Inzetten van gezondheidsboodschappen in de (mentor)les Schoolkracht voortgezet onderwijs
Inhoudsopgave Inleiding... 3 De gezondheidsboodschappen... 4 Gezonde voeding... 5 Genotmiddelen... 6 Seksualiteit en relaties... 7 Lekker in je vel... 8 Gehoorschade... 10 Bijlage 1... 11 2
Inleiding Dit schooljaar werkt de GGD met een nieuwe werkwijze binnen het Preventieve Gezondheidsonderzoek van de Jeugdgezondheidszorg in de 2 e en 4 e klas. Alle leerlingen uit het 2 e en 4 e jaar hebben onlangs een vragenlijst via internet ingevuld ter voorbereiding op het onderzoek van de GGD. Ook de ouders van de leerlingen uit de 2 e klas hebben een vragenlijst over hun kind ingevuld en aan u, de mentoren, is gevraagd bijzonderheden/aandachtspunten te vermelden. Na afname van de vragenlijst hebben de leerlingen gezondheidsboodschappen/ adviezen ontvangen naar aanleiding van hun antwoorden op de vragenlijst. In deze korte handleiding krijgt u handvatten om in de (mentor)les nog eens aandacht te besteden aan de onderwerpen die in de vragenlijst naar voren komen. Deze onderwerpen met bijbehorende gezondheidsboodschappen vormen hiervoor het uitgangspunt. Daarnaast vindt u hier verwijzingen naar verdere achtergrondinformatie. Waarom extra aandacht in (mentor)les: Waarom is het belangrijk om na het afnemen van de vragenlijst nogmaals aandacht te besteden aan de gezondheidsboodschappen? Doordat de boodschap herhaald wordt en in een bredere context geplaatst wordt is er sprake van herkenning door herhaling. Hierdoor blijft de boodschap beter hangen. De lessen zijn een goed moment om de preventieve werking van de gezondheidsboodschappen verder uit te werken en te benadrukken. Keuze van onderwerpen Aangezien de handleiding voor alle niveaus in het voortgezet onderwijs is geschreven, is aan u te beoordelen welke informatie/vragen geschikt zijn voor uw klas. U kunt een keuze maken uit de onderwerpen of u kunt de handleiding in zijn geheel, tijdens bijv. een mentorles, bespreken. Dit laatste is echter wel teveel voor één lesuur. Mocht u vragen hebben dan kunt u in eerste instantie terecht bij de contactpersoon van Schoolkracht bij u op school. Voor specifieke vragen over de handleiding kunt u ook contact opnemen met Julia van Ooijen jvanooijen@ggdmn.nl van de GGD regio Utrecht. 3
De gezondheidsboodschappen De vragenlijst en de daarbij behorende gezondheidsboodschappen zijn opgebouwd rondom de volgende onderwerpen. - Voeding en gewicht - Bewegen/sport - Sociale mediagebruik, gamen - Gehoor(schade) - Genotmiddelengebruik - Seksualiteit en relaties - Psychosociale gezondheid - Schoolbeleving (o.a. pesten) De leerlingen hebben op basis van de antwoorden die ze gegeven hebben, een advies opmaat gekregen. Een uitgebreide selectie van bovenstaande onderwerpen wordt in deze handleiding verder uitgewerkt. Inventariseren Ga met de klas het gesprek aan over de gezondheidsboodschappen die ze gekregen hebben. - Welke onderwerpen kwamen er naar voren? - Wat vonden de leerlingen hier van? - Herkenden ze zichzelf of juist helemaal niet? - Zouden ze nog wat met boodschappen willen/kunnen doen? - Wat hebben ze daar dan nog voor nodig? - Zijn er nog boodschappen die u als docent zijn opgevallen en uitgebreider wilt bespreken? - Hebben ze de boodschappen met hun vrienden of thuis besproken? Uitwerken Op basis van de informatie die uit de inventarisatie komt kunt u een discussie houden in de klas. Belangrijk om stil te staan bij het gegeven dat een aantal van de onderwerpen zeer persoonlijk is en dus gevoelig kan liggen. Het kan dus zijn dat het bij leerlingen vragen oproept die ze niet klassikaal durven te stellen. Bied in dat geval de mogelijkheid aan om, eventueel individueel, het gesprek aan te gaan en hen daarin verder te begeleiden. Deze handleiding biedt de mogelijkheid om na de inventarisatie in te