaas Hollands Diep Ketelmeer sub-adult fish standardised to TL= IJsselmeer Getijdenmaas Hollands Diep Ketelmeer QSs QSh QSs QSh Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch. Roach Bream Perch Pikeperch. Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Roach Bream Perch Pikeperch Zijn HCB overschrijdingen in Hollands Diep en Getijdenmaas reëel? 8
Zin van standaardisatie Standaardisatie obv vet en droge stof is belangrijk Ideale vis heeft weinig standaardisatie nodig Standaardisatie obv trofisch niveau: Vergelijkbaarheid waterlichamen discutabel Biomagnificatiefactoren nog niet vastgesteld 9
Beoordeling obv beschermingsdoelen Beschermingsdoel: voedesveiligheid (adulte filet) Beschermingsdoel: doorvergiftiging. HEPO HCB# PFOS pbdes* HCBD TEQ* HBCDD* Mercury# pbdes* TEQ* HBCDD* IJsselmeer <<<<<<.9 <<<<<< 3.8 5 5. <<<<<< 6.5 6 3.8 93 6 69 Getijdenmaas 3.. 78. 3 89 <<<<<<..5 5. 7.8 363 37. 368. 3 699. <<<<<< 6.5 338. 6.9 5. Ketelmeer <<<<<< 3.7 7.8 58. <<<<<<.9. 856.5. 8.7 995.7 <<<<<<. 97.9 8.3 859. <<<<<<.9 5..9 35
Compliance check op basis van sub-adulte blankvoorn gestandaardiseerd op vet en vocht Roach pbdes HEPO PFOS Mercury TEQ HCB HBCDD HCBD IJsselmeer 5 9 5.5 3.8 Getijdenmaas 89 9.8. Ketelmeer 58 8..7. all species pbdes HEPO PFOS Mercury TEQ HCB HBCDD HCBD IJsselmeer perch 93 Getijdenmaas perch 699 Ketelmeer bream 856 <<<<< < perch 37 <<<<< < perch 6.5 roach 3.8 pikeperch 6.5 perch. pikeperch. bream. pikeperch. bream.7
CONCLUSIES Monitoring protocol: Standaardisatie op vet en vocht is zinvol, Standaardisatie op trofisch niveau nog niet goed mogelijk Sub-adulte blankvoorn is de standaard vis Ook beschermend voor voedselveiligheid muv PFOS Compliance check: PBDEs en HEPO in alle waterlichamen zwaar overschreden PFOS en kwik in alle waterlichamen in mindere mate TEQ overschrijding in Ketelmeer en Getijdenmaas in geringe mate 3
Vragen? 33