Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit De Hooggeleerde Heer Prof. Dr. J. Arnbak Postbus 90420 2509 LK s Gravenhage Tevens per e-mail verzonden naar SecrEindgebruikersmarkt@opta.nl Den Haag, 14 november 2000 Betreft: Reactie van Ben inzake de price squeeze consultatie Geachte Heer Arnbak, Hierbij zend ik U in reactie op het consultatiedocument over de invoering van een price squeeze toets een copie van de mondelinge bijdrage, welke als schriftelijke bijdrage van Ben dient te worden beschouwd. Middels deze brief wil Ben echter nog reageren op de enkele dilemma s die gelden bij de invoering van een price squeeze toets en daarnaast alsmede ingaan op enkele punten die ingebracht zijn door andere partijen tijdens de hoorzitting. Ik wil U erop wijzen dat Ben in deze brief enkele passages als bedrijfsvertrouwelijke informatie beschouwt, omdat uit deze passages duidelijk de visie van Ben voor de ontwikkeling van haar producten naar voren komt. Deze passages zijn middels een lijn in de kantlijn gemarkeerd. Derhalve hebben wij van deze brief ook een openbare versie gemaakt, welke U in de bijlage treft. Slechts de openbare versie van deze brief kan dus door OPTA openbaar worden gemaakt. Welke kosten moeten onderdeel uitmaken van de price squeeze toets? Het eerste dilemma rond de price squeeze toets is van welke kosten nu uitgegaan moet worden voor de price squeeze toets. Zoals tijdens de hoorzitting naar voren gebracht meent Ben dat de kosten van KPN zijn om twee redenen: - de price squeeze toets dient vooral te garanderen dat concurrenten op gelijke basis met KPN kunnen concurreren, oftewel dat KPN niet discrimineert door haar prijszetting van de interconnectie- en eindgebruikerstarieven; OPENBARE VERSIE 1/6
- daarnaast vormt dit de enige objectieve maatstaf, daar er zo geen keuze gemaakt hoeft te worden voor welke (vorm van) concurrent de kosten in beschouwing moet worden genomen. Ben meent echter dat voor wat betreft de netwerkkosten (met kosten wordt hier bedoeld de kosten van de netwerkelementen, en niet het product van de kosten van de elementen en de route factors) niet uitgegaan moet worden van KPN s daadwerkelijke kosten, maar van de interconnectietarieven. De reden hiervoor is dat KPN door de regulering van de interconnectietarieven (terecht) gedwongen wordt om toegang tot haar netwerk onder haar kosten aan te bieden. Immers, in het EDC model worden efficiency kortingen op KPN s kostenstructuur toegepast. Indien nu in de price squeeze de daadwerkelijke netwerkkosten van KPN zouden worden meegenomen, betekent dit dat KPN ceteris paribus- niet op gelijke wijze kan concurreren met haar concurrenten. Samengevat kan door het feit dat KPN verplicht wordt tot efficiencykortingen op de interconnectietarieven in de price squeeze toets niet worden uitgegaan van de daadwerkelijke kosten van KPN. Tijdens de hoorzitting hebben sommige partijen gesteld dat er wat betreft de netwerkkosten een keuze gemaakt moet worden tussen de on-net kosten van KPN en de kosten van een efficiente aanbieder. Ben heeft tijdens de hoorzitting al aangetoond dat dit hetzelfde is: de routering op het net van KPN is die van een efficiente aanbieder, en de netwerkelementen zijn efficient door de efficiencykorting van het EDC regime. In totaal zijn dus de netwerkkosten van KPN die van een efficiente aanbieder. Overigens is Ben het wel eens dat in KPN s netwerkkosten wel de interconnectie (terminating) kosten voor gesprekken die eindigen op het netwerk van andere operators moeten worden meegenomen. Echter, hierbij moet wel worden uitgegaan van reciproke interconnectietarieven oftewel voor de terminating tarieven van de andere operators moeten de EDC tarieven gelden, vanwege het feit dat op dit moment nog geen gedifferentieerde tarieven gelden voor alle diensten die KPN Retail aanbiedt (behalve voor de tarieven vast-mobiel ). Het tempo van de invoering van de price squeeze toets OPTA heeft geschetst voor een dilemma te staan over het tempo van de invoering van de price squeeze toets. Ben heeft begrepen dat deze vraag ondermeer wordt ingegeven door de doordat enkele andere aanbieders menen dat sprake is van een price squeeze voor lokale gesprekken. Zoals reeds tijdens de hoorzitting aangegeven meent Ben dat de nu voorliggende invulling van de price squeeze toets niet objectief is, maar vooral ziet op de carrier OPENBARE VERSIE 2/6