zoomen op een bepaald onderwerp of onderwerpen. In de volgende hoofdstukken vindt u kort per onderwerp een uitwerking voor de invulling van een les. De gezondheidsboodschappen U vindt een overzicht van alle gezondheidsboodschappen in de bijlage van deze handleiding. U ziet dan welke boodschappen de leerlingen bij de verschillende antwoorden te zien hebben gekregen en welke adviezen daar aan gekoppeld waren. Na de (mentor)les Het kan goed zijn dat er tijdens en na de les vragen bij u of de leerlingen opkomen waar niet direct een antwoord op is. Mogelijk zijn er nog onderwerpen waar u graag dieper op in zou willen gaan. Dit kunnen problemen van individuele leerlingen zijn of zaken waar u, als docent van een klas, tegen aan loopt. U kunt altijd informatie opvragen bij uw plaatselijke CJG maar ook bij de JGZ verpleegkundige bij u op school. Zij kunnen samen met u kijken naar de mogelijkheden voor bijvoorbeeld een klassikale aanpak van een bepaald probleem of andere (les)materialen die u zelf in kunt zetten. Wij helpen u graag verder! 4
Gezonde voeding Rond voedingsgewoonten is een aantal deelonderwerpen nagevraagd bij de leerlingen: - ontbijtgewoonten - fruit consumptie - consumptie energy-drankjes - lijnen Tips voor werkvormen Woordweb Benodigdheden: flap, viltstiften in verschillende kleuren Klas wordt in kleine teams verdeeld. Elk team schrijft het thema in het midden van de flap. Om de beurt schrijft een leerling een kernwoord, over voeding, op. De andere leerlingen reageren door elkaars kernbegrippen aan te vullen. Onderzoeksopdracht/wedstrijd: Hoe gezond of ongezond is het eten en drinken dat jij op school kunt kopen? Zou jij daar iets aan willen veranderen? - Wat vind je positief/negatief aan de kantine zoals deze nu is? - Maak een lijst van gezonde en ongezonde producten in de schoolkantine - Check de lijst aan de hand van de assortimentslijst van het Voedingscentrum (zie www.degezondeschoolkantine.nl) - Wat zou je willen veranderen in de kantine: inrichting/assortiment. - Verzin een leuke actie om juist de gezonde producten onder de aandacht te brengen van je medeleerlingen. - Bedenk argumenten/ludieke acties om je medeleerlingen over te halen tot het maken van een gezonde keuze. Nuttige website www.lekkerbelangrijk.nl Bijzondere Informatie Wanneer er veel belangstelling is voor het thema Eetstoornissen of u merkt dat er veel misverstanden/vooroordelen bestaan binnen de klas vraag dan na bij de afdelingsleider c.q. zorgcoördinator wat er binnen de school is afgesproken rond signalen m.b.t eetstoornis bij leerlingen. 5
Genotmiddelen Er is gevraagd naar roken, alcohol,- en drugsgebruik van de leerlingen. Tips voor werkvormen Individuele opdracht Doe de drinktest op www.watdrinkjij.nl. Dit duurt ongeveer 10 minuten. Interview Verdeel de groep in tweetallen. Interview wordt bij elkaar afgenomen aan de hand van de volgende vragen: - Heb je wel eens alcohol gedronken? - Vind je alcohol lekker? - Waar drink je wel eens alcohol? Thuis, indrinken, uitgaan - Wat vind je van de verhoging van de alcoholleeftijd van 16 naar 18 jaar?? - Maak samen een verslag waarin tot uiting komt de punten waarop jullie het met elkaar eens zijn en punten waarin jullie verschillen. - Wat vind jij de rol van ouders/school ten aanzien van het alcoholgebruik van hun kinderen? Discussie/Lagerhuisdebat Laat de leerlingen in groepjes discussiëren over verschillende stellingen over roken, alcohol en drugs. Voor een Lagerhuisdebat kan één groepje als voorstander aangewezen worden en een andere groepje als tegenstander van deze stelling. Daarna kunnen ze een debat met elkaar voeren. Nuttige websites www.alcoholinfo.nl www.selfcontrol.nu www.rokeninfo.nl www.smokealert.nl 6
