Voor het examen Praktijkdiploma Loonadministratie 2Xplain Geldropseweg 26, 5611 SJ Eindhoven Nederland T. 040 2 947 957 F. 040 2 947 950 www.2xplain.nl copyright 2Xplain, Eindhoven 2012
Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Voorwoord... 3 Dag 1... 6 1.1 Inleiding... 6 1.2 Leerdoel... 6 1.3 Documentatie... 7 Dag 2 Rechten en plichten uit de arbeidsovereenkomst... 16 2.1 Inleiding... 16 2.2 Leerdoel... 16 2.3 Documentatie... 16 Dag 3 De werknemer... 27 3.1 Inleiding... 27 3.2 Leerdoel... 27 3.3 Documentatie... 27 Dag 4 Het loon... 39 4.1 Inleiding... 39 4.2 Leerdoel... 39 4.3 Documentatie... 39 Dag 5 De loonheffingen... 56 5.1 Inleiding... 56 5.2 Leerdoel... 56 5.3 Documentatie... 56 Dag 6 De loonadministratie... 68 6.1 Inleiding... 68 6.2 Leerdoel... 68 6.3 Documentatie... 68 Dag 7 Loonberekeningen... 83 7.1 Inleiding... 83 7.2 Leerdoel... 83 7.3 Documentatie... 83 Dag 8 Verzekeringen en voorzieningen... 94 8.1 Inleiding... 94 8.2 Leerdoel... 94 8.3 Documentatie... 94 Dag 9 Actualiteitendag... 105 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 2
Voorwoord Voorwoord Welkom bij de 2Xplain heet u van harte welkom bij de. Deze cursus zal u optimaal voorbereiden op het Praktijkexamen Loonadministratie, afgenomen door de Stichting Associatie voor Praktijkexamens (verder te noemen de associatie). Als u het examen met goed gevolg aflegt, zal deze stichting aan u het Praktijkdiploma Loonadministratie (PDL) uitreiken. Doelgroep De is bestemd voor salarisadministrateurs, financieeladministratief medewerkers, personeelsfunctionarissen en beloningsadviseurs. Voorkennis Voor het volgen van de cursus of deelname aan het examen is geen specifieke vooropleiding vereist. Met een vooropleiding op MBO-niveau moet de cursus voor u goed te volgen zijn. Voor een nog beter begrip van de cursusstof is het prettig als u in uw dagelijkse werk met salarisadministratie te maken hebt. Doel van de cursus Na afloop van de cursus bent u in staat om: Zelfstandig een eenvoudige salarisadministratie te voeren; Handmatig zowel een eenvoudige als complexe salarisberekening te maken; De meest complexe salarisberekeningen aan werknemers uit te leggen; De salarisadministratie te controleren in geval van gewijzigde gegevens; 0De nieuwste ontwikkelingen in de regelgeving en op het vakgebied op juiste wijze te interpreteren en te implementeren in uw salarisadministratie; Het Praktijkexamen Loonadministratie met goed gevolg af te leggen. Indeling van de cursus De gehele cursus zal 8 dagen duren. Iedere dag wordt opgedeeld in twee sessies van 3 uur. Halverwege deze sessies wordt een korte pauze ingelast. De indeling van de dagen loopt parallel aan de indeling van deze cursushandleiding. De cursus kan echter ook modulair worden gevolgd. Daartoe is een onderverdeling gemaakt in de modules Arbeidsrecht (hieronder AR), Loonheffingen I (LHI) en Loonheffingen II (LHII). Deze onderverdeling sluit aan bij de examinering door de associatie. Actualiteitendag Aan het einde van elk jaar wordt de nieuwe wet- en regelgeving door de overheid bekend gemaakt. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 3