selectieaanbieders. Hierbij meent Ben dat het ook belangrijk is te kijken naar de ontwikkeling van concurrentie. Ben meent dat de concurrentie in Nederland een goede start heeft gemaakt, echter nog wel fragiel is. De ruimte voor concurrentie is in Nederland beperkt omdat KPN in internationaal perspectief een zeer efficiente operator is en anderzijds de tarieven in Nederland in Europees perspectief laag zijn. Daarnaast heeft de concurrentie er ook voor gezorgd dat de markt efficienter werkt. De dynamiek van concurrentie brengt met zich mee dat de efficiency verder zal worden verhoogt en dat concurrentie op prijs alleen steeds moeilijker wordt. In een volledig efficiente markt kan een carrier selectieaanbieder dan niet meer op prijs kunnen concurreren, aangezien hun routering inefficient is. Het heeft Ben dan ook verbaasd dat enkele aanbieders tijdens de hoorzitting hebben gezegd dat er uitsluitend op prijs kan worden geconcurreerd of dat differentiatie op dit moment nog niet kan. Juist op dit moment van de ontwikkeling van de markt wordt differentiatie steeds belangrijker. Ook de suggestie van enkele sprekers dat indien de carrier selectieaanbieders niet meer in staat zouden zijn om hun diensten aan te bieden, danwel niet meer een gedeelte van hun diensten, er dan voor eindgebruikers geen keuze meer zou zijn heeft Ben in ieder geval gestoken. Ben meent dat er juist door haar eigen aanbod (bijvoorbeeld door haar Ben Bijzonder abonnement) concurrentie is voor de telefoniediensten van KPN, maar ook door bijvoorbeeld door het aanbod van de kabeloperators. Ben meent tevens dat deze vormen van concurentie steeds meer beschikbaar komen (in het geval van Ben doordat haar netwerk nu vrijwel geheel nationaal dekkend is). Invoering van price squeeze toets zoals nu voorgesteld zou er toe kunnen leiden dat de carrier selectieaanbieders ten onrechte in staat worden gesteld lokaal verkeer aan te bieden. Invoering van de nu voorgestelde price-squeeze toets kan dus resulteren tot een verstoring van de concurrentie situatie, en zodoende ook Ben s positie als aanbieder van telefoniediensten schaden. Dit moet in elk geval worden voorkomen. Ben meent dan ook dat een price squeeze toets alleen geimplementeerd kan worden indien de door Ben in de hoorzitting aangegeven aanpassingen tot stand gekomen zijn. Naar de mening van Ben valt de belangenafweging voor een snelle invoering van de nu voorgestelde price squeeze toets negatief uitvalt doordat de mogelijke verkeerde beinvloeding van de marktontwikkeling zwaarder weegt dan concurrentiepositie van de carrierselectieaanbieders. Daarnaast meent Ben ook dat bij het invoeren van een zwaar middel als de price squeeze toets dit volledig en zorgvuldig gebeurd, en dat de huidige invulling (bijvoorbeeld op het punt van de retailkosten) hier niet aan voldoet. Dit doet overigens niets af aan het feit dat OPENBARE VERSIE 3/6
indien er inderdaad een price squeeze is, KPN de mededingingswet overtreedt. De Nma zou hier onmiddellijk moeten optreden. De gevolgen van een price squeeze Ben meent evenals OPTA- dat het effect van een price squeeze toets een aanpassing van de eindgebruikerstarieven moet leiden. Sommige partijen hebben er tijdens de hoorzitting voor gepleit om de interconnectietarieven aan te passen. Het aanpassen van de interconnectietarieven is echter niet objectief voor het oplossen van en price squeeze op een bepaalde dienst, daar interconnectietarieven voor verschillende diensten worden gebruikt, en anderzijds concurrenten niet op dezelfde wijze gebruik maken van interconnectie. Daarenboven