Seksualiteit en relaties In de vragenlijst is gevraagd naar het seksuele gedrag van leerlingen: Heb je al eens geslachtsgemeenschap gehad? Alleen jongeren die deze vraag met ja antwoordden zijn verder bevraagd over hoe veilig dit is gebeurd. Maar ook is aan de leerlingen gevraagd of ze wel eens een seksuele ervaring tegen hun zin hebben gehad. Informatie vooraf Wanneer u dit thema verder wilt bespreken in een les is het goed vooraf een aantal zaken te bedenken: - binnen de groep kunnen grote verschillen zitten in ontwikkelingsfase. Houdt hier rekening mee. - Duidelijk afspraken over respect voor elkaars grenzen - als docent/mentor duidelijk uw eigen grenzen bewaken - wanneer u zich niet zeker voelt bij het bespreken van dit thema met jongeren, kunt u zich afvragen of u het dan moet doen. Tip voor werkvorm Stellingenspel Laat alle leerlingen anoniem maximaal 5 en minimaal 3 stellingen en/of vragen over seksualiteit/relaties op een kaartje noteren. Met behulp van deze kaartjes kunt u een stellingenspel spelen: Ieder pakt om de beurt een kaartje (blind) Wanneer je niet het antwoord weet of niet erover in de groep wil spreken, leg je het terug en pak je een nieuw kaartje of geef je het kaartje door aan de volgende Je mag één maal een kaartje terugleggen. Degene met het kaartje geeft de eerste reactie; daarna mogen de anderen reageren en hun mening weer geven. Belangrijk: spelregels waarbij vertrouwen en respect naar elkaar gewaarborgd worden vooraf met elkaar vaststellen. Mogelijke andere vragen en of stellingen: - Wanneer vind je dat je met iemand naar bed mag/kan gaan? - Als je vriend/vriendin nu graag met je naar bed wil en jij eigenlijk nog niet, zou je het dan toch doen? - Vind je het moeilijk om te zeggen als je iets niet wilt? - Wat zou jij een negatieve seksuele ervaring noemen? - Wat zou je je vriend/vriendin aanraden wanneer die vertelt dat zij/hij bang is om seks te hebben tegen zijn/haar zin? - Wat is een SOA? - Wat vind je de beste/slechtste smoes om géén condoom te gebruiken? Wat zou jij dan antwoorden? - Wat is een loverboy? - Wat zou je er van vinden als een vriend/ vriendin zou vertellen dat hij/ zij homo of lesbisch is? Nuttige websites www.sense.info www.soaaids.nl www.seksualiteit.nl (Rutgers WPF) (professionele informatie). 7
Lekker in je vel In de vragenlijst is op meerdere plaatsen op verschillende manieren gevraagd naar hoe de leerling zich voelt. In het algemeen: op school en daarbuiten, in specifieke situaties, in relatie tot anderen. En hoe kijkt hij/zij daar tegen aan en gaat hij/zij daar mee om. Dus hoe veilig voelt de jongere zich op school, wordt hij/zij wel eens gepest. In hoeverre weten zij de weg op school om daar verandering in te brengen. Maar ook de gevoelens van onzekerheid die met name in deze leeftijdsfase een sterke invloed hebben op hoe zij zich voelen. Informatie vooraf: Bij deze deelonderwerpen is het van groot belang vooraf te onderzoeken of er iets specifieks speelt in groepen of bij individuele leerlingen. Dit kunt u navragen bij de afdelingsleider en/of zorgcoördinator. Een grote mate van veiligheid binnen de groep is eveneens noodzakelijk evenals een duidelijke opvang na afloop indien daar behoefte aan is. Hierbij kunt u ook weer de zorgcoördinator betrekken. Tips voor werkvormen Discussie in groepjes uitwerken in presentatie aan de hele groep Mogelijke vragen en of stellingen: - Voel jij je wel eens onveilig op school? Hoe komt het dat je je onveilig voelt? Zijn er speciale plekken rondom school waar je je onveilig voelt? - Is vloeken ook geweld? - Wat is zinloos geweld? - Zou jij je veiliger voelen met een wapen op zak? - In welke situaties heb je wel eens last van (faal)angst? - Wat kun je zelf bedenken om te doen tegen faalangst - Durf jij iemand aan te spreken op zijn gedrag? Stelling nemen Maak het lokaal leeg (alle stoelen en tafels aan de kant) In de ene hoek van het lokaal hangt een bord (rood) NEE; in de