Voorwoord Tijdens een speciale Actualiteitendag op donderdag 13 december 2012 in Zwolle of dinsdag 18 december 2012 in Eindhoven of donderdag 20 december 2012 in Utrecht kunt u hier volledig over geïnformeerd worden. U heeft tevens de gelegenheid ervaringen uit te wisselen met vele vakgenoten. U kunt aan een van deze dagen deelnemen met een korting van 50% op de basisprijs. U ontvangt automatisch een uitnodiging. Documentatie Naast deze cursushandleiding wordt in de cursus gebruik gemaakt van: Voor de module arbeidsrecht: o Een studieboek arbeidsrecht 2012; o Wetteksten arbeidsrecht; Voor de module Loonheffingen I: o Een studieboek Loonheffingen 2012, deel I; o Een Opgavenboek Loonheffing 2012; o De Kleine Gids voor de Nederlandse sociale zekerheid 2012; o Het Handboek Loonheffingen 2012 (uitgave van Associatie); Voor de module Loonheffingen II: o Een studieboek Loonheffingen 2012, deel II; o Een Opgavenboek Loonheffing 2012; o De Kleine Gids voor de Nederlandse sociale zekerheid 2012; o Het Handboek Loonheffingen 2012 (uitgave van Belastingdienst). Bij de opgavenboeken hoort ook een uitwerkingenboek. U dient zelf voor deze documentatie zorg te dragen. De studieboeken kunt u bestellen bij de boekhandel. Het Handboek Loonheffingen werd in het verleden door de Belastingdienst ieder kalenderjaar op bestelling aan iedere inhoudingsplichtige toegezonden. Momenteel is het alleen nog digitaal te raadplegen en eventueel te printen. Voor het examen bent u overigens verplicht gebruik te maken van een associatie-exemplaar. Dat kunt u downloaden en printen. U kunt het ook bestellen bij de boekhandel. Deze cursushandleiding De cursushandleiding volgt de cursusindeling. Bij iedere dag wordt kort beschreven welk onderwerp aan de orde komt. Vervolgens wordt verwezen naar de teksten in het Handboek loonheffingen en in de verschillende studieboeken. U doet er goed aan die teksten vooraf te lezen, zodat u optimaal van de uitleg tijdens de cursus gebruik maakt. Daarnaast wordt verwezen naar oefenopgaven uit de studieboeken, dan wel het opgavenboek. U kunt deze oefenopgaven vooraf of achteraf maken. In het algemeen zullen ze tijdens de cursus niet worden besproken. De uitwerkingen vindt u in het uitwerkingenboek. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 4
Voorwoord Bij ieder dag zijn in de cursushandleiding zelf ook een aantal opgaven opgenomen. Deze opgaven worden tijdens de cursus of achteraf als huiswerk gemaakt. In het laatste geval worden ze aan het begin van de volgende cursusdag besproken. Van deze opgaven worden uitwerkingen uitgedeeld, die deel uitmaken van deze cursushandleiding. De hoofdstukken uit deze handleiding hebben betrekking op de volgende modules: Dag 1 AR Dag 2 AR Rechten en plichten uit de arbeidsovereenkomst Dag 3 LHI De werknemer Dag 4 LHI Het loon Dag 5 LHII De loonheffingen Dag 6 LHII De loonadministratie Dag 7 LHII Loonberekeningen Dag 8 LHII Verzekeringen en voorzieningen Dag 9 allen Actualiteitendag Als u niet alle modules volgt, ontbreken in de cursushandleiding bepaalde dagen. Overigens wordt de handleiding nog aangevuld met uitwerkingen van opdrachten. Examen Het Praktijkexamen Loonadministratie wordt in twee gedeelten afgenomen. U bent zelf verantwoordelijk voor een tijdige aanmelding en betaling van het examengeld. U kunt inschrijfformulieren voor de examens vinden op www.associatie.nl. Er wordt een centraal examen afgenomen op 12 december 2012 (overdag) en op 14 en 15 januari 2013 ( s avonds, 2 avonden) (onder voorbehoud). Tijdens dit examen worden de onderdelen Loonheffingen I en Loonheffingen II afgenomen. U kunt zich via internet aanmelden (www.associatie.nl). Houd de sluitingsdatum op deze site in de gaten (waarschijnlijk 10 oktober 1012). Bij deze examens mag u (waarschijnlijk) gebruik maken van de Handboek Loonheffingen 2012 (speciale associatie-editie) en De Kleine Gids voor de Nederlandse sociale zekerheid. Deze uitgaven maken daarom deel uit van de cursusdocumentatie. Daarnaast mag u een rekenmachine gebruiken. Voor het onderdeel Arbeidsrecht is er een flexibel examen. Dit examen wordt vrijwel dagelijks online afgenomen. Na inschrijving ontvangt u een aanmeldingscode. Met deze code en legitimatie kunt u zich melden bij een van de toetscentra (www.toetscentra.nl). U legt daar online het examen af. Bij dit examenonderdeel mag gebruik gemaakt worden van een wettekstenbundel en een rekenmachine. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 5
