Crisisbeheersing in het onderwijs Prof. Dr. Rob de Wijk HCSS/Universiteit Leiden
Turbulente tijden Mondiale veranderingen leiden tot onzekerheid (Brexit, Trump) Crises rond Europa leiden tot vluchtelingenstromen en terrorisme en hebben sociale contract aangetast Digitalisering heeft steeds grotere impact
De digitale revolutie
De maatschappij verandert door digitalisering Opvattingen privacy Iedereen doet mee Feiten/meningen Complottheorieën Fake news Mobilisatie Propaganda
Cyberdreigingsbeeld 2016 sector onderwijs en onderzoek Grootste dreigingen: Manipulatie van digitaal opgeslagen data Identiteitsfraude Verstoring ICT
Fysieke dreigingen Schietpartijen, steekpartijen en aanslagen in het buitenland Terreur in Parijs en Brussel Incidenten in het binnenland (o.a. januari 2016: aanslagdreiging op drie scholen in Amsterdam, februari steekpartij Corbulocollege Voorburg, bedreiging via 4Chan Stedelijk College Zoetermeer, dreigingen tegen Joodse en Gülenscholen etc.) Maatschappelijke verandering: radicalisering en polarisatie
Crisisbeheersing Crisisbeheersing volgens het Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming: het geheel aan maatregelen en voorzieningen die de overheid treft in samenwerking met andere organisaties ter voorbereiding op, ten tijde van en na afloop van intersectorale crises ter waarborging van de nationale veiligheid.
Naar een Zero Risk maatschappij Postmodern Europa Succesvol overheidsbeleid: echte rampen komen nauwelijks voor; daardoor wordt elk incident opgevat als falen van de overheid Publieke verantwoording geschiedt deels via media Dadendrang leidt tot risicoregelreflex
Jarenlang dezelfde constateringen Staat van de Rampenbestrijding; Eenheid in Verscheidenheid (Bestuurlijke Werkgroep Bovenregionale Samenwerking, Maart 2013); Evaluatiecommissie Wet veiligheidsregio s en het stelsel van Rampenbestrijding en Crisisbeheersing (2013, Voortgangsbrief National Veiligheid 2015 etc. Van belang voor onderwijs: Informatiemanagement Relatie met andere partijen onderontwikkeld Te weinig centrale regie Onvolkomen kennis en adviesstructuur Na incidenten en oefeningen wordt nauwelijks geëvalueerd Systeemoefeningen worden te weinig georganiseerd (expertise, geld en menskracht).
Wat doen: de Strategie Nationale Veiligheid
Nationale Risicobeoordeling risicodiagram
Risicoraamwerk
Voorbeeld: grieppandemie Basisscenario: duur 6 10 weken, 58% van de bevolking wordt ziek, 18.000 wordt opgenomen, 7000 overlijden, 10% intensive care Milde scenario: 8,3% van de bevolking wordt ziek, < 1000 wordt opgenomen, < 200 overlijden Ernstige scenario: als basisscenario, maar dan twee maal grotere kans op opname en sterfte
Wat is voor onderwijsinstellingen relevant? Klassieke veiligheidsthema's (Catastrofaal) Terrorisme Verwevenheid onderwereld/bovenwereld Spionage en heimelijke beïnvloeding Griepepidemie Overstromingsrisico Natuurlijke veiligheidsthema s Natuurrampen Ernstige ongevallen CBRN proliferatie Onderwijsinstellingen Extreme droogte en hitte Polarisatie Economische crisis Radicalisering Digitale verlamming Afnemend burgerschap Dierenrechtenactivisme Sociaal-economische veiligheidsthema s
Pro-actie is cruciaal Organiseer voorzorg WRR: dit vereist actief onderzoek gericht op het vertalen van onzekerheden naar bespreekbare risico s. Kennis is cruciaal.
Het gebruik van kennis Kennis: Vergroot uw kennis (Stichting School & Veiligheid, Expertise-unit Sociale Stabiliteit van Minister SZW, universiteiten en hogescholen, veiligheidsregio, politie) Creëer zo nodig een kennisnetwerk waarin lessons learned circuleren Verhoog de kwaliteit door meer oefeningen, variërend van praktijkoefeningen tot virtuele serious games.
Conclusie Mondiale en maatschappelijke veranderingen zorgen voor permanente spanningen: polarisatie, toename aantal incidenten, cyber, mogelijk een pandemie Zet crisisbeheersing hoger op de agenda Werk aan vergroting bewustzijn: Doordenk het ondenkbare: van cyberdreiging tot schietpartij Overdenk response of crisisbeheersing Onderzoek waar kennis kan worden gehaald Oefen