andere hoek een bord (groen) JA. Na het stellen van de volgende vragen, lopen de leerlingen naar de hoek van hun keuze. Vraag naar de motivatie van hun keuze. - Een vriend vertelt dat hij iedere dag na school wordt gepest; hij wordt uitgescholden, geschopt en geslagen. Hij heeft je op het hart gedrukt met niemand hierover te praten, omdat hij bang is dat het daardoor alleen maar erger wordt. Vertel je het toch? o Ja? En wat als de vriend daarna geen vrienden meer met je zou willen zijn omdat je hebt geklikt? o Nee? En wat als je weet dat je vriend erover denkt om zelfmoord te plegen door al het pesten? Wat zou je kunnen doen? Groepsgesprek - Wat doe jij als iemand gepest wordt? - Wat is het verschil tussen plagen en pesten? - Wat is cyberpesten? - Waarom worden sommige leerlingen gepest, denk je? - Vind je het nodig dat er op school aandacht aan pesten wordt besteed? Hoe zou dit dan het beste gedaan kunnen worden? 8
In kleine groepen ideeën uitwisselen Mogelijke vragen en of stellingen: - Met wie praat je graag? - Naar wie ga je als je ergens mee zit? Binnen de school? - Verschil tussen een dip en een depressie (niet een duidelijke grens)? - Wat vind je ervan als iemand over zijn/haar problemen met jou begint te praten? - Wat doe je als je merkt dat iemand het moeilijk heeft? - Wil iemand die een zelfmoordpoging doet ook altijd echt dood? - Wat doe jij als je ziet/het idee hebt dat iemand zichzelf opzettelijk pijn doet? - Kun je je voorstellen dat iemand die het niet meer ziet zitten zelfmoord wil plegen? - Wat zou je zeggen tegen een vriend/vriendin als deze over zelfmoord begint te praten? Nuttige websites www.questionzone.nl www.pratenonline.nl www.hulpmix.nl www.depri-en-dan.nl (voor meiden die leven in twee culturen) www.kindertelefoon.nl 9
Gehoorschade Veel jongeren luisteren naar muziek door een ipod, een MP3-speler of andere geluidsdrager met een oor- of koptelefoon. Jongeren die het volume van hun muziek te vaak en te lang te hard zetten lopen risico op gehoorbeschadiging. Door gehoorschade ga je minder goed horen. Gehoorschade kan zich ook uiten in oorsuizen of piepen in het oor. Schade door blootstelling aan lawaai is niet te genezen. Nuttige website Voor docenten is op www.oorcheck.nl een apart gedeelte ingericht met lesmateriaal, werkbladen en achtergrondinformatie. 10
Bijlage 1 De Gezondheidsboodschappen Omdat het aantal boodschappen omvangrijk is en we het graag leesbaar willen houden, is er gekozen om per thema kort de verschillende gezondheidsboodschappen weer te geven en vervolgens het algemene advies dat de leerlingen hebben gekregen. Dit advies komt bij elke boodschap, in veel gevallen, overeen. Er is voor gekozen om alleen de boodschappen er uit te lichten waar in de handleiding ook werkvormen aan verbonden zijn. De uitgebreide versie van de gezondheidsboodschappen kunt u vinden op: http://www.ggdru.nl/themas/schoolkracht/voortgezet-onderwijs/informatie-voormentoren.html. Roken 1. Je hebt niet alle vragen over roken beantwoord. We kunnen je dus geen persoonlijk advies geven. Je krijgt alleen een algemeen advies over roken. 2. Volgens jouw antwoorden heb jij nooit gerookt. Dat is goed. 3. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens gerookt, maar rook je nu niet meer. Het is beter voor je gezondheid om niet te roken. 4. Volgens jouw antwoorden rook jij wel eens. Het is beter voor je gezondheid om helemaal niet te roken. 