Dag 1 Aanvang en einde van de arbeidsovereenkomst 1.1 Inleiding Een salarisadministratie hoeft pas te worden gevoerd als er een werknemer is. Zonder werknemer is er geen inhoudingsplicht en dus geen salarisadministratie. Voor iedere werknemer moet een loonstaat worden aangelegd. Daarom is van groot belang te weten wie werknemer is. Voor de loonbelasting en voor de werknemersverzekeringen wordt hierbij op de eerste plaats verwezen naar de arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht. Tijdens deze bijeenkomst zal daarom uitgebreid worden stilgestaan bij deze arbeidsovereenkomst. Een arbeidsovereenkomst kan op verschillende manieren worden beëindigd. Dat kan al in de proeftijd gebeuren. Het kan ook zijn dat de afgesproken bepaalde tijd verstreken is. Of een werknemer wordt op staande voet ontslagen. Maar wat gebeurt er als de arbeidsovereenkomst niet correct wordt beëindigd? 1.2 Leerdoel Na afloop van de behandeling van dit hoofdstuk: Kunt u de arbeidsovereenkomst onderscheiden van andere arbeidsverhoudingen (aanneming van werk, opdracht); Weet u, dat de arbeidsovereenkomst in principe vormvrij is. U onderkent bepalingen van dwingend recht, driekwart dwingend recht, semi dwingend recht en aanvullend recht; Weet u wat een Collectieve Arbeidsovereenkomst is en kent u de gevolgen van een CAO voor een individuele arbeidsovereenkomst; Kent u de bijzondere aspecten van een paar bijzondere arbeidsovereenkomsten; Kent u de verschillende manieren om een arbeidsovereenkomst te beëindigen; Bent u op de hoogte van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en de verlenging daarvan; Kent u de bepalingen rondom de proeftijd en kunt u de lengte van de proeftijd bepalen; Kent u de eisen voor rechtsgeldige opzegging en kunt u de opzegtermijn berekenen; Kent u de eisen voor ontslag op staande voet; Kent u de mogelijkheid van ontbinding door de kantonrechter; Kent u de gevolgen en de mogelijkheden van een niet correcte beëindiging. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 6
1.3 Documentatie Handboek Loonheffingen 2012 Voor de op deze dag behandelde onderwerpen is in het handboek niets opgenomen. Studieboek Arbeidsrecht 2011 U kunt lezen: Hoofdstuk 1: Inleiding arbeidsrecht (blz. 1 t/m 13); Hoofdstuk 2: Overeenkomsten tot het verrichten van arbeid (blz. 14 t/m 29); Hoofdstuk 10: Flexibele arbeidsverhoudingen (blz. 120 t/m 131); Hoofdstuk 11: De collectieve arbeidsovereenkomst (blz. 132 t/m 145); Hoofdstuk 12: Medezeggenschap (blz. 146 t/m 155); Hoofdstuk 13: Overgang onderneming (blz. 156 t/m 163); Hoofdstuk 15: Duaal ontslagstelsel (blz. 182 t/m 212); Hoofdstuk 16: Einde van de arbeidsovereenkomst (blz. 213 t/m 228). Daarnaast kunt u uit Opgaven Arbeidsrecht (blz. 229 t/m 263) de met deze hoofdstukken corresponderende opgaven maken. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 7