geldt dat de interconnectietarieven op basis van EDC (en in de toekomst LRIC) bepaald zijn als zijnde de interconnectietarieven van een efficiente aanbieder en derhalve niet naar aanleiding van een eventuele price squeeze test kunnen worden aangepast. Ben is van mening dat OPTA moet voorkomen dat de besluitvorming inzake de prijssqueeze onvoldoende transparant is. Dit geldt ook voor de wijze waarop tariefvoorstellen door KPN worden beoordeeld (ook in het geval waarin een price squeeze toets geimplementeerd is). Alle partijen in de markt zouden in voldoende mate moeten worden betrokken in de besluitvorming. OPTA zou moeten overwegen om ook in dit dossier klankbordgroepen in te voeren. Daarnaast moet het mogelijk zijn voor alle marktpartijen om beoordelingen van tariefvoorstellen van KPN door OPTA tijdig in te kunnen zien, alsmede daar in voorkomende gevallen bezwaar tegen te kunnen maken. Voorzover het BOHT hier onvoldoende mocht zijn stelt Ben voor hierover nadere voorstellen te formuleren. Overige punten Gezien de nauwe samenhang met het mededingingsrecht is Ben van mening dat er een goede samenwerking met de Nma noodzakelijk is. In de ogen van Ben zou de Nma richtlijnen moeten geven over de wijze waarop zij denkt de mededingingsregels toe te passen op een mogelijke prijssqueeze van KPN. Ben zou een gezamenlijk document van OPTA en de Nma ondersteunen. Daarnaast gaat Ben ervan uit dat, indien OPTA vaststelt dat de huidige KPN tarieven leiden tot een prijssqueeze, OPTA deze conclusies zal delen met de Nma. Indien er inderdaad op dit moment een prijssqueeze is dan betekent dit dat KPN in overtreding is van de mededingingsregels en dat de Nma op grond van haar bevoegdheden passende maatregelen zal moeten treffen. OPENBARE VERSIE 4/6
De opmerkingen van enkele partijen als zou er een price squeeze zijn voor de gesprekken van vaste aansluitingen van KPN naar de diverse mobiele operators heeft Ben verbaasd. Zoals aan OPTA bekend meent Ben dat de retention van KPN nog steeds te hoog is, en is er dus van een price squeeze op deze gesprekken geen sprake. Conclusie Ben meent dat de price squeeze toets niet objectief is en niet aan de vereisten van orgvuldigheid voldoet. De price squeeze kan niet ingevoerd worden voordat de volgende aanpassingen hebben plaatsgevonden: - het baseren van de price squeeze toets op de situatie van KPN, - de reikwijdte van de toets tot alle diensten waarop KPN een dominante positie heeft, met als prioriteit de abonnementstarieven; - het correct opnemen van de netwerkkosten; - het onderbouwen van de retailkosten en de hoogte van de kortingen. Ben meent dat deze aanpassingen het beste in samenwerking met een klankbordgroep ter hand genomen kan worden. Mocht OPTA onverhoopt toch besluiten om de nu voorliggende price squeeze toets als voorlopige maatregel in te voeren, meent Ben dat in ieder geval ook het abonnementstarief hierin worden meegenomen. Ben meent dat concurrenten in elk geval beschermd moeten worden voor een price squeeze op het abonnementstarief. Vooral het dienstenaanbod van concurrenten met directe toegang is zeer kwetsbaar voor abonnementstarieven die resulteren in een price squeeze (in de zin dat KPN gegeven het abonnementstarief en de kosten van het lokale aansluitnet) een onvoldoende rendement op het geinvesteerde vermogen behaalt). Ik hoop U op deze wijze voldoende te hebben ingelicht. Een copie van deze brief en de bijlagen sturen wij aan DGTP en Nma, vanwege de opmerkingen over het BOHT en de richtsnoeren die samen met de Nma ontwikkeld zouden worden. Hoogachtend, Pim van der Feltz Director Carrier Services OPENBARE VERSIE 5/6
Cc: Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Directoraat Telecommunicatie en Post t.a.v. Mr. J.W. Weck Nederlandse Mededingingsautoriteit Drs A.J.M. Kleijweg Bijlage: Bijdrage van Ben tijdens de hoorzitting van 8 november 2000 copie van Financial Statements for the Businesses and Activities 1996, BT Plc OPENBARE VERSIE 6/6