5. Volgens jouw antwoorden rook jij regelmatig. Het is beter voor je gezondheid om helemaal niet te roken. Waarom kan je beter niet roken? Je kan er heel snel aan verslaafd raken. Je krijgt giftige stoffen in je lichaam als je rookt. En als je ouder bent, heb je meer kans op kanker, een hartaanval of een longziekte. Van roken ga je uit je mond stinken. Je krijgt er ook gele tanden van. Roken kost ook nog eens heel veel geld. Een paar tips als je wilt stoppen: Bedenk van tevoren wat je gaat zeggen als iemand je een sigaret aanbiedt. Bijvoorbeeld: Nee, dank je. Ik rook niet meer. Zoek iets anders wat je in je mond kunt stoppen, bijvoorbeeld kauwgom. Vertel een paar vrienden dat je gaat stoppen met roken. Wil je meer weten over roken? Of over stoppen met roken? Kijk dan op de website www.rokeninfo.nl of www.smokealert.nl Softdrugsgebruik (blowen) 1. Volgens jouw antwoorden heb jij nog nooit geblowd. Dat is goed. 2. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens geblowd. Het is beter voor je gezondheid om niet te blowen. 3. Je hebt de vraag over blowen niet beantwoord. We kunnen je dus geen persoonlijk advies geven. Je krijgt alleen een algemeen advies over blowen. Waarom is blowen slecht voor je? Je kan er verslaafd aan raken. Je hebt minder interesse in andere dingen. Je kan je bang gaan voelen. Je kan dingen minder goed onthouden. Je kan je minder goed concentreren. Hierdoor haal je meestal slechte cijfers op school. 11
Als je medicatie gebruikt moet je extra opletten Gebruik je medicijnen voor ADHD/ADD zoals Ritalin? En blow je ook? Dan kan je vermoeider en somberder raken. Wil je meer weten over drugs en de gevolgen? Kijk op de website: www.drugsinfo.nl Harddrugs 1. Volgens jouw antwoorden heb je nooit harddrugs gebruikt. Dat is goed. 2. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens harddrugs gebruikt. Het is beter voor je gezondheid om geen harddrugs te gebruiken. 3. Je hebt de vragen over harddrugs niet beantwoord. We kunnen je dus geen persoonlijk advies geven. Je krijgt alleen een algemeen advies over harddrugs. Waarom zijn harddrugs slecht voor je? - Harddrugs zijn ongezond - Je hersenen ontwikkelen zich minder goed en kunnen zelfs beschadigen - Je kan moeite krijgen met leren en concentreren - De meeste harddrugs zijn verslavend. Dit betekent dat je steeds vaker en meer wilt gebruiken. Als je medicatie gebruikt moet je extra opletten Gebruik je medicijnen voor ADHD/ADD zoals Ritalin? En gebruik je XTC? Let op: dit kan gevaarlijke bijwerkingen hebben. Wil je meer weten over drugs en de gevolgen? Kijk op de website: www.drugsinfo.nl of bel de Drugs Infolijn: 0900-1995 (10 ct. p/min) of praat erover met je mentor of een andere leraar die je vertrouwt. Alcohol 1. Volgens jouw antwoorden drink jij geen alcohol. Je bent goed bezig! Alcohol is niet goed voor je. Omdat je nog in de groei bent, is alcohol extra slecht voor je. Alcohol is een giftige stof en beschadigt je hersenen. 2. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens alcohol gedronken. Alcohol is niet goed voor je. Omdat je nog in de groei bent, is alcohol extra slecht voor je. Alcohol is een giftige stof en beschadigt je hersenen. 3. Volgens jouw antwoorden drink jij al alcohol. Alcohol is niet goed voor je. Omdat je nog in de groei bent, is alcohol extra slecht voor je. Alcohol is een giftige stof en beschadigt je hersenen. 4. Je hebt de vragen over alcohol niet (volledig) ingevuld. We kunnen je dus geen persoonlijk advies geven. Je krijgt alleen een algemeen advies over alcohol. Alcohol is niet goed voor je Alcohol op jouw leeftijd is slecht voor de ontwikkeling van je hersenen en je lichaam. Je hersenen ontwikkelen zich tot je 24 jaar bent. Als je alcohol drinkt, kunnen je hersenen zich niet goed ontwikkelen. Denk eens na waarom je alcohol drinkt Drink je alcohol om mee te doen met je vrienden? Of om stoer te zijn? Of om meer te durven? Zeg eens een keer nee. Dan ben je echt sterk. Als je medicijnen gebruikt moet je extra opletten Gebruik je medicijnen, bijvoorbeeld Ritalin, Concerta of Medikinet? En drink je ook alcohol? Dan kan je vervelende bijwerkingen krijgen. Je krijgt bijvoorbeeld erge hoofdpijn of je moet overgeven. 12