Dag 1, opdracht 1 Overeenkomsten tot het verrichten van arbeid Achtergrond Binnen het arbeidsrecht wordt een aantal overeenkomsten tot het verrichten van arbeid onderscheiden. Soms is het niet zo duidelijk van welke overeenkomst sprake is. Aan de hand van een aantal voorbeelden zal dit duidelijker worden. Leerdoel Het onderscheid tussen de verschillende overeenkomsten tot het verrichten van arbeid wordt verduidelijkt. Instructie 1 Welke overeenkomsten tot het verrichten van arbeid worden in het Burgerlijk Wetboek onderscheiden? 2 Geef van elk van de onderstaande voorbeelden aan van welke onder 1. bedoelde overeenkomst in dat geval sprake is: a A bouwt voor 200.000 een huis voor B. b Tandarts A brengt bij patiënt B een kunstgebit aan. c Componist A componeert voor baron B een symfonie. d Ontwerper A ontwerpt een reclamelogo voor zijn directeur B. e Accountant A controleert de boeken van cliënt B en stelt de jaarrekening op. f Botenbouwer A bouwt een vissersboot voor visser B. g Garagehouder A geeft aan zijn monteur B opdracht een bepaalde auto te repareren. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 8
Uitwerking Dag 1, opdracht 1 1 Het Burgerlijk Wetboek onderscheidt de overeenkomst van opdracht, de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst van aanneming van werk. 2 a A bouwt voor 200.000 een huis voor B. Aanneming van werk b Tandarts A brengt bij patiënt B een kunstgebit aan. Overeenkomst van opdracht c Componist A componeert voor baron B een symfonie. Overeenkomst van opdracht d Ontwerper A ontwerpt een reclamelogo voor zijn directeur B. Arbeidsovereenkomst e Accountant A controleert de boeken van cliënt B en stelt de jaarrekening op. Overeenkomst van opdracht f Botenbouwer A bouwt een vissersboot voor visser B. Aanneming van werk g Garagehouder A geeft aan zijn monteur B opdracht een bepaalde auto te repareren. Arbeidsovereenkomst 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 9
Dag 1, opdracht 2 Stellingen Achtergrond Binnen het arbeidsrecht krijgt u te maken met veel, vaak onsamenhangende regeltjes. Het zijn vaak weetjes. Door middel van deze opdracht wordt getoetst in hoeverre u deze weetjes inmiddels kent. Een vergelijkbare opdracht komt tot nu toe ook in de meeste examens van het Praktijkexamen Loonadministratie voor. De stellingen komen uit verschillende examens PDL. Het is dus ook een goede examentraining. Leerdoel Via herhaling wordt u nog eens gewezen op allerlei feitjes uit het arbeidsrecht. Instructie Geef van de onderstaande stellingen aan of ze juist dan wel onjuist zijn. Indien u van mening bent, dat de stelling onjuist is, dient u tevens te motiveren waarom. 1 Als zijn ouders alleen mondeling toestemming hebben gegeven, kan een minderjarige zelf geen arbeidsovereenkomst sluiten. 2 Als een CAO algemeen verbindend wordt verklaard, geldt die CAO alleen voor de leden van de vakbonden. 3 In een bedrijfstak waarvoor geen CAO geldt, zijn werkgevers en werknemers volkomen vrij om de hoogte van het loon met elkaar af te spreken. 4 Het meest typerend element van de arbeidsovereenkomst is dat er op tijd loon betaald moet worden. 5 Een overeenkomst waarbij de ene partij zich verplicht om voor de andere partij tegen een bepaalde prijs een bepaald werk tot stand te brengen, is een arbeidsovereenkomst. 6 Als een onbekwame minderjarige al zes weken heeft gewerkt in het kader van een arbeidsovereenkomst, terwijl zijn ouders hem daarvoor geen toestemming hebben gegeven bij het aangaan van die overeenkomst, dan kunnen die ouders alleen nog de vernietiging van de arbeidsovereenkomst bij de kantonrechter vragen. 7 Een CAO kan algemeen verbindend verklaard worden door de Minister van Justitie. 8 Zowel een arbeidsovereenkomst als een CAO moet schriftelijk worden aangegaan. 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 10