Je kunt dingen doen waar je spijt van krijgt Als je (veel) alcohol drinkt kun je dingen doen waar je later spijt van krijgt. Zoals ruzie maken, vechten, dingen kapot maken of onveilige seks. Wil je meer weten over alcohol? Kijk dan op de website www.alcoholinfo.nl Veilig vrijen 1. Volgens jouw antwoorden heb jij nog geen geslachtsgemeenschap gehad. Als je dat in de toekomst wel gaat hebben, is het volgende belangrijk om te weten: 2. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens geslachtgemeenschap gehad. Je hebt altijd een condoom gebruikt. Dat is goed! Het beste is om altijd een condoom te gebruiken bij geslachtsgemeenschap. 3. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens geslachtsgemeenschap gehad. Je hebt niet altijd (of nooit) een condoom gebruikt. Het beste is om altijd een condoom te gebruiken bij geslachtsgemeenschap 4. Volgens jouw antwoorden heb jij wel eens geslachtsgemeenschap gehad. Je hebt (vrijwel) nooit een condoom gebruikt. Het beste is om altijd een condoom te gebruiken bij geslachtsgemeenschap 5. Je hebt niet alle vragen over veilig vrijen beantwoord. We kunnen je dus geen persoonlijk advies geven. Je krijgt alleen een algemeen advies over veilig vrijen Voorkom een soa Een soa is een geslachtsziekte. Bijvoorbeeld aids of chlamydia. Als je altijd een condoom gebruikt, krijg je geen soa door geslachtsgemeenschap. Een soa kan slecht zijn voor je gezondheid. Je kan er bijvoorbeeld onvruchtbaar van worden. Dan kun je dus geen kinderen meer krijgen. Kans op een soa? Laat je testen! Dat kan bij het Sense spreekuur bij de GGD. Dat is gratis. Je hoeft je naam daar niet te noemen. Kijk op www.sense.info voor de GGD bij jou in de buurt. Je kan ook naar je eigen huisarts gaan voor een soa test. Wil je nog lang geen kinderen? Zorg dan dat het meisje de pil gebruikt. Maar de pil beschermt niet tegen een soa. Het is dus het beste dat je altijd een condoom en de pil gebruikt als je geslachtsgemeenschap hebt. Pas als je er aan toe bent Ga pas met iemand naar bed als je er zelf echt aan toe bent. Doe geen dingen die je niet wilt. Durf nee of stop te zeggen. Wil je meer weten over seks, homoseksualiteit, veilig vrijen of soa s? Kijk dan eens op deze website: www.sense.info. Hier vind je heel veel informatie over veilig vrijen, maar ook over verliefdheid, relaties, liefde en alles wat daarbij hoort. Seks tegen je zin 1. Je geeft liever geen antwoord op de vraag, of je wel eens een seksuele ervaring met iemand hebt gehad zonder dat je dat wilde. Daar kun je verschillende redenen voor hebben. En dat respecteren we. 2. Je hebt wel eens een seksuele ervaring gehad zonder dat je dat wilde. Hoe iemand zich 13
voelt na zo n situatie is erg verschillend. Misschien heb jij weinig last van wat er is gebeurd. Dat kan en daar is niets mis mee. Je kunt er ook wél last van hebben. Wil je meer informatie over wensen en grenzen op het gebied van seksualiteit, intimiteit en relaties? Kijk dan eens op deze website: www.sense.info.nl Het helpt om daar over te praten met iemand die je vertrouwt. Dat kan bijvoorbeeld een vriend(in) zijn, iemand van je familie of een vertrouwenspersoon van school. Je kunt ook bellen of mailen met Korrelatie voor advies. Telefoon: 0900-1450 (15 ct p/min), e-mail: vraag@korrelatie.nl Door je ervaringen te delen met iemand anders voel je je vaak minder alleen. En samen kun je kijken wat je kan doen. Als je lastiggevallen wordt, kun je dit melden bij de politie. Dit betekent niet dat je aangifte hoeft te doen. over wat je kunt doen als je iets niet wilt, kun je vinden op de site http://www.sense.info/vervelende-ervaringen/seks-tegen-je-zin Fruit 1. Volgens jouw antwoorden eet jij (bijna) nooit fruit. Het is beter voor je gezondheid als je elke dag fruit eet. 2. Volgens jouw antwoorden eet jij niet elke dag fruit. Het is beter voor je gezondheid als je elke dag fruit eet. 3. Volgens jouw antwoorden eet jij bijna elke dag fruit. Dat is al best goed. 4. Volgens jouw antwoorden eet jij elke dag fruit. Dat is goed. Wist je dat: In fruit veel vitamines en mineralen zitten? Die heb je nodig om gezond te blijven. 2 stuks fruit per dag voldoende is? Je kunt fruit eten: Bij het ontbijt, bij de lunch, als tussendoortje, door de yoghurt als toetje. Vind je fruit niet lekker? Er zijn heel veel verschillende soorten fruit. Er is vast iets bij dat je nog niet kent en je misschien erg lekker vindt. Probeer eens iets nieuws. Of maak van verschillende soorten fruit een lekkere fruitshake! Zie voor een lekker recept: www.voedingscentrum.nl/recepten/recept/fruitsmoothie.aspx Vind je fruit lastig om te eten? Er is genoeg fruit dat je heel makkelijk kan eten. Bijvoorbeeld een banaan of een trosje druiven. Dit fruit hoef je niet met een mesje te schillen. Wil je meer lezen over fruit of gezonde voeding? Kijk dan eens op deze website: www.lekkerbelangrijk.nl Lekker in je vel (Psychosociale gezondheid) 1. Uit de antwoorden die je gegeven hebt blijkt dat je je zorgen maakt en je depri voelt. Iedereen heeft wel eens problemen. Of maakt zich wel eens zorgen. Soms gaan die problemen vanzelf weer over. Maar soms blijven ze, of worden ze erger. Heb je deze zorgen of problemen al langer? Of zit je er echt mee? Dan moet je er iets aan doen. Dit kun je doen: 2. Het lijkt erop dat je je goed voelt. Je hebt geen echte problemen. Gelukkig maar. 3. Je hebt deze vragen niet of niet helemaal beantwoord. We weten niet precies hoe je je 14
voelt. Of dat je problemen hebt. Krijg je toch problemen? Of voel je je depri? Kijk dan eens op de volgende websites. Zeker als je je vaker depri voelt. Of echt met een probleem zit. Op deze sites vind je informatie, tips en hulp. Praat er met iemand over. Bijvoorbeeld met je mentor, je broer, je zus, je ouders of een goede vriend(in). Wil je met iemand praten die jou niet kent? Bel dan met de Kindertelefoon: 0800-0432. Dat is gratis, ook als je mobiel belt. Je kunt iedere dag bellen tussen 14.00 en 20.00 uur. Kijk eens op de volgende websites. Die geven je informatie, tips en hulp. www.questionzone.nl www.pratenonline.nl www.hulpmix.nl www.depri-en-dan.nl (voor meiden die leven in twee culturen) Nare gedachten 1. Jongeren kunnen soms erg somber zijn. Soms kunnen ze zelfs aan zelfmoord denken. Schaam je niet voor dit soort gedachten, maar zoek hulp. 2. Je probeerde zelfmoord te plegen. Knap dat je dat durft te zeggen! Krijg je al goede hulp? Praat er over met iemand die je vertrouwt. Iemand die naar je luistert. Zoals: Praat er over met iemand die je vertrouwt. Iemand die naar je luistert, zoals: Een leraar of mentor op school; Een vertrouwenspersoon of de school/jeugdarts of verpleegkundige op school; Een vriend of familielid. Praat je liever met iemand die je niet kent en die er verstand van heeft? Bel dan met 113Online: 0900-1130113 (5 ct. p/min + eventuele kosten voor gebruik gsm). Dat kan 24 uur per dag. Vind je het moeilijk of spannend om er over te praten? Op www.113online.nl vind je meer informatie. Ook kun je er met hen over praten. Via de mail of chat, zonder dat je hoeft te vertellen wie je bent. Pesten 1. Je hebt vragen beantwoord over pesten en gepest worden. Je hebt aangegeven dat je niet of nauwelijks wordt gepest (op school). Gelukkig maar. 2. Je hebt vragen beantwoord over pesten en gepest worden. Je hebt aangegeven dat je wel eens of regelmatig (op school) wordt gepest. Dat is heel vervelend voor je. Dat hoef je niet te accepteren. 