Dag 1, opdracht 3 Bertha Berendsen Achtergrond Het proeftijdbeding blijkt in de jurisprudentie nog al eens aanleiding tot procederen te zijn. Toch lijken de regels rondom proeftijd niet vreselijk ingewikkeld. Leerdoel Na het maken van deze geactualiseerde examenopdracht zullen de regels rondom proeftijd en beëindiging tijdens proeftijd u duidelijker worden. Instructie (Uit: Examen PDL 13 januari 1993, Arbeidsrecht, geactualiseerd) Bertha Berendsen is op 15 maart 2012 met een proeftijd van 1 maand voor de duur van 1 jaar in dienst getreden van Jorissen. Op verzoek van Bertha is de arbeidsovereenkomst met inbegrip van de proeftijd op schrift gesteld. Daarbij is ook het recht van tussentijdse opzegging overeengekomen. Jorissen heeft vervolgens op 9 april 2012 aan Bertha geschreven dat hij de proeftijd met een maand verlengt, omdat Bertha op een drietal met name genoemde punten nog niet naar tevredenheid functioneert. Op 11 mei 2012 deelt Jorissen aan Bertha mee, dat zij op die dag haar laatste werkdag heeft, omdat de drie punten die in de brief van 9 april zijn genoemd, nog steeds niet verbeterd zijn. Bertha gaat naar de rechter en die wijst haar vordering toe. Jorissen gaat daarop in hoger beroep. Vragen 1 Is de manier waarop Jorissen en Bertha op 15 maart 2012 de arbeidsovereenkomst hebben gesloten rechtsgeldig? 2 Geldt dat ook voor de aanvankelijke afspraak met betrekking tot de proeftijd? 3 Is het op 11 mei 2012 gegeven ontslag te beschouwen als een ontslag tijdens proeftijd? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 4 Is het op 11 mei 2012 gegeven ontslag te beschouwen als een ontslag op staande voet? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 5 Is het op 11 mei 2012 gegeven ontslag rechtsgeldig? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 6 Naar welke rechter is Bertha gegaan en wat heeft zij gevorderd? 7 Naar welke rechter is Jorissen vervolgens gegaan en wat heeft hij gevorderd? 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 12
Dag 1, opdracht 4 John de Wit Achtergrond Verlengde arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd geven vaker problemen. Uit de jurisprudentie blijkt wel, dat werkgevers hier vaak fouten in maken. En dat terwijl een onjuiste beëindiging vaak veel geld kost. Leerdoel Na het maken van deze geactualiseerde examenopdracht hebt u meer inzicht in het concurrentiebeding en beëindiging van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Instructie (Uit: Examen PDL januari 1996, Arbeidsrecht, geactualiseerd) Op 1 maart 2011 treedt John de Wit (geboren op 11 juli 1995) op basis van een mondelinge afspraak voor 6 maanden bij Van Andelst B.V. in dienst als magazijnmedewerker. Op 31 augustus zegt de directeur van Van Andelst B.V. tegen John dat zijn contract niet verlengd wordt. Hij kan echter wel voor een half jaar via een uitzendbureau bij Van Andelst hetzelfde werk blijven doen. John doet dat. Op 1 maart 2012 komt John weer in dienst bij Van Andelst B.V., opnieuw als magazijnmedewerker en voor de duur van 6 maanden. De arbeidsovereenkomst wordt dan schriftelijk vastgelegd en daarin zijn een proeftijdbeding voor de duur van 1 maand en een concurrentiebeding opgenomen. Vragen 1 Heeft John van iemand toestemming nodig (zo ja, van wie?) als hij met Van Andelst B.V. een arbeidsovereenkomst sluit: a Op 1 maart 2011; b Op 1 maart 2012? 2 Wat is het gevolg voor de geldigheid van de arbeidsovereenkomsten als John beide keren geheel zelfstandig het dienstverband is aangegaan? 3 Kan Van Andelst zonder schadeplichtig te worden tegen John zeggen dat hij niet meer hoeft te komen werken: a Op 1 juli 2011; b Op 1 januari 2012? 4 Is het proeftijdbeding dat is opgenomen in de arbeidsovereenkomst van 1 maart 2012 rechtsgeldig? 5 Is het concurrentiebeding dat is opgenomen in de arbeidsovereenkomst van 1 maart 2012 rechtsgeldig? 6 Heeft Van Andelst B.V. de toestemming van het CWI nodig als zij het dienstverband met John op 31 augustus 2012 wil beëindigen? 2Xplain, Eindhoven 2012 bladzijde 14