3. Je hebt vragen beantwoord over pesten en gepest worden. Uit je antwoord is niet duidelijk of je gepest wordt. Misschien ben je vergeten de vraag in te vullen. Of misschien had je een andere reden. Wil je dat het pesten stopt en weet je niet goed hoe je dat aan kunt pakken? Jouw school kan je verder helpen. Want het is niet alleen jouw probleem, het is ook een probleem van de school. Jij moet je veilig kunnen voelen en daar kan de school je bij helpen. Dus ga naar je mentor en zoek hulp. Praat er met iemand over. Bijvoorbeeld met je broer, je zus, je ouders of een goede vriend(in). Op internet vind je vaak goede tips. Kijk maar eens op deze site: www.pestweb.nl. Pestweb geeft informatie en tips. Je kunt ook mailen, chatten of bellen met een medewerker van Pestweb. Wat je vertelt, blijft geheim. Bel of chat met de Kindertelefoon: 0800-0432. Dat is gratis, ook als je mobiel belt. Je kunt iedere dag bellen tussen 14.00 en 20.00 uur. www.kindertelefoon.nl. 15
Pesten via internet 1. Je hebt vragen beantwoord over pesten en gepest worden via internet. Je hebt aangegeven dat je niet of nauwelijks wordt gepest via internet. Gelukkig maar. 2. Je hebt vragen beantwoord over pesten en gepest worden via internet. Je hebt aangegeven dat je wel eens of regelmatig wordt gepest via internet. Dat is heel vervelend voor je. Dat hoef je niet te accepteren. 3. Je hebt vragen beantwoord over pesten en gepest worden via internet. Uit je antwoord is niet duidelijk of je gepest wordt. Misschien ben je vergeten de vraag in te vullen. Of misschien had je een andere reden. Wil je dat het pesten stopt en weet je niet goed hoe je dat aan kunt pakken? Jouw school kan je verder helpen. Want het is niet alleen jouw probleem, het is ook een probleem van de school. Jij moet je veilig kunnen voelen en daar kan de school je bij helpen. Dus ga naar je mentor en zoek hulp. Praat er met iemand over. Bijvoorbeeld met je broer, je zus, je ouders of een goede vriend(in). Op internet vind je vaak goede tips. Kijk maar eens op deze site: www.pestweb.nl. Pestweb geeft informatie en tips. Je kunt ook mailen, chatten of bellen met een medewerker van Pestweb. Wat je vertelt, blijft geheim. Bel of chat met de Kindertelefoon: 0800-0432. Dat is gratis, ook als je mobiel belt. Je kunt iedere dag bellen tussen 14.00 en 20.00 uur. www.kindertelefoon.nl. Gehoor(schade) 1. Volgens jouw antwoord zet je het geluid op zacht of middel wanneer je naar muziek luistert met oortjes of een koptelefoon. Dat is goed. 2. Volgens jouw antwoord zet je het geluid meestal hard, op ongeveer driekwart / op z n hardst. Het is beter voor je gezondheid als je niet naar harde muziek luistert. 3. Je hebt aangegeven niet met oortjes of een koptelefoon naar muziek te luisteren. Waarom kan je beter niet naar harde muziek luisteren? Wanneer je dit vaak doet kan je gehoor beschadigd raken. Wanneer je gehoor eenmaal beschadigd is, kan zich dat niet meer herstellen. Een van de eerste signalen van gehoorschade is oorsuizen. Wees daarom voorzichtig met het luisteren naar (te) harde muziek. Test je oren Als je wilt weten of jij nog goed kan horen, ga dan naar www.oorcheck.nl en doe de test. Wil je meer lezen over hoe je veilig kan luisteren naar muziek? Kijk dan eens op deze websites: www.oorcheck.nl, www.mp3check.nl of www.hoorstichting.nl Energiedrankjes 1. Jij drinkt 1 energiedrankje op een dag. Let op! 2. Jij gebruikt 2 energiedrankjes op een dag. Dat is te veel. 3. Jij gebruikt 3 energiedrankjes op een dag. Dat is ongezond. 4. Jij gebruikt meer dan 3 energiedrankjes op een dag. Dat is ongezond. In energiedrankjes zitten veel suikers en cafeïne. In suikers zitten veel calorieën en het is slecht voor je gebit. Teveel aan cafeïne kan gezondheidsklachten (rusteloosheid, duizeligheid, hartkloppingen en slaapproblemen) geven. Cafeïne zit ook in koffie, thee, cola en chocolade. Jongeren tussen de 13 en 18 jaar wordt aangeraden om niet meer dan 1 consumptie met cafeïne per dag te nemen. Wil je hier meer over weten zie: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/energiedrankjes.aspx. 16
17